Bài tập hãy viết về một vấn đề tâm đắc nhất trong môn học lý thuyết và kỹ năng báo in_Xu hướng phát triển của báo in hiện nay

ĐỀ BÀI: Hãy viết về một vấn đề tâm đắc nhất trong môn học Lý thuyết và
kỹ năng báo in.
BÀI LÀM:
Vấn đề lựa chọn: Xu hướng phát triển của báo in hiện nay.
Trong xã hội hiện đại, những phương tiện truyền thơng có lợi thế về tính
nhanh nhạy ngày càng được cơng chúng quan tâm nhiều hơn. Truyền hình, phát
thanh với số lượng kênh tăng lên, nội dung phong phú hơn, thông tin được cập nhật
với tốc độ nhanh hơn và ngày càng tỏ ra có ưu thế hơn so với báo viết. Tình hình
hiện tại đã đặt ra một câu hỏi lớn cho báo in: Báo in phải làm gì trong cơng cuộc
cạnh tranh với các phương tiện truyền thông khác? Và câu trả lời là “đổi mới”, bởi
không đổi mới nghĩa là sẽ chết. Tờ báo tồn tại được là tờ báo biết thích nghi, chịu
tìm tịi các con đường hiệu quả nhất đánh vào thị hiếu và đến với trái tim độc giả.
Trên thế giới ngay cả những tờ báo đẳng cấp cao, có lượng độc giả lớn và tương đối
ổn định cũng khơng dám loại mình khỏi cái guồng quay cạnh tranh – đổi mới và
sàng lọc tất yếu của sự phát triển đó. Và thực tế báo in đang dần hình thành những
xu hướng mới để thích nghi và cạnh tranh với các loại hình truyền thơng khác.
1.1 Sự thay đổi trong cách trình bày.
Điều đầu tiên đập vào mắt độc giả đó là hình thức của tờ báo. Rõ ràng so với
truyền hình và báo mạng thì báo in khó mà cạnh tranh được về mặt hình ảnh.
Những thay đổi đầu tiên bắt đầu từ hình thức vì hình thức là yếu tố đầu tiên thu hút
người đọc.
Hình thức trang báo bao gồm các yếu tố như: măng sét, khổ báo, chữ, đường
ranh giới, khung, nền, biểu tượng mục, tranh ảnh, màu sắc.


Măng sét (tên báo): là phần in cỡ chữ lớn, thường được trình bày

ngay đầu trang nhất, gồm: cơ quan chủ quản, huy chương, khẩu hiệu, số xuất bản,
trụ sở, điện thoại, giá bán…Tên báo được lựa chọn, thiết kế chuẩn mẫu và giữ ổn
định song măng sét không phải là yếu tố bất biến. Sự thay đổi măng sét sẽ tạo nên
1

một sự thay đổi lớn đối với tờ báo và nếu phù hợp, hiện đại thì nó sẽ như luồng gió
thổi hồn vào các trang báo. Một măngsét đơn giản, hợp lí, được thiết kế cơng phu,
tính đến mọi hiệu quả mảng phối, sự phù hợp giữa các dáng chữ, kiểu chữ, cỡ chữ,
màu sắc… đảm bảo tính thẩm mỹ cao là một yêu cầu đối với măng sét báo.


Khổ báo: Có ba loại khổ chính là A2= 420x594, khổ vừa

A3=297x420, khổ nhỏ A4=210x297. Theo quan điểm truyền thống, những tờ báo
khổ lớn là đại diện cho dòng báo chất lượng cao. Nhưng việc đi tiên phong trong
việc thu hẹp khổ của tờ báo trong những năm vừa qua đã chứng minh một điều:
mọi quan điểm truyền thống đều có thể thay đổi. Đây là sự đổi mới về hình thức để
tạo một sự “tiếp cận” ban đầu thật ấn tượng với độc giả. Và phản ứng của độc giả
rất tốt, lượng báo phát hành lớn chính là những thành công của công cuộc đổi mới
này. 85 tờ báo đã chuyển đổi sang báo khổ nhỏ từ 2001 đến năm 2005 có 28 tờ báo
nữa đã chuyển sang dạng báo khổ nhỏ hơn đăng tin vắn tắt.“Quan niệm cho rằng
báo lớn là đáng tơn trọng cịn những tờ báo nhỏ chỉ biết giật gân nay đã hoàn
toàn thay đổi.” - ông Jim Chisholm, tư vấn chiến lược của Hiệp hội Báo chí thế
giới Wan nói.
Ở Việt Nam đã có nhiều tờ báo có sự đổi mới về mặt thiết kế, trình bày tiêu
biểu như “Tạp chí người làm báo”, từ số tháng 6-2004 đã thay đổi kiểu chữ, măng
– set mới và đổi khổ từ khổ cũ là 19x27cm sang khổ mới là 20x30 cm nhằm đáp
ứng tốt hơn nhu cầu của bạn đọc và hội viên hội Nhà báo cả nước. Ngày 1/3/2005
báo Lao động ra bộ mới với những thay đổi từ măng – sét đến cơ cấu trang.


