Tài liệu Những vấn đề chung về quản lí môi trường ppt

z
















Những vấn đề chung về quản lí môi
trường

CHỈÅNG I : NHỈỴNG VÁÚN ÂÃƯ CHUNG VÃƯ QUN L MÄI TRỈÅÌNG

1.1. CẠC KHẠI NIÃÛM CÅ BN VÃƯ QUN L MÄI TRỈÅÌNG .

1.1.1. ÂËNH NGHÉA VÃƯ QUN L MÄI TRỈÅÌNG :

Hiãûn nay chỉa cọ mäüt âënh nghéa thäúng nháút vãư qun l mäi trỉåìng .
Theo mäüt säú tạc gi, thût ngỉỵ vãư qun l mäi trỉåìng bao gäưm hai khêa cảnh :
qun l nh nỉåïc vãư mäi trỉåìng v qun l ca cạc doanh nghiãûp , khu vỉûc
dán cỉ vãư mäi trỉåìng . Trong âọ , khêa cảnh thỉï hai cọ mủc tiãu ch úu l
tàng cỉåìng hiãûu qu ca sn xút (hãû thäúng qun l mäi trỉåìng theo ISO

14.000 ) v bo vãû sỉïc kho ca ngỉåìi lao âäüng , dán cỉ såïng trong khu vỉûc
cọ cạc hoảt âäüng sn xút .
Phán têch mäüt säú âënh nghéa , cọ thãø tháúy qun l mäi trỉåìng cọ ba khêa
cảnh täøng håüp cạc biãûn phạp thêch håüp , tạc âäüng v âiãưu chènh cạc hoảt
âäüng ca con ngỉåìi , våïi mủc âêch chênh l giỉỵ hi ho quan hãû giỉỵa mäi
trỉåìng v phạt triãøn , giỉỵa nhu cáưu ca con ngỉåìi v cháút lỉåüng ca mäi
trỉåìng , giỉỵa hiãûn tải v kh nàng chëu âỉûng ca trại âáút - “phạt triãøn bãưn
vỉỵng.” Tỉì âọ cọ thãø tảm thåìi nãu ra mäüt âënh nghéa tọm tàõt :” qun l mäi
trỉåìng l mäüt lénh vỉûc qun l x häüi , nhàòm bo vãû mäi trỉåìng v cạc thnh
pháưn ca mäi trỉåìng , phủc vủ sỉû nghiãûp phạt triãøn bãưn vỉỵng v sỉí dủng
håüp l ti ngun thiãn nhiãn v x häüi .”qun l mäi trỉåìng âỉåüc thỉûc hiãûn
bàòng täøng håüp cạc biãûn phạp lût phạp , chênh sạch , kinh tãú , k thût , cäng
nghãû , x häüi , vàn hoạ , giạo dủc , .v.v Cạc biãûn phạp ny cọ thãø âan xen ,
phäúi håüp , têch håüp våïi nhau tu theo âiãưu kiãûn củ thãø ca váún âãư âàût ra .
Viãûc qun l mäi trỉåìng âỉåüc thỉûc hiãûn åí mi qui mä: ton cáưu , khu vỉûc ,
qúc gia , tènh , huûn , cå såí sn xút , häü gia âçnh , .v.v

1.1.2 CẠC MỦC TIÃU CA CÄNG TẠC QUN L NH NỈÅÏC VÃƯ MÄI
TRỈÅÌNG :

Mủc tiãu ca qun l mäi trỉåìng l phạt triãøn bãưn vỉỵng giỉỵ cho âỉåüc
hi ho giỉỵa phạt triãøn kinh tãú v bo vãû mäi trỉåìng . Hay nọi mäüt cạch khạc
phạt triãøn kinh tãú âãø tảo ra kinh phê v tiãưm lỉûc âãø bo vãû mäi trỉåìng tảo ra
caùc tióửm nng tổỷ nhión vaỡ xaợ họỹi mồùi cho cọng cuọỹc phaùt trióứn kinh tóỳ trong
tổồng lai . Tuyỡ thuọỹc vaỡo õióửu kióỷn tổỷ nhión . kinh tóỳ xaợ họỹi , hóỷ thọỳng phaùp
lyù , muỷc tióu phaùt trióứn ổu tión cuớa tổỡng quọỳc gia , muỷc tióu quaớn lyù mọi
trổồỡng coù thóứ thay õọứi theo thồỡi gian vaỡ coù nhổợng ổu tión rióng õọỳi vồùi mọựi
quọỳc gia.
Muỷc tióu cồ baớn cuớa cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng ồớ nổồùc ta trong giai
õoaỷn cọng nghióỷp hoaù , hióỷn õaỷi hoaù hióỷn nay laỡ :Ngn ngổỡa ọ nhióựm mọi

trổồỡng , phuỷc họửi vaỡ caới thióỷn mọi trổồỡng cuớa nhổợng nồi , nhổợng vuỡng õaợ bở
suy thoaùi baớo tọửn õa daỷng sinh hoỹc , tổỡng bổồùc nỏng cao chỏỳt lổồỹng mọi
trổồỡng oớ caùc khu cọng nghióỷp , õọ thở vaỡ nọng thọn goùp phỏửn phaùt trióứn kinh
tóỳ xaợ họỹi bóửn vổợng , nỏng cao chỏỳt lổồỹng õồỡi sọỳng cuớa nhỏn dỏn , tióỳn haỡnh
thừng lồỹi sổỷ nghióỷp cọng nghióỷp hoaù , hióỷn õaỷi hoaù õỏỳt nổồùc v.v Theo chố
thở 36CT/TW cuớa Bọỹ chờnh trở Ban chỏỳp haỡnh Trung ổồng aớng Cọỹng Saớn
Vióỷt nam , mọỹt sọỳ muỷc tióu cuỷ thóứ cuớa cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng Vióỷt nam
laỡ :
* Khừc phuỷc vaỡ phoỡng chọỳng suy thoaùi , ọ nhióựm mọi trổồỡng phaùt sinh
trong caùc hoaỷt õọỹng sọỳng cuớa con ngổồỡi theo nguyón từc phoỡng chọỳng ọ
nhióựm õổồỹc ổu tión hồn khừc phuỷc ọ nhióựm .
Trong giai õoaỷn hióỷn nay, caùc bióỷn phaùp khừc phuỷc vaỡ phoỡng chọỳng ọ
nhióựm chuớ yóỳu laỡ :
-Thổỷc hióỷn nghióm chốnh quy õởnh cuớa luỏỷt Baớo vóỷ mọi trổồỡng , vóử õaùnh giaù
taùc õọỹng mọi trổồỡng trong vióỷc xeùt duyóỷt cỏỳp pheùp caùc quy hoaỷch , caùc dổỷ aùn
õỏửu tổ , nóỳu baùo caùo õaùnh giaù taùc õọỹng mọi trổồỡng khọng õổồỹc chỏỳp nhỏỷn thỗ
khọng cho pheùp thổỷc hióỷn caùc qui hoaỷch , caùc dổỷ aùn naỡy .
-ọỳi vồùi caùc cồ sồớ saớn xuỏỳt kinh doanh õang hoaỷt õọỹng , cn cổù vaỡo kóỳt quaớ
õaùnh giaù taùc õọỹng mọi trổồỡng , caùc bọỹ caùc ngaỡnh , caùc tốnh , caùc thaỡnh phọỳ tọứ
chổùc phỏn loaỷi caùc cồ sồớ gỏy ọ nhióựm vaỡ coù kóỳ hoaỷch xổớ lyù phuỡ hồỹp .
- Trong hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt kinh doanh cỏửn ổu tión aùp duỷng caùc cọng nghóỷ
saỷch , cọng nghóỷ ờt phóỳ thaới , tióu hao ờt nguyón lióỷu vaỡ nng lổồỹng bũng caùch
trang bở , õỏửu tổ caùc cọng nghóỷ mồùi , cọng nghóỷ tión tióỳn .
- Caùc khu vổỷc õọ thở , caùc khu cọng nghióỷp cỏửn phaới sồùm coù vaỡ thổỷc hióỷn tọỳt
phổồng aùn xổớ lyù chỏỳt thaới , ổu tión xổớ lyù chỏỳt thaới õọỹc haỷi , chỏỳt thaới bóỷnh
vióỷn nhổ õọỳt raùc thaới ồớ bóỷnh vióỷn oớ nhóỷt õọỹ cao , xổớ lyù nổồùc thaới bóỷnh vióỷn .
- Thổỷc hióỷn caùc kóỳ hoaỷch quọỳc gia ổùng cổùu sổỷ cọỳ dỏửu traỡn trón bióứn , kóỳ hoaỷch
khừc phuỷc hỏỷu quaớ chỏỳt õọỹc hoaù hoỹc duỡng trong chióỳn tranh .
* Hoaỡn chốnh hóỷ thọỳng vn baớn luỏỷt phaùp baớo vóỷ mọi trổồỡng , ban haỡnh caùc
chờnh saùch phaùt trióứn kinh tóỳ xaợ họỹi phaới gừn vồùi baớo vóỷ mọi trổồỡng , nghióm

chốnh thi haỡnh luỏỷt baớo vóỷ mọi trổồỡng . óứ thổỷc hióỷn muỷc tióu trón cỏửn quan
tỏm õóỳn caùcbióỷn phaùp cuỷ thóứ :
- Raỡ soaùt vaỡ ban haỡnh õọửng bọỹ caùc vn baớn dổồùi luỏỷt , caùc quy õởnh vóử luỏỷt
phaùp khaùc nhũm nỏng cao hióỷu lổỷc cuớa luỏỷt .
- Ban haỡnh caùc chờnh saùch vóử thuóỳ , tờn duỷng nhũm khuyóỳn khờch vióỷc aùp
duỷng caùc cọng nghóỷ saỷch .
- Thóứ chóỳ hoaù vióỷc õoùng goùp chi phờ baớo vóỷ mọi trổồỡng : thuóỳ mọi trổồỡng ,
thuóỳu taỡi nguyón , quyợ mọi trổồỡng v v.
- Thóứ chóỳ hoaù vióỷc phọỳi hồỹp giaới quyóỳt caùc vỏỳn õóử phaùt trióứn kinh tóỳ vồùi baớo
vóỷ mọi trổồỡng : trong caùc kóỳ hoaỷch phaùt trióứn kinh tóỳ xaợ họỹi phaới coù caùc chố
tióu , bióỷn phaùp baớo vóỷ mọi trổồỡng . Tờnh toaùn hióỷu quaớ kinh tóỳ , so saùnh caùc
phổồng aùn phaới tờnh toaùn caớ chi phờ baớo vóỷ mọi trổồỡng .
* Tng cổồỡng cọng taùc quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử mọi trổồỡng tổỡ trung ổồng õóỳn
õởa phổồng . cọng taùc nghión cổùu , õaỡo taỷo caùn bọỹ vóử mọi trổồỡng .
- Nỏng cỏỳp cồ quan quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử mọi trổồỡng õuớ sổùc thổỷc hióỷn tọỳt caùc
nhióỷm vuỷ chung cuớa õỏỳt nổồùc . õỏy mọựi quọỳc gia coù caùc phổồng aùn tọứ chổùc
rióng õóứ thổỷc hióỷn nọỹi dung quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử mọi trổồỡng .
- Xỏy dổỷng maỷng lổồùi quan trừc mọi trổồỡng quọỳc gia , vuỡng laợnh thọứ vaỡ gừn
chuùng vồùi hóỷ thọỳng caùc traỷm quan trừc mọi trổồỡng toaỡn cỏửu vaỡ khu vổỷc. Hóỷ
thọỳng naỡy coù chổùc nng phaớn aùnh trung thổỷc chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng quọỳc gia
vaỡ caùc vuỡng laợnh thọứ .
- Hỗnh thaỡnh hóỷ thọỳng cồ sồớ nghión cổùu vaỡ õaỡo taỷo caùn bọỹ chuyón gia vóử
khoa hoỹc vaỡ cọng nghóỷ mọi trổồỡng õọửng bọỹ , õaùp ổùng cọng taùc baớo vóỷ mọi
trổồỡng cuớa quọỳc gia vaỡ tổỡng ngaỡnh .
- kóỳ hoaỷch hoaù cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng tổỡ trung ổồng õóỳn õởa phổồng ,
caùc bọỹ , caùc ngaỡnh . Thờ duỷ : kinh phờ cho cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng trong
ngỏn saùch nhaỡ nổồùc caùc ngaỡnh .
* Phaùt trióứn bóửn vổợng kinh tóỳ vaỡ xaợ họỹi õỏỳt nổồùc theo caùc nguyón từc phaùt
trióứn bóửn vổợng õổồỹc họỹi õọửng mọi trổồỡng vaỡ phaùt trióứn thóỳ giồùi õổa ra vaỡo
nm 1989

