Tài liệu Giáo trình trang bị điện II Phần 7 docx

93
Chương 7
TRANG BỊ ĐIỆN QUẠT GIÓ
7-1.Khái niệm chung
Quạt là máy khí dùng để hút hoặc đẩy không khí hoặc các khí khác. Do tỷ
số nén khí trong quạt không lớn nên ta có thể coi khí thổi hoặc hút là không
bị nén, nghĩa là coi khí như chất lỏng và tính toán quạt cũng tương tự như
cho bơm.
1. Phân loại
- Theo nguyên lý làm việc có 2 loại:
• quạt ly tâm: dịch chuyển dòng không khí trong mặt phẳng vuông góc
với trục quay của quạt.
• quạt hướng trục: dịch chuyển dòng không khí song song với trục quay
của quạt.
- Theo áp suất chia ra:
• quạt áp lực thấp với p < 100mm H
2
O.
• quạt áp lực vừa với p = 100 – 400 mm H
2
O.
• quạt áp lực cao với p > 400mm H
2
O.
- Theo mục đích sử dụng, chia ra : quạt không khí và quạt khói.
- Theo tốc độ chạy quạt có quạt cao tốc (>1500)v/ph, tốc độ trung bình
(800 -1400)v/ph, chậm (500-700)v/ph, rất chậm (<500v/ph).
2. Đặc tính của quạt
a) Quạt ly tâm: guồng động hay bánh xe công tác 2 là bộ phận chính của
quạt. Cánh có thể cong về phía trước,thẳng hay cong về phía sau tuỳ theo áp

suất cần nhưng khi đó hiệu suất khí sẽ thay
đổi. Khí ra khỏi guồng động G
sẽ vào thiết bị hướng 1 và chuyển vào ống đẩy hình trôn ốc và ra ngoài theo
ống 2
















Hình 7.1 Cấu tạo quạt ly tâm

94
Nếu bỏ qua sự biến đổi khối lượng của khí (do độ nén nhỏ) thì công suất
của quạt là

33
1010
−−
==

ηη
ρ
QH
gHQ
N
k
q
[kW] (7-1)
Trong đó: Q - năng suất quạt [m
3
/s];
H
k
- chiều cao áp lực [m cột khí] ;
ρ- khối lượng riêng của khí [kg/m
3
];
H - áp lực [mm H
2
O hay N/m
2
];
g = 9,81m/s
2
;
η - hiệu suất chung, thường η = 0,4 ÷ 0,6.
Hiệu suất chung bao gồm:
η = η
q
η

ô
η
tđ
(7-2)
trong đó: η
q
- hiệu suất quạt không kể tổn hao cơ khí
η
ô
- hiệu suất ổ đỡ, tùy loại mà η
ô
= 0,95 ÷ 0,97.
η
tđ
- hiệu suất hệ truyền động. Khi nối trực tiếp với động
cơ, η ≈ 1; còn khi nối qua đai, η = 0,9 ÷ 0,95.
Công suất động cơ kéo quạt:

3
10
−
==
η
kQH
kNN
đc
[kW] (7-3)
Hệ số dự trữ k có thể tham khảo ở bảng 7-1
k
Công suất N(kW)

Quạt ly tâm Quạt hướng trục
< 0,5 1,5 1,2
0,5 ÷ 1 1,3 1,15
1,01 ÷ 2 1,2 1,1
2,00 ÷ 5 1,15 1,05
> 5 1,1 1,05

Các đặc tính của quạt có dạng như ở bơm ly tâm ở chương 6
b) Quạt hướng trục:
Quạt hướng trục có cấu tạo đơn giản hơn quạt ly tâm, gồm 2 phần chính:
- Guồng 1 gồm trục bạc đường kính tương đối lớn có gắn các cánh.
-Vỏ 2 định hướng khí vào cửa hút 3, qua giữa các cánh theo dọc trục quay
rồi ra cửa 4. Đa số guồng nối trực tiếp v
ới trục động cơ 6.
Quạt hướng trục là loại quạt đẩy chạy nhanh (tốc độ lớn hơn 1000vg/ph)
dùng khi cần lưu lượng lớn, áp suất nhỏ như thông gió nhà, xưởng, hầm lò.
Công suất động cơ kéo xác định như (7-3). Hiệu suất quạt hướng trục lớn
hơn quạt ly tâm. Các đặc tính cũng tương tự như đặc tính của bơm ly tâm



95
Hình 7.2 Cấu tạo quạt hướng trục
7-
2. Yêu cầu trang bị điện cho quạt
Các quạt công suất dưới 200kW thường dùng động cơ không đồng bộ roto
lồng sóc mở máy trực tiếp hoặc gián tiếp qua các phần tử hạn chế dòng ở
mạch stator như điện trở hoặc kháng. Đôi khi dùng động cơ roto dây quấn để
thay đổi tốc độ trong phạm vi hẹp hoặc động cơ đồng bộ hạ áp.
Với quạ

t trên 200kW thường dùng động cơ đồng bộ cao áp.
Thường động cơ đồng bộ kéo quạt được mở máy trực tiếp từ toàn bộ điện
áp lưới. Trường hợp do các thông số lưới hạn chế hay cần giới hạn tốc độ
của quạt mà không được mở máy trực tiếp thì phải hạn chế điện áp mở máy
qua cuộn kháng hoặc biến áp tự ngẫu
đối với động cơ cao áp và qua điện trở
tác dụng ở mạch stato đối với động cơ hạ áp.
Sơ đồ mở máy bất kỳ của động cơ đồng bộ đều phải tăng tốc động cơ tới
gần tốc độ đồng bộ qua giai đoạn mở máy không đồng bộ. Cuộn ngắn mạch
ở roto động cơ đồng b
ộ (loại roto cực lồi) dùng cho mở máy được tính ở chế
độ ngắn hạn nên động cơ đồng bộ không được phép làm việc lâu dài ở chế
độ không đồng bộ.
Hình 7.3 Sơ đồ cấp kích từ lúc mở máy
Sự có mặt của cuộn kích từ ở
roto khi mở máy không đồng bộ
đã ảnh hưởng tới đặc tính cơ của
động cơ. Nếu lúc này cuộn kích
từ hở mạch thì do số vòng lớn,
trong nó sẽ xuấ
t hiện điện áp cảm
ứng rất lớn có thể phá hỏng cách
điện cuộn dây. Do vậy, khi mở
máy cuộn kích từ được nối với
một điện trở dập từ r = (5-12)r
kt
.

96
Tới gần tốc độ đồng bộ (s = 0,5) thì K mở và roto được cấp dòng kích từ

để kéo động cơ vào tốc độ đồng bộ.
Khi mở máy không đồng bộ, cuộn kích từ khép kín mạch qua r, như cuộn
dây 1 pha, cảm ứng một sức điện động xoay chiều tần số f
2
=f
1
s và dòng điện
xoay chiều 1 pha chạy trong nó sinh ra một từ trường đập mạch. Có thể phân
từ trường đập mạch thành 2 thành phần quay thuận và ngược đối với roto.

sn
p
sf
p
f
n
r 1
12
6060
±=±=±=

Đối với stator, thành phần thuận
quay với tốc độ:
n
th
= n
2
+ n
1
= n

1
(1-s) + n
1
s = n
1
(7-4
ngh
)
ĩa là quay đồng bộ với từ trường
thành phần ngược đối với
st
2
- n
1
= n
1
(1-s) - n
1
= n
1
(1-2s)
y
dạng đường 3 ở hình 7.4. Thành
p
h ở roto (cực
lồ
cuộ
nhờ máy phát nối trục với roto của
g máy phát rất nhỏ nên có thể
coi cuộn

kích từ động cơ là ngắn mạch khi mở máy không đồng bộ và dòng qua cuộn
Hình 7.4 Sự phụ thuộc của momen
điện từ theo độ trượt khi mở máy
không đồng bộ động cơ đồng bộ
stator và mômen điện từ do thành
phần này tạo ra với dòng stator phụ
thuộc độ trượt s như trong động cơ
không đồng bộ 3 pha (đường 2 ở hình
7.4).
Còn
ator:
n
ng
= n
(7-5)
Mômen điện từ của thành phần nà
có
hần này có tác dụng hãm bớt chuyển
động khi độ trượt < 0,5.
Do có cuộn ngắn mạc
i), tạo ra momen điện từ đường 1khi
mở máy không đồng bộ, nên momen
tổng có dạng đường 4 với phần lõm a.
Nếu momen cản Mc lớn hơn phần
võng thì động cơ không thể tăng tốc
tới gầ
n tốc độ đồng bộ được. Điều này
cần lưu ý và tính chọn điện trở dập từ
để cho phần võng nằm trên đường
mômen cản Mc vì phần võng này

càng lớn khi điện trở càng bé (dòng qua
Động cơ kéo quạt cũng có thể mở máy
động cơ. Vì điện trở trong phần ứn
Hình 7-5 Sơ đồ cấp kích từ
n kích từ càng lớn)

97
k
Sơ đồ ơ đồ như
au: Cầu dao cá cấp áp cho cuộn
tator động cơ và đông cơ tăng tốc ở chế độ không đồng bộ. Mạch roto nối
q
công tắc tơ kích từ K, nối tắt
đ
ích từ sẽ lớn dẫn đến phần võng lớn. Ngoài ra trong quá trình mở máy,
dòng cảm ứng xoay chiều ở cuộn kích từ động cơ qua cả phần ứng máy kích
thích và gây ra tia lửa ở chổi than. Do vậy sơ đồ chỉ dùng cho động cơ kéo
bơm không lớn lắm. Ở sơ đồ này, khi độ trượt giảm cở 0,3-0,4 thì máy phát
kích được kích thích để cấp dòng một chiều cho cuộn kích từ động cơ nhằm
đảm bảo khi độ trượt bằng 0,05 thì động cơ được kéo vào đồng bộ.