Tranh ảnh:

Đã xưa rồi cách làm báo chỉ có chữ và chữ. Những trang báo khô khan bây
giờ đã được thổi vào một luồng gió mới đó là sự xuất hiện những tranh ảnh, bảng,
biểu đồ. Tranh có thể vẽ bằng tay hay bằng máy tính. Chính hình thức mới này đã
tạo cho tờ báo những mảng khối sống động và ấn tượng.
2


Sự độc đáo, mang dấu ấn sáng tạo của người làm báo, người nghệ sĩ đã thu
hút sự quan tâm của người đọc. Chúng ta có thể dễ dàng thấy những hình ảnh to
đẹp với màu sắc rực rỡ, sinh động khơng kém hình ảnh trên báo mạng và truyền
hình.
Ví dụ: Tờ Hoa học trị có hình thức trình bày với những ảnh lớn có màu sắc
rực rỡ. Những hình ảnh này thường được đặt lên trang bìa để tạo sự thu hút đối với
độc giả. Thực tế những trang bìa đẹp, rực rỡ thực sự đã tạo ấn tượng đặc biệt với
độc giả trẻ tuổi. Nhân vật trang bìa cũng là những gương mặt trẻ tuổi năng động,
trẻ trung.

Không chỉ trang bìa trong nội dung của một số báo như Thời trang trẻ, màn
ảnh sân khấu, Thế giới học đường…cũng có những cách trình bày ảnh rất độc đáo
nhằm mục đích tạo ấn tượng mới lạ cho bài viết.
Xu hướng những năm gần đây là ảnh là bắt buộc phải có đối với mỗi trang
báo. Sự xuất hiện của ảnh khơng chỉ hút mắt độc giả mà cịn làm cho nội dung bài
viết thêm sinh động và khách quan.
Màu sắc: Các báo trước đây thường chỉ in với hai màu đen trắng thì giờ đây
đã xuất hiện những tờ báo in màu. Màu sắc hài hòa sẽ tạo cho tờ báo có điểm nhấn.
3


Những bức ảnh có màu sắc cũng sẽ hấp dẫn
hơn. Tuy nhiên nếu quá lạm dụng màu sắc sẽ

dẫn đến phù phiếm khiến người đọc rối mắt.
Chúng ta có thể dễ dàng thấy một số tờ quá
lạm dụng màu sắc như tờ Nguyệt san, tờ 2!
của báo Hoa học trò, tờ thế giới Học đường,
một số tờ báo về thời trang…
Ví dụ: Tờ 2!Đẹp - ấn phẩm của Báo
Sinh viên Việt Nam dưới đây đã sử dụng
kiểu chữ, phông chữ, màu sắc q nhiều và
khơng hài hịa khiến trang báo trơng hết sức
lịe loẹt. Người đọc bị hoa mắt vì quá nhiều màu được pha trộn vào nhau như kiểu
canh thập cẩm. Tuy có màu sắc khá bắt mắt nhưng do quá lạm dụng nên gây phản
tác dụng.
1.2 Những thay đổi trong các tin, bài
Báo in dài lê thê bây giờ chỉ phù hợp cho những người đã về hưu có nhiều
thời gian rảnh. Cuộc sống hiện đại địi hỏi chúng ta phải phân chia thời gian ít ỏi
cho rất nhiều cơng việc và do đó nếu báo in vẫn giữ mãi những “khn khổ khơng
xê dịch” đó thì khơng thể cạnh tranh được cơng chúng với các loại hình truyền
thơng khác. Xu hướng báo chí ngày nay thiên về hướng “thông tin nhiều cửa”. Xu
hướng makét hiện đại tránh những bài viết quá dài, chỉ dùng những bài có độ dài
vừa phải ví dụ một bài dài 1.200 chữ người ta sẽ cắt làm hai bài ngắn, thậm chí là
ba. Trong makét hiện đại có nhiều cửa thơng tin, đó là các yếu tố: text (nội dung)
rất ngắn, ảnh (tốt, lớn, có mối quan hệ chặt chẽ với tít và bài, các bảng, biểu đồ,
hộp thông tin… để độc giả có thể đọc rất nhanh. Thơng tin đưa đến độc giả phải là
thơng tin có giá trị nhất, thơng tin đến cùng, dùng nhiều hình thức minh họa để
người đọc lập tức hiểu nội dung câu chuyện diễn ra như thế nào. Trong đó có nhiều
4