- Tọn troỹng vaỡ quan tỏm õóỳn cuọỹc sọỳng cọỹng õọửng .
- Caới thióỷn vaỡ nỏng cao chỏỳt lổồỹng cuọỹc sọỳng con ngổồỡi .
- Baớo vóỷ sổùc sọỳng vaỡ tờnh õa daỷng cuớa traùi õỏỳt .
- Giổợ vổợng trong khaớ nng chởu õổỷng cuớa traùi õỏỳt .
- Thay õọứi thaùi õọỹ vaỡ haỡnh vi con ngổồỡi .
- óứ cho caùc cọỹng õọửng tổỷ quaớn lyù lỏỳy mọi trổồỡng cuớa mỗnh .
- Taỷo ra mọỹt cồ cỏỳu quọỳc gia thọỳng nhỏỳt thuỏỷn lồỹi cho vióỷc cho vióỷc phaùt trióứn
vaỡ baớo vóỷ .
- Xỏy dổỷng mọỳi lión minh toaỡn thóỳ giồùi vóử baớo vóỷ vaỡ phaùt trióứn .
- Xỏy dổỷng mọỹt xaợ họỹi bóửn vổợng .
Caùc khờa caỷnh cuớa phaùt trióứn bóửn vổợng kinh tóỳ xaợ họỹi õỏỳt nổồùc bao gọửm :
- Bóửn vổợng vóử kinh tóỳ : tng trổồớng kinh tóỳ , thu nhỏỷp , vióỷc laỡm .
- Bóửn vổợng vóử taỡi nguyón : caùc nguọửn taỡi nguyón õổồỹc baớo vóỷ tọỳt chọỳng suy thoaùi
- Bóửn vổợng vóử chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng : khọng taỷo ra ọ nhióựm vaỡ suy thoaùi chỏỳt lổồỹ
n
- Bóửn vổợng vóử mỷt xaợ họỹi : vn minh xaợ họỹi , cọng bũng xaợ họỹi , giaớm caùc tóỷ
naỷn xaợ họỹi
Xỏy dổỷng caùc cọng cuỷ hổợu hióỷu vóử quaớn lyù mọi trổồỡng quọỳc gia , caùc vuỡng
laợnh thọứ rióng bióỷt nhổ :
Xỏy dổỷng caùc cọng cuỷ thờch hồỹp cho tổỡng ngaỡnh , tổỡng õởa phổồng vaỡ trỗnh
õọỹ phaùt trióứn .
Hỗnh thaỡnh vaỡ thổỷc hióỷn õọửng bọỹ caùc cọng cuỷ quaớn lyù mọi trổồỡng (luỏỷt phaùp ,
kinh tóỳ , kyợ thỏỷt cọng nghóỷ , caùc chờnh saùch xaợ họỹi ,v.v.) .

1.1.3. CAẽC NGUYN TếC QUAN LYẽ MI TRặèNG CHU YU :

Tióu chờ chung cuớa cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng laỡ õaớm baớo quyóửn
õổồỹc sọỳng trong mọi trổồỡng trong laỡnh , phuỷc vuỷ sổỷ phaùt trióứn bóửn vổợng cuớa
õỏỳt nổồùc , goùp phỏửn gỗn giổợ mọi trổồỡng chung cuớa loaỡi ngổồỡi trón traùi õỏỳt .
Caùc nguyón từc chuớ yóỳu cuớa cọng quaớn lyù mọi trổồỡng bao gọửm :

Hổồùng tồùi sổỷ phaùt trióứn bóửn vổợng :

Nguyón từc naỡy quuyóỳt õởnh muỷc õờch cuớa vióỷc quaớn lyù mọi trổồỡng . óứ
giaới quyóỳt nguyón từc naỡy , cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng phaới tuỏn thuớ nhổợng
nguyón từc cuớa vióỷc xỏy dổỷng mọỹt xaợ họỹi bóửn vổợng õaợ trỗnh baỡy , trón cồ sồớ
õaớm baớo cỏn bũng giổợa sổỷ phaùt trióứn kinh tóỳ xaợ họỹi vaỡ baớo vóỷ mọi trổồỡng .
Nguyón từc naỡy õổồỹc sổớ duỷng trong quaù trỗnh xỏy dổỷng vaỡ thổỷc hióỷn õổồỡng
lọỳi chuớ trổồng , luỏỷt phaùp vaỡ chờnh saùch :
Kóỳt hồỹp caùc muỷc tióu quọỳc tóỳ -quọỳc gia - vuỡng laợnh thọứ vaỡ cọỹng õọửng dỏn cổ trong
quaớn lyù mọi trổồỡng :
Mäi trỉåìng khäng cọ ranh giåïi khäng gian , do váûy sỉû ä nhiãùm hay suy
thoại thnh pháưn mäi trỉåìng åí qúc gia , vng lnh thäø ny s cọ nh hỉåíng
trỉûc tiãúp tåïi qúc gia khạc v cạc vng lnh thäø khạc . Âãø thỉûc hiãûn âỉåüc
ngun tàõc ny , cạc qúc gia cáưn têch cỉûc tham gia v tn th cạc cäng ỉåïc ,
nghë âënh qúc tãú vãư mäi trỉåìng , âäưng thåìi våïi viãûc ban hnh cạc vàn bn
qúc gia vãư lût phạp , tiãu chøn , qui âënh.
Viãûc kãút håüp cạc mủc tiãu ny âỉåüc thỉûc hiãûn thäng qua cạc qui âënh
lût phạp , cạc chỉång trçnh hnh âäüng , cạc âãư ti håüp tạc qúc tãú v khu
vỉûc .
Qun l mäi trỉåìng cáưn thỉûc hiãûn bàòng nhiãưu biãûn phạp v cäng củ täøng håüp
âa dảng v thêch håüp :
Cạc biãûn phạp v cäng củ qun l mäi trỉåìng ráút âa dảng : lût phạp ,
chênh sạch , khoa hc , kinh tãú , cäng nghãû , v v. Mäùi mäüt loải biãûn phạp v
cäng củ trãn cọ phảm vi v hiãûu qu khạc nhau trong tỉìng trỉåìng håüp củ thãø
. Vê dủ âãø bo vãû mäi trỉåìng trong nãưn kinh tãú thë trỉåìng , cäng củ kinh tãú cọ
hiãûu qu täút hån .Trong khi âọ , trong nãưn kinh tãú kãú hoảch thç cäng củ lût
phạp v chênh sạch cọ cạc thãú mảnh riãng .
Thnh pháưn mäi trỉåìng åí cạc khu vỉûc cáưn bo vãû thỉåìng ráút âa dảng ,
do váûy cạc biãûn phạp v cäng củ bo vãû mäi trỉåìng ạp dủng cáưn âa dảng v
thêch håüp våïi tỉìng âäúi tỉåüng .

Phng chäúng tai biãún , suy thoại mäi trỉåìng cáưn âỉåüc ỉu tiãn hån viãûc phi
xỉí l häưi phủc mäi trỉåìng nãúu âãø xy ra ä nhiãùm .
- Phng chäúng l biãûn phạp êt täún kẹm hån xỉí l nãúu âãø xy ra ä nhiãùm
. Thê dủ : phng chäúng bỉåïu cäø bàòng biãûn phạp sỉí dủng múi iäút êt täún kẹm
hån biãûn phạp chỉỵa bãûnh bỉåïu cäø khi nọ xạy ra våïi dán cỉ .
-Ngoi ra khi cháút ä nhiãùm trn ra mäi trỉåìng chụng cọ thãø xám nháûp
vo táút c cạc thnh pháưn mäi trỉåìng v lan truưn theo cạc chùi thỉïc àn v
khäng gian xung quanh . Âãø loải trỉì khi cạc nh hỉåíng ca cháút ä nhiãùm
âäúi våïi con ngỉåìi v sinh váût cáưn phi cọ nhiãưu cäng sỉïc v tiãưn ca hån so
våïi cạc biãûn phạp phng trạnh.
Ngỉåìi gáy ä nhiãùm phi tr tiãưn - ppp ( polluter pays principle )
Âáy l ngun tàõc qun l mäi trỉåìng do cạc nỉåïc OECD âỉa ra . Ngun
tàõc âỉåüc dng lm cå såí âãø xáy dỉûng cạc qui âënh vãư thú , phê , lãû phê mäi
trỉåìng v cạc qui âënh xỉí phảt hnh chênh âäúi våïi cạc vi phảm vãư qun l
mäi trỉåìng . dỉûa trãn ngun tàõc ny , cạc nỉåïc âỉa ra cạc loải thú sút nhỉ
thú nàng lỉåüng , thú cạcbon , thú SO
2
, v.v
Song song våïi ngun tàõc trãn , täưn tải ngun tàõc ngỉåìi sỉí dủng tr
tiãưn vỉïi näüi dung l ngỉåìi no sỉí dủng cạc thnh pháưn mäi trỉåìng thç phi
tr tiãưn cho viãûc sỉí dủng v cạc tạc âäüng tiãu cỉûc âãún mäi trỉåìng do viãûc sỉí
dủng âọ gáy ra . Phê rạc thi , phê nỉåïc thi v cạc loải phê khạc l cạc vê dủ
vãư ngun tàõc ngỉåìi sỉí dủng phi tr tiãưn .

