Tài liệu Quản lí chất lượng nước và xử lí ao nuôi thủy sản docx

Qun lí môi trng & S dng hóa cht

1
Qun Lý Cht Lng Nc Ao Nuôi Thy sn
Duy trì cht lng nc tt
là rt cn thit  nuôi cá
thành công
Ging nh con ngi cn không khí trong lành c sng lâu,
cá cn nc có cht lng tt  sng khe mnh. Không khí
chúng ta th cung cp oxy (dng khí) cho chúng ta, nc cung
p oxy cho cá. Con ngi s b bnh khi sng trong môi trng
không khí b ô nhim, nc d s làm cá b sc và d b mc
nh. Hn na, cá không th ln nhanh trong môi trng có
nhiu cht c, thiu oxy và nhit  bin ng. Vì vy, duy trì
cht lng nc ao là cn thit  nuôi cá thành công.
Phòng bnh tt hn là tr
nh
t vài nhân tnh hng xu n cht lng ao nuôi cá nh s
ng ngun nc cht lng kém  cp cho ao cá, bón phân quá
liu, cho n quá d tha và th cá vi mt  cao. Nu kim soát
c các yu t trên, quan sát cá hàng ngày và chm sóc tt thì
có th tránh khi hu ht các tr ngi v môi trng nc.
c tt giúp cá khe
nh và ln nhanh
Cht lng nc tt có nhng li ích gì? Cht lng nc tt cung
p cho cá y  thc n t nhiên  ln và cung cp  oxy cho
cá th. Nc tt làm cho cá n nhiu, khe mnh và ln nhanh.
Chm sóc ao cá cng cn
thit nh chm sóc rung
lúa hay vt nuôi
Nhng du hiu xu ca nc ao và các bin pháp ngn nga 

duy trì cht lng nc cho ao nuôi cá c trình bày trong tài
liu này. Quá trình chun b ao ban u là rt quan trng c
trình bày k. Cách tránh phèn và các yu t gây c khác cng
c nêu rõ. Sau cùng, nhng li ích ca vic cung cp y 
ánh sáng cho s phát trin ca to (rong có kích thc rt nh
mà mt thng không nhìn thy), duy trì nhit , oxy ca nc
ao cng c gii thích k.
2. Chun b ao
i to ao tt có th tránh
c nhng tr ngi
Chun b ao tt trc khi th cá có th ngn nga hu ht các tr
ngi v môi trng nc. Nên lu ý cht lng ca ngun nc
p, t phèn và u kin nn áy ao.
2.1. Ngun nc
Khi ly nc phi m bo
ngun nc có cht lng
t
Ngun nc cp cho ao phi sch, không có nhiu bùn hay màu
nâu en. Nc c có màu bùn do có nhiu ht phù sa, s hn
ch ánh sáng vào ao làm cho to không phát trin. Hn na, các
t phù sa bám vào mang cá làm cá khó th.
c có màu nâu en có ngha là trong nc có nhiu xác ng,
thc vt thi ra, chúng s sinh ra nhiu khí c trong ao.
2.2.  trong ca ngun nc
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

2
Tránh ly nc c vào ao
Có th dùng tay hoc a hai

màu (Secchi) o  trong
Ngun nc phi ít c hay  trong cao. Cách o  trong n
gin nht là a bàn tay vào trong nc n khuu tay (cùi ch)
và nhìn theo bàn tay, nu còn nhìn thy bàn tay là ngun nc
có  trong thích hp.
u mun o  trong chính xác, có th dùng a hai màu
(Secchi). a có dng hình tròn, ng kính 20 phân (cm), c
chia làm 4 ô trong ó 2 ô sn trng và hai ô sn en. Gn a
vuông góc vi mt thanh g ti tâm m ca a hoc dùng dây
treo  thao tác d dàng. Khi o, th a chìm vào nc chm
chm n khi mt thng không còn phân bit gia hai màu en
trng trên mt a, sau ó hi kéo nh a lên n khi có th
phân bit gia hai màu en trng trên mt a thì dng li. o
khong cách t mt nc n mt a chính là  trong ca nc.
u ngun nc có  trong ln hn 30 là ngun nc tt.
2.3. t phèn
ào ao  vùng t phèn s
làm nc b nhim phèn
Có tho  pH bng giy
qu hay hp dung dch
u xây dng ao trên vùng t phèn, nc có th b nhim phèn
vào mùa ma khi nc ma ra trôi phèn t trên b xung ao.
c phèn có  pH thp (nh hn 7), thng rt trong và rt ít
loài sinh vt có th sng trong nc phèn.
Tránh ào lp t phèn lên khi xây dng ao. Trên vùng t phèn,
t nht là xây dng ao ni. Nu phi ào lp t phèn trong quá
trình xây dng ao thì cn ci to ao n khi nc có  pH thích
p mi th cá.
u nc b phèn, dùng vôi nông nghip hoc á vôi en
(Dolomite) vi liu lng 0,5-1kg/100m

2
ao hoc b. Vôi nông
nghip và á vôi en ch có tác dng h phèn t t, do ó nên
phi bón 2-3 ngày mt ln n khi nc có  pH thích hp.
Tuyt i không c bón vôi sng (vôi nung) khi ang nuôi cá,
vì bón vôi sng s làm cht cá.
Khi nc ao có màu xanh,  pH thng cao vào ban ngày. Nu
 pH quá cao s làm gia tng c tính ca khí c (NH
3
), có hi
cho cá tôm.
Có th dùng giy qu, hp dung dch (b test kit o pH) hay máy
o  pH. Nu o bng giy qu, nhúng giy vào nc ao giy
i sang màu cam nu nc b phèn, giy i sang màu xanh
u nc b kim. Sau ó em so giy qu vi bng màu chun
trên np hp, nu giy qu trùng vi màu nào trên bng màu
chun thì s ghi trên màu chun ó là giá tr pH ca nc ã o.
u dùng dung dch hoc máy o, c k hng dn kèm theo 
bit cách s dng. Có th s dng máy o pH cm tay, khi o
nhúng u n cc vào nc, m máy (bt công tc), c s trên
t s chính là giá tr pH ca nc.
2.4.  kim ca ngun nc
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

3
Bón vôi thng xuyên có
th h phèn. Không c
dùng vôi sng (CaO) sau khi
th cá

 kim ca nc cho bit kh nng trung hòa phèn (h phèn).
Khi  kim ca nc thp hn 25 mg CaCO
3
/lít cn phi bón vôi.
á vôi là ngun cung cp CaCO
3
tt nht. Vôi sng (vôi nung) ch
c dùng ban u khi ci to ao, không nên dùng sau khi ã th
cá. Bón vôi sng làm tng pH nc n mc nguy him, gây tn
thng mang cá và gây cht cá.
 l s dng vôi tùy thuc vào tính cht t và pH ca nc.
Thông thng bón 10-15 kg/100m
2
là thích hp cho vùng t 
ng Bng Sông Cu Long.
2.5. Cht c
Cht hu c phân hy sinh
ra nhiu khí c, làm cá b
suy yu hoc cht
c màu en là biu hin
trong nc có nhiu vt
cht hu c
Khi cho n d tha và bón phân quá liu cht thi s tích táy
ao sinh ra nhiu khí c. Nc có mùi hôi thi, nhiu bt khí và
p bùn en dày áy ao cho bit trong ao có nhiu khí c, c
bit là khí Metan (mùi rác mc) và khí H
2
S (có mùi trng thi).
Cht c NH
3

(có mùi khai nc tiu) và Nitrite sinh ra t quá
trình phân hy các cht hu c trong nc. Hàm lng NH
3
thp
thì có tác dng tt ging nh phân bón nhng nu hàm lng cao
NH
3
s gây c cho cá.
Có th s dng b test NH
3
o lng NH
3
trong nc. Cn c
 hng dn kèm theo  bit cách s dng.
Thay 20-30% nc ao có th làm gim bt lng cht c trong
ao trong trng hp cht c tích t ít. Nu cht c tích t
nhiu, tt nht là thu hoch cá và ci to ao li cho v nuôi tip
theo.
Không cho n d tha, bón phân hu c quá liu và ci to ao tt
trc khi th cá có th tránh c cht c tích t trong ao.
2.6. Ci to ao
Ao nuôi nên tát cn, vét
ch bùn trc khi bt u
 nuôi mi
Dùng vôi sng bón cho ao
sau khi vét sch bùn
Nên ci to ao u v nuôi theo các bc sau:
Dn c và v sinh b ao
Tát cn và sên vét sch bùn áy ao
Phi áy ao 2-3 ngày (chú ý: nu ao xây dng trên vùng t phèn

không c phi lâu)
Bón vôi nông nghip hay vôi sng vi liu lng 10-15kg/100m
2
 ci to phèn (có th s dng thuc cá vi liu lng 3g/m
2
t ao  dit tr cá tp).
p nc vào ao khong 20-30 cm, nc cp phi lc qua li
dày  tránh cá tp vào ao.
Bón phân hu c vi liu lng 40-60 kg/100m
2
ao, gi trong 4-5
ngày (xem phn phân bón trong tài liu này).
p y nc qua li lc t  sâu 1-1,5m. Sau ó có th th
cá.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

4
p nc vào qua li lc
n  ngn cá tp vào ao
3. Nhit 
Có th o nhit  bng
nhit k ru (màu )
hoc thy ngân (màu ánh
c)
Duy trì mc nc trong ao
1-1,5m  gi nhit  nc
n nh (không quá nóng
hay quá lnh)
Cá là loài bin nhit, nhit  c th cá thay i theo nhit 

c. Khi nhit  quá lnh hay quá nóng, cá b sc, ít n và
chm ln. Nhit  thích hp cho cá, tôm vùng nhit i nm
trong khong 25-32
o
C. Tuy nhiên, cá có th chu ng nhit 
trong khong 20-35
o
C.
Có tho nhit  bng nhit k thy ngân (màu ánh bc) hoc
nhit k ru (màu ). Nhúng bu ru hay thy ngân ca nhit
 vào trong nc, ct màu bên trong nhit k s dâng lên nu
nhit  cao và h xung nu nhit  thp. So ct màu vi mc
chia s trên thân nhit k  xác nh tr s nhit  ca nc
(không ly nhit k ra khi nc khi o nhit 
). Khi o nhit
, cn chú ý thng nhit  tng mt và tng áy chênh lnh
nhau khong 5
o
C, nu cho nhit  tng mt s không th hin
úng nhit  ca nc.
Nhit  ca nc ao có th duy trì trong khong thích hp bng
cách gi mc nc trong ao t 1-1,5m. Nu vùng có nhit  quá
thp vào mùa ông và quá cao vào mùa hè, nên gi mc nc ao
sâu hn 2m.
4. Oxy (Dng khí)
Cho n d tha hay bón
phân quá liu làm cht hu
 tích táy ao gây thiu
oxy vào ban êm
Tr các loài cá ng th khí tri nh cá Lóc, cá Rô tt c các

loài cá khác u th khí oxy hòa tan trong nc qua mang. Ngoài
thc n, oxy cng là yu tnh hng n s tng trng ca cá.
Thiu oxy cá s bn và vì vy mà chúng chm ln.
ng oxy trong nc thay i liên tc. Vào ban ngày, lng oxy
trong nc cao do có ánh sáng giúp to quang hp và to ra
nhiu oxy trong nc. Ban êm không có ánh sáng to không
quang hp c nên không to ra oxy. Hn na, ban êm to
phi th nhiu nên lng oxy gim thp nht là sáng sm (5-6
gi sáng).
Có tho hàm lng oxy trong nc bng hp dung dch (b test
kit Oxygen) hoc máy o. Cn c k hng dn kèm theo  bit
cách s dng. Nên o lng oxy trong nc trc khi mt tri
c. Hàm lng oxy tt nht cho ao nuôi tôm cá khong 3-4
mg/lít vào sáng sm.
t vài nhân tnh hng n lng oxy trong nc gm:
t  to
Phân bón hóa hc và hu c
Ánh sáng
Màu nc
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