đơn vị thơng tin có thể là cái tin, hay một bài nhỏ có tít kèm theo hình ảnh. Một sự
kiện thời sự nhất định cũng được trình bày trong khuôn khổ đã cố định, không

nhiều hơn và cũng không ít hơn, độc giả sẽ biết đọc đến đâu là hết bài.
1.3 Xu hướng báo giá rẻ, báo miễn phí, báo đọc nhanh
a. Báo giá rẻ:
Một thời đại mới đã hình thành. Một thời đại mà cuộc sống diễn ra nhanh
chóng đến nỗi tất cả chúng ta đều bị cuốn vào guồng quay của nó. Nhịp sống gấp
gáp khơng cho phép người ta nhẩn nha đọc một tờ báo dài dằng dặc, dày đặc chữ
mà đọc mãi chẳng tìm thấy thông tin cốt lõi ở đâu. Thường độc giả sẽ bỏ lại tờ báo
khi vừa vào đến giữa bài. Số lượng độc giả trẻ có khả năng kiên nhẫn đọc những
bài dài tới vài nghìn chữ là rất ít. Theo hiệp hội báo chí Mỹ, thói quen đọc báo mỗi
ngày của người Mỹ trong năm 1982 là 67%. Đến năm 2002 còn 55%. Độc giả
trong độ tuổi từ 18 – 34 chỉ có 17% trong khi độc giả trên 55 tuổi chiếm 43%. Tỷ
lệ người đọc báo có nguy cơ tiếp tục giảm nếu lượng độc giả không tăng. Số lượng
độc giả là thước đo chất lượng của tờ báo. Đặc biệt ngịai những cơng chúng mục
tiêu thì một đối tượng cực kì quan trọng mà các báo hướng tới là cơng chúng tiềm
năng, chính là những độc giả trẻ tuổi. Khơng chỉ nền báo chí Mỹ mà ở bất cứ một
nền báo chí thuộc một quốc gia nào cũng cần tìm ra giải pháp để chiếm lĩnh độc
giả đặc biệt là lượng độc giả trẻ. Sự kết hợp giữa báo chí và doanh nghiệp, báo chí
là nơi để doanh nghiệp quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ của mình cùng với sự
cạnh tranh về thông tin giữa các báo đã làm cho giá báo giảm xuống. Xu hướng
báo giá rẻ ra đời vào giữa thế kỉ 19 với từ Penny Press. Những tờ báo giá rẻ được
bán rất rẻ và nội dung thông tin rất phong phú, đa dạng vì nó phải phục vụ nhiều
đối tượng cơng chúng khác nhau.
Sự ra đời và phát triển của dòng báo giá rẻ giữa thế kỉ 19 là mốc phát triển
quan trọng của lịch sử báo chí thế giới. Báo đã đến được với nhiều người và do đó
vị thế, tầm ảnh hưởng của nó ngày càng lớn hơn. Xu hướng báo chí thế giới đó là
5


giá ngày càng giảm xuống, thông tin ngày càng nhiều hơn, phong phú hơn, hấp dẫn
hơn. Ở Việt Nam, báo Thanh Niên cũng đã từng thực hiện hạ giá báo để bằng giá

