Tài liệu ĐỀ TÀI " MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN – CHI NHÁNH AN GIANG " pdf

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 1



TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH












NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG




MỘT SỐ BIỆN PHÁP
PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN – CHI NHÁNH AN GIANG

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC










Long Xuyên, tháng 06 năm 2008


Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 2




TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC



MỘT SỐ BIỆN PHÁP
PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN – CHI NHÁNH AN GIANG



Chuyên ngành: TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

Sinh viên thực hiện: NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG
Lớp: DH5TC Mã số sinh viên: DTC041749
Giáo viên hướng dẫn: TS. Bùi Thanh Quang

Long Xuyên, tháng 06 năm 2008

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 3

LỜI CẢM ƠN


Sau 04 năm học tập và rèn luyện dưới giảng đường Đại Học An Giang, được
quý thầy cô truyền đạt kiến thức cùng với thời gian thực tập tại Ngân hàng
Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn – Chi nhánh An Giang, nay em đã hoàn thành
xong khóa luận tốt nghiệp.

Qua khóa luận tốt nghiệp, em xin gửi lời chân thành cảm ơn đến:
- Thầy Bùi Thanh Quang, Giám đốc Ngân hàng Nông Nghiệp – Chi nhánh
Châu Thành đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này.
- Các thầy cô Trường Đại học An Giang.
- Ban Giám Đốc cùng các anh, chị tại Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần
Sài Gòn – Chi nhánh An Giang đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em
trong suốt thời gian thực tập tại ngân hàng.

Kính chúc quý thầy cô được dồi dào sức khỏe, công tác tốt.
Kính chúc Ban Giám Đốc và các anh, chị tại Ngân hàng Thương Mại Cổ
Phần Sài Gòn – Chi nhánh An Giang được nhiều sức khỏe, luôn hoàn thành tốt
nhiệm vụ để xây dựng ngân hàng ngày càng phát triển và đạt hiệu quả cao hơn.
Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng kiến thức và thời gian nghiên cứu có giới
hạn nên không tránh khỏi những sai sót, rất mong được sự nhận xét và đóng góp

ý kiến của các thầy cô, các anh chị tại ngân hàng và các bạn sinh viên.

Trân trọng kính chào!





An Giang, ngày 16 tháng 06 năm 2008.



Sinh viên

Nguyễn Thị Hồng Nhung






Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 4




CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG




Giáo viên hướng dẫn: TS. Bùi Thanh Quang







Người chấm, nhận xét 1: …………………………………………









Người chấm, nhận xét 2: …………………………………………

Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng bảo vệ luận văn
Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh ngày …… tháng …… năm ……

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 5





Nhận xét của đơn vị thực tập
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN –
CHI NHÁNH AN GIANG

Long Xuyên, ngày …… tháng …… năm ……







Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 6

TÓM TẮT


Ngân hàng là một loại hình kinh doanh đặc biệt, kinh doanh tiền tệ. Ngân hàng có nhiều chức
năng quan trọng. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng cũng như những ngành nghề khác, cũng ẩn
chứa nhiều rủi ro , như rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng,… Các loại rủi ro này có ảnh hưởng
rất lớn đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Đặc biệt là rủi ro tín dụng, đây là loại rủi ro mà một
khi đã phát sinh thì sẽ gây cho ngân hàng rất nhiều khó khăn trong việc khắc phục hậu quả.
Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang từ khi chính thức đi vào hoạt động tháng
06/2006 đến nay, cùng với định hướng và mục tiêu phát triển chung của toàn hàng là không ngừng mở
rộng quy mô hoạt động và hạn chế thấp nhất những rủi ro có thể xảy ra, làm cho ngân hàng và hệ
thống ngân hàng “an toàn để phát triển” và “phát triển phải an toàn”.
Để thực hiện được điều đó, bản thân các ngân hàng luôn chú trọng quan tâm đến
rủi ro, nhất là rủi ro tín dụng và luôn có các biện pháp nghiệp vụ cần thiết nhằm
phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng có thể xảy ra.
Đề tài “ Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn – Chi nhánh An Giang” được thực hiện dựa
trên cơ sở tiếp xúc thực tế hoạt động cung cấp tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng tại
ngân hàng. Trên cơ sở đó, phân tích thực trạng của hoạt động cung cấp tín dụng tại
ngân hàng, các biện pháp ngân hàng đang áp dụng trong việc phòng ngừa rủi ro tín
dụng.
Từ đó, đề tài đưa ra một số biện pháp nhằm để phòng ngừa và hạn chế không để
rủi ro tín dụng xảy ra, như:
- Xây dựng một chính sách tín dụng hiệu quả.
- Nâng cao chất lượng thẩm định khách hàng.
- Hoàn thiện kỹ thuật cho vay.
- Đa dạng hóa khách hàng, loại hình cho vay.
- Chuyển rủi ro cho bên thứ 03.

- Tăng cường thu thập thông tin khách hàng.
- Xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.
- Nghiêm chỉnh chấp hành những quy định của Ngân hàng Nhà nước.







MỤC LỤC
o0o

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 7


Chương 1: Tổng quan 1
1.1. Lý do chọn đề tài 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1
1.3. Phương pháp nghiên cứu 2
1.4. Phạm vi nghiên cứu 2

Chương 2: Ngân hàng thương mại – Các rủi ro trong hoạt động ngân hàng 3
2.1. Khái niệm về ngân hàng thương mại 3
2.2. Chức năng của ngân hàng thương mại 3
2.2.1. Ngân hàng thương mại là trung gian tín dụng 3
2.2.2. Ngân hàng thương mại là trung gian thanh toán 3
2.2.3. Ngân hàng thương mại cung cấp các dịch vụ ngân hàng 4

2.3. Những vấn đề cơ bản về tín dụng 4
2.3.1. Khái niệm về tín dụng 4
2.3.2. Chức năng của tín dụng 5
2.3.2.1. Chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ 5
2.3.2.2. Chức năng tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội 5
2.3.2.3. Chức năng phản ánh và kiểm soát các hoạt động kinh tế 6
2.3.3. Vai trò của tín dụng 6
2.3.3.1. Mặt tích cực 6
2.3.3.2. Mặt tiêu cực 7
2.4. Các nguyên tắc tín dụng 7
2.4.1. Vốn vay phải sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín
dụng và có hiệu quả kinh tế 7
2.4.2. Vốn vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi theo đúng hạn đã cam
kết trong hợp đồng tín dụng 8
2.5. Những vấn đề chung về rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng 8
2.5.1. Đặc trưng trong kinh doanh ngân hàng 8
2.5.2. Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng 9
2.5.2.1. Rủi ro ngân hàng 9
2.5.2.2. Phân loại rủi ro 9
2.5.3. Ảnh hưởng của rủi ro trong kinh doanh ngân hàng 12
2.6. Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng 12
2.6.1. Rủi ro tín dụng 12
2.6.2. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng 13
2.6.2.1. Rủi ro tín dụng do nguyên nhân khách quan 13
2.6.2.2. Rủi ro tín dụng do nguyên nhân chủ quan 14
2.6.3. Dấu hiệu nhận biết rủi ro tín dụng 16
2.6.3.1. Phát hiện sớm các dấu hiệu 16
2.6.3.2. Nhận diện rủi ro qua các dấu hiệu cảnh báo và xác định vấn đề 18
2.6.4. Các chỉ tiêu để đánh giá hoạt độn tín dụng 20
2.6.4.1. Tỷ số Nợ quá hạn trên Tổng dư nợ 20