5
4.1. To
o phát trin va phi s duy trì môi trng nc tt do to
quang hp sinh ra oxy và hp thu bt khí c (NH
3
). Tuy nhiên,
u to phát trin quá mc vào ban êm không có ánh sáng
chúng s th làm tn nhiu oxy không còn  cung cp cho tôm

cá . Vì vy, gi cho to phát trin  mc thích hp là cn thit,
o phát trin quá mc hay ít phát trin u không tt cho tôm
cá.
4.2. Duy trì s phát trin ca to
ng nh cây trng trên cn
n phân bón  sng và ln
lên, thc vt di nc cng
n phân bón.
Phân bón hu c và hóa
c thng c d
ùng lúc
i to ao
c có màu xanh nht là
t nht  duy trì cht
ng nc. Nc ao không
nên quá xanh (nhi
u to) s
làm cho oxy gim thp vào
ban êm
Loi phân bón Liu lng (kg/1000m
2
)
Phân hóa hc (DAP) 2-3
Phân chung ã  100-150
Phân xanh 50-75
Phân chung và phân hóa hc cung cp cht m và lân cho to
phát trin. m  trong nc gm các dng NH
3
, Nitrite và
Nitrate. NH

3
và Nitrite là các dng gây c cho cá tôm, cn chú ý
không nên  hàm lng NH
3
và Nitrite cao hn 1-2 mg/lít.
Nitrate không gây c cho cá tôm, hàm lng thích hp khong
0,2-10 mg/lít. Hàm lng lân thích hp cho ao nuôi tôm cá
khong 0,002-0,05 mg/lít.
c trong và ít xanh là du hiu ao nuôi b thiu dinh dng,
o kém phát trin. Bón thêm phân vi liu lng trình bày 
ng trên và theo dõi nc có màu xanh hay không, nu không
thì bón thêm mt ln na  tun tip theo.
c có màu xanh m tc là ao nuôi tha dinh dng, to phát
trin quá mc. Không bón phân và gim lng thc n.
4.3. Ánh sáng
Quá nhiu cây ci xung
quanh ao làm hn ch ánh
sáng vào ao
Ging nh lúa, rau màu cn ánh sáng  phát trin, to cng cn
ánh sáng. Vào ban ngày, to to ra nhiu oxy khi có ánh sáng.
o hp thu khí c nh NH
3
và gi nc ao thích hp cho cá. Vì
y, ao có  ánh sáng là cn thit  duy trì cht lng nc ao
t.
Không xây dng ao ni thiu ánh sáng, ct ta bt nhng cành
cây to che mát ao nuôi.
4.4. Màu nc
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

6
Màu ca nc là yu t quan trng ánh giá cht lng nc.
Màu nc tt nht là xanh nht, trong ó có cha nhiu thc n
 nhiên và sinh ra nhiu oxy. S dng bng so màu nc sau
ây  duy trì cht lng nc ao nuôi tôm cá.
ng 1: Bng màu nc dùng cho qun lý ao
Ch th
màu
Cht lng nc Gii pháp x lý
Màu xanh sáng hay
xanh nht cho bit
c ao có mt  to
thích hp. Có y 
oxy, ít khí c và
nhiu thc n t nhiên
giúp cho cá ln nhanh.
Duy trì màu nc này.
o mt  to bng
cách a tay vào trong
c n khuu tay
(khong 25cm), nu
nhìn thy bàn tay m
 là nc ao có mt
 to thích hp.
Màu xanh m cho
bit to phát trin quá
c, thiu oxy vào
sáng sm. Không nhìn
thy bàn tay khi a

tay vào trong nc
15cm. Cá ni u vào
sáng sm.
Thay 10-20% lng
c trong ao, ngng
bón phân, gim lng
thc n có th khc
phc tình trng này.
c màu vàng cam
có cha nhiu cht
t, c cho tôm cá
Bón phân và bón vôi
cho ao. Nu tình trng
này vn xy ra phi
i to li ao nuôi.
Màu nâu en là có
nhiu cht hu c b
phân hy sinh ra nhiu
khí c và thiu oxy.
Thay nc, gim lng
thc n, ngng bón
phân có th ci thin
cht lng nc. Nu
tình trng vn xy ra
nên thu hoch và ci
o li ao nuôi.
Màu nâu  do phiêu
sinh vt phát trin
trên b mt ao.
Trng hp này không

có hi nhng ao nuôi
 thiu thc n t
nhiên.
 sung thêm phân
bón  kích thích
nhóm to Lc phát
trin.
Màu bùn phù sa có
nhiu ht phù sa.
Trong nc có ít thc
n t nhiên. Bùn phù
sa cng óng vào
mang cá làm cá khó
th.
Do ngun nc và tính
cht t gây nên. B
sung thêm phân
chung và vôi  làm
gim lng phù sa
trong nc. Nu sau
ó nc trong thì b
sung thêm phân bón
n khi nc có màu
thích hp
c trong, nc b
nhim phèn hoc to
kém phát trin. Thiu
thc n t nhiên.
Bón vôi hoc bón phân
có th ci thin cht

ng nc ao.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

7
4.5. Khong thích hp ca các yu t cht lng nc
u t Mô t Khong
thích
p
Biu hin
khi u
kin xu
Chú thích
Oxy hòa
tan
(mg/lít)
Hàm
ng oxy
trong
c
n hn
4
Cá ni u
ngp khí
trên mt
c
Cá chm
n
Nhit 
(

o
C)
c
nóng hay
nh
25-32 Nc quá
nóng cá s
i lên
ng mt
Nhit 
cao dn
n thiu
oxy
pH Ch mc
 phèn
hoc 
kim ca
c
6-9 Nc b
phèn,
phiêu sinh
t (to )
không
phát trin
pH thp
làm tng
tính c
a kim
loi nh
m, ng

và Nhôm.
pH cao làm
ng tính
c ca khí
NH
3
 kim
(mg
CaCO
3
/lít)
Ch kh
ng h
phèn ca
c
25-250 Phiêu sinh
t phát
trin kém,
 kim s
thp
pH bin
ng ln
khi  kim
thp
Khí c
NH
3
(mg/lít)
ng c
a cht

m trong
c
0,02 Cá chm
n
pH và nhit
 cao làm
ng tính
c ca
NH
3
Nitrite
(mg/lít)
t dng
c khác
a cht
m trong
c
Nh hn
0,1
Cá chm
n
Hàm lng
Nitrite cao
gây bnh
máu nâu
H
2
S
(mg/lít)
Sinh ra 

áy ao
trong u
kin thiu
oxy
Nh hn
0,0001
c có
mùi trng
thúi; cá
cht hoc
chm ln
Gây c
cho tt c
ng vt
thy sinh
m n các bn ã s dng tài liu, hy vng tài liu này tin
ng cho các bn. Chúc các bn thành công.
T S BIN PHÁP QUN LÝ MÔI TRNG AO NUÔI TÔM SÚ TRÊN CÁT
Tôm sú là loài giáp xát nên chúng phát trin và tng trng thông qua các chu k lt xác . Trong quá trình lt
xác tôm hu nh gim n và rt nhy cm vi s bin ng môi trng nc trong ao. Chúng ch sinh trng
t và cho nng sut cao khi u kin môi trng phù hp vi c m sinh hc và phi luôn n nh .Vì vy
vic tìm hiu , theo dõi các yu t môi trng , bit c din bin  tó có nhng tác ng k thut u
khin và to ra môi trng thun li phù hp vi c m sinh hc ca tôm nuôi là mt vic làm ht sc cn
thit . Ðc bit là i vi nuôi tôm trên cát quá trình này càng phi thc hin mt cách thng xuyên :
I. Mt s yu t thy hóa có liên quan vi tômnuôi.
Mun qun lý mt ao nuôi tôm sú trên cát có hiu qa cn phi có nhng thông tin c trng v các yu t môi
trng nh : Nhit ,  mn, pH,  kim,  trong, màu nc, oxy hòa tan, H2S, NH3 , vi các s liu o
hàng ngày và nhn bit c s bin i ca nó trong ao nuôi.
1/ Nhit  :
Download»

Qun lí môi trng & S dng hóa cht

8
Nhit  có nh hng trc tip n qúa trình trao i cht bên trong c th tôm, nh hng trc tip và gían
tip n s lt xác , liên quan n kh nng bt mi và s sinh trng ca tôm.
Nhit  ti u cho tôm sinh trng t 28 - 320C, nu nhit  cao hn 330C hoc thp hn 250C kh nng bt
i ca tôm gim i 30 - 50%.
Do c m th nhung ca vùng t cát nên khi xây dng công trình ao nuôi phi kè bt b và lót bt áy ao
cho nên kh nng hp th nhit vào ban ngày rt ln, do ó nhit  nc trong ao có kh nng tng lên rt
cao >360C nu mc nc trong ao < 1m.
 khc phc c vic tng cao ca nhit  nc , bin pháp k thut tt nht là nâng cao mc nc trong
ao t 1,2m tr lên,  dày lp cát pháy ao >0,5m.
2/ Ð mn :
Tôm sú có th chu ng c s bin thiên  mn rt ln, chúng có th thích nghi c vi  mn t 0,2 -
70%o.
Tuy nhiên ngng  mn phù hp cho sinh trng và phát trin t 15 -25%o.
Trong quá trình chm sóc qun lý vic cpnc ngt hoc nc bin cn có mt gii hn nht nh, nu thay
i qúa t ngt thì chúng rt d sock và nhim bnh .Khác vi các vùng nuôi khác ngun nc ngt cp vào
ao nuôi tôm trên cát ch yu là s dng nc ngm t các ging khoan có  sâu t 5 -40m cho nên khi cp
c cn kim tra các yu t : hàm lng kim loi nng ( Cu, Zn, Fe ) , các khí c( H2S, NH3 ,SO2 ,CH4 )
 có bin pháp x lý t ao lng trc khi cp vào ao nuôi
3/ pH :
pH là ch tiêu ch th cho qúa trình bin i sinh hc và hóa hc xy ra trong ao nuôi ánh gía cht lng
c.
pH thích hp cho tôm dao ng t 7,5 -8,5 , tt nht t 7,8 - 8,3 . pH < 7 hoc >9,5 s gây nh hng n sinh
trng ca tôm.
Qua nghiên cu cho thy tính c ca các loi khí( NH 3 , H2?/sub>S ) có lên quan n pH:
Tính c ca NH3 càng tng khi pH cao.
 bin ng ca pH hàng ngày trong ao ph thuc rt ln vào s phát trin ca to. Vào thi m 14 -16 gi
trong ngày cng  quang hp ca to mnh giá tr ca pH t cao nht, Vào ban êm khi không có ánh sáng

t tri gía tr pH xung thp nht.Cho nên u khin pH tc là u khin mt  to trong ao nuôi.
4/ Oxy :
Nh chúng ta ã bit bt k sinh vt sng nào cng cn phi hô hp. Tôm là loài sinh vt sng trong môi
trng nc cho nên hot ng hô hp ca tôm da vào hàm lng oxy hòa tan có trong ao nuôi .
Ngng oxy thích hp cho tôm nuôi 4-7 mg/l Nu oxy thiu tôm s có biu hin gim n , chm ln, mang tôm
có màu hng. Nu tình trng thiu oxy kéo dài tôm s b ni u cht hàng lot.
 tng cng lng oxy hòa tan trong ao nuôi ngi ta s dng các loi thit b nh : máy qut nc , máy
thi oxy áy, máy sc khí Tu theo mt  th nuôi , thi gian nuôi mà có bin pháp b trí và vn hành các
loi máy cho phù hp m bo cung cp y  oxy trong ao ,va gim c chi phí sn xut. Ngoài ra oxy hòa
tan trong ao còn liên quan mt thit n s phát trin ca to , b tiêu hao do quá trình phân hy các cht hu
 trong ao. Khi mt  to trong ao nhiu vào ban ngày do qúa trình quang hp s cung cp mt lng ln oxy
hòa tan trong ao,nhng ngc li vào ban êm to li s dng oxy cho qúa trình hô hp , do ó oxy thng
gim thp vào ban êmnht là vào lúc 4-5gi sáng nên cn tng cng hot ng các loi máy cung cp oxy 
nhng thi m này tránh tình trng tôm b ngt và ni u.Ngoàic cung cp y  oxy trong ao còn to
u cho các vi sinh vt có li phát trin thúc y qúa trình phân hy các cht hu c làm sch áy ao.
5/ Ð trong - màu nc :
 trong - màu nc là hai yu t có liên quan n s phát trin ca to ,nó chi phi n nhiu yu t nh :
nhit  nc, pH, oxyhòa tan.các mui dinh dng
 trong phù hp nht cho tôm phát trin t 30 -40cm.
Khi  trong cao >40cm chng t to trong ao phát trin chm, cn cung cp thêmcác mui dinh dng cho to
phát trin. Nu  trong thp < 30cm to phát trin qúa mnh s làm cho pH , hàmlng oxy bin ng ln
trong ngày , có nguy c to tàn hàng lot gây ô nhim môi trng .
Do ó cn có bin pháp khng ch s phát trin ca to nh thay nc , x lý Formol 3-5ppm vào lúc 9-10gi
sáng
Ngoài ra hàng ngày cn theo dõi s thay i ca màu nc trong ao ánh gía s phát trin ca to, tó có
th doán c bin pháp x lý trc khi có tình hung xu xy ra.
Qua nghiên cu cho thy màu nc trong ao : xanh nht, xanh lc, vàng nâu pht xanh là tt nht . Chúng
c to ra bi nhóm to không có c t , kích thc nh, có vòng i dài nên màu nc ao nuôi n nh .
Ngoài ra nhóm to này còn có
kh nng ngn chn s phát trin ca vi khun phát sáng Vibrio.