báo Tuổi Trẻ Thành phố Hồ Chí Minh. Sự cạnh tranh về thông tin và độc giả là
nguyên nhân chủ yếu để Thanh Niên có quyết định “sáng suốt” này. “Nếu cứ để
giá cao hơn báo Tuổi trẻ thì Thanh Niên sẽ gặp bất lợi và khó cạnh tranh” - Phó
Tổng Biên tập của báo Thanh Niên cho biết sau khi có quyết định sáng suốt đó tốc
độ tăng trưởng số lượng báo rất nhanh năm 2006 là 300.000 bản/ kỳ, thu hút nhiều
quảng cáo hơn bù đắp giá bán.
b. Báo miễn phí đọc nhanh:
Sự ra đời của những tờ báo giá rẻ đã tạo điều kiện cho báo miễn phí ra đời.
Sự ra đời của báo miễn phí đọc nhanh đồng thời cịn giải quyết được bài tốn là
làm thế nào để cơng chúng tiếp nhận thơng tin một cách nhanh nhất trong một
khoảng thời gian ngắn nhất.
Khổ báo nhỏ dễ cầm ngay cả khi đi trên các phương tiện giao thơng. Thơng
tin ngắn gọn, trình bày rõ ràng giúp người đọc dễ đọc hơn. Chỉ 15 -20 phút là độc
giả có thể nắm được hết nội dung của tờ báo. Tiêu biểu cho kiểu báo này là tờ
Twenty - five minutes (25 phút). Tên báo đã gây ấn tượng với cơng chúng bởi tịa
soạn này khẳng định với công chúng rằng báo của họ chỉ đọc trong 25 phút là nắm
được hết thông tin và 25 phút cũng chính là thời gian mà chuyến tàu đến ga tiếp
theo và vứt tờ báo vào sọt rác khi xuống khỏi xe. Nghĩa là độc giả có thể đọc trong
lúc nghỉ ngơi, đợi xe, lấp đầy những giây phút trống trải ngắn ngủi trên xe buýt hay
tàu điện ngầm. Những tờ báo này được phát không ở nhiều nơi công cộng, nhiều
người qua lại như trạm xe buýt, ga tàu điện ngầm…
Thị trường báo miễn phí hàng ngày tại một vài nước rất ấn tượng. Ở Tây
Ban Nha: báo miễn phí hàng ngày chiếm tỉ lệ lớn 51% của thị trường báo chí. Ở
Bồ Đào Nha là 33%. Ở Đan Mạch là 32%. Ở Ý là 29%. (theo Hiệp hội Báo chí thế
giới).
6


Ở châu Á, Hàn Quốc là nước phát triển rầm rộ báo phát khơng. Năm 2000,
Hàn Quốc có duy nhất một tờ báo phát khơng nhưng năm 2005 thì đất nước này đã

có 5 tờ.
Ở Đài Loan, ngày 26/3/2007 tờ “Upaper” của tập đồn báo chí Liên Hợp đã
ra mắt bạn đọc Đài Loan. Đây là tờ báo miễn phí đầu tiên của Đài Loan, ngay
trong ngày đầu tiên 800.000 tờ báo “Upaper” bày ở 300 thùng báo đặt tại 69 trạm
dừng xe ở thành phố Đài Bắc đã được bạn đọc lấy sạch trong khoảng 1h đồng hồ.
(Theo www.yzzk.com).
Tại Việt Nam nếu không kể một số ấn phẩm được phát miễn phí như các tờ
rơi, một số tờ báo phát miễn phí cho đồng bào dân tộc của Chính Phủ hoặc báo
phát không cho đối tượng khách hàng nào đó, thì tờ Thế giới thương mại là tờ báo
in miễn phí đầu tiên. Thế giới thương mại là ấn phẩm do báo Thương mại phát
hành. Và những ngày cuối tháng 6/2006, độc giả Thủ đơ Hà Nội khá tị mị khi
nhận được những tờ báo in dày dặn, thơng tin hấp dẫn với những chuyên mục khá
tiện ích và hồn tồn miễn phí. Tờ báo đã chọn một hướng đi đó là tự mình tìm đến
với độc giả qua kênh phát hành miễn phí. Và những gì mà nó thu được là đánh dấu
bước đầu thành công. Mỗi kỳ phát hành 2 vạn bản tại các tuyến phố buôn bán sầm
uất như Bạch Mai, Hàng Đào, các tụ điểm ẩm thực, các quán cà phê, các trung tâm
thương mại lớn… Những cuộc điện thoại về tòa soạn đã chứng tỏ sự quan tâm của
độc giả tới tờ báo. Và số lượng độc giả là 5 vạn, một con số rất lớn đối với một tờ
báo chưa phải là lớn như báo Thương mại. Hướng đi này của báo Thương mại đã
chuẩn bị cho sự hội nhập báo chí thế giới. (Theo Người làm báo 2006).
Miễn phí nhưng vẫn có lợi nhuận:
Báo miễn phí sống chủ yếu nhờ quảng cáo. Sự phổ biến của kiểu báo này là
một mảnh đất tốt lành để các nhà quảng cáo tìm đến. Thu nhập từ quảng cáo ở báo
miễn phí đã tăng 1,5% trong một năm và 22,6% trong vòng 5 năm (theo Hiệp hội
báo chí thế giới). Quảng cáo là đứa con tinh thần của báo phát không. Sự xuất hiện
7


của báo đọc nhanh miễn phí và phát với số lượng lớn là cơ hội để giới lười đọc báo
tiếp cận một cách rộng rãi, nhanh chóng, dễ dàng, ít tốn kém (so với truyền hình,

internet…) Các tờ báo phát không này chủ yếu sống bằng quảng cáo. Quan hệ giữa
báo miễn phí đọc nhanh và quảng cáo là hình thức cộng sinh. Như vậy dù phát
không những vẫn sẽ có lợi nhuận thậm chí lợi nhuận cao nếu nó thực sự thu hút
độc giả. Vấn đề ở đây là tờ báo phải sinh động, thông tin phong phú, hấp dẫn độc
giả.
Người đứng đầu Hiệp hội báo chí thế giới (WAN) đặt tại Paris phát biểu:
“Báo chí đang tiếp tục tiến bước trong quá trình khai thác hàng loạt những kênh
phân phối mới bắt từ những tờ báo miễn phí hàng ngày. Chúng đang chứng tỏ sức
bật không thể tưởng tượng được để chống lại sự tấn công dữ dội của hàng loạt các
cuộc cạnh tranh về truyền thông”.
1.4 Tương lai của báo in – báo in điện tử epaper
Nó không phải là những website thông tin mà
chúng ta hay gọi chung là báo điện tử, nó cũng
khơng phải là những newsletter dạng text hay dạng
HTML gửi đến hộp thư của chúng ta mỗi ngày.
Báo chí eNewspaper viết tắt là E – paper là
loại hình báo chí được hiển thị trên một loại giấy
điện tử, có màu sắc tươi nét, sống động, gọn nhẹ.
Bước vào thế kỷ công nghệ bùng nổ, cung
cấp tin tức qua Internet gần như là một chiến lược
đương nhiên đối với các báo và ngành xuất bản nói
chung. Nhưng khi làm như vậy, các báo đứng trước
nguy cơ đánh mất bản sắc cũng như hình ảnh thương hiệu của mình, website của
các báo trở thành các "cổng Internet" trong khi thực chất không phải như vậy. Mặt
8


khác, nhiều độc giả đã quen thuộc với tờ báo mà họ thích, sẽ có cảm giác khơng
thoải mái với cách cung cấp thông tin này.
Hiện tại, hầu hết các báo đều có phiên bản online nhưng nội dung và thiết kế

trang (layout) thì khơng hồn tồn giống với bản in. Ảnh thì nhỏ, nội dung thì theo
kiểu đổ chữ tự do từ đầu đến cuối, còn việc lật trang thì rõ ràng là hồn tồn khác
với kiểu lật trang báo in. Một số công ty cung cấp bản tin cho khách hàng ở dạng
file PDF để đảm bảo "nguyên dạng" - và quả thật là trông rất hấp dẫn, nhưng cách
thức này chỉ hữu hiệu với các bản tin ít trang. Với các tờ báo lớn thì download rất
lâu và khó tìm kiếm, khó đọc và khó chuyển bài, lật trang. Thêm vào đó là yếu
điểm khơng thể theo dõi chính xác số lượng người thuê bao download các file PDF
này.
Giải pháp eNewspaper, viết tắt là ePaper, đã ra đời vào khoảng năm 2003 và
chậm rãi tiến vào thị trường trước khi trở thành một xu hướng mới bắt đầu từ
khoảng giữa năm 2004.
Điều thú vị là các tờ báo nhỏ lại nhanh chân hơn các báo lớn trong lĩnh vực
này. Xét về quốc gia thì đi đầu về ePaper khơng phải là báo chí Mỹ hay châu Âu
mà lại là những tờ báo của Ôxtrâylia, Hàn Quốc, Ấn Độ, Malaixia và... Ôman. Thử
xem một số tờ như Hindustan Times của Ấn Độ, theSun và The Edge Financial
Daily của Malaixia và quả thực là thấy rất ấn tượng.
Với những màn hình phẳng chất lượng cao, nhìn những tờ báo trên mạng
"như thật" này đúng là cũng hấp dẫn, nhất là những người đã trở thành độc giả
trung thành của một tờ báo nào đó. Nó chẳng khác nào như việc cầm tờ báo trên
tay, khi con chuột di đến bài nào thì bài đó sẽ được "highlighted" và click vào thì
hiện một cửa sổ khác với đầy đủ nội dung. Vì đây là "đọc có trả tiền" chứ khơng
phải báo miễn phí nên độc giả sẽ khơng bị khó chịu bởi những hình quảng cáo
trong bài.
9


Dễ dàng hiểu được vì sao các tịa soạn báo lại mặn mà với ý tưởng này đến
vậy. Báo in số, hay còn gọi là báo in điện tử, tận dụng ưu thế của hai xu hướng
truyền thông thịnh hành nhất hiện nay là tăng trưởng mạnh của quảng cáo trực
tuyến và sự phổ biến của những thiết bị cầm tay như iPod.

Nhưng tình hình có thể đảo ngược 180 độ với báo in điện tử. Chưa kể nó cịn
giúp các tòa soạn báo cắt giảm được tới 75% chi phí nhờ xóa bỏ được khoản phí
phát hành. Nhiều người lạc quan đã xem đây như một "cứu cánh", nhưng trên thực
tế, khơng ai dám nói chắc về nhu cầu dành cho "giấy điện tử".
Hãy thử lấy một ví dụ: Bạn thích đọc tờ Thanh Niên nhưng đang phải đi
cơng tác tận châu Âu. Khơng hề gì, chỉ cần mở máy tính và đọc ngay số ra buổi
sáng (nhớ tính đến đoạn lệch múi giờ), và nếu bận chạy đi họp thì chỉ cần ra một
lệnh để in vào khổ giấy lớn, vậy là có trong tay nguyên xi tờ báo để đọc trên tàu
hoặc xe buýt. Xét ở góc cạnh tòa soạn báo, dưới đây là một số ưu điểm chính của
ePaper:
- Đảm bảo tính nhất quán về thương hiệu của tờ báo, đối với cả bản in và
bản điện tử;
- Có khách hàng đăng ký mua báo trên toàn cầu.
- Tăng doanh thu trực tuyến
- Tăng doanh thu quảng cáo trên mạng (có thể thay nhiều quảng cáo chứ
không bị ấn định như báo in).
- Tự động lưu trữ dạng kỹ thuật số tất cả các số báo.
Và đương nhiên, công nghệ mới cho phép sử dụng luôn cả video hay audio,
rồi cịn cho phép tìm kiếm chữ, hình ảnh hay quảng cáo, cho phép đánh dấu trang
(bookmark), kết nối trực tiếp trên mạng.
Như vậy, với xu hướng phát triển theo nhu cầu của cơng chúng,báo in vẫn
cịn "đất để sống" nếu mỗi tịa soạn có định hướng đúng đắn và phù hợp. Ðó có lẽ
là lý do giải thích cho việc vào thời kỳ báo in dường như khơng tìm được lối thốt
10


thì ơng trùm truyền thơng Rupert Murdoch vẫn tin tưởng rằng "báo in sẽ vươn tới
những đỉnh cao mới trong thế kỷ 21" và theo ông, những ai cho rằng báo in đang
dần bị giết chết là "những người thiếu suy nghĩ". Tất nhiên, ngành báo in thế giới
cũng như Việt Nam còn nhiều việc phải làm nhưng với những thế mạnh hiện có

cộng thêm các đổi mới phù hợp, hồn tồn có thể tin tưởng ở một bước phát triển
mới của báo in trong thời đại mới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
TS. Hà Huy Phượng, Các loại hình báo chí hiện đại – Lý luận và thực tiễn, Đề tài
khoa học cơ sở trong điểm năm 2014, Hà Nội.
TS. Nguyễn Thành Lợi, Tác nghiệp báo chí trong mơi trường truyền thơng hiện
đại, NXB. Thông tin và Truyền thông, 2014, Hà Nội.

11