2.6.4.2. Tỷ số Hệ số thu nợ 20
2.6.4.3. Tỷ số giữa các khoản xóa nợ ròng so với tổng cho vay và cho thuê
tài chính 20
2.6.4.4. Tỷ số dự phòng tổn thất tín dụng hàng năm so với tổng cho vay và cho
thuê tài chính 20
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 8

2.7. Phân nhóm nợ 20
2.8. Quản lý rủi ro tín dụng 24

Chương 3: Thực trạng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh
An Giang 26
3.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang 26
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội An Giang 26
3.1.1.1. Điều kiện tự nhiên 26
3.1.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội 26
3.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi
nhánh An Giang 26
3.1.3. Sơ lược về tình hình hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi
nhánh An Giang 27
3.1.4. Vai trò, chức năng 29
3.1.4.1. Vai trò 29
3.1.4.2. Chức năng 29
3.1.5. Cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý 29
3.1.6. Một số vấn đề về tín dụng của Ngân hàng TMCP Sài Gòn 31
3.1.6.1. Nguyên tắc vay vốn 31
3.1.6.2. Điều kiện và thủ tục vay vốn 31
3.1.6.3. Đối tượng cho vay 32

3.1.6.4. Phương thức cho vay 33
3.1.6.5. Thời hạn cho vay 34
3.1.6.6. Mức cho vay 35
3.1.6.7. Lãi suất cho vay 35
3.1.6.8. Trả nợ gốc và lãi 36
3.1.6.9. Gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn nợ 36
3.1.6.10. Đảm bảo tín dụng 37
3.2. Quy trình tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn 37
3.2.1. Tiếp nhận và hướng dẫn khách hàng lập hồ sơ vay vốn 38
3.2.2. Thẩm định hồ sơ pháp lý, tài chính, hồ sơ vay, hồ sơ đảm bảo, khả năng
trả nợ của phương án (phân tích tín dụng) 39
3.2.3. Xét duyệt ra quyết định cho vay, ký hợp đồng tín dụng 40
3.2.4. Giải ngân, theo dõi, giám sát sử dụng vốn vay 41
3.2.5. Thu nợ, lãi, phí và xử lý phát sinh 41
3.2.6. Kết thúc hợp đồng tín dụng: tất toán, thanh lý, giải chấp tài sản, lưu hồ
sơ 41
3.3. Thực trạng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang. 42
3.3.1. Phân tích doanh số cho vay 42
3.3.2. Phân tích doanh số thu nợ 43
3.3.3. Phân tích dư nợ 45
3.3.4. Phân tích nợ quá hạn 46
3.3.5. Phân nhóm nợ tại thời điểm 31/12/2007 47
3.4. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn –
Chi nhánh An Giang 48
3.4.1. Chỉ tiêu Nợ quá hạn trên Tổng dư nợ 48
3.4.2. Chỉ tiêu Hệ số thu nợ 48
3.5. Một số nguyên nhân dẫn đến nợ quá hạn và ảnh hưởng của nó tại Ngân hàng
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 9

TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang trong thời gian qua 49
3.5.1. Nguyên nhân chủ quan 49
3.5.2. Nguyên nhân khách quan 49
3.5.3. Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi
nhánh An Giang 49
3.6. Thực trạng triển khai và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài
Gòn – Chi nhánh An Giang 49
3.6.1. Công tác thẩm định khách hàng 49
3.6.2. Quản lý nợ vay 50
3.6.3. Xếp hạng tín dụng 52
3.6.4. Lập kế hoạch kiểm tra, tiến hành kiểm tra – giám sát tín dụng định kỳ
hoặc đột xuất 52

Chương 4: Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang 55
4.1. Xây dựng một chính sách tín dụng hiệu quả 55
4.1.1. Mục đích 55
4.1.2. Ý nghĩa 55
4.1.3. Nội dung chính sách 56
4.2. Nâng cao chất lượng thẩm định khách hàng 56
4.3. Hoàn thiện kỹ thuật cho vay 57
4.4. Đa dạng hóa khách hàng, loại hình cho vay 59
4.5.Chuyển rủi ro cho bên thứ 03 59
4.6. Tăng cường thu thập thông tin của khách hàng 59
4.7. Xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả 59
4.8. Nghiêm chỉnh chấp hành những quy định của Ngân hàng Nhà nước 59

Chương 5: Kết luận và kiến nghị 61
5.1. Kết luận 61

5.2. Kiến nghị 62
. 5.2.1. Đối với Ngân hàng Nhà nước 62
5.2.2. Đối với Ngân hàng TMCP Sài Gòn 62


Tài liệu tham khảo
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 10

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Biểu phí gia hạn, điều chỉnh kỳ hạn nợ 37
Bảng 3.2: Doanh số cho vay 42
Bảng 3.3: Doanh số thu nợ 44
Bảng 3.4: Dư nợ 45
Bảng 3.5: Nợ quá hạn 47
Bảng 3.6: Phân nhóm nợ tại thời điểm 31/12/2007 47
Bảng 3.7: Nợ quá hạn trên Tổng dư nợ 48
Bảng 3.8: Hệ số thu nợ 48



DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Chức năng trung gian tín dụng 3
Sơ đồ 2.2: Chức năng trung gian thanh toán 4
Sơ đồ 2.3: Khái niệm về tín dụng 4
Sơ đồ 2.4: Các loại rủi ro 11
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ tổ chức 29

Sơ đồ 3.2: Quy trình tín dụng ngắn hạn 38



DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Doanh số cho vay 43
Biểu đồ 3.2: Doanh số thu nợ 44
Biểu đồ 3.3: Dư nợ 46

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 11

CHƯƠNG 1:
TỔNG QUAN

1.1. Lý do chọn đề tài:
Trong thời gian qua, tình hình kinh tế - xã hội của đất nước ta ngày càng phát
triển: Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới
WTO, thu hút ngày càng nhiều vốn đầu tư nước ngoài… Đi cùng với sự ổn định về
tình hình kinh tế, xã hội đó là sự đầu tư, mở rộng sản xuất của ngày càng nhiều
ngành nghề sản xuất kinh doanh. Do đó, nhu cầu về vốn cũng không ngừng được
tăng lên. Để đáp ứng đủ nguồn vốn cho xã hội, nơi mà nhiều người sản xuất kinh
doanh tìm đến đó chính là ngân hàng.
Ngân hàng là một loại hình kinh doanh đặc biệt, kinh doanh tiền tệ. Ngân hàng
có nhiều chức năng quan trọng. Trong đó, cung cấp tín dụng là một trong những
chức năng thu về lợi nhuận nhiều nhất cho ngân hàng. Hoạt động kinh doanh của
ngân hàng cũng như những ngành nghề khác, cũng ẩn chứa nhiều rủi ro , như rủi ro
tỷ giá, rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng,… Các loại rủi ro này có ảnh hưởng rất lớn đến

hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Đặc biệt là rủi ro tín dụng, đây là loại rủi ro mà
một khi đã phát sinh thì sẽ gây cho ngân hàng rất nhiều khó khăn trong việc khắc
phục hậu quả.
Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang từ khi chính thức đi vào hoạt
động tháng 06/2006 đến nay, cùng với định hướng và mục tiêu phát triển chung của
toàn hàng là không ngừng mở rộng quy mô hoạt động và hạn chế thấp nhất những rủi
ro có thể xảy ra. Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Chi nhánh An Giang đã không ngừng
phát triển, mở rộng việc cung cấp tín dụng cho nhiều đối tượng khách hàng. Đi cùng
với việc mở rộng cung cấp tín dụng, ngân hàng cũng đã có nhiều biện pháp nhằm
hạn chế thấp nhất các rủi ro tín dụng có thể xảy ra, làm cho ngân hàng và hệ thống
ngân hàng “an toàn để phát triển” và “phát triển phải an toàn”.
Để thực hiện được điều đó, bản thân các ngân hàng luôn chú trọng quan tâm đến
rủi ro, nhất là rủi ro tín dụng và luôn có các biện pháp nghiệp vụ cần thiết nhằm
phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng có thể xảy ra. Cùng với kiến thức đã được nhà
trường cung cấp về hoạt động tín dụng trong ngân hàng trên cơ sở lý thuyết, để thấy
được tình hình thực tế tại các ngân hàng nên tôi chọn nghiên cứu đề tài: “ Một số
biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương Mại
Cổ Phần Sài Gòn – Chi nhánh An Giang”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu:
Trong quá trình kinh doanh của mình, các ngân hàng, tổ chức tín dụng luôn
không ngừng cạnh tranh với nhau nhằm thu hút khách hàng. Vì vậy, Ngân hàng
Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn – Chi nhánh An Giang cũng không tránh khỏi sự cạnh
tranh từ các ngân hàng, tổ chức tín dụng khác trên địa bàn. Do đó, yêu cầu đặt ra
nhằm đảm bảo tính cạnh tranh cho ngân hàng là vừa phục vụ tốt cho khách hàng, vừa
bảo toàn vốn và có lãi cho ngân hàng.
Xuất phát từ yêu cầu đó, khóa luận đi sâu vào việc nghiên cứu một số chỉ tiêu cụ

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 12

thể như: doanh số cho vay, doanh số thu nợ, dư nợ cho vay, dư nợ quá hạn, …. Từ
đó, đề ra một số giải pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro, góp phần nâng cao
chất lượng tín dụng tại ngân hàng.
1.3. Phương pháp nghiên cứu:
Cùng với kiến thức đã được trang bị tại trường, kết hợp với thời gian thực tập tại
ngân hàng, chuyên đề tốt nghiệp dựa vào một số phương pháp nghiên cứu sau:
- Thu thập số liệu trực tiếp tại ngân hàng như: doanh số cho vay, doanh số thu
nợ, dư nợ cho vay, dư nợ quá hạn, ….
- Nghiên cứu các văn bản tín dụng, các nghị định, nghị quyết, quyết định của
Ngân hàng Nhà Nước, Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn.
- Phương pháp xử lý số liệu: mô tả thông qua bảng số liệu, nhận xét, đánh giá.
Áp dụng phương pháp so sánh tuyệt đối, tương đối qua các thời điểm.
1.4. Phạm vi nghiên cứu:
Tập trung nghiên cứu, tìm hiểu những biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong
quá trình họat động của Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn – Chi nhánh An
Giang từ tháng 06 năm 2006 đến nay.




Tóm tắt chương 1: Đây là chương cơ sở hình thành đề tài, mục đích của việc nghiên
cứu đề tài, phương pháp nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu của đề tài.

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 13

CHƯƠNG 2:
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI –
CÁC RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

2.1. Khái niệm về ngân hàng thương mại:
Nghị định của Chính phủ số 49/2000/NĐ-CP ngày 12/09/2000 định nghĩa: “Ngân
hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các
hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện
các mục tiêu kinh tế của Nhà nước”.

2.2. Chức năng của ngân hàng thương mại:
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường và hệ thống ngân hàng phát triển các ngân
hàng thương mại thực hiện 03 chức năng sau:
2.2.1. Ngân hàng thương mại là trung gian tín dụng:
Đây là chức năng cơ bản và quan trọng nhất của ngân hàng thương mại.
Chức năng trung gian tín dụng được minh họa qua sơ đồ sau:

Sơ đồ 2.1: Chức năng trung gian tín dụng








Trong chức năng này, ngân hàng thương mại một mặt là người đứng ra huy động
và tập trung các nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, như vốn nhàn
rỗi của các tổ chức kinh tế, cá nhân, các tầng lớp dân cư, … biến nó thành nguồn vốn
tín dụng để cho vay (cấp tín dụng); mặt khác trên cơ sở nguồn vốn đã huy động
được, ngân hàng sử dụng để đáp ứng nhu cầu vốn kinh doanh, vốn đầu tư cho các
ngành kinh tế và nhu cầu vốn tiêu dùng của xã hội.
Nhờ nguồn vốn tín dụng lớn và luân chuyển liên tục, thông qua việc thực hiện
chức năng nói trên sẽ làm cho nền kinh tế phát triển được cung ứng vốn ngày càng
đầy đủ để phát tiển.
2.2.2. Ngân hàng thương mại là trung gian thanh toán:


Công ty
Xí nghiệp

Tổ chức kinh tế
Cá nhân
…
Ngân
hàng
thương
mại

Công ty
Xí nghiệp
Tổ chức kinh tế
Hộ gia đình
Cá nhân
…

Thu nhận
Tiền gửi, tiền tiết kiệm
Phát hành kỳ
phiếu, trái phiếu

Cấp
tín

dụng
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 14

Đây là chức năng quan trọng cho thấy tính chất “đặc biệt” trong hoạt động của
ngân hàng thương mại.

Chức năng trung gian thanh toán được thể hiện qua sơ đồ sau:
Sơ đồ 2.2: Chức năng trung gian thanh toán







Thực hiện chức năng trung gian thanh toán, ngân hàng thương mại trở thành
người thủ quỹ và là trung tâm thanh toán của xã hội. Thực hiện chức năng này, ngân
hàng thương mại đứng ra làm trung gian để thực hiện các khoản giao dịch thanh toán
giữa các khách hàng, giữa người mua, người bán, … để hoàn tất các quan hệ kinh tế
thương mại giữa họ với nhau.
2.2.3. Ngân hàng thương mại cung ứng các dịch vụ ngân hàng:
Trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng và ngân quỹ, ngân hàng có những
điều kiện thuận lợi mà không phải tổ chức nào cũng có như kho quỹ, hệ thống thông
tin, mối quan hệ rộng khắp với các doanh nghiệp. Qua đó, ngân hàng có thể thực
hiện tư vấn tài chính, nhận ủy thác, dịch vụ kiều hối, … để nhận tiền hoa hồng, sẽ
vừa tiết kiệm chi phí vừa đạt hiệu quả cao.
2.3. Những vấn đề cơ bản về tín dụng:
2.3.1. Khái niệm về tín dụng:
Tín dụng là quan hệ vay muợn, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa người đi vay
và người cho vay dựa trên nguyên tắc hoàn trả.
Tín dụng được biểu hiện theo sơ đồ:
Sơ đồ 2.3: Khái niệm tín dụng

tr
ả tiền

Gi
ấy

Người trả tiền
Người mua
(công ty, tổ
chức kinh tế, cá
nhân…)
Ngân
hàng
thương
mại

Người thụ
hưởng, người
bán (xí nghiệp,
tổ chức kinh tế,
cá nhân, …)

L

ệnh

qua tài kho
ản

báo

có

Ngân hàng

Khách hàng
đi vay
Hòan trả vốn gốc và lãi vay khi đến hạn
Cho vay vốn có thời hạn
Thế chấp, cầm cố
bảo lãnh
Tín chấp
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 15

Mặc dù, tín dụng có quá trình tồn tại và phát triển lâu dài qua nhiều hình thái
kinh tế xã hội, với nhiều hình thức khác nhau, song đều có tính chất quan trọng sau:
- Tín dụng trước hết là sự chuyển giao quyền sử dụng một số tiền (hiện kim)
hoặc tài sản (hiện vật) từ chủ thể này sang chủ thể khác, chứ không làm thay đổi
quyền sở hữu chúng.
- Tín dụng bao giờ cũng có giới hạn và phải đựơc “hoàn trả”.
- Giá trị của tín dụng không những được bảo tồn mà còn được nâng cao nhờ lợi
tức tín dụng.