Ngoài mt s yu t c bn trên , trong nuôi tôm cng cn theo dõi thêm mt s yu t nh :  kim , hàm
ng khí NH3, khí H2S.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

9
Thông s môi trng
Khong phù hp
Chú ý
Oxy hòa tan
5- 7 mg/lit
Không c < 4mg/lit
 trong
30 - 40cm
 kim
80 - 200mg/lit
Tùy thuc vào tui tôm
Khí H2S
< 0,02mg/lit
Ðc hn khi pH thp
Khí NH3
< 0,1 mg/lit
Ðc hn khi pH và nhit  cao
II. MT S BIN PHÁP K THUT TRONG QUN LÝ MÔI TRNG AO NUÔI TÔM
1/ Cp và thay nc:
Ch cp và thay nc trong nuôi tômtrên cát hin nay thc hin theo phng pháp nuôi tôm ít thay nc
hoc phng pháp tun hoàn khép kín. Vic cp và thay nc không theo mt ch nht nh, ph thuc vào
cht lng nc trong ao nuôi và ngoài môi trng .Ch nên thay nc khi các yu t thu hoá trong ao nm
trong khong không thích hp cho tôm, c bit khi dao ng pH trong ngày quá ln. Nc cp trc khi a
vào ao phi c lng lc  ao cha lng , hoc khi ngun nc ly vào có nguy c mang mm bnh thì phi x

lý bng hóa cht trc khi cp vào ao nuôi.
i ln thay nc không nên thay vt qúa 20% lng nc trong ao  tránh gây sock cho tôm.
2/Khác vi nhng vùng nuôi tôm khác do tính cht hp th nhit ln nên  sâu trong trong ao theo thi gian
nuôi t 1,2 - 1,4 m nhm n nh môi trng, to  thông thoáng cho tôm , hn ch s phát trin ca thc vt
áy.
3/ S dng thng xuyên các loi vôi nông nghip có công thc CaCO3 nh k 7 - 10 ngày/ln vi lng 15 -
20 kg /1000 m2/ln  tng hm, n nh pH, n nh môi trng .Ðt bit nhng ngày có ma , thi tit
thay i cn tng cng s dng loi vôi này.
i vi ao nuôi trên 60 ngày tui s dng nh k Zeolite vi liu lng 7-10kg/ sào/tun bón vào bui chiu
mát  gim lng khí c trong ao. ci thin c nn áy ao , gim thiu các loi khí c giúp tôm ln nhanh
và phòng c mt s bnh do môi trng nh : en mang , phng mang , vàng mang
4/ Ðc m ca ao nuôi tôm vùng t cát là áy tr nghèo dinh dng ngoài vic s dng phân chung  hoai
200 kg +20kg supe lân +10kg vôi nung/sào bón lót cho ao nuôi . Trong quá trình nuôi cn bón b sung lng
phân này bng cách treo các túi phân bc li trc máy qut nc hoc u cng cp nc m bo dinh
ng cho to phát trin n nh trong ao.
i vi nhng ao to phát trin chm có th s dng phân hóa hc: DAP 2-3kg/ sào, Robited 1l/ sào., phân vi
sinh kt hp s dng vôi en Dolomite
CaMg(CO3)2 vi lng 5 -10kg/sào/ln vào thi m 8 -9gi sáng.
5/ Ði vi nhng ao to phát trin quá mnh , pH tng cao trc ht cn thay mt phn lng nc trong ao
sau ó áp dng các bin pháp sau :
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

10
- Có th s dng vôi tôi Ca(OH)2 x lý ao vi lng 5 -7kg/1000m2 /ln vào bui ti lúc 21 -22gi.
- Dùng ng cát hòa tan vào nc tt u xung ao vi lng 2 -3kg/1000m2 , hoc Formalin1-2ppmvào lúc
9 -10 gi sáng và m máy sc khí mnh.
6/ S dng ch phm sinh hc thng xuyên trong sut v nuôi có tác dng phân hu các cht hu c, cht
thi t thc n tha, phân tôm, kìm hãm s phát sinh các khí c NH3, H2S, to sn nh và cân bng sinh
thái môi trng ao nuôi .Ch phm sinh hc còn có tác dng át ch các vi khun gây bnh, tng cng oxy hoà

tan.
7/ Tng cng s dng h thng qut nc , sc khí là bin pháp không th thiu trong quá trình nuôi:máy
qut nc c b trí và vn hành sao cho t hiu qu cao nht, va cung cp y  oxy va làm sch áy,
gom các cht thi vào gia ao,ta thông thoáng u trong ao, máy sc khí cung cp oxyhòa tan y  cho
các tng nc trong ao.
8/ Ðn nh và nâng cao hiu qu cho ngh nuôi tôm trên vùng t cát, hn ch vic ô nhim môi trng, lây
lan dch bnh trong xây dng ao nuôi bà con nên dành li 15-20% din tích  làm ao cha lng, ao x lý nc
thi. Trong ao x lý nc thi có th th nuôi cá rô phi, các loài nhuyn th : vm, sò huyt sau ó cp li ao
nuôi,vn hành theo mô hình tun hoàn khép kín  gim bt chi phí sn xut.
HIU QA VÀ CÁCH S DNG CH PHM SINH HC EM TRONG QUN LÝ MÔI TRNG AO NUÔI TÔM.
Ngh nuôi tôm  nc ta ã c hình thành t lâu, song mãi n nm 1990 mi c phát trin mnh.  tnh
ta ngh nuôi tôm sú cng c bt u t thi m ó.Vi li th v chiu dài b bin và din tích mt nc 
các vùng ven bin nên n nhng nm 1999, 2000 và u nm 2001, ngh nuôi tôm trong tnh phát trin
nh, tng nhanh v din tích, trình  k thut ca ngi nuôi cng c nâng lên rõ rt. Th nhng, do phát
trin t phát là ch yu không theo úng quy hoch nên cht lng môi trng dành cho nuôi tôm  tnh ta
ang có nguy c b ô nhim nghiêm trng, làm cho kh nng ri ro ca ngh nuôi tôm ngày càng cao. Nu
không có bin pháp ng b, hu hiu kp thi thì khó có th lng trc c nhng hu qa xu v môi
trng.
Theo kt qa ca nhiu công trình nghiên cu: Mt trong nhng nguyên nhân quyt nh làm tôm tng trng
chm, gim sc  kháng, d b bnh tn công là do môi trng t lp bùn cn bã hu c d bn tích t lâu
ngày  b mt y ao, bt ngun t thc n d tha, t các cht mùn, v tôm các cn bã hu c co sn trong
ngun nc. Chính nhng lp bùn d bn ó là ngun cha  mi vi sinh vt gây bnh và to ra các khí c.
Trong ao nuôi có càng nhiu cht cn bã hu c hay thc phm d tha, cung cp và to u kin cho vi sinh
t gây bnh nh : Vibrio, Aeromonas, E coli sinh sôi ny n càng nhanh và sm git cht tôm nuôi trong ao.
Thc cht là bn thân các vi sinh vt có trong ao nuôi không git cht tôm nuôi hàng lot, nhng chúng là nhân
 làm suy yu h thóng min dch ca c th tôm, to diu kin cho virus git cht tôm trong ao. Mt khác do
m dng vic s dng các loi thuc và hóa cht ngn nga mm bnh, rong to, ã dn n vic tiêu dit các
vi sinh vt gây bnh và c vi sinh vt hu ích. Mt i s cân bng sinh thái, gây nh hng rt ln n môi
trng oa nuôi và d gây ra dch bnh trên con tôm.
Nhm tng bc kht phc và ci thin dn môi trng phc v cho ngh nuôi tôm, vi mc tiêu hng n

t môi trng nuôi tôm bn vng, trung tâm ng dng tin b khoa hc và công nghã chn gii pháp ng
ng ch phm sinh hc vào qúa trình qun lý môi trng ao nuôi tôm và loi ch phm sinh hc dc s dng
có hiu qa nht là Efective Mieroorganis gi tt là EM.
Qua mt thi gian s dng th nghim ban u  nhiu h nuôi tôm cho thy ch phm sinh hc EM có kh
ng ; Phân gii tt các cht thi hu c trong qúa trình nuôi; phân hy cht thi hu c hòa tan và không hòa
tan, ng thi duy trì c cht lng nc, màu nc cho ao nuôi; c ch kh nng phát trin ca vi sinh vt
gây hi nh Vibrio, Aeromonas và nhng mm bnh vi khun khác; làm tng lng ôxy hòa tan trong môi
trng nc ao nuôi tôm và gim thiu lng NH3; u hòa hàng lot các yu t môi trng kèm theo s phát
sinh trong quá trình nuôi nh PH, ôxy hòa tan, cn lng,  trong, phân gii, NH3, H2S, nitric, nitrat.
(Phát biu ca nhng h nuôi tôm v hiu qa.)
1/ Ðc m ca loi ch phm sinh hc EM, nhng nhóm vi sinh vt hu hiu nh :
- Nhóm vi khun quang hp : Rhodopreudomonas.
- Nhóm vi khun lactobacillus.
- Nhóm x khun : Strepptomyces.
- Nhóm nm men : Sacchamyces.
- Nhóm nm : Aspergillus và Penicillium.
Vai trò ca nhóm vi sinh vt này dc th hin  ch nó "tiêu th" các cht hu c phát sinh trong qúa trình
sinh trng và phát trin vt nuôi trong ao h. Nói cách khác EM có tác dng phân gii các cht hu c hòa tan
và không hoàn tan t u cht ca tôm, t thc n tha tích ty ao nuôi; to c sn nh và duy trì
cht lng nc, màu nc trong ao nuôi. Ngoài ra còn gây c ch có tác dng gim thiu các vi sinh v t gây
nh nh : Vibrio, Aeromonas, E.Coli Bn cht sinh-hóa lý ca EM còn c th hin  ch nó không hot ng
 môi trng khô, ch hot ng mnh trong môi trng nc, khi gp nc, các Enzym c kích hot và bt
u thc s phân gii rt mnh.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

11
Chính s phân gii ó ã to ra các c cht làm thc n cho các chng Rhodopreudomonas, lactobacillus.phát
trin sinh khi tng nhanh to ra duy truyn phân hy các cht thi, các cht l lng ri kt t lng xung y
ao, giúp môi trng ao nuôi trong sch, qúa trình này din ra liên tc theo chu k kép kín, chiu hng tích cc

có li cho môi trng nuôi.
2/ Các bc tin hành:
a/ Nhân ging:
EM trc khi a vào s dng phi tri qua giai n kích thích to môi trng sng thích hp làm tng trng
sinh khi, ngha là các nhóm vi sinh vt ang  trng thái ngh, to môi trng thun li  vi sinh vt phát
trin mnh m bo s và cht lng trc khi a vào môi trng cn phân hy, giai n này c gi là giai
n nhân ging.( Thi gian cn cho nhân ging là bao nhiêu)
b / S dng EM  s lý nc ao:
Sau giai n nhân ging, EM ging cn c pha loãng vi ngun nc ngt sch  nng  nht nh, i vi
tôm thng dùng vi t l 1/50, 1/60 và 1/100, tu theo  sâu, ngun nc nuôi, t l nng  EM ging có
th khác nhau. Trong trng hp ao nuôi b ô nhim thì t l nng  có th dùng 1/20. Cn cu kin thi
tit, yu t mùa v vic s dng EM ging có thay i nht nh:
- Nu thi tit tt u kin môi trng n nh vic s dng EM  rãi 1 tun/ ln, liu lng bình quân 0,5 - 1
lít EM ging / sào.
- Nu thi tit tht thng, bin ng liên tc vic rãi EM ging liên tc hàng ngày là tt nht, liu lng bình
quân là 0,2-0,4 lít / sào
Cách rãi: Nên rãi u mt nc vào bui sáng, tt nht là khi mt tri va hé sáng.
c/ S dng EM  sn xut thc n cho tôm:
Dùng EM ging  lên men thc n cho tôm, thành phn thc n cho tôm bao gm:
- Protein thc vt ( khô)
- Protein ng vt ( khô)
- Cám go
- Bt v hi sn
- Các khoáng cht.
c ích:
Cho lên men  kích thích kh nng to Enzyme ngoi bào, hình thành mt s acid amin và c cht làm thc n
cho tôm.
Kích thích tiêu hóa và hn ch kh nnggây bnh ng rut cho tôm nuôi.
n ch kh nng gây ô nhim t ngun u cht do tôm thi ra.
3/ Kt qa bc u:

* V yu t môi trng: Duy trì n nh mt s ch tiêu môi trng
PH
 trong t c:
NH3
BOD
COD
N02
N03
Ôxy hòa tan.
* V kh nng sinh trng ca tôm: Thi gian theo dõi 40 ngày, i vi ao nuôi tôm có s dng v EM ging,
thc n lên men t EM ging, Sc n mnh hn, nhanh hn so vi ao i chng ( không dùng EM) là 260kg/
180kg
* Mc tng trng: ao s dng ch phmEM mc tng trng o c: 7,63g/ con, ao i chng t 5,9g/con.
t qa theo dõi trong 40 ngày nuôi khi s dng ch phm sinh hc EM môi trng nc ao nuôi ht sc n
nh, không có mùi hôi l, mt  to n nh, tôm khe, n nhiu, mc  tng trng bình thng, hn ch
c ti a vic s dng các hoá cht khác.
PB h nuôi tôm nhng kinh nghim khi s dng ch phm sinh hc EM
Vic s dng ch phm sinh hc vào nuôi tôm vn ã c khuyn khích t lâu. Bi có nh vy, mi hn ch
c vic dùng hoá cht trong nuôi tôm và ây cng là u kin cn thit  có c môi trng nuôi tôm bn
ng, phù hp vi quy trình nuôi tôm thâm canh.
(P/b trung tâm khuyn ng hng y mnh vic s dng các ch phm sinh hc trong nuôi tôm.)
CÁCH S DNG HOÁ CHT & THUC TRONG AO NUÔI TÔM
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

12
Vic s dng thuc và hoá cht trong ao nuôi tôm là mt vn  quan trng nó quyt nh s sng còn ca
tôm. Nu nh s dng không úng qui cách, liu lng s dn n hu qu không lng trc c. Sau ây là
nhng bin pháp c bn hng dn bà con phn nào cách s dng thuc và hoá cht  mang li kt qu cao
trong ao nuôi tôm.

I/ CÁCH S DNG THUC, DÙNG THUC:
Có 3 phng pháp s dng thuc trong nuôi trng thu sn.
1. Phng pháp tm:
Cách này thng c s dng  phòng tr các bnh bên ngoài c th ca tôm (mang, thân, ph b).
a. Tm trong thi gian ngn.
b. Tm trong thi gian dài.
c. Tm trong khong thi gian trung bình.
2.Trn thuc vào trong thc n:
Trn thuc vào trong thc n  cho tôm n, cách này thng c s dng trong vic phòng tr các bnh
bên trong c th nh bnh nhim khun ng rut (bnh phân trng), bnh v gan
3. Phng pháp tiêm:
Trong nuôi tôm ngi ta ít s dng cách tiêm mà thng s dng cách tm trong thi gian dài và trn
thuc vào thc n.
II/ CÁC N V THNG S DNG  TÍNH LNG THUC DÙNG:
1. Phn triu (part per million) ppm:
* 1ppm tng ng vi:
- 1mg trong 1 lit nc
- 1gr trong 1m3
- 1ml trong 1m3
- 1cc trong 1m3
2. Phn trm: (per cent) %:
* 1% tng ng vi:
- 10g trong 1 lit
- 10kg trong 1 tn
3. Liu lng thuc trn vào thc n cn c vào:
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

13
* Lng thc n mà tôm s dng.

Tng s thuc s dng = liu lng thuc x s kg (hoc gr thc n).
VD: Dùng Vitamin C vi liu lng 5-10g/kg thc n.
(Cách này thng c dùng trong nuôi tôm, vì lng thc n cho tôm n ta d dàng tính toán).
* Trng lng c th tôm
Tng s thuc s dng = liu lng thuc x trng lng c th.
VD: Trn kháng sinh vi liu 30-50mg cho 1 gram hay 1kg trng lng c th tôm.
(Cách này ít s dng trong nuôi tôm)
III/ VN  CHUN OÁN VÀ U TR:
Ngi ph trách k thut và quý bà con nuôi tôm phi chn oán mt cách tng i chính xác nguyên nhân
gây bnh, loi thuc và hoá cht c s dng mt cách thích hp vi tng loi bnh và môi trng nuôi.
1. Phòng tr bnh bên ngoài:
Các bnh do các ký sinh gây ra: óng rong (do protozoa, zoothanium), nm, làm tôm khó lt xác, gim n
và yu dn thì s dng phng pháp tm.
VD: phòng bnh "óng rong" s dng Formalan 60cc-100cc/m3 .
2. Phòng tr bênh bên trong:
Các bnh nhim khun: bnh phân trng, m en, nhim khun (t râu, t uôi )
Ta thng dùng kháng sinh Enfloxin 3-5g/kg thc n  cho tôm n
3. Phng pháp tính lng thuc và hoá cht a vào trong nc:
Ngoài vic chn oán c bnh, loi thuc s dng thì ngi nuôi tôm cn phi tính c mt cách tng
i chính xác lng thuc cho vào trong ao nuôi.
* Lng thuc a vào ao nuôi c tính nh sau:
+ Tính th tích nc:
Th tích nc = Din tích ca ao x  sâu mc nc
VD: Ao có din tích 3250m2;  sâu 0,8m. Vy th tích nc ca ao trên là:
Th tích = 3250m2 (din tích) x 0,8m ( sâu) = 2600m3
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

14
+ Tính lng thuc a vào ao:

Liu lng thuc cho vào ao = Th tích nc x Liu lng
VD:  tr bnh en mang tôm cho ao có th tích 2600m3 vi liu dùng MKC 0,5lít/1000m3.
Lng MKC cho vào ao là:
Lng MKC cho vào ao = 2600m3 x 0,5lít/1000m3 = 1,3 lít.
IV/ CÁC VÍ D MINH HO TÍNH LIU LNG THUC:
VD1:  tr bnh "óng rong" s dng Formalan vi nng  60cc  ao có din tích 8000m2 và  sâu 1m thì
ng Formalan s dng là:
- Th tích ao trên là:
Th tích ao = 8000m2 (din tích) x 1m ( sâu) = 8000m3
- Liu lng Formalan c dùng cho ao trên là:
Liu lng Formalan = 8.000m3 x 60cc/1000m3
= 480cc hay 480ml (vì 1cc = 1ml)
Vy lng Formalan s dng là 480ml hay 0,48 lít.
VD2:  tr bnh "phát sáng" do vi khun ca ao nuôi 3400m2 có  sâu 0,8m ta s dng Lugol Power 1ppm
(1ppm tng ng 1kg/1000m3). Vy liu lng Lugol Power c tính nh sau:
- Th tích ao trên là:
Th tích ao = 3400m2 (din tích) x 0,8m ( sâu) = 2720m3
- Vy lng Lugol Power dùng là:
Lng Lugol Power bng 2720m3 x 1kg/1000m3 = 2,7kg.
Vy lng Lugol Power s dng cho ao trên là 2,7kg.
CHIN LC QUN LÝ VÀ DINH DNG LÀM TNG SC KHE CON TÔM
 min dch ca tôm
Nhng hiu bit v h min dch ca tôm mi ch trong giai n s khai. Bachere (2000) ã vit mt tóm
c tuyt vi v h bo v mà con tôm s dng trong thi k b nhim bnh. Tuy nhiên, Flegel (2001) ã ch ra
ng phn ln các kin thc ca chúng ta v s min dch ca con tôm da trên nhng nghiên cu v s nhim
nh do vi khun và nm. Tác gi rút ra kt lun rng phn ng ca tôm ti s nhim bnh do vi rút hoàn toàn
khác so vi s nhim bnh do vi khun.
Tôm có h lu thông m và không có s phân cách gia h lu thông và h bch huyt. Cht lng bên trong h
c gi là hemolymph. Còn các t bào bên trong hemolymph c gi là hemocytes. Các t bào này óng
t vai trò quan trng trong các phn ng min dch ca tôm chng li s nhim bnh do vi khun và nm. H

min dch ca tôm xác nh s xâm chim qua các thành phn trên màng t bào c bit ca các sinh vt xâm
chim. Peptidoglycans và lipopolysaccarides trên màng t bào vi khun và betaglucans trên màng t bào nm
là nhng phn t d dàng xác nh bi nhng phân tc bit trong hemolymph. Mt khi mà hình dng này
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

15
c nhn ra các phân t kt li thành nhng bào tc trng i nghch trong c th ngoi lai, s lng các
phn ng hemocytes gián tip theo sau  quét sch các sinh vt xâm chim. Các phn ng này bao gm s
dính kt, s thc bào và s sinh sn các thành phn gc t do và kháng vi trùng.? Mt vài nghiên cu ã ch ra
ng h min dch ca tôm có thc kích thích vi peptidoglycans, lipopolysaccarides? hay betaglucans tinh
khit t c s bo v tng quát chng li s nhim bnh do vi khun. Các vi khun sng hay ang ng
hay men cng có th cung cp thêm s bo v s nhim bnh do vi khun.
c bit rng ng vt không xng sng không có kh nng phn ng li s min dch mt cách thích nghi.
u này da trên hin tng là các thành phn th dch có th cm nhn nh globulin min dch, t bào tip
nhn hình T, phc h tng hp gép mô chính, và t bào ghi nh hình T không có trong ng vt không xng
ng. Tuy nhiên s hin din ca các phn t kt dính thuc mt h gia ình ln ca globulin min dch và mt
vài ghi nhn khác cho thy ng vt không xng sng có th còn s hu mt dng duy nht i phó min dch
t cách thích nghi.
Nhã trình bày, s khc nghit ca các bnh vi rút c trng qua s lng xung trong thi gian hai nm sau
n mc bnh u tiên ca mt loi bnh ã c bit. Nhng ghi nhn chi tit ca lch s các dch bnh do vi
rút trên th gii, ã ghi li rng tt c các vn  chính ca bnh dch gây ra tn tht ln trong hai nm u,
sau ó dch bnh s tr nên yu i. Nhng vi rút s không bao gi b trit tiêu, kh nng nhim dch tn ti
khp ni. Trong mt vài trng hp, các con tôm nhim dch vn không có mt du hiu mc bnh mà vn sng
i khi thu hoch. S bo v bên ngoài i vi bnh dch chc áp dng i vi con tôm mà trc ó b mc
t loi vi rút ã c xác nh. Nhng ni mà cha b dch thì s chu mt thit hi ln. Không có s bo v
qua li, có ngha là nhng vùng nuôi tôm mà ã có s bo v chng li mt loài vi rút nào ó, do ã b mc dch
trc s rt nhy cm vi dch bnh i vi mt loài vi rút khác mà cha c phát hin. Tt c các nhn xét
này ch ra kh nng có mt c chc bit chng li dch bnh do vi rút ã c ghi nh trong con tôm.
Các nghiên cu ã ch ra rng s nhim bnh do vi rút ã không to ra s kt hp các hemocytes và nhng

