Mở đầu bài “Bình Ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi viết: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Đề bài: Mở đầu bài “Bình Ngơ đại cáo”, Nguyễn Trãi viết: Việc nhân

nghĩa cốt ở yên dân, Quân điều phạt trước lo trừ bạo. Em hãy giải thích
câu trên và chứng minh rằng tư tướng nhân nghĩa được thể hiện trong

suốt bài “Bình Ngơ đại cáo”

Bài làm
Cuộc đời Nguyễn Trãi là một tâm gương sáng ngời về khí tiết thanh cao và
lòng yêu nước thương dân sâu sắc. Nguồn gốc sâu xa tạo nên tâm hồn lớn ay
ấ la
tư tưởng nhân nghĩa. Tư tưởng nhân nghĩa này xuyên suốt tồn bộ tác phẩm
của ơng, từ lập trường chính nghĩa của cuộc kháng chiến đến lúc cuộc kháng
chiến thắng lợi hoàn toàn, từ khi Lê Lợi dựng cân trúc ngọn cờ phấp phới đến
khi bốn phương biến cả thanh bình trong bài Bình Ngơ đại cáo. Mở đâu bài cáo,
Nguyễn Trãi viết:
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điễu phạt trước lo trừ bạo.
Ta hãy tìm hiểu nội dung ý nghĩa câu trên, qua đó chứng minh rằng tư tưởng
nhân nghĩa được thể hiện trong suốt bài Bình Ngơ đại cáo.
Trong cuộc đời thường, nhân và nghĩa thể hiện dao lý làm người, một tôn chỉ

trong xã hội ta ngày xưa, là đạo lý của con người đối với con người, đạo lý của
con người đối với cuộc đời:
Ở cho có đức có nhân,
Mới mong đời chị được ăn lộc trởi.

(Gia huan ca)
Đạo lý nhân dân van thường chê trách kẻ tham vàng bỏ ngãi như câu ca dao
Nam Trung Bộ:
Sợ anh ham chốn tiễn tài

Dứt đường nhán ngãi lâu dai bo em.

Ở Bình Ngơ đại cáo, nhân sinh mang nội dung tư tưởng sâu rộng, tích cực hơn:

Nhân thể hiện bằng hành động chăm lo đời sống người dân được an vui: Nghĩa
thể hiện qua hành động diệt trừ lũ bạo ngược để an dân:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điễu phạt trước lo trừ bạo.
Nội dung câu trên có thể tóm tắt: xuất phát từ tư tưởng nhân nghĩa, ta nhắm
mục đích n dân, vì muốn n dân ta phải ra tay hành động trừ bạo. Như vậy,

thực hiện nhân nghĩa cốt nhằm mục đích duy nhất là đem lại hạnh phúc, an vui

cho người dân. Cho nên vì thương dân (điễu) mà ta khởi binh đánh dẹp (phạt)
để diệt (trừ) lũ giặc hung bạo (bạo). So với tư tưởng nhân nghĩa trong văn
chương bình dân cũng như trong văn chương bác học nước ta, tư tưởng nhân
nghĩa của Nguyễn Trãi trong Bình Ngơ đại cáo có ý nghĩa sâu sắc: Tất cả vì
nhân dân, vì hạnh phúc ẫm no, vì sự an cư lạc nghiệp của người dân. Tư tưởng
nhân nghĩa này đã thể hiện suốt trong bài Bình Ngơ đại cáo.
Thật vậy, Nguyễn Trãi đã tự hào giở lại từng trang lịch sử của dân tộc qua bai
Cáo. Lịch sử từng ghi rằng những triều đại nhân nghĩa đều lẫy việc yên dân
làm sốc. Những kẻ tham bạo, hành động trái nhân nghĩa đều thất bại:

Vậy mà hiện nay:

Se

vundoo

Lưu Cung tham công nên thất bại,
Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong.

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


Quân cuông Minh đã thừa cơ gây hoa,
Bọn gian tà còn bán nước cấu vinh.
Chúng đã gây ra quá nhiễu tội ác trên đất nước ta, làm cho cuộc sống của nhân

dân vơ cùng cơ cực. Đó là những cảnh cực nhọc, hiểm nguy khi giặc bóc lột

sức dân, vơ vét tài sản quý:
Người bị bắt xuống biển còng lưng mò ngọc, ngán thay cá mập thuéng luéng
Kê bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn nỗi rừng thiêng nước độc.
Ngồi ra cịn những thuế má, phu phen nặng nẻ:
Nang né nhitng noi phu phen... Nay xdy nha, mai dap dat... Nang thué md sạch
khong dam niii.
Như vậy, còn đâu đời sống an vui hạnh phúc xưa kia, những nếp nghề truyền
thống

cũng không tồn tại được: tan tác cả nghề canh cửi. Quả thật tội ác của

giặc Minh đã làm cho:

Bại nhân nghĩa nát cả đất trời
Nếu nhân nghĩa khơng chỉ là nhân tâm mà cịn là thiên lí, thì quả thật nhân
nghĩa đã bị bọn cng Minh làm bại hoại tốn thương. Cho nên:
Lễ nào trời đất dụng tha,

Ai bảo thân dân chịu được?

