Đề bài số 1: Phân tích nhân vật Huấn Cao trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân

Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ
- Nguyễn TuânĐề bài số 1: Phân tích nhân vật Huấn Cao trong truyện ngắn “Chữ người tử
tù” của Nguyễn Tuân
I. MỞ BÀI
Nguyễn Đăng Mạnh khi đánh giá về nhà văn Nguyễn Tuân đã khẳng định “Nguyễn
Tuân là định nghĩa về người nghệ sĩ”. Ông là nhà văn lớn, một trí thức giàu lịng u
nước và tinh thần dân tộc, suốt đời ông tôn thờ và đi tìm cái đẹp, cái thật, tha thiết vun đắp
“thiên lương” cho mỗi “cái tôi” cá nhân nảy nở và phát triển tốt đẹp. Lịng u nước của
ơng có màu sắc riêng: gắn liền với những giá trị đạo đức và văn hóa cổ truyền của dân tộc.
Có ý kiến cho rằng, sự nghiệp Nguyễn Tn sẽ khơng thể tồn vẹn nếu thiếu đi “Vang
bóng một thời”, là tập truyện ngắn tiêu biểu cho sáng tác của Nguyễn Tuân trước cách
mạng tháng tám. Tập truyện gồm mười một truyện viết về một thời vàng son đã qua nay
chỉ con vương sót lại. Nhân vật trong “Vang bóng một thời” hầu hết là các nhà nho, những
người sinh nhầm thế kỉ, vào đúng lúc nho học đã tàn. Dù sa cơ lỡ vận nhưng họ vẫn giữ
được phẩm giá, nhân cách của mình. Những nhà nho tài hoa ấy đã khơng chịu vứt bỏ lương
tâm, chạy theo danh lợi mà luôn giữ thiên lương cao đẹp. “Chữ người tử tù” ban đầu tên là
“Dịng chữ cuối cùng”, được in trên tạp chí Tao đàn năm 1938. Sau đó được đưa vào in
trong tập “Vang bóng một thời”. Trong truyện ngắn này, nhà văn đã xây dựng thành công
nhân vật Huấn Cao, một con người tài hoa, có khí phách và thiên lương trong sáng, một
trang anh hùng, hảo hán sắp rơi đầu mà vẫn hiên ngang.
II. THÂN BÀI
1. Khái quát
- Nguyên mẫu: Huấn Cao được xây dựng từ một nguyên mẫu lịch sử có thật của thế
kỉ XIX. Đó là Cao Bá Quát, người anh hùng trong cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương, một nhà
thơ, nhà thư pháp lừng lẫy một thời. Ông được người đời tôn vinh là thánh “Thần Siêu,
thánh Quát”, ca ngợi văn chương của ông “Văn như Siêu, Quát vơ tiền Hán”. Sinh thời,
Cao Bá Qt có hai câu thơ sáng ngời nghĩa khí:

Thập cổ luân giao cầu cổ kiếm
Nhất sinh đê thủ bái mai hoa
(Mười năm lặn lội tìm gươm báu
Chỉ biết cúi đầu trước cành hoa mai)
Từ một nhân vật lịch sử trong thế kỉ XIX gắn liền với những giai thoại, những câu
đối: “Một chiếc cùm lim chân có đế – Ba vịng xích sắt bước thì vương”…, Nguyễn Tuân
đã sáng tạo nên một hình tượng văn học Huấn Cao đẹp đẽ và đầy bi tráng.
1


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

- Tình huống truyện: Nhà văn Nguyễn Tuân đừng bày tỏ quan điểm của mình: “Ở
đâu có lao động thì ở đó có sáng tạo”. Nhà văn Nam Cao cũng viết “Văn chương không
cần những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho.Văn chương chỉ
dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tịi, khơi những nguồn chưa ai khơi, và
sáng tạo những cái gì chưa có..." . Khơng lặp lại bất cứ ai trong lịch sử văn học, Nguyễn
Tuân trong “Chữ người tử tù” nhà văn đã sáng tạo một tình huống truyện vơ cùng độc đáo,
thể hiện năng lực của một nghệ sĩ lớn. Ông viết về thú chơi chữ đẹp mà trong đó người xin
chữ là một quản ngục, người cho chữ là người tử tù sắp ra pháp trường. Xét trên bình diện
xã hội họ là hai kẻ kình địch, một người là đại diện cho thiết chế xã hội và một người là
phản nghịch chống lại thiết chế xã hội ấy. Nhưng xét trên bình diện nghệ thuật họ lại là tri
âm tri kỷ, Huấn Cao là người sáng tạo cái đẹp, là người có khí phách và thiên lương trong
sáng và quản ngục là người quý trọng cái tài, cái đẹp. Họ chính là “đồng thanh tương ứng
đồng khí tương cầu”, như Bá Nha, Tử Kỳ, nhưng quản ngục bị ông trời “chơi ác”, bị “đem
đày ải vào giữa một đống cặn bã”. Tình huống truyện cịn éo le hơn là ở chỗ hai kẻ ấy lại
gặp nhau trong nhà ngục và nỗi khổ của quản ngục là có Huấn Cao trong tay, dưới quyền
mình nhưng lại khơng biết làm cách nào có được chữ của ơng. Chính trong trong tình

huống éo le ấy, vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao mới được bộc lộ rõ nhất.
- Khái quát về vẻ đẹp của Huấn Cao: Mỗi tác phẩm của Nguyễn Tn đều phải
xuất sắc, đạt đến trình độ hồn mỹ và nhân vật hiện lên trong các tác phẩm của ông phải là
hiện thân của cái đẹp. Huấn Cao cũng giống như nhiều nhân vật khác trong “Vang bóng
một thời” là những người tài hoa nghệ sĩ, có thiên lương trong sáng. Hơn nữa, Huấn Cao
còn hiện lên là một trang anh hùng nghĩa sĩ, khí phách hơn người. Bởi vậy, Huấn Cao được
đánh giá là nhân vật có vẻ đẹp “tồn thiện, tồn bích” nhất và “Chữ người tử tù” cũng trở
thành truyện ngắn xuất sắc nhất trong “Vang bóng một thời”.
2. Vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao
Bằng một thứ văn xi điêu luyện gợi được khơng khí cổ kính của một thời đã qua,
Nguyễn Tuân đã khắc họa thành cơng vẻ đẹp cũng như tính cách nhân vật nhất là nhân vật
Huấn Cao.
2.1. Tài hoa
Pautopxki từng nói “Niềm vui của nhà văn chân chính là niềm vui của người dẫn
đường đến xứ sở cái đẹp”. Nhà văn Nguyễn Tuân là người suốt đời đi tìm cái đẹp và với
nhân vật Huấn Cao ông đã đưa người đọc đến với cái đẹp hồn mĩ, lí tưởng. Huấn Cao
trước hết là một người có tài viết chữ đẹp, là một nghệ sĩ tài hoa ở môn nghệ thuật thư
pháp. Nghệ thuật thư pháp là một môn nghệ thuật cao quý, một thú chơi tao nhã và là một
nét đẹp văn hố của thời trung đại. Mơn nghệ thuật này rất phổ biến ở các nước đồng văn,
trong đó có nước ta. Với ngọn bút lông mềm mại, người nghệ sĩ viết chữ đẹp khơng chỉ
phải có những nét chữ đẹp như rồng bay phượng múa để viết chữ mà như vẽ một bức tranh
mà chữ cịn phải có ý nghĩa sâu sắc, thâm thúy. Hơn nữa, chữ phải thể hiện được cốt cách
2


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

và tâm ý của người viết. Người xưa thường xin chữ hay mua chữ về để treo trong nhà như

