Tài liệu Các chuẩn âm thanh (Dolby Digital 5.1, DTS,...) pdf

Các chuẩn âm thanh (Dolby Digital 5.1, DTS, )

Khi thưởng thức các siêu phẩm điện ảnh thì chúng ta không thể không quan
tâm đến yếu tố âm thanh. Xin giới thiêu một số chuẩn âm thanh thông dụng để bạn
đọc tham khảo.
Khái niệm về DTS?
DTS là viết tắt tên công ty Digital Theater Systems Inc., chuyên về công
nghệ âm thanh kỹ thuật số. Bộ giải mã DTS của công ty là một trong những bộ
giải mã hàng đầu trong công nghệ âm thanh surround kỹ thuật số 5.1. Có đến hơn
200 triệu bản quyền sử dụng bộ giải mã DTS 5.1 của công ty đang dược sử dụng
trong các sản phẩm giải trí điện tử trên thế giới, công nghệ này cũng được sử dụng
trên 20,000 rạp chiếu phim KTS. Công ty được thành lập năm 1993, trụ sở chính
tại Agoura Hills, California, các văn phòng đại diện ở Anh, Nhật và Trung Quốc.
Dolby Digital 5.1 là gì?
Được giới thiệu vào năm 1992 trong phim Batman Returns, sau đó được sử
dụng ở hàng ngàn bộ phim trên thế giới. Dolby Digital là phát minh mới nhất của
Dolby Laboratories, nổi tiếng trong lĩch vực xử lý âm thanh.
Chúng ta hãy xem qua quá trình phát triển của bộ lọc âm thanh Dolby. Đầu
tiên là Dolby A-type được áp dụng bộ lọc âm thanh trong phòng thu chuyên
nghiệp vào những năm 1970 và Dolby B-type trong những máy nghe nhạc trên thị
trường. Vào cuối những năm 70, Dolby cho ra đời bộ lọc Dolby Stereo để xử lý
âm thanh cho các rạp chiếu phim. Lúc đó Dolby Stereo có 4 kênh: 2 kênh phải trái
cho nhạc, 1 kênh center cho lời thoại và 1 kênh surround cho các hiệu quả âm
thanh tiếng động khác. Trong những năm 80, công nghệ phòng thu và các rạp
chiếu phim bắt đầu sử dụng Dolby SR (Spectral Recording), một công nghệ tiên
tiến hơn hẳn với các âm thanh được trộn ngay từ khi thu, sau đó tạo hiệu ứng
không gian. Cuối những năm 80 đầu 90, công ty Dolby bắt đầu áp dụng công nghệ
Dolby Surround và sau đó là Dolby Pro Logic vào các hệ thống giải trí trong gia
đình (home theater system) sử dụng băng video và đĩa laser, với 4 kênh âm thanh
như ở trong rạp chiếu phim vậy. Cho đến nay Dolby Digital mang đến cho bạn 6
kênh âm thanh: 2 kênh phải trái, một kênh center, hai kênh surround phải trái và

một kênh cho âm thanh tần số thấp subwoofer. Vì vậy còn được gọi là Dolby
Digital 5.1

