Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (148.86 KB, 3 trang )
Các hiện tượng biến đổi ngữ âm
• Những biến đổi vị trí • Những biến đổi kết hợp
1. Những biến đổi vị trí
Trong các ngôn ngữ Âu châu, những biến đổi vị trí của các âm tố thường bị quy
định bởi vị trí đối với trọng âm, vị trí ở đầu hay ở cuối từ.
Trong số các biến đổi vị trí, hiện tượng nhược hoá (reduction) được coi là phổ
biến hơn cả. Nhược hoá là làm yếu âm tố đi về cường độ và trường độ. Hiện tượng
nhược hoá nguyên âm thường do trọng âm quy định, trong tiếng Nga chẳng hạn,
nguyên âm [o] ở trước hoặc sau trọng âm có thể bị nhược hoá thành [ə] hoặc [a].
Những biến đổi của các âm tố ở đâu hay cuối từ cũng là những biến đổi vị trí
hay gặp. Những biến đổi này thường xảy ra đối với các phụ âm. Trong một số
ngôn ngữ, ví dụ tiếng Nga, ở cuối từ, các phụ âm hữu thanh thườg được phát âm
thành âm vô thanh tương ứng: [b] → [p], [d] → [t], [] → [k]
Trong tiếng Việt, nư đã nói, trọng âm không có vai trò "thống trị", do đó sự chi
phối của nó đối với các âm tố cũng không có hiệu lực đáng kể, không gây nên hiện
tượng nhược hoá mạnh như trong các ngôn ngữ Âu châu.
Mô hình âm tiết tiếng Việt với 5 thành tố đã tạo nên một cấu trúc rất chặt chẽ.
Ở tất cả các vị trí, các âm tố, nói chung, không bị biến đổi, kể cả vị trí cuối từ là vị
trí vốn rất dễ tạo nên sự biến đổi âm tố trong các ngôn ngữ Âu châu. Vì vậy, so với
các ngôn ngữ này, tiếng Việt ít có những biến đổi vị trí.
2. Những biến đổi kết hợp (sự biến đổi ngữ âm trong lời nói)
Mỗi âm tố, dù là phụ âm hay nguyên âm khi phát ra (cấu âm) đều phải trải qua ba
giai đoạn:
- Khởi lập: Các cơ quan phát âm chuyển từ vị trí cũ tới vị trí cần thiết cho việc
phát ra âm tố đó.
- Thủ vị: Các cơ quan giữ nguyên vị trí đã tiến tới, không thay đổi.
- Thoái hồi: Các cơ quan rời khỏi vị trí trên.
Biến đổi kết hợp là kết quả của sự tác động lẫn nhau giữa các âm tố trong ngữ
lưu. Bản chất của nó là sự thay đổi ranh giới giữa các giai đoạn của quá trình cấu
âm một âm tố.
2.1. Hiện tượng thích nghi (accommodation)