Vật lý 7 - Tiết 22 - Chất dẫn điện chất cách điện - Dòng điện trong kim loại

Ngày soạn: 08/02/2022
Ngày giảng:

Tiết 22

CHẤT DẪN ĐIỆN VÀ CHẤT CÁCH ĐIỆN - DÒNG ĐIỆN TRONG KIM
LOẠI.
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Nhận biết trên thực tế vật dẫn điện là vật cho dịng điện đi qua, vật cách điện là vật
khơng cho dòng điện đi qua.
- Kể tên được một số vật dẫn điện ( hoặc vật liệu dẫn điện) và vật cách điện ( hoặc
vật liệu cách điện) thường dùng.
- Biết được dòng điện trong kim loại là dòng các êlectrơn tự do dịch chuyển có
hướng.
2. Kỹ năng: - Mắc mạch điện đơn giản.
- Làm TN xác định vật dẫn điện, vật cách điện.
3. Thái độ:
- Có ý thức thực hiện an toàn khi sử dụng điện.
4. Năng lực:
- Qua bài học giúp HS phát huy các năng lực quan sát, thực nghiệm, hợp tác, giải
quyết vấn đề.
II. CÂU HỎI QUAN TRỌNG:
- Chất dẫn điện là gì, chất cách điện là gì ?
- Thế nào là dịng điện trong kim loại?
III. ĐÁNH GIÁ:
- HS trả lời được các câu hỏi, biết phân biệt chất dẫn điện và chất cách điện, biết nêu
các chất dẫn điện tốt và các chất dẫn điện kém.
IV. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC:
Bảng ghi kết quả TN của các nhóm: Hãy đánh dấu (x) cho vật dẫn điện, (0) cho vật
cách điện vào bảng:

Nhóm
Nhóm
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
1
Tên vật
Dây đồng
Vỏ nhựa
Chén sứ
Ruột bút chì
…
Phiếu học tập cho các nhóm:


+ Hãy gạch dưới những bộ phận dẫn điện trên hình vẽ bóng đèn và phích cắm điện
với dây nối ở hình vẽ sau: Hình 20.1 ( tr 55)
+ Hãy vẽ thêm mũi tên cho mỗi êlectrôn tự do ở hình vẽ dưới đây để chỉ chiều chuyển
dịch có hướng của chúng. Hình 20.4 ( tr 56).
Mỗi nhóm HS:
- 1 bóng đèn đui nghạnh hoặc đui xốy được nối với phích cắm điện bằng một đoạn
dây điện có vỏ bọc cách điện.
- 2 pin, một bóng đèn pin, 1 cơng tắc, 5 đoạn dây dẫn có mỏ kẹp.
- 1 số vật cần xác định xem là dẫn điện hay cách điện: 1 đoạn dây đồng, 1 đoạn dây
thép, 1 đoạn vỏ nhựa bọc ngoài dây điện, 1 chén sứ.
V. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC.
*Hoạt động 1. ỔN ĐỊNH TỔ CHỨC LỚP (1 phút)
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

- Kiểm tra sĩ số, ghi tên học sinh vắng;
- Ổn định trật tự lớp;....

Cán bộ lớp (Lớp trưởng hoặc lớp phó)
báo cáo.

*Hoạt động 2: Kiểm tra bài cũ - tổ chức tình huống học tập ( 5 phút).
Mục đích:Kiểm tra việc học tập ở nhà của hs,dẫn dắt hs tìm hiểu kiến thức mới.
Thời gian: 5 phút
Phương pháp: Đàm thoại, trực quan.
Phương tiện, tư liệu: mạch điện hở gồm 2 pin, 1 khố K, 1 bóng đèn, và dây dẫn.
1. Kiểm tra bài cũ.
- GV đưa ra một mạch điện hở gồm 2
pin, 1 khố K, 1 bóng đèn, và dây dẫn.
+Trong mạch điện đã cho có dịng
+ Chưa có dịng điện trong mạch vì đèn
điện chạy qua khơng?
chưa sáng.
+Muốn có dịng điện chạy trong mạch + Nối 2 mỏ kẹp với nhau.
em phải kiểm tra và mắc lại mạch điện
+ Đèn sáng→ có dịng điện chạy trong
như thế nào?
mạch.
+Dấu hiệu nào giúp em nhận biết có
dịng điện trong mạch?
2. Tổ chức tình huống học tập.
Nếu giữa hai mỏ kẹp, ta nối với 1
đoạn dây đồng thì trong mạch điện có
dịng điện khơng?