1.1.4 CẠC NÄÜI DUNG V CHỈÏC NÀNG CA QUN L NH NỈÅÏC VÃƯ
MÄI TRỈÅÌNG

Qun l mäi trỉåìng l mäüt näüi dung qun l kinh tãú x häüi ca nh
nỉåïc , khung cáúu trục cạc näüi dung qun l nh nỉåïc vãư mäi trỉåìng cọ thãø
trçnh by dỉåïi dảng så âäư hçnh 1.1

Hçnh 1.1 Khung cáúu trục cạc näüi dung qun l nh nỉåïc
vãư mäi trỉåìng

Nh nỉåïc

Hiãún phạp




Kãú
hoảch




Âỉåìng läúi

phạt triãøn
bãưn vỉỵng
Mủc tiãu
củ thãø
Cå cáúu täø
chỉïc qun l

hå
üp
l
y
ï
Täø chỉïc cäng
tạc
q
un l
y
ï MT
Chiãún lỉåüc
Cå cáúu kinh tãú
x häüi
Mủc tiãu
âënh hỉåïng
låïn





Taỷo lỏỷp caùc
Cồ họỹi khai
thaùc nguọửn
Lổỷc quọỳc tóỳ
Cồ chóỳ
nhỏn lổỷc
Q
uan õióứm

Bió
ỷ
n
p
haù
p

Caùc nguọửn
Nhỏn lổ
ỷ
c khaùc
Kinh tóỳ
Phaù
p
l
y
ù
Xaợ họ
ỹ
i
Caùc cọng cuỷ
Quaớn l
y
ù
Chờnh saùch
Quaớn l
y
ù
Caùc giaới phaùp

Quaớn l
y
ù cu
ỷ
thóứ
Thuớ thuỏ
ỷ
t
ọỹi nguợ
CB MT
Phổồng phaùp
hỗnh thổùc
nghóỷ thuỏỷt
quaớn lyù













Hỗnh 1.1 õaợ cho chuùng ta mọỹt khung cỏỳu truùc caùc nọỹi dung quaớn lyù nhaỡ nổồùc
vóử vỏỳn õóử mọi trổồỡng mong muọnỳ cuớa caùc quọỳc gia trón thóỳ giồùi . Hoaỷt õọỹng
baớo vóỷ mọi trổồỡng trong thồỡi õaỷi chuùng ta laỡ mọỹt trong nhổợng hoaỷt õọỹng

quan troỹng cuớa xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi nhũm duy trỗ vaỡ sổớ duỷng hồỹp lyù caùc daỷng taỡi
nguyón mọi trổồỡng cho sổỷ phaùt trióứn nhỏn loaỷi .Nhaỡ nổồùc vồùi tổ caùch õaỷi
dióỷn cho lồỹi ờch chung cuớa toaỡn xaợ họỹi sổớ duỷng sổùc maỷnh quyóửn lổỷc vaỡ caùc
truyóửn thọỳng , tỏỷp quaùn cuớa dỏn tọỹc õóứ bióỳn õổồỡng lọỳi chuớ õaỷo (phaùt trióứn
bóửn vổợng ) cuớa mỗnh thaỡnh hióỷn thổỷc thọng qua vióỷc hỗnh thaỡnh mọỹt cồ cỏỳu
tọứ chổùc quaớn lyù hồỹp lyù ( cồ cỏỳu kinh tóỳ xaợ họỹi vaỡ hóỷ thọỳng tọứ chổùc quyóửn lổỷc
quaớn lyù mọi trổồỡng ) ; mọỹt cồ chóỳ sổớ duỷng nhỏn lổỷc hổợu hióỷu ( õọỹi nguợ cọng
chổùc mọi trổồỡng vaỡ cọng chổùc chờnh quyóửn khaùc ) ; vồùi phổồng phaùp , hỗnh
thổùc , giaới phaùp quaớn lyù thờch hồỹp ( caùc cọng cuỷ quaớn lyù , chờnh saùch quaớn lyù ,
caùc giaới phaùp quaớn lyù ) ; taỷo ra vaỡ tỏỷn duỷng caùc thồỡi cồ , caùc quan hóỷ quọỳc tóỳ
õóứ phaùt trióứn bóửn vổợng õỏỳt nổồùc .
Trong cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng coù 3 nọỹi dung quan troỹng nhỏỳt bao
gọửm : xỏy dổỷng cồ sồớ khoa hoỹc , kinh tóỳ , luỏỷt phaùp cho vióỷc thi haỡnh cọng taùc
quaớn lyù mọi trổồỡng , thióỳt lỏỷp caùc cọng cuỷ quaớn lyù mọi trổồỡng , tọứ chổùc caùc
cọng taùc baớo vóỷ vaỡ quaớn lyù mọi trổồỡng .
Quaớn lyù mọi trổồỡng laỡ mọỹt nọỹi dung cuớa cọng taùc quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử
mọi trổồỡng . nổồùc ta caùc nọỹi dung cuớa cọng taùc quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử mọi
trổồỡng õổồỹc trỗnh baỡy trong õióửu 37 luỏỷt baớo vóỷ mọi trổồỡng Vióỷt Nam 1993
gọửm caùc õióứm sau :
- Ban haỡnh vaỡ tọứ chổùc thổỷc hióỷn caùc vn baớn phaùp qui vóử baớo vóỷ mọi
trổồỡng , ban haỡnh hóỷ thọỳng tióu chuỏứn mọi trổồỡng .
- Xỏy dổỷng , chố õaỷo thổỷc hióỷn chióỳn lổồỹc , chờnh saùch baớo vóỷ mọi
trổồỡng , kóỳ hoaỷch phoỡng chọỳng , khừc phuỷc suy thoaùi mọi trổồỡng , ọ nhióựm
mọi trổồỡng , sổỷ cọỳ mọi trổồỡng .
-Xỏy dổỷng , quaớn lyù caùc cọng trỗnh baớo vóỷ mọi trổồỡng vaỡ caùc cọng trỗnh
coù lión quan õóỳn baớo vóỷ mọi trổồỡng .
- Tọứ chổùc ,xỏy dổỷng , quaớn lyù hóỷ thọỳng quan trừc õởnh kyỡ õaùnh giaù hióỷn
traỷng mọi trổồỡng , dổỷ baùo dióựn bióỳn mọi trổồỡng .
- Thỏứm õởnh caùc baùo caùo õaùnh giaù taùc õọỹng mọi trổồỡng cuớa caùc dổỷ aùn vaỡ
caùc cồ sồớ kinh doanh .

- Cỏỳp vaỡ thu họửi giỏỳy chổùng nhỏỷn õaỷt tióu chuỏứn mọi trổồỡng cho caùc cồ
sồớ kinh tóỳ xaợ họỹi .
- Giaùm saùt thanh tra , kióứm tra vióỷc chỏỳp haỡnh phaùp luỏỷt veỡ baớo vóỷ mọi
trổồỡng , giaới quyóỳt caùc khióỳu naỷi , tọỳ caùo , tranh chỏỳp vóử baớo vóỷ mọi trổồỡng ,
xổớ lyù vi phaỷm phaùp luỏỷt vóử baớo vóỷ mọi trổồỡng .
-aỡo taỷo caùc caùn bọỹ vóử khoa hoỹc vaỡ quaớn lyù mọi trổồỡng .
-Tọứ chổùc nghión cổùu , aùp duỷng tióỳn bọỹ khoa hoỹc kyợ thuỏỷt trong lộnh vổỷc
baớo vóỷ mọi trổồỡng .
- Quan hóỷ quọỳc tóỳ trong lộnh vổỷc baớo vóỷ mọi trổồỡng .
Cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng coù thóứ phỏn loaỷi theo phaỷm vi vaỡ tờnh chỏỳt
quaớn lyù . Theo phaỷm vi quaớn lyù coù thóứ chia ra caùc loaỷi :
- Quaớn lyù mọi trổồỡng khu vổỷc : khu vổỷc õọ thở , nọng thọn , bióứn .v.v.
- Quaớn lyù mọi trổồỡng theo ngaỡnh kinh tóỳ nhổ cọng nghióỷp , cọng
nghióỷp , nng lổồỹng , khai thaùc khoùang saớn.
- Quaớn lyù taỡi nguyón : taỡi nguyón nổồùc , taỡi nguyón bióứn , taỡi nguyón
rổỡng , taỡi nguyón du lởch v.v.
Theo tờnh chỏỳt cuớa cọng taùc quaớn lyù coù thóứ phỏn loaỷi :
- Quaớn lyù chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng nhổ ban haỡnh vaỡ kióứm tra caùc tióu
chuỏứn vóử chỏỳt lổồỹng khọng khờ , nổồùc thaới , nổồùc mỷt , nổồùc ngỏửm v.v.
- Quaớn lyù kyợ thuỏỷt mọi trổồỡng : quaớn lyù hóỷ thọỳng quan trừc , giaùm õởnh
, õaùnh giaù chỏỳt lổồỹng caùc thaỡnh phỏửn mọi trổồỡng , caùc traỷm phỏn tờch vaỡ caùc
phoỡng thờ nghióỷm phỏn tờch chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng v v.
- Quaớn lyù kóỳ hoaỷch mọi trổồỡng : quaớn lyù vióỷc xỏy dổỷng vaỡ thổỷc thi caùc
kóỳ hoaỷch baớo vóỷ mọi trổồỡng tổỡ trung ổồng õóỳn õởa phổồng , xỏy dổỷng caùc
cọng trinh baớo vóỷ mọi trổồỡng , hỗnh thaỡnh vaỡ quaớn lyù quyợ mọi trổồỡng ồớ trung
ổồng , caùc ngaỡnh , caùc cỏỳp õởa phổồng .
Trong quaù trỗnh thổỷc hióỷn , caùc nọỹi dung quaớn lyù trón õan xen vồùi nhau
taỷo ra sổỷ thọỳng nhỏỳt vaỡ õọửng bọỹ cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng . Thờ duỷ : quaớn lyù
mọi trổồỡng õọ thở gọửm caớ quaớn lyù chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng , kộ thuỏỷt mọi
trổồỡng vaỡ kóỳ hoaỷch hoùa mọi trổồỡng trón õởa baỡn õọ thở .

Cồ sồớ phaùp lyù cho caùc cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng õổồỹc trỗnh baỡy trong
caùc vn baớn phaùp luỏỷt nhổ hióỳn phaùp , caùc bọỹ luỏỷt vaỡ caùc qui õởnh rióng ồớ
tổỡng quọỳc gia . nổồùc ta cồ sồớ phaùp lyù cuớa cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng õổồỹc
thóứ hióỷn trong luỏỷt mọi trổồỡng , Nghở õởnh 175/CP vaỡ caùc vn baớn khaùc . Caùc
vn baớn naỡy õổồỹc trỗnh baỡy trong 2 tỏỷp saùch : Caùc qui õởnh phaùp luỏỷt vóử mọi
trổồỡng Tỏỷp 1-1995 vaỡ Caùc qui õởnh phaùp luỏỷt vóử mọi trổồỡng Tỏỷp 2-1997
cuỡng nhióửu vn baớn lión quan khaùc nhổ : Tióu chuỏứn mọi trổồỡng Vióỷt Nam
,.v.v.. Tuy nhión , ồớ nổồùc ta mọỹt sọỳ vn baớn phaùp lyù cỏửn thióỳt cho cọng taùc
quaớn lyù mọi trổồỡng chổa coù hoỷc chổa õổồỹc ban haỡnh nhổ : tióu chuỏứn vaỡ qui
õởnh vóử mọi trổồỡng cho caùc lộnh vổỷc saớn xuỏỳt vaỡ haỡng hoùa cuỷ thóứ , kinh phờ
daỡnh cho caùc hoỹat õọỹng quaớn lyù mọi trổồỡng , .v.v
Ngaỡy 25 thaùng 6 nm1998 , Bọỹ chờnh trở BCH trung ổồng aớng CSVN
õaợ coù vn baớn sọỳ 36-CT/TW Chố thở vóử tng cổồỡng cọng taùc baớo vóỷ mọi
trổồỡng trong thồỡi kyỡ cọng nghióỷp hoùa , hióỷn õaỷi hoùa õỏỳt nổồùc . Chố thở õaợ
nóu lón caùc quan õióứm cồ baớn cuớa aớng veỡ baớo vóỷ mọi trổồỡng vaỡ 8 giaới phaùp
õóứ thổỷc hióỷn cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng trong giai õoaỷn hióỷn nay .
Bọỳn quan õióứm cồ baớn cuớa aớng vóử baớo vóỷ mọi trổồỡng laỡ :
- Baớo vóỷ mọi trổồỡng laỡ sổỷ nghióỷp cuớa toỡan aớng , toỡan dỏn , toaỡn quỏn .
- Baớo vóỷ mọi trổồỡng laỡ mọỹt nọỹi dung cồ baớn khọng thóứ taùch rồỡi trong
õổồỡng lọỳi chuớ trổồng vaỡ kóỳ hoaỷch phaùt trióứn kinh tóỳ cuớa tỏỳt caớ caùc cỏỳp , caùc
ngaỡnh , laỡ cồ sồớ quan troỹng baớo õaớm phaùt trióứn bóửn vổợng , thổỷc hióỷn thừng lồỹi
sổỷ nghióỷp cọng nghióỷp hoùa , hióỷn õaỷi hoùa õỏỳt nổồùc .
- Coi phoỡng ngổỡa vaỡ ngn chỏỷn ọ nhióựm laỡ nguyón nhỏn chuớ õaỷo kóỳt
hồỹp vồùi xổớ lyù ọ nhióựm , caới thióỷn mọi trổồỡng vaỡ baớo tọửn thión nhión .
- Kóỳt hồỹp phaùt huy nọỹi lổỷc vồùi tng cổồỡng hồỹp taùc quọỳc tó ớtrong baớo vóỷ
mọi trổồỡng vaỡ phaùt trióứn bóửn vổợng .
Taùm giaới phaùp õóứ thổỷc hióỷn cọng taùc baớo vóỷ mọi trổồỡng nổồùc ta trong
giai õoaỷn hióỷn nay :
1. Thổồỡng xuyón giaùo duỷc , tuyón truyóửn , xỏy dổỷng thoùi quen , nóỳp
sọỳng vaỡ caùc phong traỡo quỏửn chuùng baớo vóỷ mọi trổồỡng . Cuỷ thóứ nhổ : õổa