Ta giữ đại nghĩa chí nhân, chính nghĩa tất thắng. chí nhân tất thành:
Dem đại nghĩa đề thắng hung tan
Lấy chí nhân đề thay cường bạo.
Cho nên sau bao năm nếm mật nằm gai, khắc phục gian nan, nghĩa qn phản
cơng với khí thế sĩ khí đã hăng. qn Thanh càng mạnh. cịn giặc thì nghe hơi

mà mất vía, nín thở cầu thốt thân.

Đợt tiến cơng cịn tỏ rõ thế tất thăng của nghĩa qn:
CGươm mài đá, đã núi cũng mịn
Voi uống nước, nước sơng phải cạn.
Nồi gió to qt sạch lá khơ,
Thơng tổ kiến sụt toang đê vỡ.

Trái lại, bọn giặc đã hành động trái nhân nghĩa nên lúc này hoàn toàn bại vong:
Chủ tướng thất thế, cụt đầu tướng lãnh tử vong, tự vẫn lê gối tạ tỘI, trói tay xin

hàng, qn lính sợ bóng mà vỡ mật, xéo lên nhau để chạy thốt thân, cởi giáp
ra hàng như hồ đói vẫy đi xin cứu mạng.
Như vậy, sau mười năm nằm gai nếm mật ta đã hoản toàn chiến thăng. Tư
tưởng nhân nghĩa được thể hiện qua lòng nhân đạo đưa đến chủ trương hoa
bình, như lời của Bình Định Vương Lê Lợi:

Phục thù
bán tâm
lành hơn
sao bằng

báo ốn, đó
của kẻ nhân
nữa. Để hả
để sống ức

là thường tình của người ta Khơng thích giết người, đó là
giả. Và người ta đã hàng mà lại giết, thì khơng gì khơng
mơi giận một sớm mà mang tiếng giết hàng mn đời, thì
vạn người mà hết mối chiến tranh cho hậu thế, khiến sử

xanh ghi chép, nghìn thuở lưu thơm, như thế chăng phải là lớn sao?

(Lam Sơn thực lục)

Cho nên, ta theo đức hiếu sinh của trời: Thần vũ chăng giết hại, thể lòng trời ta-

mở đường hiếu sinh.

Hơn nữa, đó cũng là nguyện vọng hồ bình của nhân dân hai nước. Bọn vua
quan nhà Minh đã bắt dân lành vào lính, xua quân sang Đại Việt, qn lính đó

Se

vundoo

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


là Những kẻ vô tội (....) đã bị các người (tướng lãnh) lừa dối (Quân trung từ
mệnh tập). Cho nên cuộc kháng chiến chống quân Minh đặt trên cơ sở nhân

nghĩa để trừ bạo nhưng đồng thời cũng dựa trên cơ sở nhân nghĩa để chấm dứt
chiến tranh, đặt mục đích hịa bình đó chính là tải năng, đức độ của nhà qn sự

nhìn xa, trơng rộng; dập tắt chiến tranh, ngưng cuộc binh đao mới là võ (chữ võ
gồm chữ chỉ là ngưng lại, ghép với chữ quan là cây giáo). Cho nên kết thúc
hoàn toản cuộc chiến, Nguyễn Trãi đã tự hào:
Chắng những mưu kế kì diệu
Cũng là chưa thấy xưa nay.
Bình Ngơ đại cáo là một Thiên cỗ hùng văn, tổng kết cả một cuộc kháng chiến
thân thánh vô cùng gian lao nhưng tuyệt vời anh dũng của dân tộc ta suốt mười
năm dài. Tác phẩm toát lên tư tưởng chỉ đạo làm nên gốc cho mọi chủ trương,

đường lối, chiến thuật, ngoại giao, chính trị tài tình, đưa đến thắng lợi vinh
quang xây dựng nên hịa bình bên vững. Đó chính là tư tưởng nhân nghĩa.

Se

vundoo

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí