Tài liệu Flamenco - Tây Ban Nha phần 1 ppt

Flamenco - Tây Ban Nha

Flamenco là một hình thức nghệ thuật dân gian của Tây Ban
Nha, thực tế, đó là cả một nền văn hoá. Hơn thế, nó không
mang tính bản địa TBN mà chỉ là văn hoá riêng của một phần
của nước này - tỉnh Andalusia.Trong quá khứ, Flamenco luôn
mang tính chất giải toả tinh thần cho tầng lớp nghèo chịu áp
bức. Nó được lưu giữ tới ngày nay theo lối truyền khẩu, và
được các nghệ sĩ khác nhau dựa vào đó sáng tác các bản biến
tấu theo phong cách của riêng mình.

Flamenco là sự hoà quyện của 3 loại hình : hát, nhảy múa và
guitar- cùng với cách ngắt nhịp ( vỗ tay hoặc bằng các cách khác )
được xem như một hình thức nghệ thuật theo cách của riêng
mình.Có đến hàng trăm loại kiểu khác nhau, mỗi loại đều có tên
đặt riêng như seguiriyas, soleares, alegrías, malagueñas,
fandangos, zapateado, rondeña, etc. tuỳ thuộc vào các kiểu kết cấu
đặc trưng về giai điệu, nhịp điệu hay hoà âm. Mỗi thể loại này đều
mang vẻ đặc thù và nhiều trong số đó là các bản biến thể từ các
bản tương tự tuỳ theo từng vùng.



Nguồn gốc:

Người ta cho rằng flamenco ra đời từ thế kỉ 16. Các bài ca của
flamenco( hay còn gọi là cante ) được tổng hoà dựa trên ít nhất 4
gốc văn hoá khác nhau: Gyspy ( ở Ấn Độ ), Moor ( hay còn gọi là
Ma rốc - Ả rập ), Do Thái, và bản xứ Andalucia . Năm 1492, do
cuộc trục xuất người Moor kéo theo nạn ngược đãi tàn tệ người Do
Thái và Gypsy, văn hoá của họ cũng bị dìm xuống bùn đen. Rút

cục Flamenco được tạo ra từ hỗn hợp giữa cante gitano với nhạc
dân ca Andalucia. Còn dùng guitar để đệm cho các ca sĩ hát là hiện
tượng mà mãi về sau này các du khách tại Andalusia thế kỉ 18 ghi
lại. Những bài dân ca Andalusia đã từng đi với rất nhiều loại nhạc
cụ khác nhau như bandurria, violin, tambourine, và bây giờ do
guitar chiếm lĩnh.

Lần đầu Flamenco chính thức trở thành môn nghệ thuật biểu diễn
bình dân là vào nửa sau thế kỉ 19, với sự xuất hiện của Cafe
Cantante. Quán Cafe Cantante đầu tiên được mở năm 1842 tại
Seville, và chẳng mấy gây chú ý. Nhưng đến những năm 1860, các
quán kiểu này mọc ra khắp nơi, không chỉ ở các thành phố lớn của
Andalucia mà còn vươn tới Maldrid và xa hơn nữa. Khán giả thuộc
mọi tầng lớp và nghề nghiệp. Họ tới cafos giải trí và xem một
nhóm gồm 1, 2 ca sĩ , 2 tay guitar đệm hát cho 3 hay 4 cô gái nhảy
cùng 2 chàng trai. Nửa sau thế kí 19 này có thể coi như thời kì rầm
rộ nhất của nghệ thuật biểu diễn Flamenco. Các quán Cafe
Cantante hội tụ cả những ca sĩ người Gypsy ( cante gitano) và
người Andalucia ( cante andaluz), là những bậc thầy của nhiều thể
loại flamenco khác nhau. Đồng thời, cũng nhờ đó mà vai trò của
cây đàn guitar được trở nên rộng hơn, hết sức phổ biến. Các quán
(cafos) có thể thuê một nguời chơi guitar thông thường hạng nhất
hoặc nhì, và nhất thiết phải biết đệm nhiều điệu hát hoặc nhảy khác
nhau, và có thể chơi tùy theo phong cách của các ca sĩ khác nhau.
Trong khi ca sĩ giữ lại những điểm chủ đạo, thì người chơi đàn
ngày càng ít phụ thuộc. Nghệ sĩ guitar rất được ưa chuộng, và cạnh
tranh cũng vì thế mà nóng bỏng. Nhằm vượt lên những đồng
nghiệp của mình, người chơi đàn luôn đưa ra các kĩ thuật mới,
thậm chí đôi khi là các ngón nghề tiểu xảo bắt mắt nhằm phô diễn
như đeo găng một tay để chơi đàn hoặc đưa đàn lên quá đầu. Tuy

nhiên các Cafos cũng đã nuôi dưỡng nên hàng loạt các nghệ sĩ
guitar tài năng, đỉnh điểm là Romon Montoya ( 1880- 1949) -
người sau này đã sáng lập ra phong cách hiện đại cho guitar
flamenco solo.

Thế kỉ 19 qua đi, mang theo những ngày hoàng kim của Flamenco
với các cafos cantante sôi động, vào những năm 1910, nó suy thoái
nghiêm trọng.Từ đó đến 1936 là khoảng thời gian Flamenco được
chuyển thể sang để trình diễn tại nhà hát, thành các vở opera hoặc
Balê. Công chúng chuyển sang ưa chuộng những chất giọng mượt
mà ( điển hình như Antonio Chacún ) và các bài cante Andalusian
nhẹ nhàng hơn. Hai ca sĩ chuyên nghiệp hàng đầu của mọi thời đại,
Chacún và Torre là những cá nhân lừng lẫy trong lịch sử
Flamenco. Cũng không thiếu các nghệ sĩ lớn thực sự về khâu vũ
đạo,cùng các tài năng guitar như Javier Molina, Ramón Montoya,
Manolo de Huelva, and Perico del Lunar.

Chiến tranh Châu âu và hệ quả tồi tệ của nó là cuộc chiến tranh
lạnh tại TBN khiến cho toàn cảnh Flamenco những năm 1940 trở
nên ảm đạm , ít có những cuộc biểu diễn ngoài phạm vi các nước
Châu Mỹ. Tuy nhiên, sự quan tâm tới một văn hoá Flamenco chân
chính đã xuất hiện trở lại vào những năm 50, tạo nhiều điều kiện
để tổ chức các buổi biểu diễn nghiêm túc. Các Festivals tại
Cordoba, Jerez và Malaga cuối những năm 50, đâu những năm 60
đã tác động nhiều đến thị hiếu công chúng và khuyến khích một
thế hệ nghệ sĩ mới.

Guitar Flamenco hiện đại.

Guitar Flamenco hiện đại được xem như họ hàng của guitar cổ

điển hiện đại, vì chúng có cùng gốc gác tổ tiên, lại được xây dựng
trên những phương pháp cơ bản giống nhau. Tuy nhiên guitar
Flamenco có một âm thanh đặc trưng và kết cấu riêng, đạt được
nhờ việc sử dụng những loại gỗ khác nhau để làm thân đàn, đồng
thời cũng hơi khác guitar cổ điển về độ cân xứng và kích cỡ.



Những khác nhau cơ bản giữa đàn guitar Flamenco với guitar
cổ điển:

1- Một cây guitar cổ điển kiểu mẫu được làm từ gỗ hồng, cần đàn
làm bằng gỗ tuyết tùng hoặc vân sam. Nhạc cụ flamenco truyền
thống thì lại làm toàn bộ từ gỗ bách, cấu tạo đơn giản hơn, khiến
cho cây đàn có âm thanh nhẹ hơn và đủ độ chắc chắn để người
chơi có thể gõ đập vào thùng đàn. Một số nghệ sĩ Flamenco thích
tiếng đàn có chiều sâu của guitar cổ điển để chơi solo, những
người khác thì sử dụng một kiểu đàn pha tạp giữa cả hai.

2- Mặt đàn guitar flamenco có kèm thêm một bản nhựa mỏng dẹt
để bảo vệ mặt đàn khỏi những móng tay phải khi nghệ sĩ thực hiện
những cú vảy ngón ( là đặc trưng cho guitar flamenco )

3- Flamenco guitar vẫn có núm chỉnh dây ( giống như đàn violon).
Guitar cổ điển thì lại dùng các trục và bánh răng để lên dây.

Cũng giống như đàn guitar cổ điển, cây guitar flamenco là nhạc cụ
ra đời tương đối muộn so với các nhạc cụ kinh viện khác.

Có nhiều căn cứ cho thấy chính Antonio Torres đã cống hiến cho

sự phát triển và ổn định của guitar flamenco ở những năm 1850,
cùng thời điểm và cùng một phong cách ông dành cho guitar cổ
điển.

Năm 1867, Torres đã xem xét kĩ cây guitar flamenco được làm
thời kì đầu, và phát hiện những đặc điểm cơ bản về kiểu dáng. Để
lên được 6 dây đàn, phải nhờ vào các núm lên dây bằng gỗ, thùng
đàn nhỏ hơn đàn cổ điển một chút. Tuy nhiên, 2 đặc điểm quan
trọng nhất của 1 cây guitar flamenco kiểu mẫu là: mặt sau và các
mặt bên của đàn làm từ gỗ bách, và cấu tạo đàn hết sức nhẹ nhàng.
Việc dùng loại gỗ bách rất mỏng và nhẹ để làm thùng đàn tạo cho
nó một âm thanh rất riêng biệt. Toàn bộ cấu trúc bên trong cũng
đơn giản hơn so với đàn guitar cổ điển. Cấu tạo các phím trên cần
đàn cũng thấp hơn, với các dây gần phím hơn để chạy ngón được
nhanh, bề mặt cần đàn cũng hẹp hơn một chút. Sau cùng là mặt
đàn có một tấm bản dẹt bảo vệ đàn khỏi hư hại do các động tác
đập, vỗ của ngón tay người chơi, vốn là các động tác kĩ thuật chủ
yếu của flamenco. Người ta cho rằng nhiều đặc điểm của cây
guitar flamenco xuất phát từ nhu cầu của những người không có
khả năng dùng nhạc cụ đắt tiền. Trước tiên nó phải rẻ. Thật vậy,
các nhạc công flamenco chưa bao giờ là những người dư thừa tiền
của. Suốt hơn một thế kỉ qua, cây guitar flamenco đã thay đổi
không nhiều, dù kích cỡ có tăng lên chút ít. Gỗ thích đã được thử
nghiệm làm thùng đàn thay cho gỗ bách. Cây đàn được giới thiệu
gần đây nhất là sản phẩm pha tạp " concerto flamenco" guitar, kết
hợp giữa cần đàn và mặt đàn của guitar flamenco với gỗ hồng mộc
của và núm chỉnh dây đàn của guitar cổ điển.

(Tổng hợp)