treo bức họa quý hoặc để thờ.
- Nguyễn Tuân đã rất tinh tế khi khơng để nhân vật của mình xuất hiện trực diện
ngay từ đầu mà trước hết xuất hiện qua cuộc trò chuyện của viên quản ngục và thầy thơ lại.
Tài viết chữ của Huấn Cao như thế nào cứ nhìn thái độ của quản ngục và thầy thơ lại sẽ rõ.
Viên quan quản ngục của một huyện nhỏ vô danh cũng biết đến tài viết chữ đẹp của Huấn
Cao nổi khắp vùng tỉnh Sơn và qua lời của hắn thì ơng viết chữ rất nhanh và đẹp “Chữ ông
Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm”. “Có được chữ ông Huấn Cao mà treo là có một báu vật
trên đời”. Chữ của ơng Huấn phải đẹp lắm, q lắm thì quản ngục mới khao khát có được
chữ của ơng, mới có cái sở nguyện là “có một ngày kia được treo ở nhà riêng mình một đơi
câu đối do tay ông Huấn Cao viết”.
- Để xin được chữ ông Huấn Cao, viên quản ngục khơng những phải dụng cơng,
phải kính cẩn mà còn “mất ăn mất ngủ” và phải liều mạng. Bởi vì biệt đãi một tử tù như
Huấn Cao là việc làm quá nguy hiểm, là mắc tội phản nghịch, có khi phải trả giá bằng tính
mạng của mình.
- Huấn Cao ngồi cái tài viết chữ đẹp cịn nổi tiếng là một tên tù nguy hiểm có “tài
bẻ khóa, vượt ngục”. Việc bẻ khóa vượt ngục của Huấn Cao khơng phải là trị của bọn tiểu
nhân vơ lại, của bọn đục tường khoét vách mà là hành động của người anh hùng, một nam
tử hán đại trượng phu không chịu cảnh tù đày mà bứt phá mọi gông cùm, coi nhà tù của
triều đình như chốn khơng người, “ra tay tháo cũi sổ lồng như chơi”. Cái dũng khí phá bỏ
gông xiềng của ông Huấn cũng vang dội, loan truyền trong vùng như một huyền thoại
khiến những kẻ nắm giữ gơng xiềng phải nể sợ. Hóa ra, Huấn Cao khơng chỉ viết chữ đẹp
mà ơng cịn có tài võ. Con người này quả là chỗ tuyệt mĩ, hoàn hảo, văn võ song toàn đúng
như nhận xét của thầy thơ lại “Dạ bẩm, thế ra y văn võ đều có tài cả. Chà chà!”.
Quản ngục vì kính trọng, nể phục tài năng cũng như cốt cách của ông Huấn nên khác
với phong tục nhận tù nhân ngày thường, viên quản ngục đón những người tù mới bằng
cặp mắt hiền lành “lịng kiêng nể, tuy cố giữ kín đáo mà cũng đã rõ quá rồi”.
2.2. Khí phách
Vẻ đẹp của Huấn Cao còn trở nên uy nghi, lộng lẫy hơn trong tư thế hiên ngang,
đàng hồng và mang khí phách của một bậc anh hùng.
+ Trong mắt triều thần, ông là một người cầm đầu bọn phản nghịch, nhưng thực ra

ông là một anh hùng đứng lên vì chính nghĩa, dám chống lại triều đình vì bảo vệ lẽ phải.
Ơng là hiện thân của một con người kinh bang tế thế, anh hùng cái thế. Hình ảnh chiếc
gơng nặng bảy, tám tạ và dài tám thước và cái án tử dành cho ông và các bạn đồng chí của
ông cho thấy họ đã dũng cảm chống lại triều đình và bị khép tội nặng như thế nào.
+ Nguyễn Du từng viết về người anh hùng Từ Hải lúc sa cơ “Hùm thiêng thất thế sa
cơ cũng hèn”. Người đời cũng thường nói thế, song Huấn Cao, tuy sa cơ, thất thế, sắp rơi
đầu hiên ngang, vẫn sống những ngày ung dung, đàng hoàng. Người anh hùng ấy dù cho
3


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

thất thế nhưng vẫn giữ được thế lực, uy quyền của mình. Dưới mắt ơng, bọn người đại diện
cho thế lực thống trị kia chỉ là “một lũ tiểu nhân thị oai” cho nên, mặc dù chịu sự giam giữ
của bọn chúng nhưng ông vẫn tỏ ra “khinh bạc”. Khi bị giải đến đề lao, ông không hề
khúm núm, sợ hãi mà giữ thái độ bình thản, xem thường, vẫn dỗ gơng, phủi rệp, hóm hỉnh
đùa vui làm vỡ tan sự uy nghiêm của chốn cường quyền. Bất chấp lời dọa nạt của tên lính
áp giải “Huấn Cao lạnh lùng, chúc mũi gơng nặng, khom mình thúc mạnh đầu thang gông
xuống thềm đá tảng đánh thuỳnh một cái” xuống nền đá tảng.
+ Đối với quản ngục, Huấn Cao rất lạnh lùng, khinh bạc xưng hơ "ta - ngươi", thậm
chí cịn mắng té tát: “Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng
đặt chân vào đây”. Cách trả lời ngang tàng, ngạo mạn đầy trịch thượng như vậy là bởi vì
Huấn Cao “đến cái chết chém cũng cịn chẳng sợ nữa là…”. Ơng khơng thèm đếm xỉa đến
sự trả thù của kẻ đã bị mình xúc phạm. Huấn Cao rất có ý thức được vị trí của mình trong
xã hội, ơng biết đặt vị trí của mình lên trên những loại dơ bẩn “cặn bã” của xã hội. “Bần
tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất”. Nhân cách của Huấn Cao quả là trong sáng như
pha lê, khơng hề có một chút trầy xước nào.
+ Người xưa thường nói “Nhất nhật tại tù thiên thu tại ngoại” (Một ngày ở trong tù

bằng nghìn thu ở ngồi). Thay vì buồn rầu, chán nản “gậm một mối căm hờn trong cũi sắt”
thì ơng lại thản nhiên nhận rượu thịt và ăn uống no say coi như một việc vẫn làm trong cái
hứng sinh bình. Chứng tỏ ông chỉ xem nhà tù như một chốn dừng chân để nghỉ ngơi “Chạy
mỏi chân thì hẵng ở tù”.
Có thể nói, Huấn Cao dù thất thế nhưng vẫn hiên ngang, thân xác bị xiềng xích
nhưng tinh thần hồn tồn tự do. Đó là phong thái, khí phách của người anh hùng xem cái
chết nhẹ như lơng hồng, chẳng vì biệt đãi mà bị lung lạc hay vì quyền thế mà run sợ.
2.3. Thiên lương trong sáng
Mỗi nghệ sĩ có thể đến với văn chương và cuộc đời bằng con đường riêng của
mình. Nhưng tư duy nghệ thuật dù có đổi mới đến đâu đi nữa thì cũng khơng thể vượt
ra ngoài các quy luật của chân, thiện, mỹ, quy luật nhân bản. Bởi vậy, không chỉ hết lời
ca ngợi cái tài hoa, khí phách mà Nguyễn Tn cịn hết lời ca ngợi thiên lương trong sáng
của Huấn Cao. Thiên lương ở đây cần được hiểu là những phẩm chất tốt đẹp mà trời phú
cho con người. Xét cho cùng nó chính là cái tâm mà bàn về chữ tâm, đại thi hào Nguyễn
Du từng viết: Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Huấn Cao có cái tâm trong sáng của
người nghệ sĩ. Cái tâm ấy cũng vuông vắn, cao khiết và đầy sức chinh phục như nét chữ
của ông vậy.
Lẽ ra với tài ấy, nếu chịu quy thuận triều đình, Huấn Cao có thể trở thành vị quan
quyền cao chức trọng, bổng lộc đủ đầy; với nhân cách cao đẹp có thể là bậc thầy của bao
kẻ khác trong thiên hạ. Mặc dù theo lễ giáo phong kiến, ông phải một lịng trung với triều
đình, nhưng trong bối cảnh xã hội thối nát, người bóc lột người, ơng khơng chịu quỵ lụy
vào luồn ra cúi, không chịu cảnh “cá chậu chim lồng”, ơng nổi dậy chống lại triều đình bất
4


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

công. Sự nghiệp anh hùng không thành, ông bị bắt, bị khép vào tội đại nghịch và phải lãnh

án chém nhưng ông cũng không hề hối hận và run sợ
Mặc dù chữ của ông rất đẹp, nhiều người khao khát có được chữ của ơng và coi đó
là vật báu để treo ở trong nhà nhưng tính ơng vốn khoảnh nên ít chịu cho chữ. Ơng nói
“Ta nhất sinh khơng vì vàng bạc hay quyền quý mà ép mình phải viết chữ bao giờ”. Khinh
bạc vàng ngọc, quyền thế nên cả đời ơng mới cho chữ có ba lần là hai bộ tứ bình và một
bức trung đường cho ba người bạn thân thiết, đều là chỗ tri âm tri kỉ. Huấn Cao đúng là
một con người ý thức sâu sắc được thiên chức và phẩm giá của nghệ thuật, một con người
khơng bao giờ thị tài. Đó là nhân cách của bậc quân tử không bao giờ bị lung chuyển trước
uy quyền phi nghĩa và đồng tiền phàm tục.
Đáng trân trọng hơn đó là Huấn Cao cịn biết trọng thiên lương của người khác.
Điều này được thể hiện trong cách ứng xử chân tình mà ơng dành cho quản ngục. Khi chưa
hiểu được tấm lịng quản ngục, ơng khinh bỉ, coi thường y như một thứ công cụ của tầng
lớp thống trị. Còn khi đã hiểu ra cái “sở nguyện cao đẹp” của y, ông hết sức cảm mến và
trân trọng. Huấn Cao kiêu bạc là thế mà vui vẻ nhận cho chữ, thậm chí cịn tỏ ra cảm động:
“Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”. Bởi vì ơng đã nhận ra ở viên
quản ngục như một đóa sen trong bùn và đã đem tấm lòng tri âm để đáp lại một người tri
kỉ. Khi đã phát hiện ra một nhân cách cao quý giữa chốn tối tăm, ông không nỡ để cho
nhân cách ấy hoen ố đi. Ông chân thành, ân cần dặn dò viên quản ngục những lời tâm
huyết sau khi cho chữ “Ở đây lẫn lộn. Ta khuyên thầy quản nên thay chỗ ở đi…Ở
đây…khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng đến nhem nhuốc cả một đời lương
thiện đi”.
3. Vẻ đẹp của Huấn Cao kết tinh trong cảnh cho chữ
Nghệ thuật xây dựng nhân vật Huấn Cao rất đặc sắc và hầu như khơng có chi tiết
nghệ thuật nào thừa. Tiếng đồn đại, lai lịch, cử chỉ, ngôn ngữ, hành động… của nhân vật
được tác giả lựa chọn rất “đắt” làm hiện lên một Huấn Cao hiên ngang bất khuất, tài tử tài
hoa, quý trọng bằng hữu và trân trọng những tấm lòng biệt nhỡn liên tài trong thiên hạ. Và
tất cả những vẻ đẹp ấy của ông Huấn thể hiện kết tinh nhất, hài hòa nhất ở cảnh cho chữ,
cảnh mà Nguyễn Tuân gọi là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”.
Người tử tù đã thực hiện lời hứa với viên quản ngục, đã thể hiện cái tài hoa tuyệt thế
của mình trong một khung cảnh đầy xúc động. Đêm hôm ấy khi trại giam tỉnh Sơn chỉ còn

văng vẳng tiếng mõ trên vọng canh, giữa gian nhà ngục chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng
nhện, đất thì bừa bài phân phân chuột và phân gián, khói tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng
của một bó đuốc tẩm dầu, có ba cái đầu người đang chăm chú trên một tấm lụa bạch còn
nguyên vẹn lần hồ. Trong đó, một kẻ tử tù “cổ đeo gơng, chân vướng xiềng” đang “đậm tô
từng nét chữ trên vuông lụa bạch trắng tinh” căng trên mảnh ván. Quên rằng cổ đeo gông,
chân vướng xiềng, người tử tù đang dồn hết tinh lực vào từng nét chữ. Dường như lúc này
Huấn Cao khơng cịn là một tử tù mà là một nghệ sĩ đang thể hiện tài năng của mình. Bên
5


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

cạnh đó là thầy thơ lại run run bưng chậu mực và của viên quản ngục khúm núm cất những
đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ.
Nhà văn Nguyễn Tuân đã gọi đó là cảnh tượng lạ lùng xưa nay chưa từng có vì nghệ
thuật thư pháp là một thú vui thanh cao, tao nhã. Trong sự tưởng tượng của tất thảy mọi
người thì nó phải diễn ra ở một khung cảnh phù hợp như thư phịng, thư sảnh hoặc một
khơng gian có rượu, có hoa, có trăng… Vậy mà cảnh cho chữ ở đây là diễn ra trong nhà
giam bẩn thỉu, đầy bóng tối. Lạ nữa vì ở đó có sự sốn vị đổi ngơi, người tử tù bỗng chốc
trở thành người nghệ sĩ tài hoa, uy nghĩ, lẫm liệt, tỏa đầy hào quang còn quản ngục và thầy
thơ lại đáng lẽ phải oai phong, bệ vệ, thét ra lửa bỗng trở nên khúm núm và run run.
Trong đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ, nhà văn Nguyễn Tuân đã sử dụng một cách
triệt để nghệ thuật đối lập. Thủ pháp nghệ thuật này vốn được sử dụng phổ biến trong văn
học lãng mạn, được các nhà văn sử dụng để tô đậm cái phi thường. Nguyễn Tuân sử dụng
nghệ thuật đối lập để nhấn mạnh sự tương phản giữa vẻ đẹp của tấm lụa bạch còn nguyên
vẹn lần hồ, mùi thơm của chậu mực, nét chữ vuông tươi tắn với cái dơ bẩn là cảnh buồng
nhà ngục tối, chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián.
Đối lập giữa ánh sáng của bó đuốc tẩm dầu cháy rừng rực và không gian u tối của chốn

ngục tù. Đối lập giữa vẻ đẹp lồng lộng, sự uy nghi, lẫm liệt của Huấn Cao với sự khúm
núm, run run của quản ngục và thầy thơ lại. Nghệ thuật đối lập không chỉ tô đậm vẻ đẹp
phi thường của người tử tù Huấn Cao mà còn nhấn mạnh chiến thắng của cái đẹp, cái thiện
ở một nơi mà tưởng rằng cái xấu và cái ác ngự trị. Cái đẹp, cái thiện thực sự đã chiến thắng
và tỏa sáng. Cảnh cho chữ đã phá vỡ bóng tối nghìn đời ở chốn ngục tù khiến khơng gian
nhà tù bị đổ sụp. Ở đó chỉ cịn màu trắng của tấm lụa bạch, mùi thơm của chậu mực, khơng
có quản ngục và tử tù mà chỉ có một người nghệ sĩ đang phơ diễn tài năng và những người
cịn lại là những người yêu quý, tán thưởng, trân trọng và sùng kính cái tài cái đẹp. Tất cả
thể hiện nghĩa sâu sắc rằng cái đẹp, cái thiện có thể sản sinh từ nơi tội ác ngự trị, giữa
mảnh đất chết. Nguyễn Tuân quả thực là một tài năng bậc thầy khi ông đã thực hiện đúng
thiên chức của một nhà văn “Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ khơng
ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trơng
nhìn và thưởng thức.” (Thạch Lam).
Ngày mai người tử tù kia sẽ phải ra pháp trường, nhưng dường như không phải ông
đang đi vào cõi chết mà đang đi vào cõi bất tử. Những dòng chữ ơng vừa viết là những
dịng chữ cuối cùng của ơng. Nhưng dù ơng có chết đi thì những nét chữ vng vắn, tươi
tắn nói lên hồi bão tung hồnh của cả đời ơng vẫn mãi cịn đó. Tài năng, khí phách và
thiên lương trong sáng của ơng thể hiện qua từng nét chữ thì vẫn cịn đó. Thiên lương trong
sáng ấy còn hiện qua lời khuyên với viên quản ngục của ông cũng vẫn mãi được người đời
trân trọng và ghi nhớ.
Sau khi “đề xong lạc khoản”, Huấn Cao khen mùi mực thơm, “thở dài” đỡ viên quản
ngục đứng thẳng người dậy, nói: “Tơi bảo thực đấy, thầy quản nên tìm về nhà quê mà ở đã,
6


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng

đến nhem nhuốc mất cái đời lương thiện đi”. Lời khuyên của Huấn Cao mang ý nghĩa cái
đẹp có thể nảy sinh ở nơi đất chết nhưng không thể nào và không bao giờ có thể cùng sống
được với cái xấu xa, tàn bạo. Con người chỉ có thể thưởng thức được cái đẹp khi có bản
chất trong sáng, nhân cách cao thượng mà thôi.
Và khi quản ngục vái tử tù một vái, “nước mắt rỉ vào kẽ miệng” làm cho nghẹn ngào
nói “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh” thì cái vái lạy ấy không chỉ để tạ ơn người đã cho mình
chữ mà cịn là sự cúi mình trước vẻ đẹp của tài năng, khí phách và thiên lương trong sáng.
Cái vái lạy ấy không phải là cái vái lạy đê hèn mà là cái vái lạy làm tôn lên vẻ đẹp thiên
lương của quản ngục. Bởi đó cũng chính là một sự cúi mình trước vẻ đẹp của hoa mai như
Cao Chu Thần từng viết “Nhất sinh đê thủ bái mai hoa”. Cái vái lạy ấy hơn nữa còn cho
thấy cái đẹp đã cảm hóa cái xấu, cái ác, khẳng định cái đẹp có sức mạnh cảm hóa và “cứu
vớt con người”. Từ đó, Nguyễn Tuân muốn thể hiện niềm tin vào con người và đưa ra
tuyên ngôn: cái đẹp phải gắn với cái thiện và người nghệ sĩ trước hết phải có thiên lương
trong sáng.
III. KẾT BÀI
- Nghệ thuật: Nguyễn Tuân là nhà văn uyên bác và tài hoa, trong cả tư tưởng và
cách biểu hiện. Ông đúng là bậc thầy về ngôn ngữ, rất lịch lãm uyên bác về lịch sử, về xã
hội. Đúng như lời Vũ Ngọc Phan đã nói “văn Nguyễn Tn khơng phải thứ văn để người
nông nổi thưởng thức”. Trong “Chữ người tử tù” nhà văn đã xây dựng được một tình
huống truyện độc đáo, sử dụng bút pháp nghệ thuật lí tưởng hóa, nghệ thuật đối lập, nghệ
thuật kể chuyện với cấu trúc, tình tiết, lời thoại và độc thoại, miêu tả tâm lí nhân vật một
cách tinh tế khắc họa tính cách nhân vật đặc sắc. Ông đã sử dụng một loạt từ Hán Việt rất
đắt (pháp trường, tử tù, tử hình, nhất sinh, bộ tứ bình, bức trung đường, lạc khoản, thiên hạ,
thiên lương, lương thiện…) tạo nên màu sắc lịch sử, cổ kính, bi tráng; phục chế lại được
một thời vàng son đã qua nay chỉ cịn vương sót lại, làm hiện lên chân dung những con
người của một thời đại đã qua giờ chỉ còn mờ ảo qua màn sương của thời gian. Đặc biệt,
cái đẹp tuyệt đỉnh, tuyệt đối của nhân vật Huấn Cao không phải hiện lên trực tiếp qua sự
mô tả của tác giả mà thông qua sự đánh giá, nhận xét và thái độ của các nhân vật khác là
quản ngục, thầy thơ lại. Đây là sáng tạo độc đáo của Nguyễn Tuân. Một mặt nó làm cho
chân dung nhân vật hiện lên khách quan, tránh được mọi sự gò ép, áp đặt. Mặt khác, nó

cũng có tác dụng như một chiếc địn bẩy, tôn cái tài, cái đẹp, cùng những phẩm chất đáng
quý của Huấn Cao lên gấp nhiều lần khiến người đọc có cảm giác nhân vật đã trở thành
một huyền thoại, sống mãi trong niềm tôn thờ, ngưỡng mộ của người đời.
- Nội dung: “Chữ người tử tù” cũng như cả tập truyện “Vang bóng một thời” của
Nguyễn Tuân “là một tác phẩm đạt gần tới sự toàn thiện, toàn mĩ” (Vũ Ngọc Phan). Và
Nguyễn Tuân đúng là người nghệ sĩ của cái đẹp và suốt đời đi tìm cái đẹp, có thể khẳng
định nhân vật Huấn Cao trong “Chữ người tử tù” là một hình tượng văn học hồn mĩ, đẹp
7


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

đẽ bậc nhất trong nền văn học dân tộc. Huấn Cao tượng trưng cho cái đẹp của khí phách,
của tài hoa hòa hợp với thiên lương trong sáng. Xây dựng hình tượng Huấn Cao, nhà văn
Nguyễn Tn đã thành cơng trong việc xây dựng một chân dung nghệ thuật điển hình, lí
tưởng về cái đẹp. Đối với Nguyễn Tn, cái đẹp phải ln song song cả “tâm” và “tài” thì
mới thực sự có ý nghĩa. Ơng quan niệm, cái đẹp bao giờ cũng phải đi cùng cái thiện và
người nghệ sĩ say mê cái đẹp trước hết phải có thiên lương trong sáng. Ơng có niềm tin vào
sức mạnh của cái đẹp và cái thiện, khẳng định cái đẹp và cái thiện sẽ luôn chiến thắng, tỏa
sáng. Hơn nữa, thông qua nhân vật Huấn Cao, tác giả đã kín đáo thể hiện tinh thần yêu
nước. Bởi tác phẩm không chỉ tơn vinh một trang anh hùng dũng liệt mà cịn tơn vinh
những nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc, gián tiếp ca ngợi những người anh hùng xả
thân vì nghĩa lớn, sẵn sàng hi sinh vì đất nước. Đây cũng là sự giãi bày kín đáo niềm “…
khát khao theo đuổi một lý tưởng cao cả của người thanh niên Nguyễn Tuân khi mới
bước chân vào đời”. (Trường Chinh).
Đề bài 2: Phân tích nhân vật quản ngục trong “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân
I. MỞ BÀI
Một nền văn học lớn là một nền văn học có nhiều phong cách, một nhà văn lớn là

một nhà văn xây dựng cho mình một phong cách riêng độc đáo. Trong nền văn học Việt
nam, Nguyễn Tuân là một nhà văn tài hoa, uyên bác và có phong cách nghệ thuật rất nổi
bật. Trong tác phẩm của mình, Nguyễn Tn ln đề cao cái đẹp, cái tài hoa và nhất là
luôn trân trọng những sinh hoạt văn hóa tinh thần gắn với hồn xưa đất nước. Truyện ngắn
“Chữ người tử tù” lúc đầu tác phẩm có tên “Dịng chữ cuối cùng”, in trong tạp chí Tao Đàn
năm 1938, sau đó được đổi tên và in trong tập “Vang bóng một thời” xuất bản năm 1940 là
tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám.
Với cảm hứng lãng mạn, Nguyễn Tuân đã thành công trong việc xây dựng một chân dung
nghệ thuật điển hình, lí tưởng về cái đẹp. Nhưng thật thiếu sót khi say mê tài hoa, khí
phách và thiên lương trong sáng của Huấn Cao mà bỏ quên nhân vật quản ngục.
II. THÂN BÀI
1. Khái quát
- Vị trí của nhân vật trong tác phẩm:
Tuy khơng phải là nhân vật chính nhưng viên quản ngục đóng vai trị quan trọng
trong tác phẩm. Viên quản ngục luôn được nhà văn Nguyễn Tuân đặt cạnh Huấn Cao và
hai nhân vật khi trực tiếp khi gián tiếp, khi đối lập khi song hành tạo nên cốt truyện chặt
chẽ, tình huống truyện độc đáo đặc sắc, góp phần tạo nên giá trị nhân sinh, nhân văn sâu
sắc của tác phẩm. Thậm chí có nhiều ý kiến cho rằng vẻ đẹp của nhân vật quản ngục cũng
không kém nhân vật Huấn Cao.
- Tình huống truyện: Tk mục 1.2.đề 1
8


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

2. Nghề nghiệp
Nhân vật quản ngục trong tác phẩm không có tên tuổi cụ thể mà chỉ được gọi theo
chức danh. Chức danh ấy cũng thể hiện nghề nghiệp của ông ta là người đứng đầu và cai

quản nhà ngục, là công cụ đắc lực cho thiết chế xã hội tàn bạo, mục nát đương thời. Chức
năng của ông ta là áp chế và tiêu diệt tội phạm, trong đó có cả những người dám đứng lên
chống lại triều đình và bảo vệ nhân dân. Cảnh sống, thế giới cai trị của quản ngục là chốn
ngục tù, tăm tối, là thế giới của bóng đêm, tội ác dễ đẩy con người vào lọc lừa, tàn nhẫn.
Những tưởng quản ngục cũng giống như bao kẻ khác trong bộ máy thống trị ấy, nhưng trái
lại viên quản ngục lại là người có tính cách dịu dàng, biết trọng người ngay, biết được giá
trị của con người. Chức vụ quản ngục chỉ là “cái áo khốc ngồi của một tâm hồn đẹp”.
3. Tính cách, phẩm chất
3.1. Là người yên phận, có nội tâm sâu sắc, trầm tĩnh
- Viên quản ngục trước hết là một con người cam chịu, yên phận và đúng là một
công cụ của giai cấp thống trị đương thời. Khi nhận tù ơng ta nói “Chuyện triều đình quốc
gia chúng ta biết gì mà bàn bạc cho thêm lời. Nhỡ lại bị vạ miệng thì khốn". Cái khn khổ
phong kiến, cái “phép nước” đã khiến quản ngục quen với việc nhận tù, giao tù, với
"những mánh khóe hành hạ thường lệ”. Nhưng viên quản ngục không phải là một tên nơ lệ
ngoan ngỗn, trung thành mà bên trong con người đó cịn có mầm sống tươi xanh của cái
đẹp. Cái mầm ấy bị đè bẹp nhưng vần khắc khoải sống như chờ đợi một lúc nào đó được
vươn lên.
- Cũng ngay trong phần đầu của tác phẩm, nhà văn Nguyễn Tuân đã miêu tả một số
nét về ngoại hình gợi những ấn tượng ban đầu về nhân vật. Quản ngục được miêu tả là một
người trung niên “đầu đã điểm hoa râm, râu đã ngả màu”. Ông hiện lên với những nét suy
tư, khắc khổ “Đèn leo lét rọi vào một khuôn mặt đang nghĩ ngợi. Ngục quan băn khoăn
ngồi bóp thái dương” và sau đó là vẻ mặt điềm đạm, bình tĩnh, phúc hậu như “mặt nước ao
xuân, bằng lặng, kín đáo và êm nhẹ”. Những nét miêu tả ngoại hình ấy đã làm hiện lên một
con người có nội tâm sâu sắc, kín đáo và trầm tĩnh. Hình ảnh ấy hoàn toàn khác với vẻ
ngoài hống hách, tàn ác của viên quan coi ngục thông thường. Huấn Cao, con người văn võ
song toàn xuất hiện trong nhà tù đã khiến quản ngục rơi vào một tình huống hết sức khó
xử. Một cuộc đấu tranh âm thầm đã diễn ra trong nội tâm và rồi ông cũng phải quyết định
và quyết định ấy khiến tâm hồn ông trở nên bình lặng, êm nhẹ. Cách đối xử của quản ngục
trong tình huống ấy đã thể hiện rõ thiên lương trong sáng của nhân vật.
3.2. Thiên lương trong sáng

- Quản ngục là người có tâm hồn nghệ sĩ khát khao và trân trọng cái đẹp:
Thiên lương trong sáng của quản ngục trước hết thể hiện ở chỗ ông ta là một người
có tâm hồn nghệ sĩ biết biết quý trọng nâng niu cái đẹp và điều đó bộc lộ trước tiên ở sở
thích chơi chữ đẹp. Từ thuở đọc vỡ sách thánh hiền, ông luôn khao khát “được treo ở nhà
riêng một đơi câu đối” do chính tay Huấn Cao viết, bởi “Chữ ông Huấn Cao đẹp lắm,
9


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

vng lắm”. Ơng ln coi chữ ơng Huấn là một vật báu trên đời. Khát khao, lòng trân
trọng cái đẹp của quản ngục mãnh liệt đến mức ơng có thể bất chấp cả tính mạng và địa vị,
mong sao có được mấy chữ của ông Huấn. Và điều ông đau lịng nhất là ơng Huấn dưới
quyền mình nhưng chẳng biết làm cách nào để có thể xin chữ. Biết tính ông Huấn “vốn
khoảnh, trừ chỗ tri kỉ, ông ít chịu cho chữ” quản ngục lo lắng nếu như không xin được chữ
ơng Huấn trước khi bị hành hình thì ơng sẽ “ân hận suốt đời mất”.
- Quản ngục là người có tấm lịng biệt nhỡn liên tài:
Có lẽ, chính niềm say mê, trân trọng cái đẹp đã khiến quản ngục có tấm lịng biệt
nhỡn liên tài, cũng là một biểu hiện rõ nét của thiên lương trong sáng ở nhân vật. Ở đây ta
hiểu biệt nhỡn là cái nhìn trân trọng đặc biệt, liên tài là biết quý cái tài. Biệt nhỡn liên tài là
cái nhìn quý trọng đặc biệt với người tài hoa.
- Cái nhìn “biệt nhỡn liên tài” ấy thể hiện ngay từ khi quản ngục nói về kẻ tử tù với
một thái độ kính trọng khơng che giấu “Tơi nghe ...rất đẹp đó khơng?”. Khi Huấn Cao
bước chân vào nhà ngục, quản ngục vì kính trọng, nể phục tài năng cũng như cốt cách của
ông Huấn nên khác với phong tục nhận tù nhân ngày thường, đã đón những người tù mới
bằng cặp mắt hiền lành “lịng kiêng nể, tuy cố giữ kín đáo mà cũng đã rõ quá rồi”.
- Vì trân trọng cái tài, cái đẹp mà quản ngục đã bất chấp sự nguy hiểm đến tính
mạng để biệt đãi Huấn Cao. Ngày nào quản ngục cũng sai người đem rượu, thịt đến cho

ông Huấn với mong muốn “Ta muốn biệt đãi ông Huấn Cao, ta muốn cho ông ta đỡ cực
trong những ngày cuối cùng cịn lại”. Để xin được chữ của ơng Huấn, quản ngục khơng
những phải dụng cơng, kính cẩn mà cịn “mất ăn mất ngủ” và phải liều mạng. Bởi vì biệt
đãi một tử tù như Huấn Cao là việc làm quá nguy hiểm, là mắc tội phản nghịch có thể sẽ
phải rơi đầu.
- Thậm chí, sợ sự biệt đãi vẫn cịn chưa chu tất, quản ngục đem tất cả dũng khí vào
gặp Huấn Cao. Ông Huấn tỏ ra khinh bạc đến điều, tỏ thái độ miệt thị, coi thường và đợi
một trận lơi đình báo thù. Tuy nhiên, quản ngục chỉ khép nép lui ra và nói: “Xin lĩnh ý”.
Từ hơm ấy, quản ngục không để chân vào buồng giam của ông Huấn và mọi sự biệt đãi
vẫn diễn ra như cũ, thậm chí sự biệt đãi với ơng Huấn và bạn đồng chí của ơng cịn hậu
hĩnh hơn. Bởi vì, trong mắt quản ngục: “những người chọc trời quấy nước, đến trên đầu
người ta, người ta cũng còn chẳng biết có ai nữa, huống chi cái thứ mình chỉ là một kẻ tiểu
lại giữ tù”, trước một người như Huấn Cao quản ngục thấy mình nhỏ bé.
- Ngày nhận được công văn, quản ngục “tái nhợt người đi”, nốt đêm nay thôi, ngày
mai ông Huấn Cao đã bị giải đi để hành hình, vậy là sở nguyện xin chữ của ông có lẽ sẽ
mãi mãi không thể thực hiện. Nhưng nhờ bên cạnh quản ngục có một thầy thơ lại cũng là
người có tấm lịng biệt nhỡn liên tài nên Huấn Cao thấu hiểu nỗi lòng viên quản ngục: “Ta
cảm cái tầm lòng biệt nhỡn liên tài của các ngươi. Nào ta có biết đâu một người như thầy
Quản đây mà lại có những sở thích cao q như vậy. Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một
tấm lòng trong thiên hạ”. Chính nhân cách, phẩm chất của viên quản ngục đã làm cho
10


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

Huấn Cao cảm phục, xúc động mà nhận lời cho chữ. Và có lẽ, Huấn Cao nhận lời cho chữ
khơng chỉ vì ơng cảm động trước tấm lịng của quản ngục mà cịn bởi ơng nhận ra quản
ngục chính là tri âm tri kỉ với mình. Quản ngục khơng phải là người sáng tạo ra cái đẹp

nhưng thật lòng yêu cái đẹp, biết trân trọng, gìn giữ cái đẹp nên Huấn Cao với quản ngục có
khác nào Tử Kì với Bá Nha, một người tài đàn và một người biết thưởng thức tiếng đàn ấy.
3.3. Quản ngục là người có nhân cách đẹp, là biểu tượng của cái đẹp giữa cái trần tục,
tầm thường.
- Viên quản ngục còn là một người có nhân cách đẹp, biểu tượng của cái đẹp đặt trên
cái trần tục tầm thường. Vẻ đẹp nhân cách được thể hiện ở lịng biết giá người, ln lấy cái
tài hoa, khí phách và nhân cách để làm thước đo giá trị con người. Ơng kín đáo và thận
trọng trong cử chỉ, ngơn ngữ khi dị hỏi viên thư lại về tử tù: "Tôi nghe ngờ ngợ. Huấn
Cao?...". Qua câu nói và thái độ của viên thơ lại, ơng nghĩ “có lẽ lão bát này, cũng là một
người khá đây... Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài,
hẳn khơng phải là kẻ xấu hay vơ tình”. Viên quản ngục nghĩ rằng "hắn cũng như mình,
cũng chọn nhầm nghề mất rồi". Đó chính là con mắt nhìn người sâu sắc, nhìn người từ cái
tài, cái tâm chứ không xuất phát từ xuất thân hay vẻ ngồi.
- Quản ngục cũng khơng sợ cường quyền nên dám chơi chữ của một kẻ đại nghịch là
Huấn Cao, dám xin chữ tử tù ngay trong nhà ngục, biến một tử tù thành thần tượng để tôn
thờ, dám đảo lộn trật tự nhà tù để thể hiện thái độ biệt nhỡn liên tài.
- Vẻ đẹp của nhân cách, của thiên lương trong sáng ở nhân vật quản ngục nổi bật lên
trên cái nền xám xịt của chốn ngục tù. Trong tác phẩm, Nguyễn Tuân đã viết về điều đó
“trong hồn cảnh đề lao người ta sống bằng tàn nhẫn, lừa lọc, tính cách dịu dàng và lịng
biết giá người, biết trọng người ngay của viên quản ngục này là một thanh âm trong trẻo
chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn, xô bồ”. Thanh âm trong trẻo vốn là
thanh âm cao, trong, vút lên trong bản đàn mà người ta dễ nhận biết nhưng ở đây cịn có
nghĩa chỉ cái tâm trong sáng, đầy thiện lương của viên quản ngục. Còn bản đàn mà nhạc
luật đều hỗn loạn, xô bồ vốn là những âm sắc phát ra từ tiếng đàn khơng hịa hợp với nhau
dẫn đến sự hỗn loạn, ý muốn nói đến môi trường xã hội, môi trường nhà ngục đầy hỗn tạp,
xấu xa, tàn bạo. Có thể nói đây là câu văn rất hàm súc, sử dụng các hình ảnh hoa mĩ để đối
lập giữa cái trong với cái đục, cái thuần khiết và cái ô trọc, cái cao quý và cái thấp hèn, cái
cá thể mong manh với thế giới hỗn tạp, xô bồ để làm nổi bật vẻ đẹp vượt lên trên cái tầm
thường của quản ngục. Nhà văn cịn bình luận "Ơng trời nhiều khi chơi ác, đem đày ải
những cái thuần khiết vào giữa một đống cặn bã" và người có tâm điền tốt và thẳng thắn

nhưng lại phải ăn ở đời đời, kiếp kiếp với một lũ quay quắt. Như vậy, nhà văn đã thể hiện
ngắn gọn mà sâu sắc bi kịch của quản ngục và khẳng định quản ngục như là viên ngọc
trong trẻo, sáng rỡ giữa đống cặn bã của ngục tù, là một đóa sen ở trong bùn mà khơng bị
hơi tanh.
4. Vẻ đẹp của ngục quan trong cảnh cho chữ
11


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

Không chỉ vẻ đẹp của Huấn Cao mà vẻ đẹp của nhân vật quản ngục cũng được thể
hiện đậm nét và kết tinh nhất trong cảnh cho chữ. Người tử tù cuối cùng đã thực hiện lời
hứa với viên quản ngục, đã thể hiện cái tài hoa tuyệt thế của mình trong một khung cảnh
đầy xúc động. Đêm hơm ấy khi trại giam tỉnh Sơn chỉ còn văng vẳng tiếng mõ trên vọng
canh, giữa gian nhà ngục chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất thì bừa bài phân
phân chuột và phân gián, khói tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng của một bó đuốc tẩm dầu,
có ba cái đầu người đang chăm chú trên một tấm lụa bạch cịn ngun vẹn lần hồ. Trong
đó, một kẻ tử tù “cổ đeo gông, chân vướng xiềng” đang “đậm tô từng nét chữ trên vuông
lụa bạch trắng tinh” căng trên mảnh ván. Quên rằng cổ đeo gông, chân vướng xiềng, người
tử tù đang dồn hết tinh lực vào từng nét chữ. Dường như lúc này Huấn Cao khơng cịn là
một tử tù mà là một nghệ sĩ đang thể hiện tài năng của mình. Bên cạnh đó là thầy thơ lại
run run bưng chậu mực và của viên quản ngục khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh
dấu ô chữ.
Trong đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ, nhà văn Nguyễn Tuân đã sử dụng một cách
triệt để nghệ thuật đối lập. Nghệ thuật đối lập không chỉ tô đậm vẻ đẹp phi thường của
người tử tù Huấn Cao mà còn nhấn mạnh chiến thắng của cái đẹp, cái thiện ở một nơi mà
tưởng rằng cái xấu và cái ác ngự trị. Cái đẹp, cái thiện thực sự đã chiến thắng và tỏa sáng.
Cảnh cho chữ đã phá vỡ bóng tối nghìn đời ở chốn ngục tù khiến không gian nhà tù bị đổ

sụp. Ở đó chỉ cịn màu trắng của tấm lụa bạch, mùi thơm của chậu mực, khơng có quản
ngục và tử tù mà chỉ có một người nghệ sĩ đang phơ diễn tài năng và những người cịn lại
là những người yêu quý, tán thưởng, trân trọng và sùng kính cái tài cái đẹp. Tất cả thể hiện
ý nghĩa sâu sắc rằng cái đẹp, cái thiện có thể sản sinh từ nơi tội ác ngự trị, giữa mảnh đất
chết. Nguyễn Tuân quả thực là một tài năng bậc thầy khi ông đã thực hiện đúng thiên chức
của một nhà văn “Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ khơng ai ngờ tới,
tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trơng nhìn và
thưởng thức.” (Thạch Lam).
Sau khi “đề xong lạc khoản”, Huấn Cao khen mùi mực thơm, “thở dài” đỡ viên quản
ngục đứng thẳng người dậy, nói “Tơi bảo thực đấy, thầy quản nên tìm về nhà quê mà ở đã,
rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng
đến nhem nhuốc mất cái đời lương thiện đi”. Và khi quản ngục vái tử tù một vái, “nước
mắt rỉ vào kẽ miệng” làm cho nghẹn ngào nói “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh” thì cái vái lạy
ấy không chỉ để tạ ơn người đã cho mình chữ mà cịn là sự cúi mình trước vẻ đẹp của tài
năng, khí phách và thiên lương trong sáng. Cái vái lạy ấy không phải là cái vái lạy đê hèn
mà là cái vái lạy làm tôn lên vẻ đẹp thiên lương của quản ngục. Bởi đó cũng chính là một
sự cúi mình trước vẻ đẹp của hoa mai như Cao Chu Thần từng viết “Nhất sinh đê thủ bái
mai hoa”. Cái vái lạy ấy hơn nữa còn cho thấy cái đẹp đã cảm hóa cái xấu, cái ác, khẳng
định cái đẹp có sức mạnh cảm hóa và “cứu vớt con người”. Từ đó, Nguyễn Tuân muốn thể
12


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

hiện niềm tin vào con người và đưa ra tuyên ngôn: cái đẹp phải gắn với cái thiện và người
nghệ sĩ trước hết phải có thiên lương trong sáng.
III. KẾT BÀI
1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

Bằng việc kết hợp hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và tả thực; nghệ thuật xây dựng
nhân vật đặc sắc, thiên về thể hiện nhân vật trong chiều sâu tâm lí qua miêu tả ngoại hình
và các lời độc thoại nội tâm; đặt nhân vật vào tình huống gặp gỡ độc đáo, kết hợp với nghệ
thuật phóng đại, tương phản giúp bộc lộ vẻ đẹp, tính cách nhân vật. Ngồi ra, tác giả còn
sử dụng một loạt từ Hán Việt rất đắt (phiến trát, triều đình quốc gia, án thư, dấu son ti Niết,
tư lự, tâm điền, …) cùng với nghệ thuật dựng người, dựng cảnh tạo nên màu sắc lịch sử, cổ
kính, bi tráng; phục chế lại được một thời vàng son đã qua nay chỉ cịn vương sót lại, làm
hiện lên chân dung những con người của một thời đại đã qua giờ chỉ còn mờ ảo qua màn
sương của thời gian.
2. Nội dung
Với nghệ thuật khắc họa nhân vật đặc sắc, độc đáo, Nguyễn Tuân đã vẽ lên chân
dung quản ngục thật đẹp đẽ. Nhân vật quản ngục là đối tượng thể hiện khía cạnh khác của
chủ đề: biết yêu cái đẹp là điều kiện để người ta trở nên đẹp hơn và giữ được cái đẹp thiên
lương trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Qua nhân vật quản ngục, Nguyễn Tuân gửi gắm quan
niệm thẩm mĩ sâu sắc, tiến bộ rằng cái đẹp có thể sinh ra ở mọi nơi, mọi lúc nhưng cái đẹp
phải gắn với cái thiện không thể ở chung với cái xấu, cái ác, cái đẹp có thể cảm hóa, nâng
đỡ và cứu vớt con người. Đồng thời qua nhân vật, Nguyễn Tuân gửi gắm lòng yêu quê
hương đất nước, niềm trân trọng vẻ đẹp của con người và văn hoá dân tộc.
Đề bài 3: Phân tích tình huống truyện trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của
Nguyễn Tuân
DÀN Ý
I. MỞ BÀI
- Giới thiệu về tác giả, tác phẩm
- Giới thiệu tình huống truyện trong “Chữ người tử tù”.
II. THÂN BÀI
1.Giải thích
- Tình huống truyện là yếu tố quan trọng trong nghệ thuật kể chuyện, đặc biệt là
trong thể loại truyện ngắn. Tình huống truyện là bối cảnh chứa sự kiện đặc biệt, mà trong
sự kiện ấy nhân vật buộc phải thể hiện mình qua cách ứng xử. Tình huống truyện đơi khi
tạo ra những bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời nhân vật. Theo Nguyễn Đăng Mạnh thì

“Tình huống truyện giống như một thứ nước rửa ảnh làm nổi hình, nổi sắc nhân vật”.
Giống như thơ cần một “nhãn tự”, truyện ngắn cùng cần một tình huống truyện hay để
trong tình huống ấy, cuộc sống hiện lên một cách rõ nét và dụng ý nghệ thuật của nhà văn
13


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

được thể hiện một cách sâu sắc. Qua tình huống mà ta thấy đời, thấy người và thấy cả
người nắm ngịi bút.
- Truyện ngắn “Chữ người tử tù” có tình huống truyện rất đặc sắc và cũng đầy éo le.
2.Tình huống truyện “Chữ người tử tù”
2.1. Là tình huống đầy éo le, ngang trái
Truyện xoay quanh cuộc gặp gỡ khác thường giữa quản ngục và Huấn Cao giữa chốn
lao tù. Quản ngục là kẻ đại diện cho thế lực đen tối lại khao khát ánh sáng chữ nghĩa. Huấn
Cao là một tử tù bị kết tội phản loạn lại là một nghệ sĩ tài hoa, một nhân cách cao khiết
được người đời ngưỡng mộ. Sự khác thường này đã tạo tính chất éo le cho tình huống
truyện. Tính chất éo le, ối oăm của tình huống truyện thể hiện qua các phương diện:
* Bối cảnh, sự kiện (Không gian, thời gian của cuộc gặp gỡ)
- Cuộc gặp gỡ diễn ra trong nhà ngục: Tk 1.2. đề 1
- Diễn ra vào những ngày cuối cùng trong cuộc đời Huấn Cao, khi chỉ cịn ít ngày nữa
ơng sẽ phải ra pháp trường nhận cái án chết chém.
* Thân phận hai nhân vật
- Xét về xã hội: vị thế hai người đối lập nhau: một bên là kẻ tử tù đang đợi ngày
hành quyết, một bên là kẻ cầm quyền đại diện cho pháp luật đang giam giữ phạm nhân.
- Xét về nghệ thuật: cả hai đều là những tâm hồn đồng điệu, nhân cách cao đẹp, cùng
khao khát lưu giữ và bảo tồn cái đẹp. Một người sáng tạo ra cái đẹp và một người biết
thưởng thức, trân trọng, giữ gìn cái đẹp.

=> Vừa là kình địch vừa là tri kỉ.
- Éo le, ngang trái hơn nữa là hai người họ vốn ở hai địa vị cao thấp khác nhau
nhưng xét cho cùng thì Huấn Cao và quản ngục đều đang bị giam cầm, tù ngục. Huấn Cao
là một tử tù bị giam cầm theo đúng nghĩa đen là bị giam cầm về thể xác trong nhà ngục.
Nhưng quản ngục dù là đại diện cho thế lực thống trị nhưng cũng là một dạng tù nhân vì
ơng ta bị giam cầm về tinh thần và khát vọng. Bề ngoài quản ngục là đại diện cho thế lực
hắc ám nhưng bên trong ông ta lại tôn thờ những giá trị cao đẹp. Trong tình huống này
người ở vị trí xã hội cao hơn là quản ngục đã không cứu được Huấn Cao, cũng khơng tự
cứu được mình. Nhưng người tử tù Huấn Cao mặc dù sắp lên đoạn đầu đài, lại chẳng
những không cần cứu mà còn cứu được nhân cách của quản ngục.
2.2. Diễn biến của tình huống truyện
TK các đề bài trước để phân tích trên các ý:
- Ngay từ đầu quản ngục đã đón nhận người tử tù bằng thái độ trân trọng
- Quản ngục biệt đãi Huấn Cao, ngày nào cũng cho người mang rượu thịt thết đãi
- Huấn Cao tỏ ra khinh bạc miệt thị, coi thường nhưng vẫn nhẫn nhịn, thậm chí cịn
biệt đãi hậu hĩnh hơn.
- Huấn Cao nhận lời cho chữ và cảnh cho chữ diễn ra đầy xúc động.
3. Ý nghĩa của tình huống truyện
14


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

- Tình huống éo le đã tạo ra kịch tính và sức hấp dẫn cho câu chuyện.
- Giống như một lát cắt cuộc sống để bộc lộ tính cách và thể hiện nhân phẩm con người.
Nếu Huấn Cao là hiện thân của cái đẹp rực rỡ uy nghi thì quản ngục là vẻ đẹp khuất lấp
trong bùn lầy và bóng tối. Cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao và quản ngục làm cho cái đẹp uy
nghi được tỏa sáng và làm cái đẹp khuất lấp được phát sáng. Xét đến cùng thì đây là cuộc

gặp gỡ giữa cái thiện và cái đẹp, cái thiện là sợi dây kết nối vẻ đẹp của hai nhân vật.
- Thơng qua tình huống truyện tác phẩm bộc lộ giá trị tư tưởng sâu sắc:
+ Thể hiện quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân về con người: Đề cao cái tài, cái
tâm của con người. Chữ người tử tù” là bài ca bi tráng, bất diệt về thiên lương, tài năng và
nhân cách cao cả của con người. Hành động cho chữ của Huấn Cao, những dịng chữ cuối
cùng của đời người có ý nghĩa truyền lại cái tài hoa trong sáng cho kẻ tri âm, tri kỉ hơm
nay và mai sau. Đó cũng là tấm lịng muốn giữ gìn cái đẹp cho đời.
+ Thể hiện quan điểm thẩm mỹ: khẳng định, tôn vinh cái đẹp, sự song hành của cái đẹp
và cái thiện trong đời sống.
+ Khẳng định cái đẹp, cái thiện luôn chiến thắng, tỏa sáng và có sức mạnh cảm hóa con
người.
+ Thể hiện tinh thần yêu nước: trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống và ca ngợi
những chiến sĩ cách mạng hi sinh vì đất nước.
III. KẾT LUẬN
- Đánh giá chung về nội dung và nghệ thuật
- Nêu cảm nhận của bản thân về tình huống truyện trong tác phẩm.
Đề bài số 4: Phân tích giá trị tư tưởng và nghệ thuật của cảnh cho chữ trong truyện
ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.
DÀN Ý
I. MỞ BÀI
- Nguyễn Tuân là nhà văn yêu cái đẹp và suốt đời đi tìm cái đẹp. Văn ơng khơng
thiếu những con người, những hồn cảnh đẹp đến hồn bích mà cảnh cho chữ trong “Chữ
người tử tù” là ví dụ điển hình.
- Xuất xứ: Nhan đề ban đầu… (Tk Mở bài đề 1,2)
- Trong tác phẩm “Chữ người tử tù” thì cảnh cho chữ được Nguyễn Tuân đánh giá là
cảnh tượng "xưa nay chưa từng có". Đây chính là đoạn văn hay nhất có giá trị nghệ thuật
cao nhất trong tác phẩm, vừa khắc họa chân dung một tử tù hiên ngang, lẫm liệt, lồng lộng
trên cái nền xám xịt của nhà tù, vừa thể hiện được vẻ đẹp của thiên lương trong sáng của
quản ngục. Từ đó, tác phẩm bộc lộ những giá trị tư tưởng và nghệ thuật có ý nghĩa nhân
văn, sâu sắc.

II. THÂN BÀI
1. Khái quát
15


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

- Giới thiệu về nghệ thuật thư pháp: Tk mục 2.1 đề 1
- Tình huống truyện: Tk mục 1.2 đề 1
- Diễn biến tình huống truyện:TK các đề bài trước để phân tích trên các ý:
+ Ngay từ đầu quản ngục đã đón nhận người tử tù bằng thái độ trân trọng
+ Quản ngục biệt đãi Huấn Cao, ngày nào cũng cho người mang rượu thịt thết đãi
+ Huấn Cao tỏ ra khinh bạc miệt thị, coi thường nhưng vẫn nhẫn nhịn, thậm chí cịn
biệt đãi hậu hĩnh hơn.
- Huấn Cao cảm được tấm lòng biệt nhỡn liên tài của quản ngục nên nhận lời cho
chữ.
2. Cảnh cho chữ
- Thời gian: Tình huống cho chữ diễn ra hết sức tự nhiên trong thời gian giữa đêm nhưng
lại là thời gian cuối cùng của một con người tài hoa.
- Không gian: Cảnh cho chữ thiêng liêng lại được diễn ra trong cảnh u ám của ngục tối.
Bối cảnh được khắc họa trên nền đất ẩm thấp, mùi hôi của dán, chuột…
- Người cho chữ là người tử tù nhưng oai phong, lẫm liệt đang trong tư thế của người nghệ
sĩ đang thi thố tài năng. Quản ngục và thầy thơ lại thì khúm núm, run run. Nghệ thuật đối
lập nhấn mạnh chiến thắng của ánh sáng trước bóng tối, cái đẹp trước cái xấu xa nhơ bẩn,
của cái thiện trước cái ác…
- Giải thích tại sao cảnh cho chữ là cảnh tượng xưa nay chưa từng có:
+ Thơng thường người ta chỉ sáng tác nghệ thuật ở nơi có khơng gian rộng rãi, trang
nghiêm hay ít nhất là nơi sạch sẽ, đằng này cảnh cho chữ lại diễn ra nơi cái ác ngự trị.

+ Người nghệ sĩ làm ra tác phẩm nghệ thuật phải thật sự thoải mái về tâm lí, thể xác
trong khi Huấn Cao phải đeo gơng, xiềng xích và nhận án tử vào ngày hơm sau.
+ Có sự sốn vị đổi ngơi: Người quản ngục là người có quyền bắt buộc kẻ tử tù
nhưng ngược lại kẻ tử tù lại ở vị thế cao hơn có quyền cho hay không cho chữ.
4. Giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của cảnh cho chữ
4.1. Giá trị tư tưởng
- Cảnh cho chữ làm cho cái đẹp uy nghi của Huấn Cao được tỏa sáng và cũng làm cái
đẹp khuất lấp của quản ngục được phát sáng. Xét đến cùng thì đây là cuộc gặp gỡ giữa cái
thiện và cái đẹp, cái thiện là sợi dây kết nối vẻ đẹp của hai nhân vật.
- Đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ bộc lộ giá trị tư tưởng sâu sắc:
+ Thể hiện quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân về con người: Đề cao cái tài, cái
tâm của con người. Chữ người tử tù” là bài ca bi tráng, bất diệt về thiên lương, tài năng và
nhân cách cao cả của con người. Hành động cho chữ của Huấn Cao, những dịng chữ cuối
cùng của đời người có ý nghĩa truyền lại cái tài hoa trong sáng cho kẻ tri âm, tri kỉ hơm
nay và mai sau. Đó cũng là tấm lịng muốn giữ gìn cái đẹp cho đời của nhà văn Nguyễn
Tuân.
16


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

+ Thể hiện quan điểm thẩm mỹ: khẳng định, tôn vinh cái đẹp, sự song hành của cái đẹp
và cái thiện trong đời sống.
+ Khẳng định cái đẹp, cái thiện ln chiến thắng, tỏa sáng và có sức mạnh cảm hóa con
người.
+ Thể hiện tinh thần yêu nước: trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống và ca ngợi
những chiến sĩ cách mạng hi sinh vì đất nước.
4.2. Giá trị nghệ thuật

Nguyễn Tuân là nhà văn uyên bác và tài hoa, trong cả tư tưởng và cách biểu hiện.
Ông đúng là bậc thầy về ngôn ngữ, rất lịch lãm uyên bác về lịch sử, về xã hội. Đúng như
lời Vũ Ngọc Phan đã nói “văn Nguyễn Tn khơng phải thứ văn để người nông nổi thưởng
thức”. Đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ được đặt trong một tình huống truyện độc đáo, sử
dụng triệt để nghệ thuật đối lập, xây dựng các tình tiết, lời thoại một cách có ý nghĩa, tinh
tế để góp phần khắc họa chân dung, tính cách nhân vật. Ơng đã sử dụng từ Hán Việt rất đắt
kết hợp với nghệ thuật dựng người dựng cảnh tạo nên màu sắc lịch sử, cổ kính, bi tráng
phục chế lại được khung cảnh của một thời vàng son nay chỉ cịn vương sót lại, làm hiện
lên chân dung những con người của một thời đại đã qua giờ chỉ còn mờ ảo qua màn sương
của thời gian.
III. KẾT LUẬN
- Khái quát lại vấn đề
- Trình bày suy nghĩ cá nhân
Đề bài số 5: “Chữ người tử tù” là một khúc tráng ca ca ngợi cái đẹp bất diệt (…) đem
đến cho người đọc niềm tin vào sức mạnh cứu vớt con người của cái đẹp”
(Theo Văn xuôi lãng mạn Việt Nam trong nhà trường phổ thông)
Anh/chị hãy phân tích tác phẩm Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân để làm rõ nhận
định trên.
DÀN Ý
I. MỞ BÀI
- Giới thiệu Nguyễn Tuân và “Chữ người tử tù”
- Giới thiệu ý kiến trong đề bài :“Chữ người tử tù là một khúc tráng ca ca ngợi cái đẹp bất
diệt (…) đem đến cho người đọc niềm tin vào sức mạnh cứu vớt con người của cái đẹp”
II. THÂN BÀI
1. Giải thích ý kiến
- Tráng ca: bài ca với âm hưởng hùng tráng, mạnh mẽ.
- Cái đẹp: là phạm trù cơ bản và trung tâm của mĩ học. Cái đẹp có trong thiên nhiên, trong
sản phẩm lao động, ở con người và trong nghệ thuật. Nếu nói, những hoạt động của con
người đều bị chi phối bởi quy luật cái đẹp thì nghệ thuật là nơi tập trung cao nhất của quy
luật đó. Trong nghệ thuật nói chung, trong văn chương nói riêng, cái đẹp của nội dung

cũng phải phù hợp với cái đẹp của hình thức.
17


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

- Nói cái đẹp trong “Chữ người tử tù” “đem đến cho người đọc niềm tin vào sức mạnh cứu
vớt con người của cái đẹp” là nói đến khả năng hướng thiện của cái đẹp; khả năng dẫn dắt,
cảm hóa, “hướng đạo” và giúp con người có thêm sức mạnh trên con đường thực hành
“thiên lương”.
2. Phân tích tác phẩm để làm rõ nhận định
2.1. Cái đẹp siêu việt, trác tuyệt tập trung thể hiện ở hình tượng nhân vật Huấn Cao
a. Cái đẹp toát lên từ nhân vật Huấn Cao:
- Cái đẹp của chữ và thú chơi chữ đẹp
+ Thú chơi chữ là thú chơi cao sang dành riêng cho “tao nhân mặc khách”.
+ Viết chữ đẹp là một hoạt động sáng tạo nghệ thuật, người viết chữ đẹp là nghệ sĩ, người
biết thưởng thức chữ là người có tâm hồn đẹp.
- Huấn Cao được xây dựng nên như hình tượng nghệ thuật — nơi thể hiện sức mạnh của
chân — thiện — mĩ: (nguyên mẫu, phân tích nhân vật Huấn Cao để chứng minh)
b. Cảnh cho chữ
- Một cảnh tượng xưa nay chưa từng có:
+ Trong buồng giam chật chội, ẩm ướt, dơ bẩn, cái đẹp được tạo hình đơi tay người tử tù.
+ Sự thay đổi ngơi bậc lạ lùng: Người tù thì ung dung lẫm liệt, ngục quan thì khúm núm,
run run.
=> Cái đẹp có thể được sản sinh trên miền đất tội ác nhưng nó khơng sống chung với cái ác
mà có sức mạnh chiến thắng cái ác.
- Nghệ thuật đối lập nhấn mạnh chiến thắng của cái đẹp, cái thiện
- Cái đẹp là nơi gặp gỡ của những tấm lòng:

+ Cái đẹp đã đem viên quản ngục đến gần người tử tù để giữa họ có một sự tri ngộ sâu sắc,
sự đồng điệu của những cái tâm trong sáng.
2.2. …đem đến cho người đọc niềm tin vào sức mạnh cứu vớt con người của cái đẹp
- Phân tích ngắn gọn nhân vật quản ngục: Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa, chỉ đường cho
nhân vật: Khiến nhân vật dụng công, liều mạng xin chữ. Cái đẹp tốt lên từ “những nét chữ
vng tươi tắn” và từ lời khuyên chân thành cũng như cốt cách của người sáng tạo ra nó đã
vạch một con đường hướng đạo cho viên quản ngục. Hành động cái cúi đầu bái lạy của
viên quản ngục là cái cúi đầu trước cái đẹp. Đó là cái cúi đầu để người ta “đứng thẳng
người ” ngẩng cao đầu đi theo “thiên lương”.
—> Cái đẹp là một thứ quyền uy thực sự, thiêng liêng, tuyệt đối. Nó phải đi liền với cái
chân và cái thiện.
3. Bình luận
3.1. Đánh giá về ý kiến: “Chữ người tử tù” là khúc ca đẹp đẽ, hào hùng nhất về cái
đẹp bất diệt. Cái đẹp ấy sẽ trở thành bất diệt bởi nó là cái đẹp siêu việt, trác tuyệt; cái đẹp
ấy được truyền lại cho những người tri kỉ hôm nay và mai sau. Con người đến mãi sau này
vẫn trân trọng, ngợi ca cái đẹp như thế.
18


Chị Đẹp Dạy Văn
SĐT: 0975.243.107
Fanpage & Insta: Chị Đẹp Dạy Văn

3.2. Đánh giá chung về nội dung và nghệ thuật:
- Về nghệ thuật: Tk phần đánh giá nghệ thuật của các đề trước
- Về nội dung:
+ Thể hiện quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân về con người: Đề cao cái tài, cái
tâm của con người. Chữ người tử tù” là bài ca bi tráng, bất diệt về thiên lương, tài năng và
nhân cách cao cả của con người.
+ Thể hiện quan điểm thẩm mỹ: khẳng định, tôn vinh cái đẹp, sự song hành của cái đẹp

và cái thiện trong đời sống.
+ Khẳng định cái đẹp, cái thiện luôn chiến thắng, tỏa sáng và có sức mạnh cảm hóa con
người.
+ Thể hiện tinh thần yêu nước: trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống và ca ngợi
những chiến sĩ cách mạng hi sinh vì đất nước.
III. KẾT LUẬN
- Tóm lược
- Nêu cảm nghĩ cá nhân về vai trò của cái đẹp trong cuộc sống

19