6-3. Sơ đồ khống chế quạt
1. Sơ đồ khống chế quạt qua bảng điều khiển ΠH-7304



ĐB
CD

thường dùng cho quạt ở hầm lò. Mở máy động cơ trên s
s ch ly CL đã đóng. Đóng máy cắt dầu CD để
s
ua máy phát kích FK và điện trở dập từ R. Dòng mở máy lớn làm cho rơle
dòng 3RD tác động và tiếp điểm 3RD đóng mạch r
ơle 1R. Rơle 1R đóng
mạch cho rơle 2R và ngắt mạch côngtắctơ K.
Tới gần tốc độ đồng bộ, dòng stator giảm và rơle dòng 3RD thôi tác động,
do đó 1R thôi tác động. Sau một thời gian 1÷1,5s thì tiếp điểm 1R đóng ngay
mở chậm sẽ ngắt mạch rơle 2R và đóng mạch
iện trở dập từ R. Động cơ ĐB được kích từ
và kéo vào đồng bộ. Sau một
thời gian 2 ÷ 3s, tiếp điểm 2R đóng ngay mở chậm ở mạch côngtắc tơ K mở

6kV
CL
2TI 1TI
2RD
1RD
3RD
A
1
2R
K
Φ
1R
RΦ
CD
FK
KTFK
Φ
K
R
S
h
A
2
RΦ
1RD
2RD
RD
SC
R
kt

K
1R
2R
KC
KC
K
KC
CD
CD
Φ
3R
1R
3RD
1R
2R
VD
Ap
Ap
ĐB
CD
6kV
CL
2TI 1TI
2RD
1RD
3RD
A
1
2R
K

Φ
1R
RΦ
CD
FKFK
KTFK
Φ
K
R
S
h
A
2
RΦ
1RD
2RD
RD
SC
R
kt
K
1R
2R
KC
KC
K
KC
CD
CD
Φ

3R
1R
3RD
1R
2R
VD
Ap
Ap
Hình 7-6 Sơ đồ bảng điều khiển ΠH - 7304

98
ra nhưng nó không mất điện vì có chốt cơ khí tự giữ. Các tiếp điểm công tắc
tơ K còn đóng chuẩn bị mạch cho cuộn nhả chốt điện cơ KC.
Khi ngắt máy cắt dầu CD, cuộn KC được cấp điện qua tiếp điểm CD đóng
lại và các tiếp điểm K đã đóng. Nó đóng tiếp điểm KC, cấp
điện cho cuộ
n
K
tator trong các trường hợp này tăng và
là
ng bộ. Lúc này rơle RΦ thôi tác động và công tắc tơ
Φ
÷ 3s.
nh mức và điện áp nhả là 80÷
8
0,98 tốc độ đồng bộ. Điều chỉnh thô nhờ điện trở nối tiếp 2R, điều
c
âu ở chế độ không đồng bộ lựa chọn trong giới
h
ộn kích từ của động cơ. Điện trở R nhỏ sẽ khó kéo động

c
2
C. Chốt được tháo và K mất điện.
Để bảo vệ động cơ khỏi ngắn mạch, quá tải cũng như mất điện, sơ đồ dùng
các rơle dòng 1RD và 2RD. Dòng s
m các rơle 1RD và 2RD tác động, cắt điện cuộn bảo vệ điện áp 0 để từ đó
ngắt máy cắt dầu CD.
Khi mất điện áp lưới hay điện áp t
ụt mạnh thì cuộn RO cũng tác động, cắt
máy cắt cắt dầu CD.
Trường hợp điện áp lưới tụt mất 15 ÷ 20% thì cần tăng dòng kích từ động
cơ để duy trì chế độ đồ
được cấp điện sẽ nối tắt điện trở kích từ R
kt
của máy phát kích FK để tăng
dòng kích từ của máy phát, tăng điện áp phát ra, tăng dòng kích từ động cơ
đồng bộ. Lúc điện áp khôi phục bình thường thì hệ cưỡng bức dòng kích trở
về trạng thái ban đầu do rơle RΦ tác động, ngắt công tắc Φ.
Điều chỉnh sơ đồ. Cần đảm bảo:
- Thời gian duy trì của rơle 1R là 1 ÷ 1,5s.
- Thời gian duy trì của rơle 2R là 2
- Điện áp hút c
ủa rơle RΦ là 95% giá trị đị
5%.
- Rơle 3RD được điều chỉnh để thôi tác động khi tốc độ động cơ khoảng
0,97 ÷
hỉnh tinh nhờ cơ cấu ở rơle.
- Bảo vệ dòng điện cực đại
ở giới hạn 5 ÷ 7 lần dòng định mức stator. Bảo
vệ quá tải và chống làm việc l

ạn 1,15 ÷ 1,25 giá trị định mức của dòng stator. Thời gian duy trì thiết lập ở
giới hạn tối thiểu có thể đối với thiết bị bảo vệ. Đối với đông cơ kéo quạt
thường từ 10 ÷ 30s.
- Điện tr
ở R nối với mạch kích từ lúc mở máy chọn trong giới hạn 5 ÷ 10
lần giá trị điện trở cu
ơ vào đồng bộ, còn R lớn sẽ gây nguy hiểm cho cách điện cuộn kích từ.
- Vị trí con trượt của biến trở R
kt
xác định nhờ thực nghiệm để đảm bảo
dòng định mức ở cuộn kích từ động cơ.
. Sơ đồ điều khiển xa quạt hướng trục công suất lớn





99

110V
1 V
Hình 7-7 Sơ đồ điều khiển xa quạt hướng trục
27
24V
1CD
1KĐ
2KĐ
2CD
M
1RQ

2RQ
RN
TX
TC
1CM
2CM
QI
QII
K1 K2
K3 K4 K5 K6 K7 K8 RD
St’
RN
1RC
2RC
1RC
2RC
1CM
TX
TC
1RQ
1RC
2RC
2RQ RD RĐ
RD
1CD
1CM
TX
TC
Q
2

P
2
2CD
Q: đolưulượng
P: đoáplựcgió
Re6Re5Re4
Re3
Re2Re1
12356
7
8 9 10 12 13
14
16 17
18
19
20
21
22 23
25
24 26
2TĐ
CD
2CL
2D
2CD
2ĐB
2CO
1CD
2D
RN

6kV
1TĐ
CD
1CL
1D
1CD
1ĐB
1CO
2CD
1D
RN
St’
(28)
(29)
RTr6
2KT
1KT
RTr5RTr4
2CD
2HT
4HT
6HT
RTr3
2K
1K
RTr2RTr1
1CD
1HT
3HT
5HT

2
1
30V
DC
30 32 34 35 37 3938
3633
31
+
-
RTr1
VD3
C1
1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9C7
R1
RTr2
VD6

C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3
VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
C9
R3
a
1
b
1
c
1

a
2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2
b
2
c
1
Re4
C10
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1

Re5
C11
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12
R6
R10 R18
R17
VD 22
1
2
+
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C

2C
8L
7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T
1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L

1L
6C
5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
20kHz)
Máy thu (
14kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc
Chống
sét
Phía đặtquạt
1BA
(40)
(41)
+
+
-
RTr1
VD3
C1

1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9 C7
R1
RTr2
VD6
C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3

VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
R3
a
1
b
1
c
1
a
2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2

b
2
c
1
Re4
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1
Re5
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12

R6
R10
1
2
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C
8L
7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T

1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L
6C
5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
14kHz)
Máy thu (
20kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc

Chống
sét
2BA (có sơ cấpnhư 1BA)
R11
R12
Phía điềukhiển
(42)
(43)
+ 1
-2
RTr1
MI
30V
DC
RTr2
MII
RTr3
St
RTr4
I
RTr5
II
RTr6
Đ
Re5
Re4
Re2
Re1
RK
R8

RK
Re6Re3
RT
SW
RT
RT
54
56 57 58 60
61
62 63 64 65
66 67 68
RK
LL
R8
LN
Re1
LQI LCB
Re2
Re2
Re1
LDI LH
Re3
LT
Re6
LQII
Re4
Re5
Re5
Re4
LDII

20V
AC
2BA
2BA
44 45 46 47 48 49
50
51 52 53
LCB
110V
1 V27
24V
1CD
1KĐ
2KĐ
2CD
M
1RQ
2RQ
RN
TX
TC
1CM
2CM
QI
QII
K1 K2
K3 K4 K5 K6 K7 K8 RD
St’
RN
1RC

2RC
1RC
2RC
1CM
TX
TC
1RQ
1RC
2RC
2RQ RD RĐ
RD
1CD
1CM
TX
TC
Q
2
P
2
2CD
Q: đolưulượng
P: đoáplựcgió
Re6Re5Re4
Re3
Re2Re1
12356
7
8 9 10 12 13
14
16 17

18
19
20
21
22 23
25
24 26
110V
1 V27
24V
1CD
1KĐ
2KĐ
2CD
M
1RQ
2RQ
RN
TX
TC
1CM
2CM
QI
QII
K1 K2
K3 K4 K5 K6 K7 K8 RD
St’
RN
1RC
2RC

1RC
2RC
1CM
TX
TC
1RQ
1RC
2RC
2RQ RD RĐ
RD
1CD
1CM
TX
TC
Q
2
Q
2
P
2
P
2
2CD
Q: đolưulượng
P: đoáplựcgió
Re6Re5Re4
Re3
Re2Re1
12356
7

8 9 10 12 13
14
16 17
18
19
20
21
22 23
25
24 26
2TĐ
CD
2CL
2D
2CD
2ĐB
2CO
1CD
2D
RN
6kV
1TĐ
CD
1CL
1D
1CD
1ĐB
1CO
2CD
1D

RN
St’
(28)
(29)
2TĐ
CD
2CL
2D
2CD
2ĐB
2CO
1CD
2D
RN
6kV
1TĐ
CD
1CL
1D
1CD
1ĐB
1CO
2CD
1D
RN
St’
2TĐ
CD
2CL
2D

2CD
2ĐB
2CO
1CD
2D
RN
6kV
1TĐ
CD
1CL
1D
1CD
1ĐB
1CO
2CD
1D
RN
St’
(28)
(29)
RTr6
2KT
1KT
RTr5RTr4
2CD
2HT
4HT
6HT
RTr3
2K

1K
RTr2RTr1
1CD
1HT
3HT
5HT
2
1
30V
DC
30 32 34 35 37 3938
3633
31
RTr6
2KT
1KT
RTr5RTr4
2CD
2HT
4HT
6HT
RTr3
2K
1K
RTr2RTr1
1CD
1HT
3HT
5HT
2

1
30V
DC
30 32 34 35 37 3938
3633
31
+
-
RTr1
VD3
C1
1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9C7
R1
RTr2
VD6
C2

2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3
VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
C9
R3
a
1
b
1
c
1
a

2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2
b
2
c
1
Re4
C10
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1
Re5

C11
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12
R6
R10 R18
R17
VD 22
1
2
+
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C

8L
7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T
1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L

6C
5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
20kHz)
Máy thu (
14kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc
Chống
sét
Phía đặtquạt
1BA
(40)
(41)
+
-
RTr1
VD3
C1
1T
R

a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9C7
R1
RTr2
VD6
C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3
VD9
C3

3T
b
1
c
1
a
2
Re3
C9
R3
a
1
b
1
c
1
a
2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2
b

2
c
1
Re4
C10
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1
Re5
C11
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6

C12
R6
R10 R18
R17
VD 22
1
2
+
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C
8L
7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T

2R
1R
2C
9T
1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L
6C
5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
20kHz)
Máy thu (
14kHz)
N5
N6

Đường
dây
liên
lạc
Chống
sét
Phía đặtquạt
1BA
(40)
(41)
+
+
-
RTr1
VD3
C1
1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8

R9 C7
R1
RTr2
VD6
C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3
VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
R3
a
1
b

1
c
1
a
2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2
b
2
c
1
Re4
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2

b
1
Re5
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12
R6
R10
1
2
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C
8L

7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T
1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L
6C

5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
14kHz)
Máy thu (
20kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc
Chống
sét
2BA (có sơ cấpnhư 1BA)
R11
R12
Phía điềukhiển
(42)
(43)
+
+
-
RTr1
VD3
C1

1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9 C7
R1
RTr2
VD6
C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3

VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
R3
a
1
b
1
c
1
a
2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2

b
2
c
1
Re4
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1
Re5
R5
RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12

R6
R10
1
2
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C
8L
7T
7L
6L
1VD
2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T

1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L
6C
5VD
7C
4VD
BA2
Máy
phát
(
14kHz)
Máy thu (
20kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc

Chống
sét
2BA (có sơ cấpnhư 1BA)
R11
R12
Phía điềukhiển
+
+
-
RTr1
VD3
C1
1T
R
a
1
b
1
c
2
VD1
VD2
Re1
VD 19
R7
R8
R9 C7
R1
RTr2
VD6

C2
2T
a
1
c
1
b
2
Re2
C8
R2
RTr3
VD9
C3
3T
b
1
c
1
a
2
Re3
R3
a
1
b
1
c
1
a

2
b
2
c
2
O
RTr4
VD12
C4
4T
a
2
b
2
c
1
Re4
R4
RTr5
VD15
C5
5T
a
2
c
2
b
1
Re5
R5

RTr6
VD18
C6
6T
b
2
c
2
a
1
Re6
C12
R6
R10
1
2
-
Re7
Re7
N1
N2
N3
N4
1C
2C
8L
7T
7L
6L
1VD

2VD
9C
8C
2L
BA3
5R
5L
8T
2R
1R
2C
9T
1L
4C
4R
3R
2L
6R
10T
3VD
3C
3L
BA1
4L
1L
6C
5VD
7C
4VD
BA2

Máy
phát
(
14kHz)
Máy thu (
20kHz)
N5
N6
Đường
dây
liên
lạc
Chống
sét
2BA (có sơ cấpnhư 1BA)
R11
R12
Phía điềukhiển
(42)
(43)
+ 1
-2
RTr1
MI
30V
DC
RTr2
MII
RTr3
St

RTr4
I
RTr5
II
RTr6
Đ
Re5
Re4
Re2
Re1
RK
R8
RK
Re6Re3
RT
SW
RT
RT
54
56 57 58 60
61
62 63 64 65
66 67 68
+ 1
-2
RTr1
MI
30V
DC
RTr2

MII
RTr3
St
RTr4
I
RTr5
II
RTr6
Đ
Re5
Re4
Re2
Re1
RK
R8
RK
Re6Re3
RT
SW
RT
RT
+ 1
-2
RTr1
MI
30V
DC
RTr2
MII
RTr3

St
RTr4
I
RTr5
II
RTr6
Đ
Re5
Re4
Re2
Re1
RK
R8
RK
Re6Re3
RT
SW
RT
RT
54
56 57 58 60
61
62 63 64 65
66 67 68
RK
LL
R8
LN
Re1
LQI LCB

Re2
Re2
Re1
LDI LH
Re3
LT
Re6
LQII
Re4
Re5
Re5
Re4
LDII
20V
AC
2BA
2BA
44 45 46 47 48 49
50
51 52 53
LCB
RK
LL
R8
LN
Re1
LQI LCB
Re2
Re2
Re1

LDI LH
Re3
LT
Re6
LQII
Re4
Re5
Re5
Re4
LDII
20V
AC
2BA
2BA
44 45 46 47 48 49
50
51 52 53
LCB

100
Sơ đồ dùng để điều khiển từ xa 2 quạt hướng trục công suất lớn có đảo
chiều dòng khí. Động cơ kéo quạt có thể là hạ áp hoặc cao áp. Quạt dùng
trong hệ thống thông gió chính của một nhà máy lớn hay hầm lò. Nơi đặt
quạt cách trung tâm điều khiển từ 500m ÷ 5000m. Lưới điện cấp cho thiết bị
là 3 pha 380/660V với độ lệch điện áp cho phép là ± 10%.
Sơ đồ làm việ
c theo nguyên lý tổ hợp tần số theo thời gian. Phân chia thời
gian các tín hiệu thực hiện nhờ bộ chia 6 pha. Phía điều khiển trung tâm có
bộ phát làm việc với tần số sóng mang 14kHz, và bộ thu có tần số 20kHz.
Phía chấp hành (động cơ - quạt) có bộ phát làm việc với tần số sóng mang

20kHz, và bộ thu có tần số 14kHz.
Hệ ba pha đối xứng (lưới) được biến áp
1BA (phía chấp hành) hay 2BA (phía điều
khiển) biến đổi thành 6 pha đố
i xứng nhờ
các cuộn dây thứ cấp có điểm giữa nối
chung. Các cuộn sơ cấp có thể nối sao hay
tam giác. Hệ 6 pha nhận được có 3 vectơ
chính Oa
1
, Ob
1
, Oc
1
và 3 vectơ cực tính
ngược Oa
2
, Ob
2
, Oc
2
. Nếu từ hệ 6 pha này,
lấy 2 vectơ cực tính thuận và 1 vectơ cực
tính ngược của pha thứ 3 hoặc lấy 2 vectơ
cực tính ngược và 1 vectơ cực tính thuận của
pha thứ 3 thì có thể tạo được sơ đồ tạo xung
trong 1/6 của chu kỳ điện áp xoay chiều.
a
1
a

2
b
1
b
2
c
1
c
2
Hình 7-8. Sơđồvectơ 6 pha
a
1
a
2
b
1
b
2
c
1
c
2
a
1
a
2
b
1
b
2

c
1
c
2
Hình 7-8. Sơđồvectơ 6 pha
Chẳng hạn, lấy 2 pha thuận a
1
, b
1
và 1 pha ngược c
2
. Sơ đồ được tạo ra với
3 điôt và điện trở R (hình 7-9a)











Hình 7-9 Sơ đồ nguyên lý tạo xung
c
2
c
1
b

2
b
1
a
2
a
1
VD3
VD1VD2
R
R
tải
c
2
c
1
b
2
b
1
a
2
a
1
VD3
VD1VD2
R
R
tải
u

a
1
c
2
b
1
P
R
Q
A
CB
t
u
a
1
c
2
b
1
P
R
Q
A
CB
t
b)
a)
Trong hình 7-9b, ở nửa chu kỳ dương (đoạn OP) pha a
1
dương hơn pha b

1

nhưng không có dòng qua pha b
1
vì có điôt VD2. Ở đoạn PQ, pha c
2
dương
hơn pha b
1
nhưng không có dòng qua pha b
1
cũng vì VD2. Ở đoạn QR, pha
c
2
dương hơn pha a
1
nhưng cũng không có dòng qua pha a
1
vì điôt VD1.

101
Ở nửa chu kỳ âm (đoạn AB), pha b
1
dương hơn pha c
2
và ở đoạn BC, pha
a
1
dương hơn pha c
2

nên có dòng chảy từ các pha b
1
rồi a
1
qua pha c
2
theo
đường R
tải
– VD3 - R.
Như vậy, qua tải R
tải
có dòng xung dạng tam giác trong 1/6 chu kỳ điện áp
xoay chiều. Tương tự, các xung cũng được tạo ra trong các tổ hợp pha khác
nhau. Có 6 tổ hợp các pha như thế nên trong 1/6 chu kỳ của lưới, trên điện
trở tải R
tải
có một xung tam giác.
Đối với sơ đồ phía đặt quạt, điện
trở tải cho khâu tạo xung thứ nhất là
các phần tử:
- mạch máy phát: qua N2, điện trở
tải là 5R mắc song song với điện trở
E-B của 8T qua N3, điot VD3,
mạch C1-R1.
- mạch máy thu: qua N2, điện trở
E-C của 7T, cuộn 8L qua N4, tụ C7
và đ .
Các xung tạo ra ở 6 khâu tạo xung dùng để đi
ều khiể

Hình 7-10 Đồ thị xung hệ 6 pha
I
tải
A
B
t
I
tải
A
B
t
iot VD19
n máy phát tần số chủ
đ
bộ phân bố 6 pha
(c
ó tín hiệu cao tần (14kHz) từ đường dây
li

th
hợp
b
ạo cũng như nhận xung đến qua các sơ đồ lặp của 1T-6T

Máy phát: làm việc như sau: khi xung tam giác truyền từ
ác tiếp điểm 1RTr- 6RTr đóng) thì 8T thông → 9T thông và mạch dao
động 1L-4C dao động. Dao động này được 10T khuếch đại và truyền trên
đường dây liên lạc với tần số 20kHz. Tương tự, máy phát phía trung tâm
điều khiển có tần số phát 14kHz.
Máy thu: làm việc như sau: khi c

ên lạc tới mạch cộng hưởng (8C-9C-2L-BA3) thì 7T thông, và cho xung
tạo ra từ khâu tạo xung tới sơ
đồ lặp theo mạch: điểm O của 1BA - tiếp điểm
Re7 thường đóng - đầu nối N2- 7T - cuộn phản hồi 8L - đầu nối N4 - rồi tiếp
tục chẳng hạn khâu tạo xung thứ nhất , tụ C7 – điot VD19 – pha c2.Tụ C7
nạp điện, sau đó phóng qua lớp E-B của 1T duy trì transistor này mở trong
một thời gian. 1T mở sẽ làm cho rơle chấp hành Re1 hút. Điện trở 8R và C7
được tính chọn để C7 phóng
điện kéo dài không quá 5/6 chu kỳ, nghĩa là để
1T mở cho tới lúc xuất hiện xung tiếp theo của khâu tạo xung thứ nhất.
Điều hành quạt như sau: [các ký hiệu trong sơ đồ ghi địa chỉ theo cột hoặc
eo dòng. Ví dụ 1KĐ(c2): 1KĐ ở cột 2; RTr5(d40): RTr5 ở dòng 40].
Để mở quạt I ở chế độ làm việc bình thường, chọn các chế độ thích
ằng các 1CM và CM (chọn từ
xa TX hoặc tại chổ TC) và ấn nút I (c65) →
RTr4(c65) = 1 → RTr4(d42) =1. Xung từ khâu phát xung thứ tư sẽ làm cho
transisto T8 thông trong thời gian 1/6 chu kỳ điện áp lưới. Máy phát xung
14kHz làm việc truyền tín hiệu đến máy thu 14kHz phía chấp hành để cho

102
transisto 7T thông. Tín hiệu tương ứng từ khâu tạo xung thứ tư sẽ từ 0
(1BA) qua 7T rồi C10, VD22 Tụ C10 nạp điện rồi phóng qua lớp E-B của
4T duy trì 4T thông trong thời gian 5/6 chu kỳ để rơle Re4(d41) = 1 →
Re4(c24) =1 → 1RC(c9) =1. 1RC là rơle chọn quạt I, nó có cơ cấu tự giữ.
Nó đóng mạch tời mở cửa gió quạt I và chuẩn bị chạy quạtI. Tiếp điểm
1RC(c13) =1 → 1PQ(c13) =1, 1RC(c11) = 0 → 2RC(c11) = 0.

Sau khi cửa gió quạt I mở xong, công tắc hành trình cuối 1HT
(c32) =1 và
3

t MI(c68) → RTr(c68) =1 → RTr(d42) =1→ đóng khâu tạo xung thứ
n
Đ mất điện nhưng tiếp
đ
máy
p
0) =1 → RTr1(40) =1→ Re1(43) = 1 →
R
RTr6(d42)
=
HT (c31) =1 hoặc 5HT (c32) =1 → RTr2(c32) = 1 → RTr2(d40) =1 → nối
khâu tạo xung thứ hai vào gốc của transisto 8T để máy phát làm việc. Tín
hiệu 20kHz trong 1/6 chu kỳ được gởi tới máy thu 20kHz ở phía điều khiển
để mở transisto 7T. Tương ứng với khâu tạo xung thứ hai ở phía đặt quạt,
khi transisto 7T thông thì khâu tạo xung thứ hai ở phía điều khiển cho xung
qua 7T nạp lên tụ C8 và mở transisto 2T → Re2(d43) =1 → Re2(c47) =1 →
đèn LCB(c47) sáng lên báo đã mở cửa quạt gió và chuẩn bị xong việc chạy
quạt I.
Ấn nú
hất, cấp xung cho mạch bazơ 8T để máy phát làm việc truyền tín hiệu tới
phần thu ở phía đặt quạt và mở 7T. Tương ứng khâu tạo xung thứ nhất cho
xung qua 7T để nạp tụ C7 và mở 1T → Re1(d41) =1 → Re1(c21) =1 →
1RQ(c13) = 1 → 1RQ(c1) =1 → 1KĐ(c2) = 1; 1KĐ đóng m
ạch truyền động
1TĐCD để đóng máy cắt dầu 1CD cho động cơ 1ĐB.
Các tiếp điểm thường đóng 1CD(c2) = 0 → cuộn 1K
iểm của máy cắt vẫn đóng do có cơ cấu tự giữ và 1RC(c9) = 0 để tránh
đóng cửa gió khi quạt đang làm việc; và 1CD(c30) = 1→ RTr1(c30) = 1 →
RTr1(d40) = 1 → khối phát xung thứ nhất được nối với máy phát14kHz và
tương ứng với ở phía trung tâm điều khiển, máy thu mở transisto 7T để

xung từ khối phát xung thứ nhất đóng mạch rơle Re1(d43) → Re1(c46) = 1
→ LQI sáng lên báo hiệu quạt I đang chạy và Re1(c48) = 0 → LDI tắt.
Dừng quạt: ấn nút stop St(c66) → RTr3(c66) = 1 → RTr3(d42) =1 →
hát 14kHz làm việc truyền đến máy thu 14kHz → Re3(d41) =1 →
Re3(c23) = 1→ RD(c18) =1 → RD(c18) =1→ RN(c8) = 1→ RN(c28) = 0→
1CO(c28) = 0 (1CO là cuộn điện áp không ở máy cắt dầu) → máy c
ắt 1CD
mở ngắt điện động cơ 1ĐB.
1CD(c30) =1 → RTr1(c3
e1(c46) = 0 → LQI (c46) = 0; Re1(c48) = 1 → LDI (c48) =1.
Khi đảo chiều dòng khí: đóng khóa Đ(c63) → RTr6(c63) =1 →
1→ máy phát 14kHz làm việc truyền tín hiệu cho máy thu 14kHz →
Re6(d41) =1→ Re6(c26) =1 → RĐ(c19) =1→ Các tiếp điểm thường mở của
RĐ và tiếp điểm thường mở rơle chọn quạt 1RC hoặc 2RC sẽ đ
óng mạch

103
khởi động từ máy tời để thay đổi cửa gió tương ứng (không thể hiện trên sơ
đồ)
Tín hiệu sự cố: khi gối trục quạt nóng, thiết bị kiểm tra nhiệt độ đóng tiếp
điểm thường kín 1KT(c38) [quạt I], 2KT(c39) [quạt II] → RTr6(c39)=1 →
RTr(d40) =1→ máy phát 20kHz làm việc truyền cho máy thu 20kHz →
Re6(43) =1→ Re6(c58) =1 → RT (c59) =1 → RT(c54) =1 → chuông kêu
đồng thời Re6(c50) =1 → đèn LT(c50) sáng lên báo quá nhiệt độ gố
i trục.
Khi khí thông gió bị phá hủy, tiếp điểm 1K(c33) =1 [thay đổi năng suất]
hoặc 2K(c34) =1 [giảm áp] → RTr3(c34) =1 → Re3(c43) =1 → Re3(c49)
=1 → LH(c49) sáng và Re3(c57) =1 → RT(c59) =1 → còi kêu.
Cắt điện cho còi bằng công tắc SW
Qua các tiếp điểm thường đóng Re1, Re2, Re3, Re4, Re5 (khi quạt làm

việc) có thể dùng để kiểm tra đường liên lạc vì RK(c62) = 1 → RK(c44) =1
→ LL(c44) sáng và chuông kêu do RK(c60) =1 → RT(c59) =1.
Đèn LN tắt sẽ báơ mất nguông cấp cho sơ đồ.
Đ
iều khiển tại chỗ: chuyển khóa chuyển mạch 1CM từ vị trí điều khiển từ
xa TX về vị trí tại chỗ TC.
Để chạy động cơ quạt I, chuyển 2CM về vị trí QI rồi ấn nút M để đóng
mạch khởi động từ 1KĐ v.v Quá trình mở máy như đã nêu.
Dừng máy ấn nút St.