2.3.2. Chức năng của tín dụng:
Tín dụng có 03 chức năng:
2.3.2.1. Chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ:
Đây là chức năng cơ bản nhất của tín dụng, nhờ chức năng này của tín dụng mà
các nguồn vốn tiền tệ trong xã hội được điều hòa từ nơi “thừa” sang nơi “thiếu” để sử
dụng nhằm phát triển kinh tế.
Tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ là 02 mặt hợp thành chức năng cốt lõi của
tín dụng:
- Ở mặt tập trung vốn tiền tệ: Nhờ sự hoạt động của hệ thống tín dụng mà các
nguồn tiền nhàn rỗi được tập trung lại, bao gồm tiền nhàn rỗi của dân chúng, vốn
bằng tiền của các doanh nghiệp, vốn bằng tiền của các tổ chức đoàn thể, xã hội, …
- Ở mặt phân phối lại vốn tiền tệ: Đây là mặt cơ bản của chức năng này – đó là
sự chuyển hóa để sử dụng các nguồn vốn đã tập trung được để đáp ứng nhu cầu tiêu
dùng trong toàn xã hội.
Cả 02 mặt tập trung và phân phối lại vốn đều được thực hiện theo nguyên tắc
hoàn trả vì vậy tín dụng có ưu thế rõ rệt, nó kích thích mặt tập trung vốn, nó thúc đẩy
việc sử dụng vốn có hiệu quả.
Nhờ chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ của tín dụng, mà phần lớn
nguồn tiền trong xã hội từ chỗ là tiền “nhàn rỗi” một cách tương đối đã được huy
động và sử dụng cho các nhu cầu của sản xuất và đời sống, làm cho hiệu quả sử dụng
vốn trong toàn xã hội tăng lên.
2.3.2.2. Chức năng tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội:
Nhờ hoạt động của tín dụng mà nó có thể phát huy chức năng tiết kiệm tiền mặt
và chi phí lưu thông cho toàn xã hội, điều này thể hiện qua các mặt sau đây:
- Hoạt động tín dụng, trước hết tạo điều kiện cho sự ra đời của các công cụ lưu
thông tín dụng như thương phiếu, kỳ phiếu, ngân hàng, các loại séc, … cho phép
thay thế một số lượng lớn tiền mặt lưu hành nhờ đó làm giảm bớt các chi phí có liên
quan như in tiền, đúc tiền, vận chuyển, bảo quản tiền, …
- Với sự hoạt động của tín dụng, đặc biệt là tín dụng ngân hàng đã mở ra một
khả năng lớn trong việc mở tài khoản và giao dịch thanh toán thông qua ngân hàng

dưới các hình thức chuyển khoản hoặc bù trừ cho nhau.


Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 16

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của tín dụng thì hệ thống thanh toán qua ngân
hàng ngày càng mở rộng, vừa cho phép giải quyết nhanh chóng các mối quan hệ kinh
tế, vừa thúc đẩy quá trình ấy, tạo điều kiện cho nền kinh tế - xã hội phát triển.
- Nhờ hoạt động của tín dụng, mà các nguồn vốn đang nằm trong xã hội được
huy động để sử dụng cho các nhu cầu của sản xuất và lưu thông hàng hóa sẽ có tác
dụng tăng tốc độ chu chuyển vốn trong phạm vi toàn xã hội.
2.3.2.3. Chức năng phản ánh và kiểm soát các hoạt động kinh tế:
Đây là chức năng phát sinh, hệ quả của 02 chức năng trên.
Sự hoạt động của vốn tín dụng phần lớn là sự vận động gắn liền với sự vận động
của vật tư, hàng hóa, chi phí trong các xí nghiệp, các tổ chức kinh tế, vì vậy qua đó
tín dụng không những là tấm gương phản ánh hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp, mà còn thông qua đó thực hiện việc kiểm soát các hoạt động đó nhằm ngăn
chặn các hiện tượng tiêu cực, lãng phí, vi phạm pháp luật, … trong hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
2.3.3. Vai trò của tín dụng:
Vai trò của tín dụng bao gồm 02 mặt: tích cực và tiêu cực.
2.3.3.1. Mặt tích cực:
 Tín dụng góp phần thúc đẩy sản xuất lưu thông hàng hóa phát triển:
- Tín dụng trước hết là nguồn cung ứng vốn cho các doang nghiệp, các tổ chức
kinh tế.
- Tín dụng là một trong những công cụ để tập trung vốn một cách hữu hiệu
trong nền kinh tế.
- Tín dụng không những là công cụ tập trung vốn mà còn là công cụ thúc đẩy

tích tụ vốn cho các xí nghiệp, tổ chức kinh tế.
Có thể nói, trong mọi nền kinh tế - xã hôi, tín dụng đều phát huy vai trò to lớn
nói trên.
- Đối với doanh nghiệp: Tín dụng góp phần cung ứng vốn, bao gồm vốn cố
định và vốn lưu động.
- Đối với dân chúng: Tín dụng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư.
- Đối với toàn xã hội: Tín dụng là tăng hiệu suất sử dụng vốn.
Tất cả đều hợp lực và tác động lên đời sống kinh tế - xã hội khiến tạo ra động lực
phát triển rất mạnh mẽ mà không có công cụ tài chính nào có thể thay thế được.
 Tín dụng góp phần ổn định tiền tệ, giá cả:
Trong khi thực hiện chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ, tín dụng đã
góp phần làm giảm khối lượng tiền tệ lưu hành trong nền kinh tế, đặc biệt là tiền mặt
trong tay các tầng lớp dân cư, làm giảm áp lực lạm phát, nhờ vậy góp phần làm ổn
định tiền tệ. Mặt khác, do cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế, tạo điều kiện cho
các doanh nghiệp hoàn thành kế hoạch sản xuất kinh doanh … làm cho sản xuất ngày
càng phát triển, sản phẩm hàng hóa dịch vụ làm ra ngày càng nhiều, đáp ứng được