Các bộ lọc âm thanh của Dolby từ hơn 30 năm đều hoạt động bằng cách
làm giảm nhiễu âm thanh tới mức thấp nhất khi không có tín hiệu âm thanh và làm
tăng khoảng cách giữa âm thanh được thu và nhiễu âm thanh tới mức có thể khiến
cho tai người nghe không nghe thấy nhiễu.
Khi chuyển từ công nghệ thu thanh thường sang kỹ thuật số, âm thanh sau
khi được chứa trong những file quá lớn, một đĩa CD chỉ cho 70 phút âm nhạc,
công ty Dolby đã phát triển cách số hóa âm thanh mới (digital audio coding). AC-
3 là tên gọi của công nghệ này đời thứ ba cho phép số hóa (coding) âm thanh với
tần số thấp hơn (lower sample rate) nhưng vẫn bảo đảm được chất lượng âm thanh.
Vì vậy dung lượng các file âm thanh AC-3 giảm thiểu đáng kể. Ngoài ra công
nghệ này còn hỗ trợ giảm nhiễu âm thanh hiệu quả hơn hẳn bằng cách chia âm
thanh ra các dải tần nhỏ khác nhau sau đó mới lọc nhiễu từng phần.
Dolby Digital và công nghệ mã hóa âm thanh AC-3 được sửng dụng rộng
rãi và trở thành không thể thiếu được trong các máy giải trí gia đình, DVD và
HDTV. Dolby Digital trở nên không thể thiếu được trên đĩa phim DVD-Video và
được thấy thường xuyên trên đĩa DVD-Audio. Hầu hết các đầu thu & AV Preamp
có khả năng giải mã Dolby Digital. Ưu điểm chính của Dolby Digital chính là nó
có thể “khít chặt” ở nơi mà âm thanh surround chưa nén không tới được. Một
trong các chỗ này là trên một vài vệ tinh TV truyền đại chúng. Bạn cần một đầu
thu vệ tinh kỹ thuật số DSS - Dolby Digital, nhưng nó thích hợp cho việc xem
phim từ đĩa hơn. Những người say mê âm nhạc biện luận rằng bộ nén 12:1 trên
Dolby Digital ít nhiều làm mất chất lượng âm thanh khi so sánh với định dạng âm
thanh surround khác như DTS.
Âm thanh Quadrophonic là gì?
Nếu bạn là người điềm tĩnh vào những năm 70, bạn sẽ thích có một hệ
thống truyền hình với 4 kênh âm thanh. Nhưng công nghệ này không được phát
triển vì chi phí sử dụng quá cao, nhiều mẫu âm thanh đã được thu với 4 kênh trong

suốt những năm 70. Hiện nay, một phần trong số đó đã xuất hiện trên các đĩa CD-
DTS, cũng như các đĩa SACD hay DVD-Audio.
Ambisonics là gì?
Một hệ thống hoạt động tốt hơn Quadraphonic và vẫn còn được sử dụng gọi
là Ambisonics. Một nhóm ở Anh đã phát minh ra nó vào cuối thời của
Quadraphonic những năm 70. Nguyên tắc cơ bản của Ambisonics là nắm giữ &
tạo ra một trường âm thanh trong khoảng cách hiệu quả nhất, chuyển nó với một
số kênh & chạy lại nó với một số loa mà bạn có thể xếp đặt một cách hợp lý trong
phòng của bạn. Việc thu Ambisonic, tiên phong bởi các công ty như là Nimbus
Records, sử dụng một microphone đặc biệt gọi là micro trường âm thanh, hay bộ
trộn đa vòng với bộ kiểm soát Ambisonic. 4 kênh cần thiết để truyền tải thông tin,
bao gồm chiều cao (và nó có thể sử dụng một hệ thống ma trận – xem phần sau –
gọi là UHJ để tạo âm thanh nổi tương thích). Một bộ giải mã trong đầu thu giải mã
các tín hiệu để tương thích với bố cục loa của bạn. Ngày nay, Ambisonics là kỹ
thuật số hoàn toàn và thật sự chi tiết kỹ thuật của DVD-Audio bao gồm sự dự
phòng cho việc turyền tín hiệu. Việc thu Ambisonic có thể được giải mã dễ dàng
đối với hệ thống loa 5.1 & một vài nhà sản xuất có bao gồm dự phòng này trong
đầu thu & preamp của họ. Kỹ thuật âm thanh nổi 3 loa “trường tam” cũng được
bắt nguồn từ Ambisonics. Nhiều việc thu DVD sử dụng kỹ thuật Ambisonics,
nhưng được giải mã trong phòng thu cho thích hợp với hệ thống chơi lại 5.1. Vì
thế bạn có thể không nhận biết được hệ thống đã sử dụng, ngoại trừ lưu ý rằng sự
định vị surround rất tốt & âm thanh surround thật hơn nhiều so với những bản thu
hiện nay mà bạn tìm thấy thông thường.
Ma trận Surround là gì?
Như mấy năm trước đây, hệ thống âm thanh kỹ thuật số đa kênh surround
phải được nén vào 2 kênh cho tương thích với những chương trình truyền thanh &
đĩa nhạc âm . Cách này gây mất chất lượng của âm thanh gốc, nhưng vì chỉ một số
ít người hiện nay có đầu thu băng & đầu thu đĩa 4 kênh, đa số chỉ sử dụng các máy
phát stereo nên đó là cách tốt nhất có thể làm được. Quá trình nén 4 hay nhiều
kênh hơn được chia làm hai, sau đó thử cài trở lại vào cuối lúc thu gọi là “lập ma