GV mắc mạch điện thử để thấy có
dịng điện trong mạch.
Nếu thay đoạn dây đồng này bằng 1
vỏ nhựa của bút bi, theo em có dịng điện
chạy trong mạch không?→ GV kiểm tra
trên mạch điện để thấy không có dịng


điện chạy trong mạch.
Dây đồng người ta gọi là vật dẫn điện,
còn vỏ nhựa của bút bi gọi là vật cách
điện.
Vậy vật dẫn điện là gì? Vật cách điện
là gì? Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta
đi trả lời câu hỏi đó.
* HĐ3: GIẢNG BÀI MỚI:
*Hoạt động 3.1: Xác định chất dẫn điện và chất cách điện (19 phút).
Mục đích: Giúp học sinh phân biệt chất dẫn điện và chất cách điện.
Thời gian: 19 phút
Phương pháp: Đàm thoại, thí nghiệm trực quan.
Phương tiện, tư liệu: 1 số vật cần xác định xem là dẫn điện hay cách điện: 1 đoạn dây
đồng, 1 đoạn dây thép, 1 đoạn vỏ nhựa bọc ngoài dây điện, 1 chén sứ…
- Yêu cầu HS đọc mục I và trả lời câu
I. CHẤT DẪN ĐIỆN VÀ CHẤT
hỏi:
CÁCH ĐIỆN.
+ Chất dẫn điện là gì?
- Chất dẫn điện là chất cho dòng điện đi
+ Chất cách điện là gì?
qua, gọi là vật dẫn điện – Dùng để làm

các vật hay bộ phận dẫn điện.
- Chất cách điện là chất khơng cho dịng
điện đi qua, gọi là vật liệu cách điện –
Dùng để làm các vật hay bộ phận cách
- GV: Hãy quan sát hình 20.1 hoặc các
điện.
vật thật tương ứng và cho biết chúng
C1:
gồm:
1. Các bộ phận dẫn điện là: Dây tóc, dây
+ Các bộ phận dẫn điện là…
trục, hai đầu dây đèn; hai chốt cắm, lõi
+ Các bộ phận cách điện là…
dây ( của phích cắm điện).
- Cần phải làm TN để xác định xem một 2. Các bộ phận cách điện là: Trụ thuỷ
vật là vật dẫn điện hay vật cách điện.
tinh, thuỷ tinh đen ( của bóng đèn); vỏ
+ Lắp mạch điện theo hình 20.2.
nhựa của phích cắm, vỏ dây ( của phích
+ Trước hết chập hai mỏ kẹp với nhau và cắm điện).
kiểm tra mạch để đảm bảo đèn sáng.
Thí nghiệm :
+ Kẹp hai mỏ kẹp vào hai đầu của vật cần
Vật dẫn điện
Vật cách điện
xác định: Một đoạn dây thép, một đoạn
Thép, đồng, ruột
Vỏ nhựa bọc dây
dây đồng, một đoạn vỏ nhựa bọc dây
bút chì ( than chì), điện, miếng sứ, vỏ

điện, một đoạn ruột bút chì, miếng sứ,…
…
gỗ bút chì,…
Với từng trường hợp, quan sát bóng đèn
C2: - Các vật liệu thường dùng để làm
và ghi kết quả vào bảng bên.
vật dẫn điện: Đồng, sắt, nhơm, chì,…
- Hãy kể tên ba vật liệu thường dùng để
( Các kim loại).
làm vật liệu dẫn điện và ba vật liệu
- Các vật liệu thường dùng để làm vật
thường dùng để làm vật cách điện.
cách điện: Nhựa ( chất dẻo), thuỷ tinh,


sứ, cao su, khơng khí,…
C3: Trong mạch điện thắp sáng bóng đèn
pin, khi cơng tắc ngắt, giữa hai chốt cơng
tắc là khơng khí, đèn khơng sáng. Vậy
bình thường khơng khí là chất cách điện.

- Hãy nêu một số trường hợp chứng tỏ
rằng khơng khí ở điều kiện bình thường
là chất cách điện.
- GV lưu ý: Ở điều kiện thường, khơng
khí khơng dẫn điện, cịn trong điều kiện
đặc biệt nào đó thì khơng khí vẫn có thể
dẫn điện.
Ở điều kiện bình thường, nước thường
dùng

( như nước máy) là chất dẫn điện hay
cách điện?
- GV thông báo: Các loại nước thường
dùng như nước máy, nước mưa, nước ao
hồ… đều dẫn điện trừ nước ngun chất,
vì vậy khi tay ướt, ta khơng nên sờ vào ổ
cắm hay phích điện để tránh bị điện giật
và các thiết bị điện cần để nơi khô ráo.
Vật dẫn điện hay cách điện chỉ có tính
chất tương đối, tuỳ thuộc vào từng điều
kiện cụ thể.
- HS lắng nghe, ghi nhớ để thực hiện an
toàn về điện.
*Hoạt động 3.2: Tìm hiểu dịng điện trong kim loại (10 phút)
Mục đích: Giúp hs hiểu thế nào là dòng điện trong kim loại.
Thời gian: 10 phút
Phương pháp: Đàm thoại, thí nghiệm trực quan.
Phương tiện, tư liệu: Máy tính, máy chiếu để làm thí nghiệm ảo về sự dịch chuyển của
các êlêctrơn tự do trong kim loại tạo thành dòng điện.
- Hãy nhớ lại sơ lược cấu tạo nguyên tử.
- Nếu nguyên tử thiếu êlectrơn thì phần
cịn lại của ngun tử mang điện tích gì?
Tại sao?

II. DỊNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI.

1. Êlectrơn tự do trong kim loại.
a. Các kim loại là các chất dẫn điện. Kim
loại cũng được cấu tạo từ các nguyên tử.
- GV thông báo: Các nhà bác học đã phát C4: Hạt nhân của nguyên tử mang điện

hiện và khẳng định rằng trong kim loại có tích dương, các êlect rơn mang điện tích
các êlectrơn thốt ra khỏi ngun tử và
âm.
chuyển động tự do trong kim loại gọi là
b. Trong kim loại có các êlectrơn thốt
các êlectrơn tự do.
ra khỏi nguyên tử và chuyển động tự do


- Hồn thành phiếu học tập 2 để tìm hiểu
dịng điện trong kim loại trên hình 20.4.

gọi là êlectrơn tự do.
C5: Trong hình 20.3 ( SGK), các êlect
rơn tự do là các vịng trịn nhỏ có dấu “-”,
phần cịn lại của ngun tử là những vịng
lớn có dấu “+”. Phần này mang điện tích
dương. Vì ngun tử khi đó thiếu ( mất
bớt ) êlectrôn.

- Vẽ thêm mũi tên cho mỗi êlectrơn tự do
này để chỉ chiều chuyển dịch có hướng
2. Dịng điện trong kim loại.
của chúng.
C6: Êlectrơn tự do mang điện tích âm bị
- Hướng dẫn HS thảo luận kết quả chung cực âm đẩy, bị cực dương hút.
cả lớp.
Các êlectrôn tự do trong kim loại dịch
GV chốt lại: Khi có dịng điện trong kim chuyển có hướng tạo thành dịng điện
loại các êlectrơn khơng cịn chuyển động chạy qua nó.

tự do nữa mà nó chuyển rời có hướng.
*Hoạt động 3: ghi nhớ-vận dụng - hướng dẫn về nhà (10 phút)
Mục đích: Giúp hs tổng hợp kiến thức của bài, biết áp dụng làm bài tập về nhà.
Thời gian: 10 phút
Phương pháp: Liên tưởng, khái quát hoá.
Phương tiện, tư liệu:SGK
1.Vận dụng:
- Yêu cầu HS hoạt động cá nhân trả lời
III. VẬN DỤNG.
C7, C8, C9.
C7: Phương án B. Một đoạn ruột bút chì
2. Ghi nhớ.
(bằng than chì).
- Chất dẫn điện là gì?
C8: Phương án C.Nhựa.
- Chất cách điện là gì?
C9: Phương án C. Một đoạn dây nhựa.
- Dòng điện trong kim loại là gì?
- Đọc phần có thể em chưa biết và trả lời
câu hỏi trong đó.
VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO :
- SGK, SBT, bài giảng điện tử.
VII. RÚT KINH NGHIỆM.
..........................................................................................................................................
........................................................................................................................................