chổồng trỗnh baớo vóỷ mọi trổồỡng vaỡo chổồng trỗnh giaùo duỷc cuớa tỏỳt caớ caùc hóỷ
thọỳng giaùo duỷc quọỳc dỏn , taỷo õióửu kióỷn cho nhỏn dỏn nhỏỷn õổồỹc caùc thọng
tin vóử mọi trổồỡng , õọỹng vión nhỏn dỏn thổỷc hióỷn nóỳp sọỳng saỷch , hồỹp vóỷ sinh
, .v.v.
2. Hoỡan chốnh hóỷ thọỳng vn baớn phaùp luỏỷt baớo vóỷ mọi trổồỡng , ban
haỡnh caùc chờnh saùch phaùt trióứn kinh tóỳ phaới gừn vồùi baớo vóỷ mọi trổồỡng ,
nghióm chốnh thi haỡnh luỏỷt mọi trổồỡng . Giaới phaùp naỡy naỡy nhũm tng cổồỡng
hióỷu lổỷc cuớa cọng taùc quaớn lyù mọi trổồỡng bũng cọng cuỷ phaùp luỏỷt .
3. Chuớ õọỹng phoỡng chọỳng ọ nhióựm vaỡ sổỷ cọỳ mọi trổồỡng , khừc phuỷc
tỗnh traỷng suy thoaùi mọi trổồỡng .
4. Khai thaùc sổớ duỷng hồỹp lyù , tióỳt kióỷm taỡi nguyón thión nhión , baớo vóỷ
õa daỷng sinh hoỹc , baớo tọửn thión nhión . Giaới phaùp nhũm khừc phuỷc suy thoaùi
taỡi nguyón taùi taỷo vaỡ caỷn kióỷt taỡi nguyón khọng taùi taỷo do vióỷc khai thaùc laợng
phờ vaỡ khọng coù tọứ chổùc hióỷn nay .
5. Tng cổồỡng vaỡ õa daỷng hoùa õaỡu tổ cho hoaỷt õọỹng baớo vóỷ mọi trổồỡng
.giaới phaùp nhũm huy õọỹng tọỳi õa moỹi nguọửn lổỷc õỏửu tổ cho cọng taùc baớo vóỷ
mọi trổồỡng tổỡ ngỏn saùch cuớa nhaỡ nổồùc , kinh phờ cuớa caùc doanh nghióỷp , caùc
tọứ chổùc caù nhỏn trong vaỡ ngoaỡi nổồùc .
6. Tng cổồỡng cọng taùc quaớn lyù nhaỡ nổồùc veỡ baớo vóỷ mọi trổồỡng tổỡ trung
ổồng õóỳn õởa phổồng . giaới phaùp õóử ra nhióỷm vuỷ cuỷ thóứ nhổ : nỏng cỏỳp cồ
quan quaớn lyù mọi trổồỡng cỏỳp trung ổồng tổỡ cuỷc thaỡnh tọứng cuỷc , tng
cổồỡngnng lổỷc quaớn lyù mọi trổồỡng ồớ õởa phổồng bũng caùch taỷo ra bión chóỳ
caùn bọỹ quaớn lyù mọi trổồỡng ồớ caùc cỏỳp quỏỷn , huyóỷn
7. ỏứy maỷnh nghión cổùu khoa hoỹc vaỡ cọng nghóỷ , õaỡo taỷo caùn bọỹ ,
chuyón gia vóử lộnh vổỷc mọi trổồỡng .Giaới phaùp õỷt ra 4 nhióỷm vuỷ : xỏy dổỷng
hóỷ thọỳng quan trừc , õaùnh giaù vaỡ dổỷ baùo mọi trổồỡng toỡan quọỳc ; hỗnh thaỡnh
hóỷ thọỳng cồ sồớ nghión cổùu vóử khoa hoỹc vaỡ cọng nghóỷ mọi trổồỡng ; tọứ chổùc
õaỡo taỷo caùn bọỹ vaỡ chuyón gia mọi trổồỡng ồớ nhióửu mổùc õọỹ vaỡ nhióửu ngaỡnh
nghóử ; hỗnh thaỡnh ngaỡnh cọng nghóỷ mọi trổồỡng phuỡ hồỹp vồùi õióửu kióỷn Vióỷt
Nam .

8. Mồớ rọỹng hồỹp taùc quọỳc tóỳ vóử baớo vóỷ mọi trổồỡng bũng caùch tham gia
caùc chổồng trỗnh , hồỹp taùc quọỳc tóỳ , khu vổỷc , hồỹp taùc song phổồng vồùi caùc
nổồùc vóử baớo vóỷ mọi trổồỡng .

CHỈÅNG II. TÄØ CHỈÏC CÄNG TẠC QUN L MÄI TRỈÅÌNG

Täø chỉïc cäng tạc qun l mäi trỉåìng l mäüt nhiãûm vủ quan trng nháút
ca cäng tạc bo vãû mäi trỉåìng bao gäưm cạc mng cäng viãûc quan trng sau
âáy :
- Bäü pháûn nghiãn cỉïu âãư xút kãú hoảch , chênh sạch , cạc qui âënh lût
phạp dng cho cäng tạc bo vãû mäi trỉåìng .
- Bäü pháûn quan tràõc , giạm sạt , âạnh giạ âënh k cháút lỉåüng mäi trỉåìng
.
- Bäü pháûn thỉûc hiãûn cạc cäng tạc k thût , âo tảo cạc cạn bäü mäi
trỉåìng .
- Cạc bäü pháûn nghiãn cỉïu , giạm sạt k thût v âo tảo cho cạc âëa
phỉång åí cạc cáúp cạc ngnh .
Cạc täø chỉïc tham gia nghiãn cỉïu v qun l mäi trỉåìng thãú giåïi bao
gäưm :
- Chỉång trçnh mäi trỉåìng thãú giåïi : UNEP cọ trủ såí tải Nairäbi .
- Häüi âäưng phạt triãøn bãưn vỉỵng thãú giåïi .
- Cạc täø chỉïc qúc tãú khạc nhỉ :UNDP , UNIDO , FAO , UNESCO ,
IUCN , WWF .
- Cạc chỉång trçnh BAP , chỉång trçnh hnh âäüng âa dảng sinh hc . hãû
thäúng quan tràõc cháút lỉåüng mäi trỉåìng tan cáưu GEMS ,
- Cạc täø chỉïc ti chênh qúc tãú : IMF , WB , ADB , GEF .v.v
- Cạc täø chỉïc phi chênh ph : NGOS
Mäùi mäüt qúc gia cọ mäüt cạch riãng âãø xáy dỉûng täø chỉïc nghiãn cỉïu v
qun l mäi trỉåìng . Tỉì säú liãûu thäúng kã åí 130 nỉåïc do dỉû ạn SEMA tiãún
hnh nàm 1998 vãư hçnh thỉïc täø chỉïc bäü mạy bo vãû mäi trỉåìng , cọ thãø phán
loải cå cáúu täø chỉïc cå quan bo vãû mäi trỉåìng qúc gia lm 3 nhọm cå bn :

Nhọm 1 : Cạc nỉåïc cọ cå quan bo vãû mäi trỉåìng l mäüt bäü âäüc láûp
gäưm 40 nỉåïc chiãúm 30.6% säú máùu thäúng kã . Thüc nhọm 1 l cạc nỉåïc cọ
nãưn kinh tãú phạt triãøn v tỉång âäúi phạt triãøn nhỉ pháưn låïn cạc nỉåïc Áu cháu
, Singapo , Brazin v v
Nhọm 2 : Cạc nỉåïc cọ cå quan bo vãû mäi trỉåìng l cå quan ngang bäü
hồûc trỉûc thüc Vàn phng chênh ph gäưm 18 nỉåïc chiãúm 13.84% säú máùu
thäúng kã . Thüc nhọm ny cọ mäüt säú nỉåïc kinh tãú hng âáưu thãú giåïi nhỉ
NHáût , M , Trung qúc , Liãn hiãûp Anh , Thủy sé , Cä-oẹt .
Nhọm 3 : Cạc nỉåïc cọ cå quan bo vãû mäi trỉåìng trỉûc thüc Bäü kiãm
nhiãûm gäưm 72 nỉåïc chiãúm 55.38% säú máùu thäúng kã . Thüc vãư nhọm ny l
cạc nỉåïc kinh tãú phạt triãøn kẹm , ngoải trỉì H lan , Australia , Liãn bang Nga
, ÁÚn âäü , Viãût nam thüc nhọm ny .
Hai nhọm 1 v 2 cọ thãø gäüp thnh mäüt tênh cháút ca chụng gáưn tỉång
tỉû nhau . Theo thåìi gian , cạc nỉåïc trãn thãú giåïi tỉìng bỉåïc náng cáúp cå quan
bo vãû mäi trỉåìng lm cho chụng ngy cng hon thiãûn hån , tỉång xỉïng våïi
sỉû gia tàng trng trạch ca cäng tạc mäi trỉåìng trong quạ trçnh phạt triãøn
kinh tãú x häüi ca âáút nỉåïc bãn cảnh cạc cå quan bo vãû mäi trỉåìng âäüc láûp ,
nhiãưu váún âãư cọ liãn quan âãún bo vãû mäi trỉåìng åí nhiãưu nỉåïc váùn thüc
quưn kiãøm soạt v phäúi håüp ca nhiãưu bäü v nhiãưu ngnh khạc nhau . Âãø
phäúi håüp cạc bäü v ngnh kinh tãú trong hoảt âäüng bo vãû mäi trỉåìng , nhiãưu
qúc gia â hçnh thnh y ban bo vãû mäi trỉåìng Qúc gia.
ÅÍ Viãût Nam ta cäng tạc nghiãn cỉïu v qun l mäi trỉåìng âỉåüc hçnh
thnh tỉì nhiãưu cạch nhỉ :
Bäü chênh trë âng CSVN v Qúc häüi nỉåïc Cäüng Ha X häüi Ch
Nghéa Viãût Nam l cå quan cao nháút ca âáút nỉåïc thỉûc hiãûn trạch nhiãûm
hoảch âënh chênh sạch . Qúc häüi cọ mäüt y ban : ‘’ y ban khoa hc , cäng
nghãû v mäi trỉåìng tỉ váún vãư váún âãư mäi trỉåìng .”
Th tỉåïng chênh ph - Vàn phng chênh ph v Vủ khoa hc giạo dủc vàn
họa x häüi cọ cäú váún cao cáúp vãư cạc váún âãư mäi trỉåìng.
Hai bäü liãn nghnh - Bäü kãú hoảch âáưu tỉ (MPI ) cọ trạch nhiãûm láûp kãú