phn ng min dch các t bào tng hp tip theo. Flegel (1997) gi ý rng con tôm b cht do nhim vi rút
thng gp  din rng do s cht ca nhng t bào ã c lp trình sn (apoptosis).? Theo nghiên cu này,
t bùng phát bnh dch do vi rút trc s to ra mt vùng ghi nhc bit lp lên nhng s nhim bnh tip
theo. ây gi là lý thuyt ?s dàn xp ca vi rút?.
u có mt c chc bit chng li dch bnh do vi rút ã c ghi nh trong con tôm, kh nng phát trin
nhng hp cht ngn nga s cht hàng lot do nhim bnh vi rút. Cn ghi nh rng s nhim bnh lp i lp
i cho dù chúng ã mc bnh t ln trc, nhng con tôm nhim bnh vn không chng ni bnh dch bng c
ch bo v. S nhim bnh sòi hi thêm mt chi phí nng lng cho tôm. S st gim sn lng tôm sú ti
Châu Á c cho là có nguyên nhân t s tn ti dai dng ca mt hay nhiu loi vi rút. Nhng bo vi vi
các vi rút trc ó thng b gii hn. Trong tình trnh cng thng (stress) ví d nh lng ô xy hòa tan thp,
nhit  thp, pH thay i t ngt, s làm gim kh nng chng  ca tôm vi bnh m trng và u vàng.
Qun lý sc khe tôm
Nhã trình bày bên trên, trin vng ngn nga hay x lý dch bnh do vi rút là cha rõ ràng. Không có nhng
phng pháp áng tin cy  ngn chn bnh dch khi bt u bùng phát hay khi tôm chm ln. Do vy, bc
u tiên trong vic qun lý sc khe con tôm là tng cng bin pháp an toàn nghiêm ngt  ngn chn các
ngun lây lan ti h thng nuôi. Mt yu t quan trng khác là gim ti thiu tình trng stress và s dng các
p cht làm tng h min dch ca tôm. C bn, các yu t này liên quan ti ba thành phn, ó là vt ch, các
ng lây lan và môi trng. (Xem hình)
1. LOI B DCH BNH TRONG AO VÀ NC TRC KHI TH GING
Loi b dch bnh trên áy ao sau mi chu k nuôi bng cách thc tit tr các ngun truyn bnh và các ngun
mang bnh. Ao nuôi cn c tháo khô hoàn toàn và x lý k vi các cht ô xy hóa. Các cht hu c tích t trên
áy áo phi c xúc bi.
c nuôi trc khi a vào ao phi c tit trùng. u tiên, nc phi c lc qua các li lc. Màng lc
cui cùng cn có kích c ô di 250 µm. Li lc có tác dng loi b các ngun mang bnh. Sau ó, nc c
 lý vi chlorine  tiêu dit các ngun bnh mà có th thoát qua li lc. Bi vì, vi rút ch có th sng bên
ngoài vt ch trong vài ngày, vy nc cn c tích tr trong thi gian 5 - 7 ngày trc khi th ging.
2.TH CÁC CON GING MNH KHE
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

16
ây là vic rt quan trng khi th các con ging mnh khe, không mang mm bnh. c bit, mt ao th con
ging có mang mm bnh, thì có nguy c tht bi cao hn 50 ln so vi ao mà con ging không mang mm
nh. Do vy, con ging cn c th nghim cn thn trc khi th vào ao nuôi.
3. LOI TR CÁC NG TRUYN BNH
Các loài giáp xác thng gp trong các ao tôm, nh cua, cáy ? chúng là ngun mang bnh gây tác hi ti sc
khe ca tôm. Các loài chim n tht hay ra xác ng vt sng lân cn ao nuôi là nhng i tng nguy him
u tiên truyn bnh m trng. Sc lc loi b hoàn toàn cua và chim n tht thng không di vi din
tích nuôi rng. Tuy nhiên có th loi b các ngun mang bnh trong thi k chun b ao vi chlorine và các cht
dit trùng.
4. QUN LÝ MÔI TRNG LÀM GIM STRESS
 thay i t ngt ca cht lng nc s gây ra dch bnh cho tôm. Các yu tc bit quan trng là ô xy
hòa tan, nhit ,  mn, và pH. Tôm cht hàng lot thng i kèm vi nhng t ma ln t ngt ti mt
vài nc trên th gii.
Gi pH n nh (thích hp nht là 8 - 9) vi vic dùng vôi bt ã giúp gim tác nhân gây bnh ti mt s
c  Châu Á. Mc ô xy hòa tan ti thiu là 4 ppm trong các ao nuôi. Vidal (2001) ã xác nh c mi liên
 gia bnh m trng và nhit  ca nc. Trong nghiên cu này ch ra rng vi nhit  25OC, 100% kh
ng tôm s cht do bnh m trng, nhng nu nhit  tng lên 32OC, thì ch khong 20% kh nng tôm s
cht. Nh vy, s tái to vi rút m trng s gim, khi nhit  tng lên. Các ao thc nghim vi mt h thng
mái che nilon n gin xây dng trên ao nuôi có th gi nhit  nc 3 - 4OC cao hn ao nuôi không có mái
che cho thy: Nng sut ao nuôi có mái che cao hn so vi các ao không có mái che; S truyn bnh m trng
không phát hin ti ao có mái che, trong khi các ao không có mái che kh nng tôm cht do bnh m trng rt
cao.
t trong các nh hng ln ti s lây bnh do vi rút trong ao tôm là s thay nc. Mi nm trc vic thay
c thng kc coi là cn bn trong nuôi thâm canh và qung canh, do vy các cht thi chuyn hóa tích
 trong ao c y ra ngoài. Tuy nhiên gn ây vic thay nc thng k trong ao nuôi tôm ã chm dt, mà
thay vào là vic tng cng h thng qut và s chuyn ng ca nc trong h thng nuôi công nghip và bán
công nghip. Mc dù vy, vn cha th loi b hoàn toàn vic thay nc ti các vùng quá nóng và có lng ma
thp. Do hin tng nc bay hi,  mn trong ao s tng ti mc gii hn (> 40 ppt) nu nh không có s
thay nc. Do vy kin ngh nu có s thay nc, cn x lý trit  nhm gim ri ro truyn bnh.

t  th cng tác ng ti thành công ca v nuôi. H thng nuôi mt  cao (> 25 con / m2) cn qun lý
cht lng nc, sc khe tôm và tránh stress. Khi mà u kin kinh t không cho phép, ngi nuôi thng
gim bt mt  th. Tuy nhiên cha chc rng vic gim mt  nuôi s làm gim kh nng nhim bnh. Do
y qun lý nguy c b stress quan trng hn nhiu so vi vic gim mt  nuôi.
Vai trò thc n trong qun lý sc khe tôm
Thc n và qun lý thc n óng mt vai trò thit yu trong qun lý sc khe tôm  nhiu mc. u tiên, thc
n phi không có các sinh vt mang bnh. Trong nuôi trng thy sn hin nay s dng rng rãi thc n viên.
Trong quá trình ch bin thc n viên vi nhit  cao (> 90OC) ã tiêu dit phn ln các phn t vi rút. Ri ro
lây lan vi rút qua thc n c cho là ti thiu. Th hai, trong quá trình cho n thc n cn c theo dõi 
m bo tránh lãng phí mà kt qu là các cht hu c d tha tích t mc ít nht. Phng thc cho n theo
chu k cn m bo không lãng phí và m bo cho con tôm liên tc có thc n ti. Thc n viên s b rã ra
sau vài gi ngâm trong nc va lãng phí và va làm gim cht lng nc ao. Th ba, ây là m quan trng
nht trong qun lý sc khe cho tôm, ó là vic cung cp các cht dinh dng và sn phm giúp tng cng và
kích thích h bo v ca tôm. Xem bng.
n phm Tác dng
Cht b dng
Vitamin C Cha tr các vt thng; chng ô xy hóa; vi liu cao (> 2,000 mg/kg) tng c
ng
kh nng chng stress  tôm larva
Vitamin E Chng ô xy hóa
Axid béo w - 3 Phn ng viêm, tng sc khe cho larva
Phospholipids Bo v màng sinh hc toàn vn; tng kh nng chng stress cho larva
Astaxanthin Chng ô xy hóa; tng kh nng chng stress cho tôm
Nucleotides Cht b dng chính chng stress và nhim bnh
Selenium Chng ô xy hóa
n phm kích thích h min dch
Lipopolysaccharide Thành phn ca mành t bào vi khu
n Gram âm; hot hóa h min dch; tng sc
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

17
s  kháng chng nhim bnh và stress
Glucans Thành phn ca màng t bào nm; tng sc  kháng theo ng lây lan
Mannan
oligosaccharides
Thành phn màng t bào nm; ngn chn và loi b ngun lây bnh vào 
ng rut
Peptidoglycan Thành phn màng t bào vi khun Gram dng; hot hóa h min dch và tng s
c
 kháng
Fucoidan Thành phn màng t bào to nâu; hot hóa h min dch và tng sc  kháng
Ch phm sinh hc
Vi khun n hp giúp loi b vi khun lây bnh trong 
ng rut; cht kích thích h min
ch; sn phm chng vi trùng
Cht dính kt màng ru
t giúp gii hn vic xâm chim các vi khun lây bnh; cht
kích thích h min dch; các cht b dng
1. CÁC CHT B DNG GIÚP TNG H MIN DCH CA TÔM
Phn ng min nhim cn nhiu nng lng cho sinh vt. ây là kt qu s phân chia dinh dng và chuyn
bin cht b dng cho h min dch. Do vy, nhu cu các cht b dng i vi mt c th khe mnh s cao
n. Ngoài ra, mt vài cht b dng c bit s dng  tng cng h min dch vi mt vài sinh vt. Bao
m mt vài vitamin, cht khoáng, acid béo w - 3, phospholipids, sc t carotenoid và nucleotides.
Merchie (1998) tìm thy rng lng vitamin C tng t 100 lên 3,400 mg/kg trong khu phn s làm gim tc
thi t l cht i vi tôm sú post-larva do b sc thm lc. Ngoài ra còn cho thy nu liu vitamin C hay
astaxanthin cao s làm tng sc  kháng vi sc  mn. Mt nghiên cu cho thy b sung khu phn vi
astaxanthin (80 gr/kg) s tng kh nng sng ca tôm sú trong mt môi trng b ô nhim ammonia cao.
Nhng tác dng tt ca vitamin C hay astaxanthin ti h min dch ca tôm liên quan ti tính chng ô xy hóa.
Ngoài ra vitamin C còn giúp làm mau lành các vt thng.

Lavens và Sorgeloos (2000) ghi nhn rng khi cho tôm ging post-larva n vi Artemia nauplii ã c làm
giàu vi acid béo cha bão hòa s làm tng kh nng chng li sc  mn. Coutteau (2000) cho thy nu a
thêm phosphotidyl choline nng  1.5% vào khu phn n s làm tng áng k sc  kháng stress ca sinh
t. Acid béo w - 3 và w - 6 là m báo ca eicosanoids rng cht môi gii giao cu ca phn ng viêm ca
sinh vt cao hn. Phospholipids óng vai trò quan trng trong bo toàn màng t bào, mt yu t quan trng
hàng u  phn ng li các kháng nguyên trong tt c các sinh vt.
Kinh nghim i vi các loài sinh vt khác, bao gm c cá, ã cho thy rng vitamin E, selenium và nucleotides
có th có các tác ng hu ích ti h min dch ca tôm. Vitamin E và selenium có tác dng rt hiu qu trong
vic chng li s ô xy hóa mà c bit s tác ng lên h min dch ca ng vt có xng sng, nh cá.
Vitamin E s lc ht các gc t do hình thành trong giai an u ca quá trình tin ô xy hóa cht béo trong
màng t bào, trong khi selenium là mt thành phn ca s tin ô xy hóa glutathione, mà s làm gim quá trình
tin ô xy hóa cht béo trong t bào. Trên thc t gn nh toàn b các acid béo cha bão hòa rt cn thit cho
 phát trin thun li ca tôm, và các acid béo này là cc k nhy cm vi quá trình ô xy hóa, do vy vic cung
p b sung các vitamin E và selenium tr nên rt quan trng.
Nucleotides ngày càng c ánh giá nh mt cht b dng c bn trong quá trình dinh dng ca ngi và
ng vt. S tng hp ni sinh ca các nucleotides xy ra bên trong mô, và là mt quá trình tiêu hao nhiu
ng lng. Ngoài ra, các t bào tham d vào các phn ng min nhim không tng hp c nucleotides.
Nucleotides t các ngun thc n thng c dùng vào thi k phát trin nhanh chóng hay b stress sinh lý.
c bit các sinh vt n ung t nhiên và giàu các thành phn acid nhân nh vi khun, bt cá d hòa tan, bt
tht d hòa tan, cht chit t men có hiu qu kích thích tng trng cho tôm.
2. SN PHM KÍCH THÍCH H MIN DCH
n phm kích thích h min dch là nhng hp cht kích thích c ch bo v không c trng ca sinh vt. i
i tôm, s công nhn chính yu giúp kích thích h min dch là nhng dng protein ã c tìm ra và liên kt
i các phân tc trng trên các sinh vt xâm chim. Carbohydrates ca các màng t bào c bit ca vi
khun và nm ã c xác nh nh là nhng phân tã c nhn din qua các mu proteins. Các phân t
này c s dng rng rãi nh các cht kích thích h min dch.
Có ba sn phm ã c th nghim trên con tôm nh là nhng cht kích thích h min dch, ó là
lipopolysaccharide (LPS), glucans và peptidoglycan (PG). LPS và PG là nhng carbohydrates màng t bào vi
khun, trong khi glucans là mt tp hp các phn t glucose polymeric c tìm thy trong màng t bào nm.
Lipopolysaccharide là thành phn màng t bào ca vi khun Gram âm và bao gm lipids và carbohydrates. Các

 bào Vibrio cht l lng trong nc phn ln  dng LPS. Hn 20 thí nghim vi LPS cho thy LPS giúp tng
c  kháng dch bnh cho tôm, tng  ln, tng sc  kháng stress và t l sng.
Peptidoglycan là thành phn màng t bào vi khun Gram dng. Nhiu nghiên cu cho thy hiu qu làm tng
c  kháng cho tôm. Peptidoglycan chit sut t Bifidobacterium thermophilum cho tôm n theo khu phn
0.2 mg/ kg trng lng / ngày giúp chng li bnh m trng.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

18
Glucans c tìm thy trong màng t bào nm. Glucans ã c th nghim nhiu và Glucans ã c áp dng
ng rãi trong nuôi tôm nh là cht kích thích h min dch. Các th nghim cho thy glucans chit sut t
Schizophyllum commune có hiu qu cao hn so vi c chit sut t men bánh m (Saccharomyces
cerevisiae). Mt nghiên cu ghi nhn glucans b - 1.3/1.6 là phn tc thy trong h min nhim và c
tách ra t men. Tuy nhiên các loài giáp xác có kh nng n glucans, do vy có th gii thích trong mt vài
trng hp glucans không em li hiu qu nh mong i.
Mannan oligosaccharides là mt thành phn khác ca màng t bào men gn ây ã gây chú ý nh là mt cht
kích thích h min dch trong tôm. Trong các sinh vt khác, Mannan oligosaccharides ã c xác nh nh là
các phân t liên kt các loi vi khun có c quan cm nhn c bit i vi các phân t. Liên kt này ngn nga
các loài vi khun xâm nhp màng t bào ng rut ca sinh vt. u này cho thy các phân t này hp th
cht mycotoxins. Nh vy, Mannan oligosaccharides không phi là cht kích thích h min dch mt cách tuyt
i, tuy nhiên nó vai trò ln trong vic kích thích h min dch.
Fucoidan là polysaccharide sulfated ha hn nh mt cht c ch vi khun trong tôm. Mt nghiên cu s dng
fucoidan chit sut t to nâu (Cladosiphon okamuranus) trong khu phn n ã làm gim t l cht do bnh
m trng. Fucoidan tinh khit rt mc nu s dng trong nuôi tôm, tuy nhiên, nu s dng chit sut thô t
o nâu s gim c chi phí nhiu. Ti Nht Bn ngi nuôi ã s dng hn hp peptidoglycan và chit sut t
o  bo v tôm i vi bnh m trng.
c dù các cht kích thích h min dch ã c s dng rng rãi trong nuôi tôm, nhng vn còn mt s lo ngi
trong vic áp dng. Lo ngi u tiên ó là liu dùng: liu dùng và thi gian s dng bao nhiêu là hp lý. Mt s
nghiên cu cho rng nu s dng liên tc trong mt thi gian dài s làm cho con tôm phi tiêu hao nng lng
và hu qu là làm yu i h min dch. c chp thun rng rãi là vic s dng cht kích thích h min dch

trong thi gian ngn s có hiu qu bo v vì nó ch tác dng ti c ch phòng v không c trng. Do vy,
ngi nuôi cn có nhng hiu bit v nhng sn phm s dng. m cui cùng, cn phi tìm hiu tác ng qua
i gia hai loi cht kích thích h min dch.
3. CH PHM SINH HC
t nhiu ch phm sinh hc ã c s dng rng rãi trong nuôi tôm, c bit ti khu vc Châu Á. Không nh
trong hot ng nuôi súc vt, vic áp dng ch phm sinh hc ch quan tâm ti vic gìn gi cân bng vi khun
ng rut ca sinh vt. Gìn gi cân bng sinh hc thích hp và loi b mi ngun truyn bnh trong ao nuôi là
tác ng ca ch phm sinh hc. X lý sinh hc các cht thi hu c do sinh vt to ra trong ao nuôi và ci
thin cht lng nc là mt ng dng quan trng. Thc ra, phn ln các ch phm sinh hc s dng trong
nuôi trng thy sn ch yu áp dng trong môi trng nc, ch không phi nh thc n. Vi gi thit rng các
vi khun a vào môi trng nc si vào rut ca sinh vt sau ó.
Vi khun trong các ch phm sinh hc có hiu qui vi sc kho con tôm bao gm các nhóm sau: Vibrio
alginolyticus và các dòng Bacillus và Lactobacillus. Mt nghiên cu ã cho thy vi khun Bacillus ông lnh
ng em li li ích. Các li ích ã c chng minh gm có khng ch bnh dch bng vi khun truyn bnh V.
harveyi. Ngoài ra, còn tng thc bào, tng hot ng ca melanin và kháng khun. Nhng c ch ghi nhn hiu
qu ca ch phn sinh hc i vi sc khe tôm bao gm: (1) loi b vi khun mang bnh trong rut non; (2)
thành phn màng t bào ca các vi khun trong ch phm sinh hc kích thích h min dch bm sinh ca tôm;
(3) các enzym và các thành phn kháng khun to ra t ch phm sinh hc s trit hi các vi khun truyn
nh.
Scholz (1999) ã cho thy các loi men S. cerevisiae và Phaffia rhodozyma giúp nâng cao sc  kháng chng
vibriosis. Màng t bào là mt ngun giàu các cht glucans và mannans giúp kích thích h min dch do cha
nhiu nucleotides, vitamin và vi khoáng là nhng cht b dng c bn giúp nâng cao chc nng ca h min
ch.
t lun
Các bnh ca tôm là khó khn duy nht tác ng lên li nhun và s tin trin ca hot ng nuôi trên th gii.
Phòng chng bnh là mt thách thc ln. Con tôm mc dù có mt h min dch bm sinh phn ng li bnh,
nhng chúng còn có mt h min dch thích nghi tuy cha hoàn thin  chng  s truyn nhim. Con tôm có
kh nng kém trong vic chng tri vi bnh truyn nhim do vi rút. Các cht kháng sinh cng cha tác ng
trit , mà li còn b cm s dng ti phn ln các nc trên th gii. Nh vy, vic tp trung bo v sc khe
con tôm là bo v môi trng sinh sng ? loi tr các sinh vt gây bnh và mang ngun bnh trong h thng

nuôi. Qun lý môi trng giúp gim thiu stress óng mt vai trò quan trng trong vic phòng bnh. Phát trin
t h thng an toàn sinh thái rõ ràng và qun lý h thng nuôi tôm tránh mi stress ó là vic hoàn toàn có
th thc hin c. Ci thin kh nng bo v ca vt nuôi là mt phn ca bt k chng trình thc hành
qun lý nuôi tôm khe.
ng cng h min dch bng các cht b dng và cht kích thích có vai trò quan trng giúp ci thin kh
ng bo v ca tôm. Ch phm sinh hc óng mt vai trò hiu qu trong vic tng cng kh nng bo v.
Các cht b dng c tìm thy trong nuôi tôm gm có vitamin C, acid béo w-3, phosphotidyl choline, và
astaxanthin. Các cht b dng khác có tác dng tng cng chc nng min dch gm có nucleotides, vitamin
E và selenium. Hp cht kích thích h min dch ca tôm phn ln c chit sut t màng t bào ca nhng
sinh vt n bào.
Lipopolysaccharides và glucans ã cho thy rt hiu qu trong vic chng nhim bnh, tuy nhiên tác dng ca
glucans có phn hn ch. Peptidoglycan và fucoidan cng cho thy có hiu qu chng nhim bnh, tuy nhiên
các nghiên cu còn gii hn và vic s dng còn tn kém. Mannan oligosaccharides ã cho thy có tác dng tt
trong vic ci thin sc khe ca súc vt, tuy nhiên nhng nghiên cu trên con tôm hin còn ang tip tc.
Nghiên cu la chn cht mang ng dng cho lc sinh hc  x lý nc nuôi thy sn hoàn lu
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

19
t Nguyn Tin C, Ðng Ðình Kim và ctv
(Vin Công ngh Môi trng-Vin KH và CN Vit Nam)
t V Vn Dng
(Vin nghiên cu NTTS I)
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

20
I. Mu
t trong nhng khó khn ln ca các tri sn xut ging hi sn là hin tng con ging cht hàng lot trong
thi gian ngn do b nhim bnh hoc do thay nc có thành phn hóa lý không phù hp. Thc t cho n nay

n cha có mô hình x lý nc tht s hiu qu tái s dng nc cho tri ging  nc ta mc dù vic này
hoàn toàn có kh nng thc hin c và nhiu nc trên th gii ã tin hành. Trong các phng pháp hóa lý
và sinh hc ang c áp dng  x lý nc t các tri ging, phng pháp lc sinh hc có nhiu u m do
chi phí thp, x lý môi trng hiu qu và an toàn.
Hin nay, ch có rt ít tri ging  nc ta s dng công ngh lc sinh hc nhng hiu qung dng không cao
do trong quá trình vn hành các tri cha tuân th nghiêm ngt các công n ca quy trình x lý. Lc sinh hc
t d tr thành con dao hai li nu các u kin v tun hoàn nc, pH, hàm lng DO và vt liu lc không
thích hp cho vi sinh vt bám dính.
Trong phm vi bài báo này, chúng tôi ch cp ti nghiên cu la chn vt liu cnh thích hp cho vi sinh
t bám dính nh mt trong nhng khâu quan trng ca h lc sinh hc.
II.Vt liu và phng pháp nghiên cu
1. Vt liu
- Ba loi cht mang  th nghim là lô nha, si nh và san hô.
- Nc dùng nuôi thu sn ly t Trm Quý Kim, Hi Phòng,  mn 15 %o có b sung thêm (NH
4
)
2
SO
4
-
0,11
g/l; K
2
HPO
4
-
0,013 g/l; ng saccharosa - 0,06 g/l; st - EDTA - 0,1 m/l.
2. Phng pháp
- Xác nh pH và t
0

C bng máy o pH-320 WTW-Ðc, DO bng máy o ôxy 330- Ðc, và N-NH
+
4
, N-NO
-
2
, N-NO
-
3
theo tài liu Standard methods for examination of water and wastewater (American Public Health Association)
- Ð so sánh th nghim hiu qu ca các cht mang khác nhau, chúng tôi s dng h lc sinh hc gm mt
t lc tng sôi và mt ct lc nh git i vi mi cht mang (hình 1). Trong quá trình thí nghim, bm liên
c nc  b nuôi vào áy ct lc tng sôi, ng thi b sung khí nén nhm cp thêm ôxy cho vi khun sng
trong h thng lc chìm sinh hc. Trong ct lc tng sôi, nc c vn chuyn t di lên trên ri phun lên
cht mang ca ct lc nh git. Khi nc chy liên tc trong h thng, trên b mt ca cht mang s dn dn
hình thành màng sinh hc bao gm các vi khun hiu khí, tu tin và k khí.
- Ðánh giá hiu qu ca cht mang thông qua hiu qu chuyn hóa N-NH
+
4
, N-NO
-
2
, N-NO
-
3
.
III. Kt qu và tho lun
1. So sánh hiu qu ca quá trình nitrat hoá  ct lc sinh hc có cht mang là lô nha, si nh và san hô
Tin hành thí nghim  nhit  khong 15,8 - 25,8
0

C; pH 7,36 - 8,95 và DO 5,33 - 7,56 mg/l. Ðây là u kin
ng i thun li cho h vi sinh vt trong ct lc sinh hc hot ng.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