trận” & hệ thống đó gọi là hệ thống “Ma trận Surround”. Dolby, bởi vì sự nổi bật
của nó trong thế giới phim ảnh, đã trở thành người đứng đầu với ma trận Dolby
Pro Logic và hiện nay là Pro Logic II.
Nhiều chương trình truyền thông trên TV thường được truyền tải trong
surround mà sử dụng hệ thống này, và nếu bạn chuyển đầu thu của bạn thành “Pro
Logic” hay “Pro Logic II”, bạn có thể sẽ nghe âm thanh surround. Bộ giải mã
trong đầu thu hay preamp của bạn sẽ cũng sẽ làm công việc tạo ra hiệu ứng
surround từ âm thanh stereo bình thường, mặc dù một số cái có chế độ “Âm thanh
siêu nổi” đặc biệt có thể làm tốt hơn trong một vài trường hợp.
Pro Logic II là nâng cấp của Dolby Pro Logic cũ. Pro Logic II có thể thêm
vào các thông tin có ý nghĩa đến các loa phía sau của bạn, cái mà thêm vào thật sự
để xem TV vệ tinh, cáp kỹ thuật số, chơi video game, xem phim từ một VCR và
nhiều nữa.
Bất kỳ một đầu thu nào tốt đều có định dạng surround ma trận. Hầu hết
chúng có Dolby Pro Logic II. Hãy test kỹ trước khi quyết định. Trong thực tế,
nhiều chương trình cần một sự giúp đỡ nhỏ. Mộ đầu thu hay preamp tốt có thể làm
được điều đó.

Thế nào là THX?
THX là bản quyền chứng nhận chính thức (tiêu chuẩn) trên thế giới về chất
lượng âm thanh và hình ảnh của các rạp hát, rạp chiếu phim và các công cụ giải trí
gia đình (home theater system). Các máy nghe nhạc và xem phim chỉ được cấp
chứng nhận THX khi đạt được:
1. Độ nhiễu âm thanh thấp,
2. Độ cách âm tốt, thí dụ bạn xem phim action với các hiệu quả âm thanh
dữ dội, nhưng ở ngoài phòng chiếu phim thì không nghe thấy gì hết.
3. Độ vang vọng của âm thanh (reverb) đúng theo tiêu chuẩn quy định. Các
phòng chiếu và nhà hát phải được thiết kế chống gây tiếng vang không cần thiết.
4. Phần âm thanh lời thoại phải dễ nghe.
5. Âm thanh có tần số cao được nghe rõ và trong suốt.

6. Âm thanh trầm không gây cộng hưởng ở xung quanh.
7. Nhà hát hay phòng chiếu phim phải được thiết kế sao cho khán giả ngồi
ở bất cứ chỗ nào cũng nghe được âm thanh stereo.
Để đạt được điều này, người ta phải sử dụng các máy điện tử chất lượng
cao đã được kiểm tra và có chứng chỉ THX. Chúng bao gồm từ am-pli, music
processors, hệ thống loa, màn hình và các dụng cụ khác. Hầu hết các máy đạt được
chứng chỉ này đều sử dụng bộ lọc âm thanh của Dolby, vì vậy nhiều khi người ta
hay nhầm lẫn THX với Dolby. THX không cạnh tranh với Dolby, THX là chứng
chỉ chất lượng cho những sản phẩm của Dolby và các hãng khác trong công nghệ
xử lý âm thanh. Một số dàn máy nghe nhạc cao cấp dùng trong gia đình cũng đạt
được chứng chỉ THX.
Dolby Digital Surround EX?
Sự phát triển tiếp theo của Dolby Digital hợp với chuẩn THX, tạo ra không
gian âm thanh rộng hơn bằng cách tạo thêm một kênh âm thanh surround trung
tâm (rear center channel)
Dolby Surround Pro Logic?
Đó là bộ giả lập âm thanh surround 5.1 trên cơ sở hai kênh stereo thông
thường. Có hai loại Dolby Pro Logic II Movie tạo hiệu ứng không gian cho âm
thanh stereo để hấp dẫn người xem, Dolby Pro Logic II Music để tăng cường âm
thanh ba chiều khi nghe nhạc.


Khái niệm về DTS?
DTS là viết tắt tên công ty Digital Theater Systems Inc., chuyên về công
nghệ âm thanh kỹ thuật số. Bộ giải mã DTS của công ty là một trong những bộ
giải mã hàng đầu trong công nghệ âm thanh surround kỹ thuật số 5.1. Có đến hơn
200 triệu bản quyền sử dụng bộ giải mã DTS 5.1 của công ty đang dược sử dụng
trong các sản phẩm giải trí điện tử trên thế giới, công nghệ này cũng được sử dụng
trên 20,000 rạp chiếu phim KTS. Công ty được thành lập năm 1993, trụ sở chính
tại Agoura Hills, California, các văn phòng đại diện ở Anh, Nhật và Trung Quốc.

DTS Digital Surround (nhiều khi viết tắt DTS 5.1) là gì?
Đó là công nghệ mã/giải mã âm thanh surround 5.1 với chất lượng 20-bit,
tốt nhất hiện nay trên thế giới của công ty DTS. Công nghệ này mã hóa 6 kênh 20-
bit audio (5.1) với dung lượng mà ngày xưa người ta dùng để lưu trữ có 2 kênh 16-
bit audio PCM. Chất lượng âm thanh trên mỗi kênh trong 6 kênh này vượt xa chất
lượng âm thanh 16-bit trên đĩa CD thông thường.
So sánh DTS Digital Surround với Dolby Digital (AC-3)?
So với công nghệ AC-3 của Dolby, công nghệ DTS cho đĩa laser, CD và
DVD sử dụng tỉ số nén ít hơn ¼, cho chất lượng âm thanh tốt hơn. Cho đĩa laser,
DTS lưu trữ âm thanh số trên 6 kênh riêng biệt, trong khi Dolby Digital, muốn giữ
sự tương thích với các máy phát stereo thường, nên mã hóa toàn bộ 6 kênh trên có
vào một kênh analog, giữ nguyên hai kênh stereo PCM thông thường, vì vậy muốn
nghe được 6 kênh, máy phát phải có thêm bộ giải mã. DTS cũng truyển tải dữ liệu
nhanh hơn so với Dolby Digital AC-3.


DTS-ES Matrix 6.1?
Có các kênh âm thanh tương tự như Dolby Digital surround EX, song âm
thanh surround được cải thiện hơn, chiều sâu phía sau và không gian tốt hơn.
DTS ES Discrete 6.1?
Là âm thanh được mã 6.1 thực thụ (âm thanh được thu thật với 7 kênh,
khác với DTS-ES Matrix 6.1 kênh thứ 7 ở trung tâm phía sau được tái tạo từ các
kênh còn lại). Định dạng này chỉ tồn tại ở một số đĩa phim DVD.
DTS Neo 6?
Là đối thủ trực tiếp của Dolby Pro-Logic II. Neo 6 Cinema được dùng để
xem phim còn Neo 6 Music để nghe nhạc, khi đó kênh center ít được sử dụng để
tăng hiểu quả không gian stereo.
Thế nào là THX EX (7.1)?
Nếu bạn có đĩa & preamp có thể chạy 7.1, bạn có thể thêm nhiều loa hơn
vào hệ thống của bạn để cải thiện hệ thống của bạn trong việc giải quyết hiệu ứng

surround chi tiết & phức tạp của phim hiện đại. THX EX giống như DTS ES,
ngoại trừ phim “Chiến tranh giữa các vì sao”, người ta đang gặp nguy khốn vì
không xác định rõ các phim trên trong dạng thức. Nhiều khách hàng nhiệt tình yêu
cầu cả hai tính năng 6.1 & 7.1 cho thiết bị của họ.