hoảch phạt triãøn qúc gia v phán bäø ngán sạch cho cạc nghnh . Trong bäü cọ
Vủ khoa hc cäng nghãû v mäi trỉåìng chëu trạch nhiãûm vãư cạc váún âãư mäi
trỉåìng.
Bäü Cäng nghãû v Mäi trỉåìng ( MOSTE) v Củc Mäi trỉåìng ca bäü chëu
trạch nhiãûm qun l nh nỉåïc vãư mäi trỉåìng . Chỉïc nàng ca củc mäi trỉåìng
âỉåüc qui âënh trong Lût Bo vãû mäi trỉåìng 1993 .Diãưu 4 khon 2 Nghë âënh
175/CP ngy 18/10/1994 â ghi :”Củc mäi trỉåìng cọ nhiãûm vủ giụp Bäü
trỉåíng Bäü Khoa hc , Cäng nghãû v Mäi trỉåìng thỉûc hiãûn chỉïc nàng qun l
nh nỉåïc vãư bo vãû mäi trỉåìng trong phảm vi c nỉåïc .” Täø chỉïc v hoảt
âäüng ca Củc Mäi trỉåìng âỉåüc xạc âënh trong quút âënh säú 545
QÂ/TCCB ngy 7/10/1993 ca Bäü trỉåíng Bäü MOSTE
Cạc Bäü âãưu cọ vủ Khoa hc cäng nghãû v mäi trỉåìng chëu trạch nhiãûm
näüi dung bo vãû mäi trỉåìng cạc âëa phỉång ( cáúp tènh ) cọ phng qun l
mäi trỉåìng . Nhiãưu tènh cọ trung tám mäi trỉåìng hồûc chi củc mäi trỉåìng .
Riãng thnh phäú HÄƯ CHÊ MINH cọ y ban mäi trỉåìng do ch tëch thnh
phäú l ch tëch y ban  Såí Khoa hc cäng nghãû v mäi trỉåìng l y viãn
thỉåìng trỉûc .
Mäúi quan hãû giỉỵa Bäü khoa hc cäng nghãû v mäi trỉåìng våïi cạc cå
quan chỉïc nàng khạc trong cạc Bäü , cạc ngnh nỉåïc ta hiãûn nay âỉåüc trçnh
by trong cạc så âäư .
Nhỉ váûy , hçnh thỉïc täø chỉïc cå quan bo vãû mäi trỉåìng qúc gia åí mäùi
nỉåïc khạc nhau ty vo âiãưu kiãûn tỉû nhiãn , mỉïc âäü phạt triãøn kinh tãú . ÅÍ cạc
nỉåïc phạt triãøn . khi âiãưu kiãûn kinh tãú x häüi â âảt âỉåüc åí mỉïc âäü cao thç
nhiãûm vủ cå quan qun l mäi trỉåìng âi vo chiãưu sáu v täø chỉïc cå quan
qun l åí cáúp trung ỉång âỉåüc náng cáúp .ÅÍ ícạc nỉåïc âang phạt triãøn , do cọ
bi hc tỉì cạc nỉåïc phạt triãøn âi trỉåïc l ngàn ngỉìa ä nhiãùm mäi trỉåìng êt
täún kẹm hån l xỉí l ä nhiãùm , nãn váún âãư mäi trỉåìng âỉåüc quan tám thêch
âạng trong quạ trçnh phạt triãøn , täø chỉïc mäi trỉåìng âỉåüc xáy dỉûng åí mỉïc âäü
cao hån ngay tỉì âáưu . ÅÍ cạc nỉåïc kẹm phạt triãøn , nhiãûm vủ cå quan bo vãû
mäi trỉåìng åí cáúp trung ỉång åí mỉïc chäúng suy thoại mäi trỉåìng , chäúng âọi

v chäúng bãûnh dëch l ch úu . Cå quan bo vãû mäi trỉåìng åí cáúp trung ỉång
cng åí mỉïc âäü trỉûc thüc mäüt Bäü kiãm nhiãûm no âọ .

Hçnh 2.1 . Så âäư täø chỉïc cäng tạc mäi trỉåìng Viãût Nam nàm 1998 .












61-UBND
tènh
Bäü Khoa hc , cäng nghãû & mäi trỉåìng
MOSTE
Cạc Bäü
khạc
Cạc Såí
khạc
Såí
DOSTE
Phng
Mäi trỉåìng
Cạc Vủ
khạc

Củc
Mäi trỉåìng
Phng
mäi trỉåìng
Vủ Khoa hc , cäng
nghãû v mäi trỉåìng
Cạc Såí
khạc

Hỗnh 2.2 . Sồ õọử tọứ chổùc cọng taùc mọi trổồỡng ồớ caùc Sồớ Khoa hoỹc , cọng nghóỷ
vaỡ mọi trổồỡng nm 1998 .


Giaùm õọỳc DOSTE










Hỗnh 2.3 Tọứ chổùc cọng taùc mọi trổồỡng cuớa cuỷc mọi trổồỡng thuọỹc MOSTE
nm 1998


Thanh
tra

Thọng tin
Doanh nghióỷp
Phoỡng
mọi trổồỡng
Phoỡng quaớn lyù khoa
hoỹc,cọng nghóỷ
Phoỡng
Tọứng hồỹp
Kóỳ hoaỷch
Thọng tin tổ lióỷu MT
aỡo taỷo , giaùo duỷc MT
Hồỹp taùc quọỳc tóỳ
Phoù cuỷc trổồớng
Baớo tọửn thión nhión
Thanh tra MT
CN MT & T MT
Chờnh saùch phaùp chóỳ
Kióứm soaùt ọ nhióựm
Phoù cuỷc trổồớng
Cuỷc trổồớng

2.2.CÅ SÅÍ KHOA HC CA CÄNG TẠC QUN L MÄI TRỈÅÌNG

Nhỉ â nọi åí trãn , cäng tạc qun l mäi trỉåìng l mäüt näüi dung ca qun l
x häüi vãư màût mäi trỉåìng . cäng tạc qun l mäi trỉåìng phi dỉûa vo cå såí
triãút hc ca tri thỉïc x häüi , tiãưm lỉc kinh tãú , k thût v khoa hc cå bn
ca loi ngỉåìi v cå såí phạp l ca x häüi hiãûn hnh .

2.2.1. CÅ SÅÍ TRIÃÚT HC - X HÄÜI CA MÄÚI QUAN HÃÛ GIỈỴA CON
NGỈÅÌI , X HÄÜI V TỈÛ NHIÃN

Sỉû phạt triãøn mảnh m , liãn tủc ca cüc cạch mảng cäng nghiãûp , cach
mảng KHKT v cạch mảng khoa hc & cäng nghãû cng våïi quạ trçnh cäng
nghiãûp hoạ trong thãú k vỉì qua â lm biãún âäøi nhanh chọng v sáu sàõc bäü
màût ca x häüi , loi ngỉåìi v mäi trỉåìng tỉû nhiãn . Nhỉỵng biãún âäøi âọ â
thục âáøy nãưn vàn minh hiãûn âải tiãún nhanh hån báút k mäüt giai âoản lëch sỉí
no trỉåïc âáy , nhỉng cng âang bäüc läü ráút nhiãưu nhỉỵng máu thøn gay gàõt
chỉa thãø trung ho âỉåüc giỉỵa mäüt bãn l sỉû tiãún bäü ca khoa hc , k thût &
cäng nghãû våïi mäüt bãn l viãûc bạo vãû nhỉỵng âiãưu kiãûn tỉû nhiãn cáưn thiãút cho
sỉû täưn tải v phạt triãøn ca x häüi loi ngỉåìi

Âãø cọ âỉåüc cạc cäng củ hiãûu qu hån trong qun l mäi trỉåìng , chụng
ta phi cọ cạch nhçn bao quạt sáu sàõc v ton diãûn mäúi quan hãû giỉỵa con
ngỉåìi , x häüi v tỉû nhiãn , hiãøu âỉåüc bn cháút , diãùn biãún cạc mäúi quan hãû âọ
trong quạ trçnh lëch sỉí . Hay nọi cạch khạc l quan niãûm triãït hc - x häüi vãư
mäúi quan hãû con ngỉåìi - x häüi - tỉû nhiãn . Ba ngun l cå bn âãø xẹt mäúi
quan hãû con ngỉåìi - x häüi - tỉû nhiãn l :
- Tênh thäúng nháút váût cháút ca thãú giåïi l cå såí ca sỉû thäúng nháút biãûn
chỉïng giỉỵa con ngỉåìi - x häüi - tỉû nhiãn .
- Sỉû phủ thüc ca mäúi quan hãû con ngỉåìi v tỉû nhiãnvo trçnh âäü phạt
triãøn ca x häüi .
- Sỉû âiãưu khèãn mäüt cạch cọ thỉïc mäúi quan hãû giỉỵa con ngỉåìi v tỉû
nhiãn .

Tờnh thọỳng nhỏỳt vỏỷt chỏỳt cuớa thóỳ giồùi laỡ cồ sồớ cuớa sổỷ thọỳng nhỏỳt bióỷn chổùng
giổợa con ngổồỡi - xaợ họỹi - tổỷ nhión :

Nguyón lyù vóử tờnh thọỳng nhỏỳt vỏỷt chỏỳt cuớa thóỳ giồùi :
Coù nhióửu quan õióứm trióỳt hoỹc khaùc nhau vóử thóỳ giồùi nhổ :
- Trióỳt hoỹc duy tỏm cho thóỳ giồùi laỡ tinh thỏửn , laỡ yù thổùc , laỡ yù nióỷm
tuyóỷt õọỳi hay phổùc hồỹp caớm giaùc . Theo quan õióứm naỡy khọng thóứ caới bióỳn
hay sọỳng hoaỡ hồỹp vồùi thóỳ giồùi vỗ tỏỳt caớ moỹi vióỷc õaợ õổồỹc an baỡi , õổồỹc õởnh
õoaỷt bồới caùc sổùc maỷnh sióu nhỏn hay chố coù trong caớm giaùc .
- Trióỳt hoỹc duy vỏỷt sióu hỗnh cho thóỳ giồùi laỡ vỏỷt chỏỳt nhổng phuớ nhỏỷn
quaù trỗnh vỏỷn õọỹng phaùt trióứn cuớa noù tổỡ õồn giaớn õóỳn phổùc taỷp , õóỳn xaợ họỹi
loaỡi ngổồỡi vaỡ loaỡi ngổồỡi laỡ mọỹt daỷng vỏỷt chỏỳt õang vỏỷn õọỹng. Do vỏỷy xaợ họỹi
vaỡ tổỷ nhión khọng thóứ thọỳng nhỏỳt vồùi nhau õổồỹc .
- Trióỳt hoỹc duy vỏỷt bióỷn chổùng vaỡ chuớ nghộa Maùc cho rũng : tờnh thọỳng
nhỏỳt cuớa thóỳ giồùi õổồỹc thổỷc sổỷ thóứ hióỷn ồớ tờnh thọỳng nhỏỳt vóử vỏỷt chỏỳt cuớa
chờnh noù . Vỏỷn õọỹng laỡ caùch thổùc tọửn taỷi cuớa vỏỷt chỏỳt : bỏỳt kyỡ ồớ õỏu vaỡ bỏỳt kóứ
khi naỡo cuợng khọng thóứ coù vỏỷt chỏỳt maỡ khọng vỏỷn õọỹng.

Thóỳ giồùi cổỷc kyỡ phổùc taỷp vaỡ õa daỷng õổồỹc cỏỳu thaỡnh tổỡ nhióửu yóỳu tọỳ ,
nhổng suy cho cuỡng coù 3 yóỳu tọỳ cồ baớn nhỏỳt laỡ : giồùi tổỷ nhión - con ngổồỡi vaỡ
xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi .
- Ba yóỳu tọỳ trón thọỳng nhỏỳt vồùi nhau trong hóỷ thọỳng tổỷ nhión - con
ngổồỡi - xaợ họỹi vaỡ caùc daỷng khaùc nhau , traỷng thaùi khaùc nhau vồùi nhổợng õỷc
tờnh vaỡ quan hóỷ khaùc nhau cuớa caùc vỏỷt chỏỳt õang vỏỷn õọỹng .
- Thóỳ giồùi luọn vỏỷn õọỹng nhổng luọn ọứn õởnh vỗ sổỷ vỏỷn õọỹng dióựn ra
theo qui luỏỷt . Tỏỳt caớ quaù trỗnh dióựn ra trong tổỷ nhión , trong xaợ họỹi , vaỡ trong
con ngổồỡi õóửu phaới chởu sổỷ chi phọỳi cuớa mọỹt sọỳ qui luỏỷt phọứ bióỳn nhỏỳt õởnh .
Sổỷ hoaỷt õọỹng cuớa caùc qui luỏỷt õoù õaợ nọỳi thóỳ giồùi thaỡnh mọỹt chốnh thóứ thọỳng
nhỏỳt , vộnh vióựn vỏỷn õọỹng vaỡ phaùt trióứn khọng ngổỡng trong khọng gian vaỡ
theo thồỡi gian .
- Thóỳ giồùi tuy phổùc taỷp vaỡ õa daỷng nhổng laỡ mọỹt chốnh thóứ toaỡn veỷn vỗ
dổồỹc cỏỳu thaỡnh tổỡ vỏỷt chỏỳt . nhồỡ sổỷ vỏỷn õọỹng , caùc yóỳu tọỳ cuớa thóỳ giồùi nọỳi lióửn
vồùi nhau thaỡnh mọỹt hóỷ thọỳng .

Sổỷ hỗnh thaỡnh hóỷ thọỳng : tổỷ nhión - con ngổồỡi - xaợ họỹi :
Hóỷ thọỳng tổỷ nhión - con ngổồỡi - xaợ họỹi gừn lióửn vồùi quaù trỗnh tióỳn hoaù
cuớa sinh quyóứn vaỡ lởch sổớ phaùt trióứn cuớa xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi .
Theo nghộa rọỹng , tổỷ nhión laỡ toaỡn bọỹ thóỳ giồùi vỏỷt chỏỳt tọửn taỷi khaùch quan .
Trong õoù loaỡi ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi laỡ nhổỡng bọỹ phỏỷn khọng thóứ taùch rồỡi
. Bũng con õổồỡng khoa hoỹc , ngổồỡi ta õaợ chổùng minh õổồỹc sổỷ hỗnh thaỡnh vaỡ
phaùt trióứn cuớa giồùi tổỷ nhión , tổỡ õoù õi sỏu vaỡo baớn chỏỳt vaỡ tỗm thỏỳy sổỷ thọỳng
nhỏỳt vỏỷt chỏỳt ồớ mổùc õọỹ vi mọ vaỡ vộ mọ .
Sinh quyóứn laỡ mọỹt hóỷ thọỳng phổùc taỷp õổồỹc taỷo thaỡnh tổỡ 3 bọỹ phỏỷn cồ
baớn : tỏỷp hồỹp caùc cồ thóứ sọỳng taỷo thaỡnh lồùp voợ sọỳng cuớa traùi õỏỳt ; caùc chỏỳt taỷo
ra sổỷ sọỳng vaỡ cỏửn cho sổỷ sọỳng nhổ : nổồùc (H
2
O ) , Oxi ( O) , Caùc bon (C) , Caùc
bonic ( CO

2
) , Phọỳtpho (P) , Lổu huyỡnh ( S) , caùc nguyón tọỳ vi lổồỹng ; caùc saớn
phỏứm hoaỷt õọỹng sọỳng cho tỏỳt caớ caùc cồ thóứ gọửm caùc chỏỳt thaới cuớa quaù trỗnh
trao õọứi chỏỳt vaỡ xaùc chóỳt cuớa chuùng .Sinh quyóứn õaợ traới qua mọỹt quaù trỗnh
tióỳn hoaù lỏu daỡi vaỡ phổùc taỷp õóứ hỗnh thaỡnh nón caùc bọỹ phỏỷn cuớa noù . Theo
quan nióỷm cuớa M.M. Kamsilọỳp , sổỷ tióỳn hoaù traới qua 4 giai õoaỷn cồ baớn :
- Giai õoaỷn 1 : Laỡ giai õoaỷn xuỏỳt hióỷn caùc caù thóứ õồn baỡo tổỡ sổỷ tọứng hồỹp
caùc chỏỳt hổợu cồ coù sụn trong tổỷ nhión . óứ tọửn taỷi vaỡ phaùt trióứn , caùc caù thóứ õồn
baỡo phaới lỏỳy tổỡ mọi trổồỡng xung quanh caùc chỏỳt cỏửn cho sổỷ sọỳng .
- Giai õoaỷn 2 : tổỡ caùc cồ thóứ õồn baỡo phaùt trióứn thaỡnh cồ thóứ õa baỡo theo
hai hổồùng chờnh : õọỹng vỏỷt vaỡ thổỷc vỏỷt . Nhổợng õióửu kióỷn cuớa sinh quyóứn
luọn thay õọứi laỡm cho caùc hỗnh thaùi sinh lyù , sinh thaùi cuớa caù thóứ sinh vỏỷt
khọng ngổỡng phaùt trióứn vaỡ hoaỡn thióỷn . Sinh quyóứn vaỡ chu trỗnh thay õọứi chỏỳt
phổùc taỷp dỏửn vaỡ tióỳn tồùi hoaỡn thióỷn .
hai giai õoaỷn trón : sổỷ tióỳn hoaù cuớa sinh quyóứn dióựn ra theo taùc õọỹng
cuớa caùc yóỳu tọỳ tổỷ nhión .
- Giai õoaỷn 3 : trong sổỷ tióỳn hoaù cuớa sinh quyóứn lión quan õóỳn sổk tióỳn
hoaù cuớ con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi . Con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi õaợ trồớ thaỡnh
nhổợng thaỡnh vión mồùi cuớa chu trỗnh sinh hoỹc , sinh quyóứn bổồùc vaỡo giai õoaỷn
phaùt trióứn mồùi vóử chỏỳt ngaỡy caỡng sỏu sừc .
- Giai õoaỷn 4 : laỡ giai õoaỷn sinh quyóứn chuyóứn thaỡnh trờ quyóứn
(Noosphera). Trong giai õoaỷn naỡy , sổỷ tióỳn hoaù cuớa sinh quyóứn khọng chố
chởu sổỷ taùc õọỹng cuớa caùc yóỳu tọỳ tổỷ nhión - sinh hoỹc maỡ coỡn chởu sổỷ taùc õọỹng
maỷnh meợ cuớa hoaỷt õọỹng coù yù thổùc cuớa con ngổồỡi .
Yóỳu tọỳ con ngổồỡi coù vai troỡ cổỷc kyỡ quan troỹng trong mọỳi quan hóỷ tổỷ
nhión - con ngổồỡi - xaợ họỹi :
* Con ngổồỡi xuỏỳt hióỷn trong quaù trỗnh tióỳn hoaù cuớa sinh quyóứn , laỡ saớn
phỏứm tióỳn hoaù cao nhỏỳt cuớa tổỷ nhión , laỡ daỷng vỏỷt chỏỳt sọỳng , bọỹ oùc cuớa con
ngổồỡi laỡ saớn phỏứm cao nhỏỳt cuớa vỏỷt chỏỳt .
Xaợ họỹi ngaỡy caỡng phaùt trióứn thỗ xaợ họỹi caỡng cỏửn tồùi tổỷ nhión vaỡ gừn boù

vồùi tổỷ nhión .
- Xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi gừn boù vồùi tổỷ nhión nhồỡ doỡng vỏỷt chỏỳt , nng lổồỹng
vaỡ thọng tin , nhồỡ sổỷ kóỳt hồỹp giổợa lao õọỹng vaỡ thión nhión . Nóửn saớn xuỏỳt xaợ
họỹi laỡ phổồng thổùc trao õọứi vỏỷt chỏỳt vaỡ nng lổồỹng õỷt thuỡ giổợa xaợ họỹi vaỡ tổỷ
nhión , thọng qua chu trỗnh sinh hoỹc .
- Thọng qua quaù trỗnh saớn xuỏỳt xaợ họỹi , con ngổồỡi õaợ tióỳn haỡnh trao õọứi
chỏỳt vồùi tổỷ nhión . Nhổ vỏỷy saớn xuỏỳtxaợ họỹi vaỡ nhu cỏửu cuớa con ngổồỡi ngaỡy
caỡng laỡm cho xaợ họỹi vaỡ con ngổồỡi khaùc bióỷt vồùi tổỷ nhión bao nhióu , thỗ mỷt
khaùc caỡng laỡm cho con ngổồỡi gừn boù vồùi tổỷ nhión bỏỳy nhióu .
- Saớn xuỏỳt xaợ họỹi khaùc vồùi trao õọứi chỏỳt tổỷ nhión ồớ caùc mỷt sau .
- Mọỹt laỡ saớn xuỏỳt xaợ họỹi coù thóứ sổớ duỷng tỏỳt caớ caùc vỏỷt chỏỳt sún coù cuớa
sinh quyóứn caớ vọ cồ vaỡ hổợu cồ tổỡ õỏỳt õaù tồùi khoaùng saớn vaỡ sinh khoùi . Hai laỡ
sổỷ trao õọứi chỏỳt cuớa saớn xuỏỳt õaỷt hióỷu quaớ kinh tóỳ vaỡ sinh thaùi rỏỳt thỏỳp do sổỷ
sổớ duỷng laợng phờ caùc nguọửn taỡi nguyón tión nhión vaỡ taỷo ra caùc chỏỳt thaới õọỹc
haỷi cho sinh vỏỷt . Do vỏỷy , xaợ họỹi cỏửn coù traùch nhióỷm vóử vỏỳn õóử gỏy ra ọ
nhióựm mọi trổồỡng .
Trong hóỷ thọỳng tổỷ nhión - con ngổồỡi - xaợ họỹi , yóỳu tọỳ con ngổồỡi giổợ
vai troỡ õỷt bióỷt quan troỹng .
-Sổỷ thọỳng nhỏỳt giổợa tổỷ nhión vaỡ xaợ họỹi nũm trong baớn tờnh cuớa con
ngổồỡi . Khi con ngổồỡi laỡ keớ trổỷc tióỳp thổỷc hióỷn sổỷ thọỳng nhỏỳt giổợa xaợ họỹi vaỡ tổỷ
nhión . Bũng quaù trỗnh trao õọới chỏỳt nhổ mọỹt õọỹng vỏỷt , con ngổồỡi gừn boù vồùi
tổỷ nhión .Bũng quaù trỗnh lao õọỹng saớn xuỏỳt ,con ngổồỡi lión kóỳt hai yóỳu tọỳ xaợ
họỹi vaỡ tổỷ nhión thaỡnh mọỹt chốnh thóứ , mọỹt hóỷ thọỳng vỏỷt chỏỳt thọỳng nhỏỳt .
- Con ngổồỡi thoaớ maợn nhổợng nhu cỏửu tổỷ nhión cuớa mỗnh thọng qua
hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt trong xaợ họỹi . Mỷt khaùc xaợ họỹi laỷi thổỷc hióỷn chổùc nng
õióửu chốnh õồỡi sọỳng tổỷ nhión cuớa con ngổồỡi ,xaợ họỹi caỡng phaùt trióứn thỗ vióỷc
thoaớ maợn nhổợng nhu cỏửu tổỷ nhión cuớa con ngổồỡi caỡng bở xaợ họỹi chi phọỳi vaỡ
quyóỳt õởnh (Vờ duỷ : nguọửn thổùc n , nổồùc uọỳng , chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng sọỳng
).
- Sổỷ thọỳng nhỏỳt giổợa xaợ họỹi vaỡ tổỷ nhión coù bóửn vổợng hay khọng khọng

chố bióứu hióỷn qua sổùc sọỳng cuớa caùc hóỷ sinh thaùi tổỷ nhión maỡ coỡn thóứ hióỷn chuớ
yóỳu qua sổùc sọỳng cuớa con ngổồỡi (sổùc khoeớ , bóỷnh tỏỷt , khaớ nng saùng taỷo ).

Yẽù nghộa cuớa phổồng phaùp luỏỷn vóử quaớn lyù mọi trổồỡng ruùt ra tổỡ nguyón lyù
thọỳng nhỏỳt vỏỷt chỏỳt cuớa thóỳ giồùi .

Sổỷ thọỳng nhỏỳt vỏỷt chỏỳt cuớa thóỳ giồùi hổợu cồ tọửn taỷi ồớ tỏỳt caớ caùc bỏỷc tổỡ vi
mọ õóỳn vộ mọ .Cồ sồớ thọỳng nhỏỳt cuớa trong hóỷ thọỳng tổỷ nhión - con ngổồỡi -
xaợ họỹi õổồỹc qui õởnh bồới cỏỳu truùc chỷc cheợ , lión hoaỡn cuớa sinh quyóứn vaỡ bồới
cồ chóỳ hoaỷt õọỹng theo nguyón từc tổỷ tọứ chổùc, tổỷ baớo vóỷ , tổỷ õióửu chốnh , tổỷ laỡm
saỷch cuớa chu trỗnh sinh õởa hoaù . Vỗ vỏỷy , hóỷ quaớ õỏửu tión ruùt ra tổỡ nguyón lyù
tờnh thọỳng nhỏỳt vỏỷt chỏỳt cuớa thóỳ giồùi laỡ phaới coù quan õióứm hóỷ thọỳng , quan
õióứm toaỡn dióỷn vaỡ phaùt trióứn trong vióỷc giaới quyóỳt caùc vỏỳn õóử mọi trổồỡng vaỡ
quaớn lyù mọi trổồỡng hióỷn nay .
Con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi coù vở trờ quan troỹng trong hóỷ thọỳng tổỷ nhión -con
ngổồỡi
xaợ họỹi con ngổồỡi nừm bừt cọỹi nguọửn cuớa sổỷ thọỳng nhỏỳt õoù . Do vỏỷy con
ngổồỡi cỏửn tỗm ra nhổợng phổồng saùch thờch hồỹp , cỏửn thióỳt õóứ giaới quyóỳt
nhổợng mỏu thuỏựn giổợa xaợ họỹi vaỡ tổỷ nhión : Caùc mỏu thuỏựn naớy sinh tổỡ hoaỷt
õọỹng cuớa con ngổồỡi trong saớn xuỏỳt , khừc phuỷc caùc nhổồỹc õióứm cọng nghóỷ
nhũm nỏng cao vaỡ caới thióỷn chỏỳt lổồỹng mọi trổồỡng .
- Sổỷ thọỳng nhỏỳt 3 yóỳu tọỳ : tổỷ nhión - con ngổồỡi - xaợ họỹi laỡ mọỹt yóỳu tọỳ
khaùch quan . Nhổng chờnh con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi õaợ goùp phỏửn quan troỹng vaỡo
vióỷc phaù vồợ sổỷ thọỳng nhỏỳt õoù . Giồỡ õỏy , con ngổồỡi phaới hổồùng hoaỷt õọỹng cuớa
mỗnh vaỡo vióỷc tỗm kióỳm sổỷ thọỳng nhỏỳt cuớa caớ hai yóỳu tọỳ trón .Sổỷ tỗm kióỳm õoù
õổồỹc thóứ hióỷn bũng vióỷc hỗnh thaỡnh nhổợng nghaỡnh khoa hoỹc mồùi nhổ khoa
hoỹc quaớn lyù mọi trổồỡng , sinh thaùi hoỹc nhỏn vn .
- Sổỷ phuỷ thuọỹc cuớa quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión vaỡo trỗnh õọỹ
phaùt trióứn cuớa xaợ họỹi :
- Sổỷ thọỳng nhỏỳt vaỡ qui õởnh cuớa nhau giổợa lởch sổớ xaợ họỹi vaỡ lởch sổớ tổỷ

nhión .
Tổỷ nhión vaỡ xaợ họỹi õóửu coù mọỹt quaù trỗnh phaùt trióứn lởch sổớ lỏu daỡi vaỡ
phổùc taỷp .Con ngổồỡi xuỏỳt hióỷn trong quaù trỗnh tióỳn hoaù lỏu daỡi cuớa tổỷ nhión
(sinh quyóứn ) Tổỡ khi xuỏỳt hióỷn con ngổồỡi vaỡ loaỡi ngổồỡi , tổỷ nhión phaới chởu caớ
caùc taùc õọỹng ngaỡy caỡng gia tng cuớa con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi .Ngổồỹc laỷi
, sổỷ phaùt trióứn cuớa xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi khọng taùch rồỡi khoới tổỷ nhión vaỡ mọỳi quan
hóỷ cuớa con ngổồỡi vaỡ xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi .
-Lởch sổớ xaợ họỹi coù tióửn õóử laỡ tổỷ nhión vaỡ laỡ sổỷ tióỳp tuỷc lởch sổớ tổỷ nhión ,
phaùt trióứn song haỡnh vồùi lởch sổớ tổỷ nhión .Tổỷ nhión vaỡ xaợ họỹi thọỳng nhỏỳt vồùi
nhau taỷo thaỡnh mọi trổồỡng sọỳng cuớa con ngổồỡi .
Tổỷ nhión vaỡ xaợ họỹi vổỡa thọỳng nhỏỳt vổỡa qui õởnh lỏựn nhau . Sổỷ qui õởnh
lỏựn
nhau bióứu hióỷn ồớ chọự tổỷ nhión chờnh laỡ cồ thóứ cuớa con ngổồỡi , taỷo ra cồ sồớ vỏỷt
chỏỳt cho sổỷ sọỳng cuớa con ngổồỡi vaỡ con ngổồỡi laỡ nóửn taớng cuớa xaợ họỹi .
Quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión phuỷ thuọỹc vaỡo trỗnh õọỹ phaùt trióứn
cuớa
xaợ họỹi :
-Nóửn saớn xuỏỳt cuớa xaợ họỹi laỡ phổồng thổùc trao õọứi õỷc trổng giổợa xaợ họỹi
vaỡ tổỷ nhión , lao õọỹng laỡ bióứu hióỷn cho taùc õọỹng cuớa con ngổồỡi vaỡo tổỷ nhión ,
lao õọỹng saùng taỷo nón baớn thỏn con ngổồỡi , xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi vaỡ lởch sổớ loaỡi
ngổồỡi
- Phổồng thổùc saớn xuỏỳt quyóỳt õởnh cho tờnh chỏỳt lao õọỹng cuớa con
ngổồỡi , gọửm hai mỷt : lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt vaỡ quan hóỷ saớn xuỏỳt thay õọứi theo
lởch sổớ . Trong õoù , lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt thóứ hióỷn quan hóỷ con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión
, coỡn quan hóỷ saớn xuỏỳt thóứ hióỷn quan hóỷ giổợa con ngổồỡi - con ngổồỡi . Tờnh
thọỳng nhỏỳt giổợa lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt - quan hóỷ saớn xuỏỳt cho thỏỳy quan hóỷ giổợa
con ngổồỡi - tổỷ nhión phuỷ thuọỹc vaỡo hỗnh thaùi xaợ họỹi .

Dióựn bióỳn mọỳi quan hóỷ con ngổồỡi - tổỷ nhión trong tióỳn trỗnh lởch sổớ :

Mọỳi quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión phuỷ thuọỹc chỷt cheợ vaỡ bở qui
õởnh bồới trỗnh õọỹ phaùt trióứn cuớa xaợ họỹi õổồỹc õo bũng phổồng tióỷn vaỡ cọng cuỷ
õóứ saớn xuỏỳt ra cuớa caới vỏỷt chỏỳt cuợng nhổ khọỳi lổồỹng cuớa caới vỏỷt chỏỳt maỡ con
ngổồỡi õaợ laỡm õổồỹc
Caùc nỏỳc thang cuớa lởch sổớ xaợ họỹi õổồỹc õo bũng trỗnh õọỹ phaùt trióứn cuớa
lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt hay quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión vồùi trỗnh õọỹ phaùt
trióứn cuớa xaợ họỹi coù mọỳi quan hóỷ phuỷ thuọỹc vaỡ qui õởnh lỏựn nhau trong quaù
trỗnh lởch sổớ .
Ba cuọỹc caùch maỷng saớn xuỏỳt trong lởch sổớ loaỡi ngổồỡi :
- Tỗm ra lổớa : con ngổồỡi tổỷ khúng õởnh mỗnh laỡ mọỹt chuớ thóứ , coỡn tổỷ
nhión laỡ õọỳi tổồỹng taùc õọỹng . ỏy laỡ giai õoaỷn saớn xuỏỳt thọ sồ , phuỷ thuọỹc tổỷ
nhión , nón mọi trổồỡng sọỳng cuớa con ngổồỡi tổồng tổỷ nhổ mọi trổồỡng chung
cuớa traùi õỏỳt .
- Vn minh nọng nghióỷp vồùi cọng cuỷ saớn xuỏỳt bũng kim loaỷi . ọỳi tổồỹng
khai thaùc chuớ yóỳu cuớa con ngổồỡi vaỡ õỏỳt õai vaỡ õọỹng thổỷc vỏỷt coù sún trong tổỷ
nhión . Mọi trổồỡng tổỷ nhión chổa coù bióỳn õọứi õaùng kóứ . Quan hóỷ giổợa mọi
trổồỡng vaỡ tổỷ nhión chuớ yóỳu laỡ haỡi hoaỡ .
- Sổỷ ra õồỡi cuớa maùy hồi nổồùc õaùnh dỏỳu bổồùc chuyóứn mỗnh cuớa xaợ họỹi
loaỡi ngổồỡi tổỡ vn minh nọng nghióỷp sang vn minh cọng nghióỷp .Con ngổồỡi
õaợ coi tổỷ nhión laỡ õọỳi tổồỹng khai thaùc vaỡ boùc lọỹt .Taùc õọỹng cuớa con ngổồỡi
õóỳn tổỷ nhión hóỳt sổùc maỷnh meợ . Trong voỡng 100 nm , tổỡ 1876 õóỳn 1975 , con
ngổồỡi õaợ khai thaùc tổỡ loỡng õỏỳt 137 tyớ tỏỳn than , 46.7 tyớ tỏỳn dỏửu mồợ , 20.000 tyớ
m
3
khờ õọỳt ,24.5 tyớ tỏỳn quỷng sừt Trong voỡng 25 nm coỡn laỷi cuớa thóỳ kyớ naỡy
, con ngổồỡi õaợ vaỡ seợ khai thaùc mọỹt lổồỹng taỡi nguyón tổồng õổồng nhổ thóỳ
nổợa . Do sổỷ khai thaùc quaù mổùc , mọi trổồỡng bở suy thoaùi nỷng nóử taỷo ra caùc
khuớng hoaớng vồùi mọi trổồỡng hióỷn nay .
-ỷc bióỷt , sổỷ xuỏỳt hióỷn cuớa maùy tờnh vaỡ caùc ngaỡnh khoa hoỹc hióỷn õaỷi
khaùc tổỡ nm 1970 õaợ daùnh dỏỳu mọỹt giai õoaỷn caùch maỷng mồùi cuớa nóửn vn

minh trờ tuóỷ . Trong giai doaỷn naỡy , trờ tuóỷ õaợ trồớ thaỡnh lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt
trổỷc tióỳp . Muỷc tióu cuớa vn minh trờ tuóỷ laỡ phaới xỏy dổỷng mọỳi quan hóỷ haỡi
hoaỡ thổỷc sổỷ giổợa con ngổồỡi vaỡ tổỷ nhión .
Sổỷ thọỳng nhỏỳt bióỷn chổùng cuớa mọỳi quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vồùi con ngổồỡi vaỡ
con ngổồỡi vồùi tổỷ nhión
Sổỷ tióỳn bọỹ xaợ họỹi bao gọửm sổỷ tióỳn bọỹ cuớa quan hóỷ cuớa con ngổồỡi vồùi tổỷ
nhión vaỡ quan hóỷ giổợa con ngổồỡi trong quaù trỗnh saớn xuỏỳt vaỡ taùi sinh sổùc lao
õọỹng .
- Caùc thang bỏỷc cuớa sổỷ tióỳn bọỹ xaợ họỹi laỡ caùc kióứu hỗnh thaùi kinh tóỳ - xaợ
họỹi trong quaù trỗnh lởch sổớ .
-Caùc thang bỏỷc cuớa sổỷ phaùt trióứn xaợ họỹi coù thóứ õaùnh giaù bũng mổùc õọỹ sổỷ
thọỳng nhỏỳt caùc mọỳi quan hóỷ giổợa con ngổồỡi vồùi tổỷ nhión vaỡ con ngổồỡi vồùi con
ngổồỡi
-Ba mổùc õọỹ khaùc nhau cồ baớn vóử chỏỳt cuớa xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi thóứ hióỷn 3
mổùc õọỹ thọỳng nhỏỳt cuớa caùc mọỳi quan hóỷ : con ngổồỡi - tổỷ nhión vaỡ con ngổồỡi -
con ngổồỡi
-Mäüt sinh quøn ngun så , mäüt x häüi khäng cọ giai cáúp tảo nãn mäüt
mäi trỉåìng säúng duy nháút v ho håüp ca con ngỉåìi ngun thu .
- Mäüt sinh quøn bë tn phạ ( båíi k thût ca nhán quøn ) , mäüt x
häüi âáưy ráùy máu thùn giỉỵa con ngỉåìi v con ngỉåìi tảo ra mäi trỉåìng säúng
ca loi ngỉåìi trong nhiãưu thiãn niãn kè qua dáùn tåïi sỉû âäúi âáưu sáu sàõc giỉỵa
con ngỉåìi v tỉû nhiãn . Háûu qu ca nọ l mäi trỉåìng sinh thại bë suy thoại
nghiãm trng .
-Våïi sỉû xút hiãûn nãưn vàn minh trê tû , sỉû thäúng nháút giỉỵa quan hãû con
ngỉåìi- tỉû nhiãn v quan hãû con ngỉåìi v con ngỉåìi s âỉåüc âm bo bàòng
hoảt âäüng trê tû ca con ngỉåìi . Mäi trỉåìng tỉû nhiãn v mäi trỉåìng x häüi
s âỉåüc duy trç cán bàòng mäüt cạch håüp l .
- Nhỉ váûy , dãø bo vẻ mäi trỉåìng säúng cáưn :
- Giỉỵ hi ho quan hãû con ngỉåìi- tỉû nhiãn .
- Giỉỵ hi ho quan hãû con ngỉåìi - con ngỉåìi .

Kh nàng âiãưu khiãøn cọ thỉïc mäúi quan hãû giỉỵa con ngỉåìi v tỉû nhiãn

Sỉû phạt triãøn ca x häüi loi ngỉåìi ngy nay âang hỉåïng tåïi cạc mủc
tiãu cå bn : phäưn thënh vãư kinh tãú , bçnh âàóng v cäng bàòng vãư hỉåíng thủ
váût cháút v mäi trỉåìng , trong sảch . Âãø täưn tải v phạt triãøn con ngỉåìi phi
sỉía chỉỵa nhỉỵng sai láưm trãn cå såí nhỉỵng phỉång phạp lûn chung nháút l
:âiãưu khiãøn cọ thỉïc quan hãû giỉỵa con ngỉåìi (x häüi ) v tỉû nhiãn .
Bn cháút sỉû âiãưu khiãøn cọ thỉïc :

Hoảt âäüng ca con ngỉåìi tỉì xỉâãún nay cọ tạc âäüng mảnh m tåïi sinh
quøn tảo ra cạc loải hng hoạ váût cháút , phạt triãøn khäng ngỉìng x häüi nhỉng
âãưu l cạc hoảt âäüng tỉû phạt , chỉa tênh toạn âáưy â cạc qui lût täưn tải v
phạt triãøn tỉû nhiãn . Do váûy , â cọ nhiãưu háûu qu tiãu cỉûc nàûng nãư xáøy ra trãn
trại âáút :
* Cạc váún âãư khng hong mäi trỉåìng ton cáưu hiãûn nay
* Mäüt säú nãưn vàn minh mäüt thåìi rỉûc råỵ , huy hong â bë tiãu diãût nhỉ
nãưn vàn minh Lỉåỵng H , våïi cạc Kim Tỉû Thạp , vỉåìn treo Babilon hồûc
nãưn vàn minh ca dán täüc May-a (Nam M ) vo thãú kè thỉï X sau cäng
ngun våïi 15 thãú kè phạt triãøn .
Âãø âiãưu khiãøn cọ thỉïc mäúi quan hãû giỉỵa con ngỉåìi (x häüi )v tỉû nhiãn
, loi ngỉåìi cáưn :
* Nháûn thỉcï âỉåüc cạc qui lût ca tỉû nhiãn : cáúu trục ca cạc hãû thäúng tỉû
nhiãn , cạc qui lût cå bn nhỉ qui lût can bàòng sinh thại , cán bàòng nàng
lỉåüng , cán bàòn nỉåïc v.v .
* Sỉí dủng nhỉỵng qui lût âọ mäüt cạch chênh xạc vo thỉûc tiãøn x häüi ,
vo lénh vỉûc sn xút tảo ra ca ci váût cháút nhỉ khai thạc trong kh nàng
chëu âỉûng âỉåüc cạc hãû sinh thại , tại tảo cạc ngưn ti ngun sinh hc , nỉåïc ,
v.v
Mäi trỉåìng måïi m con ngỉåìi hiãûn nay våïi trçnh âäü phạt triãøn cao ca

khoa hc v k thût cọ thãø säúng mäüt cạch hi ho âỉåüc gi l trê tû quøn .
Cạc gii phạp cå bn âäúi våïi váún âãư mäi trỉåìng theo cạc quan âiãøm triãút hc

Thay âäøi vãư nháûn thỉïc âãø xáy dỉûng mäüt thỉïc , quan niãûm sinh thại :
*Sỉû phạt triãøn ca tri thỉïc dáùn âãún cạc máu thøn giỉỵa con ngỉåìi våïi con
ngỉåìi v giỉỵa con ngỉåìi våïi tỉû nhiãn . Vç váûy , gii quút váún âãư máu thùn
khäng chè dỉìng lải åí låüi êch cho con ngỉåìi v x häüi m phi gàõn c låüi êch ca
tỉû nhiãn . Màût khạc , máu thỵn trãn sinh ra trong mäüt hãû thäúng phỉïc tảp . Vç
váûy , phi xáy dỉûng thỉïc sinh thại mäüt cạch täøng thãø .
* Xáy dỉûng thỉïc sinh thại âin hi phi thay âäøi ton bäü tỉ duy c
bàòng läúi tỉ duy måïi âäúi våïi táút c cạc váún âãư thüc khu vỉûc x häüi - tỉû nhiãn
.
Tiãún hnh nhỉỵng hoảt âäüng cọ thỉïc nhàòm tại sn xút tiãún âãún tại sn
xút måí räüng cháút lỉåüng mäi trỉåìng sinh thại .
* Cạc ngưn ti ngun thiãn nhiãn ( khoạng sn ) bë khai thạc v sỉí
dủng lng phê , gáy ra sỉû cản kiãût ti ngun v ä nhiãùm mäi trỉåìng .
*Âãø gii quút máu thùn giỉỵa x häüi v tỉû nhiãn phi xáy dỉûng mäüt mäúi
quan hãû hi ho giỉỵa x häüi v tỉû nhiãn , bàòng cạch âỉa nãưn sn xút ho håüp
thỉûc sỉû våïi tỉû nhiãn cọ thãm chỉïc nàng tại sn xút ngưn ti ngun thiãn
nhiãn . Củ thãø con ngỉåìi chè âỉåüc thi vo tỉû nhiãn nhỉỵng cháút m tỉû nhiãn cọ
thãø háúp thủ v xỉí l âỉåüc nhỉ nhỉỵng sinh váût khạc
* Cáưn phi tảo cạc cäng nghãû måïi , cạc cäng nghãû sảch âãø dỉa sn xút x
häüi ( con ngỉåìi ) thnh mäüt màõt xêch ca chu trçnh tỉû nhiãn -con ngỉåìi - x häüi
.
* Âãø dạnh giạ cháút lỉåüng mäi trỉåìng säúng , cáưn phi tảo ra cạc phỉång
phạp :
- Xạc âënh näưng âäü täúi âa cạc cháút âäüc hải cọ trong mäi trỉåìng theo cạc
tiãu chøn v giåïi hản cho phẹp .