21
ng1: Bin ng ca NH
+
4
, NO
-
2
, NO
-
3
trong quá trình x lý nc nuôi thu sn
ng ct lc sinh hc có các cht mang khác nhau
Cht mang
Lô nha i nh San hô
u
phân
tích
NH
+
4
%
gim
NO
-
2

NO
-
3
NH
+
4
%
gim
NO
-
2
NO
-
3
NH
+
4
%
gim
NO
-
2
NO
-
3
1 26,10 0,00 0,48 0,56 35,22 0,00 2,40 3,20 30,00 0,00 0,00 0,00
2 23,16 11,26 1,20 0,90 25,78 26,80 6,10 6,90 14,32 52,26 10,00 0,87
3 19,80 24,13 1,36 0,46 23,80 32,42 2,75 2,89 12,82 57,26 10,41 0,95
4 18,80 27,96 0,38 0,98 20,20 42,64 5,00 5,26 10,00 66,66 10,53 1,16
5 12,96 50,34 0,35 0,62 7,72 78,08 1,62 3,50 9,30 69,00 10,65 1,25

6 9,80 62,45 0,71 0,23 4,29 87,81 2,67 11,18 20,80 0,00 11,15 1,37
7 5,70 78,16 0,12 0,97 3,00 91,48 2,30 13,06 16,60 20,19 13,00 1,63
8 5,32 79,61 0,67 0,40 0,31 99,11 3,97 9,73 3,90 81,25 15,60 11,78
9 32,40 0,00 0,25 0,32 30,90 0,00 13,85 2,00 1,45 93,02 34,20 12,90
10 23,30 28,08 0,23 0,32 5,80 81,22 15,10 4,40 22,93 0,00 60,20 14,90
11 15,70 51,54 0,22 0,13 5,33 82,75 14,10 6,60 10,20 55,51 62,56 24,90
12 11,66 64,01 0,77 0,13 4,91 84,11 18,80 3,85 3,46 84,91 78,60 30,40
13 11,04 65,92 0,20 0,42 3,36 89,12 14,97 3,80 0,50 97,81 85,20 5,80
14 9,20 71,60 0,10 0,05 0,57 98,15 20,20 5,18 22,40 0,00 51,30 12,30
15 25,70 0,00 1,30 0,21 0,46 98,51 16,70 4,21 12,85 42,63 25,10 20,85
16 19,40 24,51 0,43 0,10 21,4 0,00 23,90 2,00 0,28 98,75 21,95 33,30
17 17,39 32,33 0,46 0,25 8,84 58,69 30,60 5,20 27,80 0,00 41,80 39,20
18 16,78 34,70 0,55 0,42 0,18 99,15 33,50 11,48 8,86 68,12 46,70 50,80
19 15,70 38,91 0,52 1,24 15,80 0,00 44,60 6,04 1,10 96,04 60,90 93,30
20 13,63 46,96 1,05 0,36 10,07 36,26 52,00 4,92 18,10 0,00 56,30 110,6
21 11,00 57,19 0,55 0,98 4,75 69,93 66,00 10,25 8,20 54,69 59,50 133,7
22 10,75 58,17 0,23 1,04 0,25 98,41 70,00 12,00 1,08 94,03 61,60 125,8
* Ghi chú: Thi m b sung NH
+
4
ng vi % gim là 0,00 trong bng.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

22
Nhn xét:
- Lô nha:
Trong quá trình thí nghim, ã b sung NH
4
làm 3 t vi lng NH

4
ban u bin ng t 26 - 32 mg/l. Kt
qu trình bày trên bng 1 cho thy hiu qu gim NH
4
cht trung bình 47,77% trong khi hàm lng NO
2
-
và
NO
3
-
li sinh ra rt ít ( NO
2
-
= 0,10 - 1,36 mg/l; NO
3
-
= 0,05 - 1,24 mg/l).
- Si nh:
Ðã b sung NH
4
làm 4 t. Kt qu cho thy hiu qu gim NH
4
trung bình cho c 4 t là 75,25%, tng
27,48% so vi ct lc sinh hc có cht mang là lô nha. Tuy nhiên, hiu qu chuyn hoá NO
2
-
và NO
3
-

còn cha
t.
1.3. San hô:
Ðã b sung NH
4
-
làm 6 t. Kt qu cho thy hiu qu gim NH
4
trung bình 70,75%, tng 22,98% so vi ct lc
có cht mang là lô nha. Tuy nhiên, hiu qu chuyn hoá NO
2
-
và NO
3
-
trong môi trng hu nh không t yêu
u.
 nhng ánh giá trên, ã chn si nh là cht mang cho thí nghim tip theo mc dù kh nng chuyn hoá
NO
-
2
và NO
-
3
cha tt vì: si nh cho hiu qu ôxy hoá NH
+
4
cao nht; là vt liu có din tích b mt c trng
n trên mt n v th tích; là vt liu rt d mua vi giá thành h. Ðng thi, có th nâng cao hiu sut loi
 NO

-
2
và NO
-
3
bng vic hoàn thin ct lc nh git và thay i tc  phun nc  có thi gian lu hp lý,
o u kin cho vi sinh vt bám dính tt trên b mt ca si.
2.Thí nghim x lý amôn bng ct lc sinh hc có cht mang là si nh
Trong thí nghim này, h lc sinh hc vn gm ct lc tng sôi và ct lc nh git, nhng cu trúc ca ct lc
nh git có thay i. Theo dõi thí nghim liên tc trong thi gian 60 ngày, duy trì các u kin cn thit cho
hot ng ca ct lc. Ða amôn vào môi trng di dng NH
4
Cl nng  2 mg/l và b sung liên tc theo kt
qu phân tích.
Nhn xét:
Thi gian khi ng ca ct lc sinh hc khong 3 tun. T ngày th 22 tri, tc  nitrat hoá ã nhanh hn
nhiu. Ch sau 24 giã t hiu qu oxy hóa NH
+
4
 31 - 58%. Sau 48 gi x lý, hiu qu gim t t 85 -
90%. Ðiu này chng t sau thi gian chy khi ng, lng vi khun Nitrosomonas sp.ã n nh và cho hiu
qu gim amôn khá tt.
Do sinh khi Nitrobacter sp. còn quá ít  giai n u nên lng NO
-
2
trong môi trng ã tng nhanh sau 8
ngày thí nghim ( 84,50 - 70 mg/l). Ðn ngày th 25, khi lng vi khun Nitrobacter sp. trong ct lc ã phát
trin mnh và n nh, vic chuyn hoá NO
-
2

ã din ra nhanh và hàm lng NO
-
2
ch dao ng  mc t 0,1 -
0,79 mg/l.
Trong quá trình thí nghim, ã duy trì hàm lng NO
-
3
 khong thích hp t 0,61 - 21,2 mg/l. Kt qu thí
nghim phn nào ã chng minh rng vic thay i cu trúc ca ct lc nh git, cùng vi vic phun u lên
toàn b cht mang ã to u kin thun li cho màng sinh hc hình thành trên b mt ca các viên si, to
u kin tt cho các vi khun ym khí thc hin quá trình kh nitrat.
IV. Kt lun
1- H lc sinh hc bao gm ct lc tng sôi và ct lc nh git vi cht mang khác nhau cho hiu qu x lý amôn
trung bình khác nhau: lô nha t 47,77%; si nht 75,25%; san hô t 70,75%. Kt qu thí nghim cho thy
 dng si nh làm vt liu cnh vi sinh vt trong h lc có trin vng nht.
2- H lc sinh hc vi ct lc tng sôi và ct lc nh git ci tin s dng si nhã thc hin quá trình nitrat hoá
khá tt vi hiu qu ôxy hoá amôn sau 48 git t 85 - 90%; Hiu qu chuyn hoá NO-2, NO-3 cao, t hàm
ng NO-2 trong môi trng  mc 0,1 - 0,79 mg/l; NO-3  mc 0,61 - 21,2 mg/l.
Tài liu tham kho
1- Menasveta P., A.W. Fast, S. Piyatitivorakul, S. Rungsupa. 1991. An
Improved, closed seawater Recirculation Maturation System for Giant Tiger Prawn (Penaeus monodon
Fabricius). Aquacultural Engineering 10: 173-181.
2- Menasveta P., Aranyakanonda P., Rungsupa, S. & Moree, N. 1989. Maturation and larviculture of penaeid
Prawns in closed recirculating seawater system. Aquacultural Engineering, 8: 357-368.
3- Rogers, G.L., Klemetson, S.L. 1985. Ammonia removal in selected aquaculture water reuse biofilters.
Aquacultural Engineering 4: 135-154.
4- Borendeur, J. 1989. Fixed-biofilm reactors aplied to waste water treatment and aquacultural water
recirculating systems. Ph.D Dissertation. Univ. Wageningen. The Netherlands, 171 pp.
5- Nguyn Vit Thng. 1996. Lc sinh hc- hng s dng trong sn xut ging và nuôi tôm. NXB Nông nghip

T/p H Chí Minh, 39 trang.
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

23
ÁP DNG GAP VÀ KIM TRA MÔI TRNG BIN TRONG NUÔI TÔM  THÁI LAN
 t nm 1991,Thái Lan ã tr thành nc xut khâu tôm nuôi s mt trên th gii chim 30% tng lng
xut khu tôm nuôi toàn cu. Hng nm, Thái Lan sn xut khong 300.000 tn. Tuy nhiên, bên cnh nhng li
ích to ln, ngh nuôi tôm cng có nhng tác ng áng lo ngi cho môi trng và i sng, ví d nh làm ô
nhim ngun nc, phá hu rng ngp mn và h sinh thái ven bin. Ð hn ch bt nhng tác ng tiêu cc
trên và i phó vi nhng yêu cu ngày càng cao v v sinh, an toàn thc phm ca các th trng trên th
gii, Cc Ngh cá (DOF) Thái Lan ã áp dng hai H thng kim tra cht lng i vi ngh nuôi tôm xut
khu. Ðó là H thng Cht lng GAP (Thc tin Nuôi tt) là tiêu chun cht lng cho các tri sn xut ging
và các tri nuôi thu sn; và H thng cht lng CoC (Quy tc ng x trong Nuôi trng thu sn) là tiêu chun
cht lng dùng cho toàn b h thng sn xut tôm nuôi, t nuôi n ch bin. Các sn phm tôm nuôi ca
Thái Lan phi t tiêu chun cao v thân thin vi môi trng, không có d lng kháng sinh và các tiêu chun
quc t khác.
Thc tin nuôi tt (GAP)
 sn xut c tôm có cht lng và an toàn, các tri nuôi phi áp ng các tiêu chun v v sinh sch s,
không làm nh hng ti môi trng, s dng thc n, phân bón và thuc hoá cht úng cách  không có d
ng hoá cht và thuc kháng sinh trong sn phm.
 áp dng theo GAP, các tri nuôi cn bt u t vic qun lý bên trong tri nh la chn a m, xây dng
 s h tng, cht lng nc nuôi và nc sinh hot, ngoài ra phi có k hoch nuôi, nuôi úng k thut,
úng thi v, dùng thc n có cht lng, nc m bo, có k hoch thu hoch và vn u t.
 s h tng, c th là nhà xng và các máy móc thit b phi sch s, v sinh thng xuyên, phù hp vi
tiêu chun và c s dng úng cách.
Các ngun nc nuôi tôm phi không b ô nhim và c x lý trc khi nuôi. Cht lng nc theo úng tiêu
chun nuôi tôm và không b nhim khun. Ðng nc thi phi riêng bit, nc thi c x lý  không làm
ô nhim môi trng.
Khu vc xung quanh tri nuôi phi sch s, cht lng ng trong ao nuôi c vt lên thng k. Khi ci to

ao, không c dùng các hoá cht b cm, thuc tr bnh cng tuân theo quy nh và chc dùng trc khi
thu hoch ít nht là 21 ngày.
Vic thanh tra tri nuôi theo GAP c chia làm 2; th nht là kim tra v sinh tri và th hai là kim tra d
ng kháng sinh trong tôm nuôi (các loi tetraxiclin, oxi-tetraxiclin, axit oxolinic, sulphanilamin,
chloramphenicol, nitrofuran, fluoroquinolon và norfloxaclin).
Vic cp giy chng nhn GAP phi i kèm vi mt s yêu cu sau:
- Các ch tri nuôi phi là thành viên ca các t kim tra nguyên liu thô ca Cc Ngh cá.
- Các ch tri nuôi phi kê khai theo bng mu chng nhn GAP.
- Các nhân viên ca Cc Ngh cá s kim tra tình trng v sinh và d lng kháng sinh trong các mu tôm.
u kt qu kim tra áp ng nhu cu ca Cc Ngh cá, Cc s cp giy chng nhn vi thi hn 1 nm.
Kim tra môi trng ban u i vi nuôi tôm bin thâm canh  Thái Lan
c tiêu : Ð gim thiu tác ng ca các tri nuôi tôm bin i vi môi trng ven bin.
i tng kim tra : Các tri nuôi tôm khu vc ven b vùng Vnh Thái Lan và Vnh Andaman thuc Thái Lan
Phng pháp - Quy trình kim tra nh sau:
1- Các ch tri cn ng ký hot ng ti các Phòng Thu sn cp huyn hng nm. Ðc ng lý, vic xây
ng tri phi tuân th các u kin, k c các ao nuôi, ao tr nc, khu vc x lý và thoát nc, phng thc
nuôi và k thut x lý nc và cht thi.
2- Các ch tri phi báo cáo v tình hình cht lng nc trong ao nuôi, v sinh tri nuôi và x lý cht thi
trong tng v nuôi vi c quan qun lý ngh cá.
3- Các báo cáo s da theo mu ca Cc Ngh cá phát hành.
4- Quy nh này có hiu lc t 2003.
Quy nh thông s cht lng nc thi
Các ch tri chc thi nc thi ra môi trng bin khi nc thi t các ch tiêu sau:
BOD20 20mg/L
Nit amônic tng s < 1,1 mg/L
Nit tng s < 4,0 mg/L
Phôtpho tng s < 0,4 mg/L
Cht rn l lng tng s < 70 mg/L
Hyro sunfua < 0,1 mg/L
pH = 7,5-8,5

TCTS 8/2004 - TN- Responsible aquaculture SEAFDEC
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

24
CÁC PHNG PHÁP SINH HC X LÝ Ô NHIM MÔI TRNG DO NUÔI TRNG THU SN VEN BIN
I. Ô nhim môi trng do nuôi trng thy sn (NTTS) ven bin
Thông thng có 2 loi hình ô nhim do NTTS ven bin là ô nhim môi trng m nuôi và bên ngoài m nuôi:
Ô nhim môi trng m nuôi b hình thành trong quá trình nuôi nh các cht thi t thc n và các hoá cht
tích táy m nuôi to thành mt lp bùn ô nhim.
Thành phn lp bùn ch yu là các cht hu c nh prôtêin, lipids, axit béo vi công thc chung
CH3(CH2)nCOOH , photpholipids, Sterol - vitamin D3, các hoocmon, carbohydrate, cht khoáng và vitamin, v
tôm lt xác, Lp bùn này luôn  trong tình trng ngp nc, ym khí, các vi sinh vt ym khí phát trin mnh,
phân hu các hp cht trên to thành các sn phm là hydrosulphua (H2S), Amonia (NH3), khí metan (CH4),
t có hi cho thu sinh vt, ví d nng  1,3 ppm ca H2S có th gây sc, tê lit và thm chí gây cht tôm.
Khí amonia (NH3) cng c sinh ra t quá trình phân hu ym khí thc n tn d gây c trc tip cho tôm,
làm nh hng n  pH ca nc và kìm hãm s phát trin ca thc vt phù du (Hassanai Kongkeo,1990).
Ô nhim môi trng bên ngoài m nuôi c sn sinh t ngun thc n, phân bón, thuc thú y thy sn, trong
quá trình chn nuôi thi ra bên ngoài m nuôi.
Các cht ô nhim ch yu:
- Các bon hu c (gm thc n, phân bón v.v)
- Ni tc phân hu t các prôtêin
- Pht pho phân hu t các prôtêin
ng  các cht ô nhim trên c biu th bi mt s ch tiêu chung nh ch tiêu nhu cu ôxy hoá sinh - BOD
(Biochemical Oxygen Demand), tng Nit (NT) và tng Phôtpho (TP).
II. Các phng pháp sinh hc trong x lý ô nhim môi trng
Có rt nhiu phng pháp sinh hc ã và ang c ng dng rng rãi trong x lý ô nhim môi trng, c bit
là các cht thi hu c. Tiêu biu là vic s dng h sinh vt  phân hy hoc hp th/hp ph các cht ô
nhim hu c, vô c t cht thi sn xut và sinh hot. Có th nêu lên mt s phng pháp sau :
- S dng h vi sinh vt  phân hy các cht hu c trong cht thi

- S dng hng thc vt thy sinh  hp th các cht hu c
1. Phng pháp s dng h vi sinh vt
Có mt s loài vi sinh vt có kh nng s dng các cht hu c và mt s cht khoáng làm ngun dinh dng
và to nng lng, sinh trng và nh vy sinh khi ca chúng tng lên. Các vi sinh vt này c s dng 
phân hu các cht ô nhim hu c và vô c có trong cht thi t NTTS. Quá trình phân hy này c gi là quá
trình phân hy ôxy hóa sinh hóa. Có th phân phng pháp này thành hai loi (Trn Vn Nhân và Ngô Th Nga,
1999) là :
- Phng pháp hiu khí : là phng pháp s dng các nhóm vi sinh vt hiu khí. Ðm bo hot ng
ng ca chúng cn cung cp oxy liên tc cho chúng và duy trì  nhit  khong 20 - 40oC
- Phng pháp ym khí : là phng pháp s dng các vi sinh vt ym khí. Trong x lý nc thi công
nghip, phng pháp x lý ym khí c s dng rng rãi.
2. Phng pháp s dng hng thc vt  hp th các cht ô nhim
n cht ca vic s dng hng, thc vt  loi b các cht ô nhim da trên c s quá trình chuyn hóa
t cht trong h sinh thái thông qua chui thc n.
Thông thng ngi ta s dng thc vt làm các sinh vt hp th các cht dinh dng là nit và pht pho,
cácbon  tng hp các cht hu c làm tng sinh khi (sinh vt t dng), ó là to hay thc vt phù du, rong
câu và các loài thc vt ngp mn khác.
 tip trong chui thc n là các ng vt bc 1 - ng vt n thc vt. Ðin hình ca các ng vt bc 1 
vùng nc ven bin là các loi ngao, vm, hàu các loài này có th tiêu th các thc vt phù du và ci thin u
kin trm tích áy. Các loài cá n thc vt phù du và mùn bã hu c nh cá mng, cá i cng c th nghim
 dng  các kênh thoát nc thi (Micheal J. Phillips, 1995).
ng ngp mn (RNM) là mt h sinh thái  vùng t ngp nc rt ph bin  ven bin Vit nam. Có th s
ng RNM nh mt b lc sinh hc các cht ô nhim hu c t cht thi ô th, công nghip và nuôi trng thy
n. Theo tính toán lý thuyt, u kin Vit Nam, 1ha RNM mi nm tng trng 56 tn sinh khi và có th
p thc 219 kg nit, 20 kg phôt pho (Jesper Clausen, 2002). Ngoài ra, RNM vi b r có cu to c bit
là ni by các trm tích có cha các kim loi nng, các hóa cht bo v thc vt. Thc vt ngp mn cùng vi
toàn b h sinh thái trong RNM là mt b lc sinh hc i vi các cht thi t hot ông nuôi trng thy sn
ven bin.
Trong thc t, m bo t hiu sut x lý cao các cht ô nhim vi chi phí vn hành ti thiu, ngi ta
thng s dng kt hp nhiu phng pháp, kt hp nhiu h thng và các tác nhân khác nhau. Tùy theo hàm

ng cht ô nhim trong nc thi và u kin c th ca tng khu vc.
III. Các h thng x lý ô nhim môi trng bng các phng pháp sinh hc.
1. H thng x lý bng phng pháp hiu khí (Aerobic methods).
Download»
Qun lí môi trng & S dng hóa cht

25
Tác nhân tham gia vào h thng x lý này bao gm các vi khun, x khun, nm và mt s vi sinh bc thp.
Các dng c thng là b thông khí sinh hc (Aeroten) hoc các a lc sinh hc.
Quá trình x lý din ra nh sau :
- Bùn hot tính (vi sinh vt  trng thái huyn phù) có trong nc thi t các m nuôi tôm c a vào h
thng x lý.
- Tin hành sc khí làm cho nc c bão hòa ôxy và bùn hot tính  trng thái l lng. Có th áp dng các
thit b sc khí nh :
+ Sc khí bng sc u khuych tán
+ Sc khí và cht lng bng khuy c hc
+ Sc khí bng kt hp gia khuy nc bng cánh qut tuabin và h thng khuych tán.
- Ða lc sinh hc: gm mt lot các a tròn lp trên cùng mt trc cách nhau mt khong nh. Khi trc quay,
t phn a ngp trong h/b cha nc thi, phn còn li tip xúc vi không khí. Các vi khun bám trên a
c phân hu các cht hu c có trong nc thi.
- u m ca h thng: thi gian x lý din ra nhanh hn, các cht ô nhim c phân hy trit , có th x
lý c mt khi lng ln nc thi vi nng  cht ô nhim cao, không cn s dng nhiu din tích t,
kim soát vn  mùi mt cách d dàng. Tuy nhiên, chi phí xây dng, lp t thit b và vn hành cao.
2. H thng x lý bng phng pháp k khí (Anaerobic methods) hay còn gi là b metan.
Phng pháp này s dng các vi sinh vt k khí  phân hu cht ô nhim hu c. H thng này không thích
p cho x lý ô nhim môi trng trong nuôi trng thu sn do chi phí xây dng cao. Tuy nhiên h thng này
i có u m là có th gii phóng nit, gim gây ô nhim NO3- (nitrat) cho nc mt và nc ngm.
3. Các h thng làm sch nc thi trong u kin t nhiên.
3.1 H sinh hc: c gi là h ôxy hóa hay h cha lng, bao gm mt chui t 3 n 5 h. Trong h, nc
thi c làm sch bng quá trình t nhiên thông qua các tác nhân là to và vi khun. H sinh hc bao gm các

loi h:
a. H hiu khí t nhiên (Aerobic pond) :  sâu t 0,2-0,4m, din tích t rt ln, chi phí vn hành gn nh
ng 0.
i lng BOD : 250 kg- 300 kg/ngày cho mt din tích h rng khong 1 ha.
c thi c a vào và thoát ra theo ng chéo ca h s tng hiu sut x lý hn.
b. H k khí (Anaerobic pond- Metan pond):  sâu nc 2,4 -3,6 m, thi gian lu nc t 2-5 ngày. Din tích
nh hn ch khong 10-20% din tích h hiu khí.
Nhit  ti u: 30-35oC
pH : 6,5-7,5
Thi gian ti u là 5 ngày
c. H hiu- k khí (Facultative pond):  sâu t 0,7-1,8 m
Thi gian lu nc có th tính toán c, ph thuc vào hiu sut x lý (nng  cht ô nhim u vào và u
ra), dao ng t 5 n 30 ngày. Các phn ng phân hu k khí xy ra  lp di áy và quá trình n nh hiu
khí xy ra  lp trên.
Nhit  ti u: >15oC
i lng BOD : 100-150 kg /ha/ngày
Có th x lý c 50-60% BOD và 20 -30% TN
u m ca h thng này là : chi phí vn hành bng 0. Nhc m là phi mt mt din tích t ln, và nu
c thi có hàm lng ô nhim quá cao thì hiu qu x lý không trit , khó kim soát c mùi.
t h thng h sinh hc có ít nht là 3 h và c xp xp nh sau :
 hiu khí Aerobic pond
 hiu-k khí - Facultative pond
 k khí - Anaerobic pond
c thi
d. H thông khí nhân to hay còn gi là hc sc khí:
Là h sinh hc c sc khí nhm thúc y quá trình phân hy hiu khí ca các vi sinh vt hiu khí. Tng hiu
xut x lý và rút ngn thi gian x lý.
3.2 Các h thng t ngp nc.
Do hot ng nuôi trng thy sn ven bin din ra  vùng nc mn- l, vì vy có th s dng các h thng t
ngp nc  x lý ô nhim môi trng, c th nh sau :

a. H thng da vào thc vt, ng vt thy sinh nh rong câu, cá, ngao, vm, hàu
Download»