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 17

nhu cầu ngày càng tăng của xã hội, chính nhờ đó mà tín dụng góp phần làm ổn định
thị truờng giá cả trong nước …
 Tín dụng góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm và ổn định trật tự
xã hội:
Một mặt, do tín dụng có tác dụng thúc đẩy nền kinh tế phát triển, sản xuất hàng
hóa và dịch vụ ngày càng gia tăng có thể thỏa mãn nhu cầu đời sống của người lao
động. Mặt khác, do vốn tín dụng cung ứng đã tạo ra khả năng trong việc khai thác
các tiềm năng sẵn có trong xã hội như tài nguyên thiên nhiên, lao động, đất đai … do
đó có thể thu hút nhiều lực lượng lao động của xã hội để tạo ra lực lượng sản xuất

mới để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Một xã hội phát triển lành mạnh, đời sống được ổn định, ai cũng có công ăn việc
làm … đó là tiền đề quan trọng ổn định trật tự xã hội.
 Tín dụng góp phần phát triển các mối quan hệ quốc tế:
Tín dụng còn có vai trò quan trọng để mở rộng và phát triển các mối quan hệ
kinh tế đối ngoại và mở rộng giao lưu quốc tế. Sự phát triển của tín dụng không
những ở trong phạm vi quốc nội mà còn mở rộng ra phạm vi quốc tế, nhờ đó nó thúc
đẩy mở rộng và phát triển các quan hệ kinh tế đối ngoại, nhằm giúp đỡ và giải quyết
các nhu cầu lẫn nhau trong quá trình phát triển đi lên của mỗi nước, làm cho các
nước có điều kiện xích lại gần nhau hơn và cùng nhau phát triển.
2.3.3.2. Mặt tiêu cực:
Nếu để tín dụng phát triển một cách tràn lan không kiểm soát, thì không những
không làm cho nền kinh tế phát triển mà còn làm cho lạm phát có thể gia tăng gây
ảnh hưởng xấu đến đời sống kinh tế, xã hội.
2.4. Các nguyên tắc tín dụng:
Việc vay vốn là nhu cầu tự nguyện của khách hàng và là cơ hội để ngân hàng cấp
tín dụng và thu lợi nhuận từ hoạt động của mình. Tuy nhiên, cấp tín dụng liên quan
đến việc sử dụng vốn huy động của khách hàng nên phải tuân thủ những nguyên tắc
nhất định. Nói chung khách hàng vay vốn của ngân hàng phải đảm bảo 02 nguyên
tắc:
2.4.1. Vốn vay phải sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín
dụng và có hiệu quả kinh tế:
Việc sử dụng vốn vay vào mục đích gì do 02 bên, ngân hàng và khách hàng, thỏa
thuận và ghi vào trong hợp đồng tín dụng. Đảm bảo sử dụng vốn vay đúng mục đích
thỏa thuận nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và khả năng thu hồi nợ vay sau
này. Do vậy, về phía ngân hàng trước khi cho vay cần tìm hiểu rõ mục đích vay vốn
của khách hàng đồng thời phải kiểm tra xem khách hàng có sử dụng vốn vay đúng
như mục đích đã cam kết hay không. Điều này rất quan trọng vì việc sử dụng vốn
vay đúng mục đích hay không có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thu hồi nợ sau này.
Về phía khách hàng , việc sử dụng vốn vay đúng mục đích góp phần nâng cao

hiệu quả sử dụng vốn vay đồng thời khách hàng đảm bảo khả năng hoàn trả nợ cho
ngân hàng. Từ đó, nâng cao uy tín của khách hàng đối với ngân hàng và củng cố
quan hệ vay vốn giữa khách hàng và ngân hàng sau này.

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 18

2.4.2. Vốn vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi vay theo đúng hạn đã
cam kết trong hợp đồng tín dụng:
Hoàn trả nợ gốc và lãi vay là nguyên tắc không thể thiếu trong hoạt động cho
vay. Điều này xuất phát từ tính chất tạm thời nhàn rỗi của nguồn vốn mà ngân hàng
sử dụng để cho vay. Đại đa số nguồn vốn mà ngân hàng sử dụng để cho vay là vốn
huy động từ khách hàng gửi tiền. Do đó, sau khi cho vay trong một thời hạn nhất
định khách hàng vay tiền phải hoàn trả lại cho ngân hàng để ngân hàng hoàn trả lại
cho khách hàng gửi tiền. Hơn nữa bản chất của quan hệ tín dụng là quan hệ chuyển
nhượng tạm thời quyền sử dụng vốn vay nên sau một thời gian nhất định vốn vay
phải được hoàn trả, cả gốc và lãi.
Các nguyên tắc này nhằm đảm bảo cho Ngân hàng có thể tồn tại và hoạt động
một cách bình thường.
2.5. Những vấn đề chung về rủi ro trong kinh doanh ngân hàng:
2.5.1. Đặc trưng trong kinh doanh ngân hàng:
Là doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực đặc biệt, hoạt động kinh doanh của
ngân hàng thương mại có những đặc trưng cơ bản như sau:
- Ngân hàng thương mại là ngân hàng kinh doanh tiền gửi.
Trên thị trường tài chính, ngân hàng thương mại là tổ chức trung gian tài chính
quan trọng, chuyển tải những khoản vốn huy động được trong xã hội đến những
người có nhu cầu chi tiêu và đầu tư. Với chức năng ban đầu là nhận tiền gửi của xã
hội, sau đó ngân hàng thương mại đã trở thành các chủ thể chuyên mua bán quyền sử
dụng vốn.

- Hoạt động của ngân hàng thương mại có tính nhạy cảm cao và luôn chịu sự
giám sát chặt chẽ của pháp luật.
Kinh doanh ngân hàng dựa trên niềm tin, vì vậy tính nhạy cảm trong kinh doanh
rất cao. Chỉ cần một biến động nhỏ cũng có thể gây tác động đối với hoạt động kinh
doanh ngân hàng (một sự thay đổi nhỏ về lãi suất cũng có thể dẫn đến sự dịch chuyển
khách hàng từ ngân hàng này sang ngân hàng khác).
Nếu ngân hàng hoạt động tốt, sẽ góp phần tiết kiệm các nguồn lực, giảm thiểu chi
phí cho xã hội, tạo điều kiện cho nền kinh tế tăng trưởng và phát triển bền vững.
Ngược lại, khi ngân hàng phá sản sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những người gửi tiền,
và sự phá sản của ngân hàng luôn có hiệu ứng dây chuyền, lây lan rất lớn và có tác
động xấu đến nền kinh tế, cho nên hoạt động kinh doanh ngân hàng phải được giám
sát chặt chẽ, thường xuyên bằng các luật định.
- Các sản phẩm, dịch vụ của ngân hàng thương mại mang tính tương đồng, dễ
bắt chước và gắn chặt với yếu tố thời gian.
Các sản phẩm, dịch vụ mà ngân hàng thương mại cung cấp cho khách hàng rất đa
dạng. Song phần lớn các sản phẩm của mỗi ngân hàng này lại tương đồng với các sản
phẩm của các ngân hàng thương mại khác. Nếu một ngân hàng thương mại vừa thực
hiện một loại hình dịch vụ nào đó có hiệu quả thì ngay lập tức có thể bị các ngân
hàng khác thực hiện theo. Như vậy, khái niệm sản phẩm dịch vụ mới của ngân hàng
thương mại phải được hiểu là sản phẩm dịch vụ mà ngân hàng đó đưa ra thị trường
trước các đối thủ cạnh tranh.
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 19

Mặt khác, thời gian chính là yếu tố quan trọng thực hiện giá trị sản phẩm, đồng
thời cũng là một trong những yếu tố quyết định giá cả của sản phẩm dịch vụ ngân
hàng. Vì vậy, các sản phẩm dịch vụ ngân hàng luôn gắn chặt với yếu tố thời gian.
- Khách hàng của ngân hàng rất đông đảo và đa dạng.
Khách hàng của ngân hàng thương mại đông đảo và đa dạng, đòi hỏi của khách

hàng đối với sản phẩm dịch vụ của ngân hàng cũng rất khác nhau. Vì vậy, mỗi ngân
hàng phải nghiên cứu xây dựng chiến lược khách hàng phù hợp.
- Kinh doanh ngân hàng gắn liền với yếu tố rủi ro.
Rủi ro có thể xảy ra đối với bất kỳ loại hình kinh doanh nào. Tuy nhiên, rủi ro
trong kinh doanh ngân hàng có những điểm khác biệt với các lĩnh vực kinh doanh
khác về mức độ và nguyên nhân. Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng có tính lan
truyền và để lại hậu quả to lớn, không chỉ bao gồm rủi ro nội tại của ngành, mà còn
của tất cả các ngành khác trong nền kinh tế, không chỉ trong phạm vi một quốc gia
mà còn ảnh hưởng đến nhiều quốc gia khác.
2.5.2. Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng:
2.5.2.1. Rủi ro ngân hàng:
Rủi ro ngân hàng không phải là nổi ám ảnh của hệ thống ngân hàng một nước mà
là nổi ám ảnh chung của các hệ thống ngân hàng trên thế giới. Những bất ngờ luôn
xảy ra, ngay cả đối với những ngân hàng giỏi nhất, nhiều kinh nghiệm nhất cũng khó
phỏng đoán. Vì vậy, rủi ro ngân hàng và quản lý nó luôn luôn là nhữnng vấn đề thời
sự cho mỗi nền kinh tế trong mỗi thời kỳ.
Có nhiều cách hiểu rủi ro khác nhau, có nhiều định nghĩa về rủi ro của các nhà
kinh tế và các nhà kinh doanh. Khó tìm được một định nghĩa nào là hoàn hảo, song
rủi ro thường có 02 đặc điểm:
- Biên độ rủi ro, đó là sự thiệt hại từ rủi ro gây ra ở mức độ nào.
- Tần số xuất hiện của rủi ro nhiều hay ít.
Là một doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, ngân hàng thương mại cũng gánh chịu
các rủi ro do các tác động của môi trường vĩ mô và vi mô gây nên như các doanh
nghiệp khác.
2.5.2.2. Phân loại rủi ro:
Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng về cơ bản có thể chia thành 02 loại: rủi ro môi
trường và rủi ro đặc thù.
 Rủi ro môi trường:
Rủi ro môi trường luôn luôn tồn tại trong tổ chức và ngoài tổ chức. Hay nói cách
khác, rủi ro môi trưòng gồm 02 loại: rủi ro môi trường vĩ mô và rủi ro môi trường

cạnh tranh.
- Rủi ro môi trường vĩ mô: Môi trường mà ngân hàng hoạt động chứa đựng
muôn vàn rủi ro, chúng tác động đến ngân hàng bằng nhiều cách: hoặc làm suy yếu
khả năng chịu đựng rủi ro của ngân hàng, hoặc gây cho ngân hàng những thiệt hại về
tài chính. Những rủi ro này rất khó kiểm soát nên chúng được gọi là “rủi ro không

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 20

kiểm soát được”. Trong thực tế, người ta có thể kiểm soát chúng ở mức độ hạn chế
trên cơ sở dự báo.
Các rủi ro môi trường vĩ mô mà ngân hàng thường gặp là:
+ Rủi ro tự nhiên hay rủi ro bất khả kháng: lũ lụt, hỏa hoạn, động đất, …
+ Rủi ro về luật pháp liên quan đến việc thay đổi các luật lệ gây bất lợi cho ngân
hàng. Ở các nước đang phát triển, đây là rủi ro có thể gây thiệt hại lớn cho nền kinh
tế, do thiếu các luật lệ hay các quy định cần thiết.
+ Rủi ro về kinh tế liên quan đến sự vận động của nền kinh tế và chu kỳ kinh
doanh: lạm phát, thất nghiệp, suy thoái kinh tế, khủng hoảng, … Ảnh hưởng của các
yếu tố này đến ngân hàng thường rất lớn.
- Rủi ro môi trường cạnh tranh: Một ngân hàng trong hoạt động kinh doanh
thường chịu tác động của khách hàng hoặc các đối thủ cạnh tranh từ nhiều phía. Từ
đó luôn nhận rất nhiều các tác động đầy rủi ro.
 Rủi ro đặc thù:
Luôn tồn tại trong lĩnh vực hay ngành nghề kinh doanh. Rủi ro đặc thù là rủi ro
do bản chất của ngành hay lĩnh vực kinh doanh tạo ra. Trong lĩnh vực ngân hàng, rủi
ro đặc thù thường bao gồm:
- Rủi ro về quản lý: Rủi ro này có thể bắt nguồn từ ban quản lý ngân hàng do
thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm hoặc thiếu khả năng điều hành. Nó cũng có thể
xảy ra do sự yếu kém về năng lực hay đạo đức của nhân viên ngân hàng.

- Rủi ro cung cấp các dịch vụ tài chính hay rủi ro kinh doanh, bao gồm: Rủi ro
về hoạt động, rủi ro về sản phẩm, rủi ro về công nghệ, rủi ro đòn cân nợ, rủi ro do
thiếu nổ lực nghiên cứu và phát triển.
- Rủi ro thích ứng vốn: Nó thể hiện ngân hàng có quy mô vốn nhỏ thường ít an
toàn hơn ngân hàng có vốn lớn.
- Rủi ro tài sản thế chấp: Tài sản thế chấp không đủ giá trị để bù đắp thiệt hại
cho ngân hàng.
Có thể tóm tắt phân loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng qua sơ đồ sau:










Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 21

Sơ đồ 2.4: Các loại rủi ro

Các loại rủi ro có quan hệ mật thiết với nhau không thể tách rời.
RR trong kinh doanh
ngân hàng
RR đặc thù
RR môi trường
RR môi
trường cạnh
tranh
RR môi
trường vĩ
mô
RR tỷ giá
RR tín dụng
RR lãi suất
RR thanh khoản
RR về luật pháp
RR về tự nhiên
RR kinh tế
RR về điều chỉnh
RR đòn cân nợ
RR tài sản thế chấp
RR thích ứng vốn
RR cung c

ấp dịch

vụ tài chính
RR về chiến lược
RR về hoạt động
RR về công nghệ
RR về văn hóa ngân hàng
RR về sản phẩm
RR quản lý
RR do tham ô

RR do thiếu năng lực quản lý
RR về tổ chức
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 22

2.5.3. Ảnh hưởng của rủi ro trong kinh doanh ngân hàng:
Cũng như các doanh nghiệp khác, ngân hàng cũng có thể gặp rủi ro và có thể bị
mất vốn. Nhưng do kinh doanh trong lĩnh vực đặc biệt, nên rủi ro trong kinh doanh
ngân hàng không chỉ ảnh hưởng đến bản thân ngân hàng thương mại mà còn tác
động xấu đến nền kinh tế - xã hội.
 Rủi ro xảy ra tạo cho ngân hàng những tổn thất về mặt tài chính:
Bất kỳ một rủi ro nào xảy ra cũng gây nên những tổn thất về tài chính cho ngân
hàng: hoặc làm tăng chi phí hoạt động của ngân hàng, hoặc làm giảm thu nhập của
ngân hàng. Nếu thu không đủ chi ngân hàng sẽ bị thua lỗ, nghiêm trọng hơn ngân
hàng có thể bị phá sản.
Rủi ro và tổn thất tài chính là điều khó tránh khỏi trong việc tìm kiếm lợi nhuận,
hoạt động nào mang lại lợi nhuận cao thì khả năng xảy ra rủi ro sẽ lớn. Điều đó đặt ra
cho ngân hàng là phải cân nhắc lựa chọn phương án kinh doanh nhằm đạt được sự

cân bằng hợp lý giữa lợi nhuận với rủi ro và tổn thất.
 Rủi ro xảy ra làm giảm uy tín của ngân hàng:
Những thiệt hại về uy tín của ngân hàng, làm mất lòng tin của của công chúng là
những tổn thất còn lớn hơn rất nhiều so với những tổn thất về mặt tài chính. Các thua
lỗ trong hoạt động của ngân hàng luôn có ảnh hưởng bất lợi đến niềm tin của công
chúng. Khi dân chúng thiếu tin tưởng vào khả năng kinh doanh của ngân hàng, hoặc
nghi ngờ ngân hàng mất khả năng thanh toán, họ sẽ đồng loạt rút tiền gửi ra khỏi
ngân hàng, dẫn đến việc khủng hoảng tài chính hoặc phá sản của ngân hàng.
 Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng còn gây tác động xấu đến nền kinh tế - xã
hội:
Các thua lỗ của ngân hàng nếu nghiêm trọng có thể làm cổ đông mất vốn đầu tư,
những người gửi tiền mất đi những khoản tiền tiết kiệm mà suốt đời mới có được.
Tình trạng tài chính xấu của một ngân hàng còn tạo ra sự nghi ngờ của những người
gửi tiền về sự ổn định và khả năng thanh toán của hệ thống ngân hàng, gây tác động
xấu đến tình hình tài chính của các ngân hàng khác, kéo theo phản ứng dây chuyền
và phá vỡ tính ổn định của thị trường tài chính.
2.6. Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng:
2.6.1. Rủi ro tín dụng:
Rủi ro tín dụng phát sinh trong trường hợp ngân hàng không thu được đầy đủ cả
gốc và lãi của các khoản cho vay, hoặc việc thanh toán nợ gốc và lãi vay không đúng
hạn.
Rủi ro tín dụng là vấn đề đặc biệt được quan tâm không chỉ ở phạm vi các ngân
hàng, mà còn trong toàn nền kinh tế.
Rủi ro tín dụng là một loại rủi ro do sự suy giảm về khả năng trả nợ của các
khách hàng. Giảm giá trị của khoản cho vay tín dụng không chỉ bao gồm việc không
trả được nợ của khách hàng tăng lên mà còn dẫn đến thị trường vốn định giá khả
năng tín dụng của công ty qua mức lãi suất cao hơn đối với các công cụ nợ do công
ty phát hành, hoặc là việc giảm giá của các cổ phiếu, hoặc giảm cấp các đại lý.

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 23

Đây cũng chính là việc định giá về chất lượng của các công cụ nợ mà các công ty
phát hành.
Rủi ro tín dụng rất nguy hiểm, khi một vài khách hàng quan trọng không trả được
nợ có thể gây nên những khoản lỗ lớn cho ngân hàng và có thể dẫn ngân hàng đến
tình trạng mất khả năng thanh toán.
2.6.2. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng:
2.6.2.1. Rủi ro tín dụng do nguyên nhân khách quan:
 Rủi ro do môi trường kinh tế không ổn định:
- Rủi ro tất yếu của quá trình tự do hóa tài chính, hội nhập quốc tế.
Quá trình tự do hoá tài chính và hội nhập quốc tế có thể làm cho nợ xấu gia tăng
khi tạo ra một môi trường cạnh tranh gay gắt, khiến hầu hết các doanh nghiệp, những
khách hàng thường xuyên của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy
luật chọn lọc khắc nghiệt của thị trường. Bên cạnh đó, bản thân sự cạnh tranh của các
ngân hàng thương mại trong nước và quốc tế trong môi trường hội nhập kinh tế cũng
khiến cho các ngân hàng trong nước với hệ thống quản lý yếu kém gặp phải nguy cơ
rủi ro nợ xấu tăng lên bởi hầu hết các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn sẽ bị các
ngân hàng nước ngoài thu hút.
- Thiếu sự quy hoạch, phân bổ đầu tư một cách hợp lý đã dẫn đến khủng hoảng
thừa về đầu tư trong một số ngành.
Nền kinh tế thị trường tất yếu sẽ dẫn đến cạnh tranh, các nhà kinh doanh sẽ tìm
kiếm ngành nào có lợi nhất để đầu tư và sẽ rời bỏ những ngành không đem lại lợi
nhuận cho họ và do đó có sự chuyển dịch vốn từ ngành này qua ngành khác và đây
cũng là một hiện tượng khách quan. Tuy nhiên ở nước ta thời gian qua, sự cạnh tranh
đã phát triển một cách tự phát, hoàn toàn không đi kèm với sự quy hoạch hợp lý, hợp
tác, phân công lao động, chuyên môn hoá lao động, sự bất lực trong vai trò của các
hiệp hội nghề nghiệp và sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước.
Thời gian qua, tại một số địa phương đã xảy ra tình trạng mặc dù điều kiện địa

phương không thuận lợi cho việc chăn nuôi bò sữa, nhưng tại đây chính quyền địa
phương lại khuyến khích người dân tham gia vào các chương trình chăn nuôi bò sữa
điều này tất yếu dẫn đến việc là đầu tư không hiệu quả, không thể thu hồi vốn. Hay
tại nhiều tỉnh đồng bằng Sông Cửu Long đất nông nghiệp đã được chuyển thành khu
công nghiệp, khu dân cư. Nhưng thật trớ trêu, không ít khu dân cư có rất ít người dân
sinh sống, còn các khu công nghiệp thì đang bỏ hoang, nông dân mất nghề phải chịu
cảnh ly nông…
 Rủi ro do môi trường pháp lý không thuận lợi:
- Sự kém hiệu quả của cơ quan pháp luật cấp địa phương.
Trong những năm gần đây, Quốc hội, Ủy ban thường vụ quốc hội, Chính phủ,
Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan đã ban hành nhiều luật, văn bản dưới
luật hướng dẫn thi hành luật liên quan đến hoạt động tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên,
luật và các văn bản đã có song việc triển khai vào hoạt động ngân hàng thì lại hết sức
chậm chạp và còn gặp phải nhiều vướng mắc bất cập như một số văn bản về việc
cưỡng chế thu hồi nợ. Những văn bản này đều có quy định: Trong những trường
hợp khách hàng không trả được nợ, ngân hàng có quyền xử lý tài sản đảm bảo nợ
Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 24

vay. Trên thực tế, các ngân hàng thương mại không làm được điều này vì ngân hàng
là một tổ chức kinh tế, không phải là cơ quan quyền lực nhà nước, không có chức
năng cưỡng chế buộc khách hàng bàn giao tài sản đảm bảo cho ngân hàng để xử lý
hoặc việc chuyển tài sản đảm bảo nợ vay để Tòa án xử lý qua con đường tố tụng…
cùng nhiều các quy định khác dẫn đến tình trạng ngân hàng thương mại không thể
giải quyết được nợ tồn đọng, tài sản tồn đọng.
- Sự thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa hiệu quả của Ngân hàng Nhà nước.
Bên cạnh những cố gắng và kết quả đạt được, hoạt động thanh tra ngân hàng và
đảm bảo an toàn hệ thống chưa có sự cải thiện căn bản về chất lượng. Năng lực cán
bộ thanh tra, giám sát chưa đáp ứng được yêu cầu, thậm chí một số nghiệp vụ kinh

doanh và công nghệ mới Thanh tra ngân hàng còn chưa theo kịp. Nội dung và
phương pháp thanh tra, giám sát lạc hậu, chậm đựơc đổi mới. Vai trò kiểm toán chưa
đựơc phát huy và hệ thống thông tin chưa được tổ chức một cách hữu hiệu. Thanh tra
tại chỗ vẫn là phương pháp chủ yếu, khả năng kiểm soát toàn bộ thị trường tiền tệ và
giám sát rủi ro còn yếu. Thanh tra ngân hàng còn hoạt động một cách thụ động theo
kiểu xử lý vụ việc đã phát sinh, ít có khả năng ngăn chặn và phòng ngừa rủi ro và vi
phạm. Mô hình tổ chức của thanh tra ngân hàng còn nhiều bất cập. Do vậy mà có
những sai phạm của các ngân hàng thương mại không được thanh tra Ngân hàng Nhà
nước cảnh báo, có biện pháp ngăn chặn từ đầu, để đến khi hậu quả nặng nề đã xảy ra
rồi mới can thiệp. Hàng loạt các sai phạm về cho vay, bảo lãnh tín dụng ở một số
ngân hàng thương mại dẫn đến những rủi ro rất lớn, có nguy cơ đe dọa sự an toàn
của cả hệ thống lẽ ra có thể đã được ngăn chặn ngay từ đầu nếu bộ máy thanh tra
phát hiện và xử lý sớm hơn.
- Hệ thống quản lý thông tin còn bất cập.
Hiện nay ở Việt Nam chưa có một cơ chế công bố thông tin đầy đủ về doanh
nghiệp và ngân hàng. Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng (CIC) của Ngân hàng
Nhà nước đã hoạt động đã quá một thập niên và đã đạt được những kết quả bước đầu
rất đáng khích lệ trong việc cung cấp thông tin kịp thời về tình hình hoạt động tín
dụng nhưng chưa phải là cơ quan định mức tín nhiệm doanh nghiệp một cách độc lập
và hiệu quả, thông tin cung cấp còn đơn điệu, thiếu cập nhật và ngoài ra việc kết nối
thông tin với trang Web – CIC qua đường X25 của Chi cục tin học ngân hàng còn
nhiều trục trặc, chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu tra cứu thông tin tại Thành phố
Hồ Chí Minh. Đó cũng là thách thức cho hệ thống ngân hàng trong việc mở rộng và
kiểm soát tín dụng cho nền kinh tế trong điều kiện thiếu một hệ thống thông tin
tương xứng. Nếu các ngân hàng cố gắng chạy theo thành tích, mở rộng tín dụng
trong điều kiện môi trường thông tin không cân xứng thì sẽ gia tăng nguy cơ nợ xấu
cho hệ thống ngân hàng.
2.6.2.2. Rủi ro tín dụng do nguyên nhân chủ quan:
 Rủi ro do các nguyên nhân từ phía ngân hàng cho vay:
- Do không thấy được năng lực của khách hàng.

- Do không thẩm định kỹ về khách hàng trước khi cho vay.

Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – CN An Giang

GVHD: TS. Bùi Thanh Quang Trang 25

- Do cán bộ ngân hàng thiếu đạo đức nghề nghiệp, yếu kém về trình độ chuyên
môn nghiệp vụ, dẫn đến việc cho vay khống, cho vay không đúng mục đích, thẩm
định dự án đầu tư, phương án kinh doanh không chính xác.
- Do cho vay tập trung quá nhiều vào một lĩnh vực.
- Do giá trị tài sản đảm bảo tiền vay không đáp ứng được yêu cầu thu nợ của
ngân hàng.
- Do ngân hàng quá chú trọng đến lợi tức, đặt kỳ vọng về lợi tức cao hơn
khoản cho vay lành mạnh.
- Do không tìm hiểu kỹ thị trường, thiếu thông tin thị trường dẫn đến cho vay
không hợp lý.
- Do thiếu thông tin về khách hàng nên ngân hàng đã cho những khách hàng
kinh doanh kém hiệu quả vay vốn, nên việc thu nợ gặp khó khăn, đến hạn khách
hàng không trả được nợ cho ngân hàng.
- Do trong quá trình khách hàng sử dụng vốn, nhân viên tín dụng đã không
kiểm tra thường xuyên việc khách hàng sử dụng vốn vay, do đó có thể khách hàng
sử dụng vốn vay sai mục đích dẫn đến việc khách hàng mất khả năng thanh toán.
Các ngân hàng thường có thói quen tập trung nhiều công sức cho việc thẩm định
trước khi cho vay mà lơi lỏng quá trình kiểm tra, kiểm soát đồng vốn sau khi cho
vay. Khi ngân hàng cho vay thì khoản cho vay cần phải được quản lý một cách chủ
động để đảm bảo sẽ đựơc hoàn trả. Theo dõi nợ là một trong những trách nhiệm quan
trọng nhất của nhân viên tín dụng nói riêng và của ngân hàng nói chung. Việc theo
dõi hoạt động của khách hàng vay nhằm tuân thủ các điều khoản đề ra trong hợp
đồng tín dụng giữa khách hàng và ngân hàng nhằm tìm ra những cơ hội kinh doanh
mới và mở rộng cơ hội kinh doanh. Tuy nhiên trong thời gian qua, các ngân hàng

thương mại chưa thực hiện tốt công tác này. Điều này một phần do yếu tố tâm lý ngại
gây phiền hà cho khách hàng của nhân viên ngân hàng, một phần do hệ thống thông
tin quản lý phục vụ kinh doanh tại các doanh nghiệp quá lạc hậu, không cung cấp
được kịp thời, đầy đủ các thông tin mà ngân hàng thương mại yêu cầu.
- Do việc cho vay sai đối tượng, tính toán cho vay không phù hợp với khách
hàng, định kỳ trả nợ không phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh của khách hàng,
cho vay vượt nhu cầu sử dụng vốn của khách hàng.
- Do đánh giá không đúng tài sản thế chấp, bảo lãnh, cầm cố về giá trị, tính
chất pháp lý.
- Lỏng lẻo trong công tác kiểm tra nội bộ các ngân hàng.
Kiểm tra nội bộ có điểm mạnh hơn thanh tra Ngân hàng Nhà nước ở tính thời
gian vì nó nhanh chóng, kịp thời ngay khi vừa phát sinh vấn đề và tính sâu sát của
người kiểm tra viên, do việc kiểm tra được thực hiện thường xuyên cùng với công
việc kinh doanh. Nhưng trong thời gian trước đây, công việc kiểm tra nội bộ của các
ngân hàng hầu như chỉ tồn tại trên hình thức. Kiểm tra nội bộ cần phải được xem như
hệ thống “thắng” của cỗ xe tín dụng. Cỗ xe càng lao đi với vận tốc lớn thì hệ thống
này càng phải an toàn, hiệu quả thì mới tránh cho cỗ xe khỏi đi vào những ngả rẽ rủi
ro vốn luôn luôn tồn tại thường trực trên con đường đi tới.
 Rủi ro do các nguyên nhân từ phía khách hàng vay: