Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý xuất khẩu lao động ở Bắc Ninh

1
Luận văn tốt nghiệp
LỜI MỞ ĐẦU
Vấn đề lao động, việc làm, thất nghiệp luôn là vấn đê quan tâm hàng đầu
của mọi quốc gia nói chung và mọi địa phương nói riêng trong tất cả các giai
đoạn phát triển của thời đại, bởi vậy để thúc đẩy nền kinh tế phát triển đồng
thời để phù hợp với thời kì hội nhập kinh tế quôc tế hiện nay, Bắc Ninh cũng
như các địa phương khác trong cả nước đã và đang dành sự quan tâm đặc biệt
cho vấn đề lao động ,việc làm ở địa phương. Để giải quyết việc làm cho lao
động ở địa phương, Bắc Ninh đã đề ra không ít các giải pháp như: phát triển
các làng nghề thủ công, xây dựng và mở rộng khu công nghiệp,... và một
trong những biện pháp hữu hiệu đã và đang được Bắc Ninh đẩy mạnh đó là
xuất khẩu lao động.
Đất nước bước vào thời kỳ mới thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế mà dấu
mốc cho thời kỳ mới này là sự kiện Việt Nam tổ chức thành công hội nghị cấp
cao APEC ( 11/2006) và chính thức trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức
thương mại thế giới (WTO), trong hoàn cảnh đó đặt ra không ít những khó
khăn và thách thức cho nền kinh tế Việt Nam đặc biệt cho lực lượng lao động
Việt Nam. Lao động dồi dào là một trong những điểm mạnh mà cũng là điểm
yếu của chúng ta. Mở cửa hội nhập là cơ hội tốt để tìm việc làm tốt hơn cho
những lao động trẻ có trình độ nhưng cũng là thách thức lớn khi số lượng lao
động không lành nghề, lao động thủ công vẫn còn chiếm tỷ lệ cao trong số
người thuộc độ tuổi lao động. Vậy vấn đề đặt ra là làm thế nào để giải quyết
việc làm cho số lao động này và câu trả lời là: xuất khẩu lao động.
Tuy nhiên, xuất khẩu lao động không chỉ đơn giản là đưa lao động đi làm
việc ở nước ngoài rồi bỏ phóng họ mà phải là cả một quá trình quản lý đòi hỏi
phải được quan tâm và có những biện pháp hữu hiệu để công tác xuất khẩu lao
động đạt hiệu quả. Chính từ thực tế đó kết hợp với những kết quả thu được
trong thời gian thực tập nghiên cứu tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội
tỉnh Bắc Ninh, người viết quyết định chọn đề tài “ Một số giải pháp nhằm
hoàn thiện công tác quản lý xuất khẩu lao động ở Bắc Ninh” để làm luận

văn tốt nghiệp của mình.
Mục đích nghiên cứu đề tài:
− Tìm hiểu, nghiên cứu từ đó hệ thống được những vấn đề lý luận về
công tác xuất khẩu lao động và quản lý công tác xuất khẩu lao động.
− Đánh giá được thực trạng chung của công tác xuất khẩu lao động và
quản lý công tác này trong những năm gần đây của nước ta.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
1
2
Luận văn tốt nghiệp
− Từ thực trạng của tỉnh Bắc Ninh rút ra được những thế mạnh cần phải
phát huy và những thực tế bất cập trong công tác xuất khẩu và quản lý xuất
khẩu lao động của tỉnh cũng từ đó tìm hiểu, phân tích được nguyên nhân của
những bất cập để đề ra được những biện pháp giải quyết hữu hiệu nhằm hoàn
thiện công tác quản lý xuất khẩu lao động của địa phương nhằm đẩy mạnh quá
trình phát triển kinh tế của tỉnh Bắc Ninh.
− Hoàn thiện công tác quản lý của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp xuất
khẩu lao động và từ bản thân người lao động để công tác xuất khẩu lao động
của tỉnh Bắc Ninh ngày càng hiệu quả và thực sự trở thành động lực thúc đẩy
sự phát triển của nền kinh tế địa phương nói riêng và của nước ta nói chung.
− Sử dụng phương pháp đánh giá kết hợp với phương pháp phân tích tổng
hợp cộng với việc vận dụng những cơ sở lý luận đã được trang bị trong nhà
trường để tìm nguyên nhân, bản chất của vấn đề nghiên cứu từ đó đề ra những
giải pháp phù hợp với thực tế của tỉnh Bắc Ninh.
Ngoài ra trong quá trình thực tập và nghiên cứu tìm tòi, người viết cũng có
nhiệm vụ nữa là rút ra được những kinh nghiệm thực tế cho bản thân không
chỉ trong quá trình nghiên cứu khoa học mà còn cả trong quá trình làm việc cọ
sát với thực tế để hoàn thiện cũng như nâng cao kiến thức cho bản thân.
Đề tài tập trung nghiên cứu chủ yếu về vấn đề xuất khẩu lao động trên địa
bàn tỉnh Bắc Ninh trong thời gian từ năm 2001 đến nay và những phương

hướng nhiệm vụ của năm 2007 cũng như trong thời gian tới.Và để đáp ứng
được những yêu cầu nhiệm vụ chủ yếu của đề tài thì luận văn tốt nghiệp này
cần có những nội dung chính sau:
CHƯƠNG I : LÝ LUẬN CHUNG VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ QUẢN LÝ
XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO
ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH.
CHƯƠNG III: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG
TÁC QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH.
Do kiến thức và trình độ của bản thân còn nhiều hạn chế nên bài viết
không thể tránh khỏi có những sai xót, mong quý thầy cô và bạn đọc thông
cảm! Để hoàn thành được bài viết này, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ
của lãmh đạo và cán bộ Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Ninh
trong thời gian thực tập và đặc biệt là sự hướng dẫn nhiệt tình của cô giáo
Đoàn Thị Thu Hà. Tôi xin chân thành cảm ơn!
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
2
3
Luận văn tốt nghiệp
TÓM TẮT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
CHƯƠNG I : LÝ LUẬN CHUNG VỀ XUẤT KHẨU
LAO ĐỘNG VÀ QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
I. XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
1. 1 Khái niệm.
Có rất nhiều khái niệm khác nhau về xuất khẩu lao động:
Phát triển hợp tác quốc tế trong việc tổ chức đưa người lao động và chuyên
gia Việt nam ( trừ những cán bộ, công chức được quy định tại pháp lệnh cán
bộ, công chức đi thực hiện nhiệm vụ, công vụ ở nước ngoài do sự phân công
của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền) đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài là
một hoạt động kinh tế - xã hội góp phần phát triển nguồn nhân lực, giải quyết

việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ nghề nghiệp cho người lao động,
tăng nguồn thu cho đất nước và tăng cường quan hệ hợp tác giữa nước ta với
các nước trên thế giới.
1
Xuất khẩu lao động và chuyên gia là một hoạt động kinh tế- xã hội góp phần
phát triển nguồn nhân lực, giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình
độ tay nghề cho người lao động, tăng thu ngoại tệ cho đất nước và tăng cường
quan hệ hợp tác quốc tế giữa nước ta với các nước.
Xuất khẩu lao động là một hình thức đặc thù của xuất khẩu nói chung và là
một bộ phận của kinh tế đối ngoại, hàng hoá đem xuất khẩu là sức lao động
của con người, còn khách mua là chủ thể người nước ngoài. Nói cách khác
xuất khẩu lao động là một hoạt động kinh tế dưới dạng dịch vụ cung ứng lao
động cho người nước ngoài, mà đối tượng của nó là con người.
2
1.2. Vai trò của xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động đóng một vai trò hết sức quan trọng trong tiến trình
phát triển của mỗi quốc gia đặc biệt là những nước có nền kinh tế chậm và
đang phát triển như Việt Nam.
Trước hết, xuất khẩu lao động có một vai trò đặc biệt trong việc giải quyết
việc làm và ổn định thị trường lao động.
1 Điều 1- Nghị định số 152/1999/NĐ – CP ngày 20/9/1999 của Chính phủ
2 Bản tin lao động thị trường số 6/2006 – Vài nét về xuất khẩu lao động ở Việt Nam –tr.1, GS.TS Đặng Đình
Đào.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
3
4
Luận văn tốt nghiệp
Không chỉ đơn thuần mang tính chất giải quyết việc làm cho số lao động
dư thừa mà xuất khẩu lao động còn góp phần rất lớn vào công cuộc xoá đói
giảm nghèo của đất nước.

Xuất khẩu lao động còn là một trong những công cụ hữu hiệu cho việc
chuyển giao công nghệ tiên tiến hiện đại của nước ngoài thông qua quá trình
đào tạo và làm việc ở nước ngoài của người lao động.
Hoạt động xuất khẩu lao động cũng là cầu nối để quốc gia tăng cường quan
hệ hợp tác về mọi mặt, giúp cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá trên thế giới
ngày càng được mở rộng.
Hoạt động xuất khẩu lao động cũng là cầu nối để quốc gia tăng cường quan
hệ hợp tác về mọi mặt, giúp cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá trên thế giới
ngày càng được mở rộng.
1.3. Đặc điểm.
 Xuất khẩu lao động mang tính tất yếu khách quan.
 Xuất khẩu lao động là một hoạt động xuất nhập khẩu đặc biệt.
 Xuất khẩu lao động mang tính lợi ích cao.
 Xuất khẩu lao động mang tính xã hội cao.
 Xuất khẩu lao động cũng có tính cạnh tranh.
 Xuất khẩu lao động là hoạt động có tính rộng rãi trên toàn thế giới.
 Xuất khẩu lao động phụ thuộc nhiều vào chính sách của các quốc gia.
1.4. Phân loại các hoạt động xuất khẩu lao động.
Có rất nhiều cách phân loại hoạt động xuất khẩu lao động khác nhau, theo
điều 134a* - Bộ luật lao động của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
đã được sửa đổi, bổ xung năm 2002,2006 thì các hình thức đưa lao động Việt
Nam đi làm việc ở nước ngoài gồm có:
1- Cung ứng lao động theo các hợp đồng ký với bên nước ngoài;
2- Đưa lao động đi làm việc theo hợp đồng nhận thầu, khoán công trình ở
nước ngoài;
3- Đưa lao động đi làm việc theo các dự án đầu tư ở nước ngoài;
4- Các hình thức khác theo quy định của pháp luật.
Và nhiều cách phân loại khác nữa.
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu lao động.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B

4
5
Luận văn tốt nghiệp
 Các yếu tố thuộc về Nhà nước:
Bao gồm cả những yếu tố thuộc về nhà nước của nước tiếp nhận lao động
và của nước đưa lao động đi xuất khẩu.
 Yếu tố thuộc về các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu lao động.
Đó là các yếu tố thuộc về bản thân doanh nghiệp có ảnh hưởng tới quá trình
xuất khẩu lao động và quản lý hoạt động này.
 Yếu tố thuộc về người lao động.
Bao gồm các yếu tố thuộc về bản thân người lao động như trình độ tay
nghề, trình độ học vấn,…
 Các yếu tố khác.
Đây là các yếu tố thuộc các lĩnh vực khác như văn hoá,tôn giáo tín ngưỡng,
…có ảnh hưởng dến hoạt động xuất khẩu lao động.
1.6. Hoạt động xuất khẩu lao động ở Việt Nam.
1.6.1.Sự cần thiết của hoạt động xuất khẩu lao động ở Việt Nam.
1.6.2. Quá trình hình thành và phát triển của hoạt động xuất khẩu lao động
ở Việt Nam.
Được chia làm hai giai đoạn chính là giai đoạn từ năm 1980 đến năm 1990
và từ năm 1991 đến nay.
1.6.3. Một số quy định của Nhà nước về hoạt động xuất khẩu lao động.
II.QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
2.1. Khái niệm.
Quản lý xuất khẩu lao động là quá trình tác động liên tục, có tổ chức, có
hướng đích của các chủ thể quản lý lên các đối tượng quản lý là hoạt động
xuất khẩu lao động và các khách thể quản lý là người lao động, các doanh
nghiệp chuyên doanh xuất khẩu lao động cùng các đối tượng có liên quan
khác nhằm mục đích nâng cao hiệu quả của hoạt động xuất khẩu lao động.
2.2. Sự cần thiết phải quản lý xuất khẩu lao động.

Dựa vào các yếu tố tất yếu của quá trình phát triển kinh tế của đất nước và
tính chất của quá trình xuất khẩu lao động mà việc quản lý trở nên cần thiết.
2.3. Những nội dung của quản lý xuất khẩu lao động.
2.3.1. Lập kế hoạch xuất khẩu lao động.
Quá trình lập kế hoạch quản lý xuất khẩu lao động bao gồm các bước sau:
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
5
6
Luận văn tốt nghiệp
Bước 1- Nghiên cứu và dự báo.
Bước 2 - Thiết lập các mục tiêu.
Bước 3- Phát triển các tiền đề.
Bước 4 - Xây dựng các phương án.
Bước 5 - Đánh giá các phương án.
Bước 6 - Lựa chọn phương án và ra quyết định.
2.3.2. Tuyển mộ, tuyển chọn lao động xuất khẩu.
Căn cứ để tuyển chọn lao động đi xuất khẩu lao động được Chính phủ quy
định cụ thể tại Nghị định 81/2003/NĐ-CP.
2.3.3. Đào tạo – giáo dục định hướng cho người lao động đi làm việc có thời
hạn ở nước ngoài.
Được quy định cụ thể theo Quy chế đào tạo và giáo dục định hướng cho
người lao động Việt Nam đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài (ban hành kèm
theo Quyết định số 1635/1999/QĐ-BLĐTB&XH ngày 13 tháng 12 năm 1999
của Bộ trưởng Bộ LĐ-TB & XH).
2.3.4. Quản lý lao động đã xuất khẩu.
2.3.4.1. Quản lý ở trong nước.
a) Quản lý hợp đồng lao động.
b)Quản lý sổ lao động, sổ bảo hiểm xã hội của lao động.
c) Quản lý việc thanh lý hợp đồng.
2.3.4.2. Quản lý ở nước ngoài.

CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ
XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH.
I. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA TỈNH BẮC NINH ẢNH HƯỞNG ĐẾN
HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU LAO ĐỘNG VÀ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH.
Đặc điểm kinh tế - xã hội.
Từ năm 1997, tỉnh Bắc Ninh được tái lập cho đến nay trải qua 10 năm phấn
đấu Đảng và nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã tạo ra một diện mạo kinh tế - xã hội
mới.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
6
7
Luận văn tốt nghiệp
Từ một tỉnh mới tái lập nền kinh tế còn non yếu, tỉnh Bắc Ninh đã tập trung
nguồn lực để khai thác những thế mạnh của mình vào việc phát triển kinh tế -
xã hội. Nhờ có những chính sách hợp lý, sau 10 năm Bắc Ninh đã đạt được
những thành tựu rất to lớn mang tính đột phá.
Đặc điểm tự nhiên.
Đặc điểm tự nhiên của tỉnh Bắc Ninh tương đối thuận lợi và có ảnh hưởng
gián tiếp đến hoạt đông xuất khẩu lao động và việc quản lý hoạt động đó.
Đặc điểm của lao động trong tỉnh.
Về số lượng lao động.
1.3.1.1. Quy mô.
Cơ cấu.
Về chất lượng lao động
1.3.2.1. Về trình độ học vấn.
1.3.2.2. Về trình độ chuyên môn kỹ thuật.
1.3.2.3. Về mức độ phù hợp giữa ngành nghề đào tạo với nhu cầu của thị
trường lao động.
1.3.2.4. Về năng lực cạnh tranh của lao động tỉnh Bắc Ninh.

Tình trạng thất nghiệp và công tác giải quyết việc làm trong những
năm gần đây.
1.4.1. Tình trạng thất nghiệp.
Tình trạng thiếu việc làm được thể hiện ở hai chỉ tiêu chính là tỷ lệ thất
nghiệp ở thành thị và tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở khu vực nông thôn.
1.4.2Tình hình giải quyết việc làm của tỉnh Bắc Ninh trong những năm gần
đây.
II. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG.
1. 1 Thực trạng xuất khẩu lao động của tỉnh Bắc Ninh.
Về số lượng.
Trong những năm gần đây, song song với việc đẩy mạnh công tác giải
quyết việc làm cho lao động trong tỉnh thì công tác xuất khẩu lao động của
tỉnh Bắc Ninh cũng dành được một sự quan tâm khá lớn do đó hoạt động xuất
khẩu lao động cũng đã đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển của
tỉnh trong những năm qua.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
7
8
Luận văn tốt nghiệp
1.1.2.Về chất lượng.
Tuy đã được cải thiện nhiều song vẫn còn nhiều tồn tại bất cập.
1. 2 Các yếu tố tác động chủ yếu đến hoạt động xuất khẩu lao động ở
địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Về phía Nhà nước.
1.2.2.Về phía các doanh nghiệp xuất khẩu lao động trên địa bàn tỉnh.
1.2.3.Về phía người lao động.
1. 3 . Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý xuất khẩu lao động.
Những thành tựu và những bất cập.
1.3.1.1. Những thành tựu đạt được.
Bắc Ninh cũng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng cả về số lượng và

chất lượng lao động xuất khẩu trong thời gian vừa qua.
1.3.1.2. Những bất cập.
Tuy có nhiều htành tựu song cũng gặp phải không ít những bất cập trong
quá trình quản lý hoạt động xuất khẩu lao động cần phải khắc phục.
Nguyên nhân
Nguyên nhân của những thành tựu.
Có nhiều nguyên nhân trong đó từ phía Nhà nước là chủ yếu.
Nguyên nhân của những bất cập.
Nguyên nhân của những bất cập xuất phát từ cả phía người lao động lẫn các
doanh nghiệp và cả Nhà nước.
Nhận định chung về thực trạng hiện nay.
CHƯƠNG III. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT
KHẨU LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH.
I. PHƯƠNG HƯỚNG, MỤC TIÊU ĐẶT RA CHO
CÔNG TÁC XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ QUẢN LÝ XUẤT KHẨU
LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC NINH TRONG THỜi GIAN TỚI.
1.1. Mục tiêu của công tác xuất khẩu lao động trong các năm tới.
Xuất khẩu lao động là một hoạt động mang tính chiến lược của nước ta nói
chung và của Bắc Ninh nói riêng trong thời gian tới. Chính vì thế, Đảng và
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
8
9
Luận văn tốt nghiệp
chính quyền tỉnh Bắc Ninh xác định nhiệm vụ trước mắt của tỉnh là năm 2007
phấn đấu đưa được từ 3000 đến 4000 lao động đi làm việc có thời hạn ở nước
ngoài.
1.2. Một số triển vọng cho công tác xuất khẩu lao động.
Đối với các thị trường truyền thống như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan,
Malaysia trong thời gian tới vẫn có nhu cầu tương đối lớn về lao động, ngoại

trừ Malaysia các thị trường còn lại đều được dự báo sẽ tăng lượng xuất khẩu
lao động trong năm 2007 và vài năm tới.
Đối với các thị trường mới như các nước Qatar, Saudi Arabia, các tiểu
vương quốc Ả Rập,… trong năm 2007 có thể thu hút hàng chục nghìn lao
động.
II. MỘT SỐ GIẢi PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN
CÔNG TÁC QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA TỈNH BẮC
NINH.
2.1. Giải pháp cho các cơ quan quản lý nhà nước về công tác xuất khẩu
lao động.
Có rất nhiều giải pháp trong trường hợp này mà chủ yếu là nhằm nâng cao
vai trò và hiệu quả quản lý của Nhà nước đối với hoạt động xuất khẩu lao
động.
2.2. Giải pháp từ phía các doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp cần tập trung các biện pháp trước mắt là nâng cao số
lượng và chất lượng cho lao động xuất khẩu.
Doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm hơn nữa với lao động khi lao động
trở về nước trong việc hoàn tất thủ tục cho người lao động cũng như thủ tục
cho họ gia hạn hợp đồng hoặc ký kết hợp đồng mới nếu họ có nhu cầu.
2.3. Giải pháp đối với người lao động.
Điểm yếu nhất của lực lượng lao động tỉnh Bắc Ninh nói riêng và của cả
nước nói chung đó là chất lượng lao động bởi vậy để nâng cao hiệu quả công
tác xuất khẩu lao động và hoàn thiện công tác quản lý hoạt động này biện
pháp chủ yếu của người lao động là nâng cao chất lượng của bản thân mình.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
9
10
Luận văn tốt nghiệp
CHƯƠNG I : LÝ LUẬN CHUNG VỀ
XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ QUẢN LÝ

XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
III. XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
1. 1 Khái niệm.
Có rất nhiều khái niệm khác nhau về xuất khẩu lao động, dưới đây là một
số các khái niệm cơ bản về xuất khẩu lao động.
Khái niệm thứ nhất là:
Phát triển hợp tác quốc tế trong việc tổ chức đưa người lao động và chuyên
gia Việt nam ( trừ những cán bộ, công chức được quy định tại pháp lệnh cán
bộ, công chức đi thực hiện nhiệm vụ, công vụ ở nước ngoài do sự phân công
của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền) đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài là
một hoạt động kinh tế - xã hội góp phần phát triển nguồn nhân lực, giải quyết
việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ nghề nghiệp cho người lao động,
tăng nguồn thu cho đất nước và tăng cường quan hệ hợp tác giữa nước ta với
các nước trên thế giới.
3
Khái niệm thứ hai về xuất khẩu lao động được ghi trong chỉ thị số 41 –
CT/TW ngày 29/9/1998 của Bộ chính trị như sau:
Xuất khẩu lao động và chuyên gia là một hoạt động kinh tế- xã hội góp phần
phát triển nguồn nhân lực, giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình
độ tay nghề cho người lao động, tăng thu ngoại tệ cho đất nước và tăng cường
quan hệ hợp tác quốc tế giữa nước ta với các nước.
Một khái niệm nữa của xuất khẩu lao động là:
Xuất khẩu lao động là một hình thức đặc thù của xuất khẩu nói chung và là
một bộ phận của kinh tế đối ngoại, hàng hoá đem xuất khẩu là sức lao động
của con người, còn khách mua là chủ thể người nước ngoài. Nói cách khác
3 Điều 1- Nghị định số 152/1999/NĐ – CP ngày 20/9/1999 của Chính phủ
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
10
11
Luận văn tốt nghiệp

xuất khẩu lao động là một hoạt động kinh tế dưới dạng dịch vụ cung ứng lao
động cho người nước ngoài, mà đối tượng của nó là con người.
4
Như vậy xuất khẩu lao động là một hoạt động xuất khẩu đặc biệt trong đó
hàng hoá được giao bán là sức lao động của con người, chính vì vậy nhà nước,
các doanh nghiệp xuất khẩu lao động cũng như chính bản thân người lao động
cần phải hết sức chú ý tới hoạt động này, nó không chỉ mang lại thu nhập cao
cho người lao động mà còn đóng một vai trò rất lớn trong sự phát triển của
mỗi quốc gia.
1.2. Vai trò của xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động đóng một vai trò hết sức quan trọng trong tiến trình
phát triển của mỗi quốc gia đặc biệt là những nước có nền kinh tế chậm và
đang phát triển như Việt Nam.
Trước hết, xuất khẩu lao động có một vai trò đặc biệt trong việc giải quyết
việc làm và ổn định thị trường lao động. Đối với các quốc gia có nền kinh tế
chưa phát triển khối lượng việc làm tạo ra trong xã hội là rất hạn chế so với
khối lượng lao đông trong độ tuổi rất dồi dào của họ bởi vậy thất nghiệp và
giải quyết việc làm luôn là vấn đề đau đầu của các nhà lãnh đạo quốc gia.
Ở Việt Nam, hiện nay có khoảng 400.000 lao động và chuyên gia làm việc
tại trên 40 quốc gia và vùng lãnh thổ với hơn 30 nhóm ngành nghề,mỗi năm
tăng thêm khoảng trên dưới 70.000 người riêng năm 2006 Việt Nam đã đưa
được 78.885 lao động đi làm việc ở nước ngoài.
(Nguồn: http:// www.thanhnienonline.com.vn – tác giả Ngọc Minh, ngày 27/4/2005)
Với những con số ấn tượng trên chúng ta có thể nhận thấy rằng xuất khẩu
lao động đã giải quyết được việc làm cho một khối lượng lớn lao động, tỷ lệ
lao động xuất khẩu lao động trong tổng số lao động được giải quyết việc làm
giai đoạn 2001 – 2005 khoảng 3,42 %.
4 Bản tin lao động thị trường số 6/2006 – Vài nét về xuất khẩu lao động ở Việt Nam –tr.1, GS.TS Đặng Đình
Đào.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B

11
12
Luận văn tốt nghiệp
(Nguồn:Bản tin thị trường lao động số 8/2006-Một số vấn đề về xuất khẩu lao động
2000-2005 – tr 9, CN. Nguyễn Văn Dư.)
Tuy chưa phải là một con số cao song con số đó cũng cho thấy rằng xuất
khẩu lao động đã góp một phần đáng kể vào việc giải quyết việc làm cho nước
ta trong thời gian qua.Còn đối với các quốc gia nhập khẩu lao động thì việc
nhận thêm lao động sẽ giúp họ giải quyết được tình trạng thiếu hụt lao động
trong những ngành nghề mà lao động trong nước không muốn làm như lương
thấp, độc hại, vất vả nặng nhọc hoặc những công việc cần lao động thủ công
hay thiếu hụt lao động do nguồn lao động trong nước ít.
Không chỉ đơn thuần mang tính chất giải quyết việc làm cho số lao động dư
thừa mà xuất khẩu lao động còn góp phần rất lớn vào công cuộc xoá đói giảm
nghèo của đất nước nhờ có khoản thu nhập cao hơn rất nhiều so với mức
lương ở trong nước điển hình như thu nhập bình quân của lao động tại
Malaysia là 2 – 3 triệu đồng / 1 tháng, tại Đài Loan là 300 – 500 USD/tháng,
tại Hàn Quốc là 900 – 1.000 USD/ tháng.
(Nguồn: Cục Quản lý lao động ngoài nước, Bộ Lao động Thương binh & Xã hội.)
Với mức thu nhập như vậy, hàng tháng ngoài chi phí cho ăn ở người lao
động cũng tiết kiệm và gửi về cho gia đình một khoản thu nhập kha khá, đó sẽ
là nguồn thu nhập giúp họ cải thiện cuộc sống của gia đình và bản thân. Hơn
thế nữa, một số lao động sau khi trở về nước lại trở thành những ông chủ,
những nhà đầu tư nhờ có nguồn vốn tiết kiệm được từ khoản thu nhập ở nước
ngoài. Điều này không chỉ góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế
trong nước mà còn tạo ra một khối lượng việc làm đáng kể cho những người
khác.
Với con số ngoại tệ gửi về nước mỗi năm lên đến 1,5 tỷ USD xuất khẩu lao
động ở Việt Nam đã trở thành một trong những ngành nghề mang lại nguồn
thu ngoại tệ cao cho quốc gia. Không dừng lại ở đó, xuất khẩu lao động còn

Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
12
13
Luận văn tốt nghiệp
góp phần làm tăng thu ngân sách nhà nước nhờ có những khoản thuế thu từ
hoạt động của các doanh nghiệp xuất khẩu lao động và từ khoản ngoại tệ lao
động gửi về nước.Như vậy, xuất khẩu lao động vừa trực tiếp lẫn gián tiếp góp
phần thúc đẩy sự phát triển và ổn định xã hội.
Xuất khẩu lao động còn là một trong những công cụ hữu hiệu cho việc
chuyển giao công nghệ tiên tiến hiện đại của nước ngoài thông qua quá trình
đào tạo và làm việc ở nước ngoài của người lao động.Thông qua đó quốc gia
có lao động đi xuất khẩu sẽ có được một đội ngũ lao động có tay nghề trình độ
cao, có tác phong công nghiệp và ý thức kỷ luật cao.
Hoạt động xuất khẩu lao động cũng là cầu nối để quốc gia tăng cường quan
hệ hợp tác về mọi mặt, giúp cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá trên thế giới
ngày càng được mở rộng.
Nói tóm lại công tác xuất khẩu lao động có một vai trò rất lớn đối với mỗi
quốc gia bởi vậy Đảng và Nhà nước ta luôn xác định đây là một trong những
công tác trọng điểm mang tính chiến lược cho quốc gia trong thời gian tới.
1.3. Đặc điểm.
 Xuất khẩu lao động mang tính tất yếu khách quan.
Xuất khẩu lao động diễn ra chủ yếu là do giữa các nước trên thế giới có sự
chênh lệch về kinh tế - xã hội. Những nước giàu có nền kinh tế phát triển
mạnh thường có nhiều lao động có tay nghề cao, nhiều chuyên gia giỏi có
trình độ cao mà lại thiếu những lao động phổ thông, lao dông cho những công
việc vất vả, nặng nhọc, độc hại hoặc những công việc có thu nhập tương đối
thấp so với thu nhập chung của xã hội. Điều ngược lại lại diễn ra tại những
quốc gia nghèo đang phát triển, nơi mà dân số đông nên rất dồi dào về lao
động song do nền kinh tế chậm phát triển nên trình độ lao động còn thấp chủ
yếu là lao động giản đơn thủ công là chính công thêm với mức thu nhập thấp,

thiếu việc làm, thiếu hụt những chuyên gia giỏi trình độ chuyên môn kỹ thuật
cao.Cũng tương tự như quy tắc hai bình thông nhau trong vật lý vậy điều
đương nhiên sẽ xảy ra là lao động từ chỗ dư thừa sẽ chảy về chỗ thiếu hụt. Đó
cũng chính là nguyên lý chính của quy luật cung – cầu trong nền kinh tế thị
trường.
 Xuất khẩu lao động là một hoạt động xuất nhập khẩu đặc biệt.
Chắc hẳn rằng trong mỗi chúng ta ai cũng đã từng nghe qua cụm từ xuất
nhập khẩu. Xuất nhập khẩu là hoạt động không thể tách rời giữa các quốc gia
trên thế giới. Không thể có một quốc gia nào có thể tồn tại và phát triển nếu
nền kinh tế của họ đóng cửa hoàn toàn với thế giới bên ngoài, bởi vậy xuất
nhập khẩu là một hoạt động mang tính chất hết sức quan trọng, nhờ có xuất
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
13
14
Luận văn tốt nghiệp
nhập khẩu mà hàng hóa và dịch vụ trên toàn thế giới được lưu thông, trao đổ.
Xuất khẩu lao động cũng là một hoạt động như thế, vậy nó cũng là một hoạt
động xuất nhập khẩu song là một hoạt động xuất nhập khẩu đặc biệt. Điểm
đặc biệt là ở chỗ thay vì xuất nhập khẩu các loại thực phẩm hàng hóa tiêu
dùng... như bình thường thì “hàng hóa” được xuất nhập khẩu ở đây là sức lao
động của người lao động.
Trong hoạt động xuất khẩu lao động, người lao động sẽ đem “bán” sức lao
động của mình cho chủ sử dụng lao động ở nước ngoài và nhận về khoản tiền
công là tiền lương được trả. Chính vì sức lao động là một loại hàng hóa đặc
biệt nên tính chất của xuất khẩu lao động không chỉ đơn thuần như hoạt động
xuất nhập khẩu hàng hóa thông thường, tranh chấp về hàng hoá giữa các nước
đã là một việc khó giải quyết bao nhiêu thì tranh chấp và những vi phạm trong
việc xuất khẩu lao động giữa các nước lại càng khó giải quyết và xử lý hơn rất
nhiều.Bởi đó mà đòi hỏi phải có sự quản lý và quan tâm đặc biệt của Nhà
nước.

 Xuất khẩu lao động mang tính lợi ích cao.
Xuất khẩu lao động trước hết mang lại lợi ích cho nước đưa lao động đi
xuất khẩu cả về phía nhà nước, doanh nghiệp và bản thân người lao động.
Đối với quốc gia hoạt động xuất khẩu lao động mang lại một khoản thu cho
ngân sách nhà nước nhờ khoản thuế thu từ hoạt động của các công ty, doanh
nghiệp xuất khẩu lao động và khoản ngoại tệ người lao động gửi về nước.
Hơn nữa, đối với quốc gia xuất khẩu lao động còn giúp giải quyết việc làm,
giảm thiểu thất nghiệp, thông qua xuất nhập khẩu đẩy nhanh được tiến trình
phát triển đất nước và mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế.
Đối với các doanh nghiệp, công ty xuất khẩu lao động: hoạt động xuất khẩu
lao động mang lại lợi nhuận trước hết cho các nhân viên của doanh nghiệp
nhờ vào các khoản thu từ chi phí đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài
như: phí môi giới, phí đào tạo,...sau đó là mang lại lợi ích cho chủ doanh
nghiệp nhờ khoản lợi nhuận thu được từ hoạt đông của doanh nghiệp.
Đối với các đối tượng đi xuất khẩu lao động và người thân: khoản lợi ích
mà họ nhận được chính là khoản tiền lương họ được nhận và gửi về nước cho
người thân. Khoản tiền đó còn có thể trở thành khoản vốn đầu tư cho những
người lao động sau khi họ trở về nước, giúp họ làm giàu và cải thiện cuộc
sống của gia đình và bản thân. Một lợi ích vô hình nữa mà họ nhận được từ
việc đi xuất khẩu lao động đó là được nâng cao trình độ tay nghề, ý thức lao
động, kỷ luật,… cho bản thân họ điều mà ở trong nước không thể có được.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
14
15
Luận văn tốt nghiệp
Không chỉ mang lại lợi ích lớn cho các quốc gia đưa lao động đi xuất khẩu
mà đối với các nước tiếp nhận hoạt động này cũng mang lại những lợi ích
không nhỏ. Trước tiên là nó bù đắp được một khối lượng lao động đang bị
thiếu hụt ở những nước này. Kế đến là khoản tiền lương phải trả cho lao động
nước ngoài là tương đối rẻ so với khoản lương phải trả cho lao động trong

nước.
 Xuất khẩu lao động mang tính xã hội cao.
Xuất khẩu lao động không chỉ đơn giản là một hoạt động kinh tế đơn thuần
mà nó còn mang tính xã hội rất cao. Việc xuất khẩu lao động giúp cho các
quốc gia giải quyết được phần nào những hạn chế của thi trường lao động như
giải quyết việc làm cho những lao động dư thừa, giảm thiểu thất nghiệp ở
những quốc gia đưa lao động đi xuất khẩu và giải quyết được tình trạng thiếu
hụt lao động ở những nước tiếp nhận.Hoạt động xuất khẩu lao động không chỉ
đơn giản là đem sức lao động của người lao động từ nước này sang nước kia
mà nó còn đem theo cả một khối lượng dân cư từ nước đưa lao động đi xuất
khẩu tới nước tiếp nhận lao động. Biên giới giữa các quốc gia không chỉ là
mốc ngăn cách các quốc gia với nhau mà còn ngăn cách cả nền văn hoá, lối
sống, tín ngưỡng, ...của các quốc gia đó. Chính vì lẽ đó hoạt động xuất khẩu
lao động cũng kèm theo nó là một loạt những xáo trộn cho cả xã hội tại nơi
tiếp nhận và nơi lao động được đưa đi.
Xuất khẩu lao động cũng góp phần cải thiện đời sống của nhân dân thông
qua khoản thu nhập mà người lao động gửi về cho gia đình và người thân.
Đây cũng là một trong những biện pháp hiệu quả để thực hiện chương trình
xoá đói giảm nghèo cho nhân dân.
 Xuất khẩu lao động cũng có tính cạnh tranh.
Cũng giống như mọi hoạt động kinh tế khác, hoạt động xuất khẩu lao động
cũng được đặt trong một môi trường cạnh tranh gay gắt. Sự cạnh tranh đến
trước hết là từ phía những người lao động với nhau. Bởi số lượng lao động
được chọn đi xuất khẩu lao động sang các nước là có hạn mà dân số đông,
nguồn lao động dư thừa lớn nên họ phải cạnh tranh nhau trên con đường đi
đến việc có được một xuất đi lao động nước ngoài.
Sự cạnh tranh không chỉ diễn ra giữa những người lao động mà còn giữa
các doanh nghiệp xuất khẩu lao động. Họ phải cạnh tranh nhau khi cùng xuất
khẩu vào một thị trường, khi cùng hoạt động trên một địa bàn...
Sự cạnh tranh cũng không chỉ diễn ra trên lãnh thổ của một quốc gia mà

còn vượt ra trên toàn thế giới khi mà có rất nhiều quốc gia cùng cố gắng thúc
đẩy hoạt động xuất khẩu lao động đó là những quốc gia còn đang gặp khó
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
15
16
Luận văn tốt nghiệp
khăn và cùng sử dụng biện pháp xuất khẩu lao động làm bàn đạp cho sự phát
triển của nền kinh tế. Ta có thể đơn cử ngay như trong khu vực Đông Nam Á,
không chỉ có Việt Nam mà còn nhiều nước cũng hoạt động xuất khẩu lao động
như: Inđônêxia, Philippin,...
 Xuất khẩu lao động là hoạt động có tính rộng rãi trên toàn thế giới.
Nghe nói đến xuất khẩu lao động có thể người ta chỉ nghĩ rằng việc làm đó
chỉ dành cho các quốc gia đang và kém phát triển, nơi mà nguồn lao động dồi
dào dẫn đến dư thừa, còn các quốc gia phát triển sẽ chỉ là nước tiếp nhận lao
động. Song thực tế không phải như vậy, hoạt động xuất khẩu lao động lại diễn
ra trên hầu hết các nước kể cả các nước phát triển. Đối với các nước có nền
kinh tế phát triển họ xuất khẩu lao động của mình sang các nước phát triển
khác để làm việc hoặc tới các quốc gia đang và kém phát triển thông qua các
chương trình, dự án đầu tư. Đặc điểm nổi bật của hoạt động xuất khẩu lao
động ở các nước phát triển là lao động xuất khẩu của họ là lao động chất xám
có chất lượng cao, trình độ và tay nghề cao còn các nước đang và kém phát
triển thì hầu hết là lao động giản đơn, không lành nghề.
 Xuất khẩu lao động phụ thuộc nhiều vào chính sách của các quốc gia.
Xuất khẩu lao động là một hoạt động có liên quan đến mối quan hệ hợp tác
giữa các quốc gia với nhau bởi thế chính sách của mỗi quốc gia có liên quan
mật thiết đến hoạt động xuất khẩu lao động. Chính sách, pháp luật của quốc
gia đưa lao động đi xuất khẩu có ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu lao động
của nước đó là điều đương nhiên rồi vì nó quyết định đến sự khuyến khích
hay hạn chế xuất khẩu của hoạt động xuất khẩu lao động nhưng chính sách,
pháp luật của quốc gia tiếp nhận lao động cũng có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt

động xuất khẩu lao động, ví dụ một quốc gia đưa ra chính sách hạn chế lượng
người nước ngoài nhập cư thì ngay lập tức sẽ hạn chế hoạt động xuất khẩu của
những quốc gia có lao động đi làm việc tại nước đó và ngược lại.
Xuất khẩu lao động còn có rất nhiều đặc điểm khác song trên đây người
viết chỉ đưa ra những đặc điểm nổi bật nhất, đáng chú ý của xuất khẩu lao
động để phân tích và giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hoạt động xuất khẩu lao
động.
1.4. Phân loại các hoạt động xuất khẩu lao động.
Có rất nhiều cách phân loại hoạt động xuất khẩu lao động khác nhau, theo
điều 134a* - Bộ luật lao động của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
đã được sửa đổi, bổ xung năm 2002,2006 thì các hình thức đưa lao động Việt
Nam đi làm việc ở nước ngoài gồm có:
1- Cung ứng lao động theo các hợp đồng ký với bên nước ngoài;
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
16
17
Luận văn tốt nghiệp
2- Đưa lao động đi làm việc theo hợp đồng nhận thầu, khoán công trình ở
nước ngoài;
3- Đưa lao động đi làm việc theo các dự án đầu tư ở nước ngoài;
4- Các hình thức khác theo quy định của pháp luật.
Ngoài những quy định của nhà nước về những hình thức chủ yếu của xuất
khẩu lao động, các hình thức xuất khẩu lao động còn được chia theo biên giới
quốc gia bao gồm 2 hình thức:
− Xuất khẩu lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài.
Theo đó hình thức này bao gồm tất cả các hoạt động đưa người Việt Nam sang
nước ngoài làm việc có thời hạn bao gồm: Đưa lao động đi theo Hiệp định ký
kết giữa chính phủ Việt Nam với chính phủ các nước; hợp tác giữa các nước
về lao động và chuyên gia; thông qua các doanh nghiệp xuất khẩu lao động;...
− Xuất khẩu lao động tại chỗ: là hình thức các tổ chức kinh tế

của Việt nam cung ứng lao động cho các tổ chức kinh tế nước ngoài làm việc
tai Việt Nam như: Các công ty nước ngoài có văn phòng đại diện ở Việt Nam,
các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp liên doanh, các
khu chế xuất, các cơ quan ngoại giao của nước ngoài đặt tại Việt Nam,...Theo
đó trong hình thức này người lao động không phải rời khỏi lãnh thổ Việt Nam
mà làm việc ngay trong nước.
Một cách phân loại khác nữa là phân loại theo loại hình công việc. Với cách
phân loại này hoạt động xuất khẩu lao động được chia làm nhiều loại khác
nhau, trong đó có những hình thức công việc chủ yếu sau: Thợ xây dựng, công
nhân nhà máy, lao động làm việc trên biển ( thuyền viên hoặc thuỷ thủ), lao
động giúp việc gia đình (với các công việc như trông trẻ, ôsin,..), khán hộ
công gia đình,...Ta cũng có thể phân loại các hình thức xuất khẩu lao động
theo thị trường xuất khẩu với: xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc,
Đài Loan, Malaysia, Trung Đông,...và nhiều cách phân loại khác tuy nhiên tuỳ
theo những góc nhìn khác nhau và những mục đích nghiên cứu khác nhau mà
lựa chọn cách phân loại nào cho phù hợp.
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động là một hoạt động kinh tế đặc biệt bởi vậy nó cũng chịu
sự tác động của rất nhiều yếu tố khác nhau. Trong số các nhân tố đó chúng ta
có thể nhóm thành các nhóm chính sau:
 Các yếu tố thuộc về Nhà nước
Công tác xuất khẩu lao động là một hoạt động mang tính chất quốc gia vì
nó liên quan đến việc đưa lao động ra khỏi biên giới lãnh thổ của một nước để
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
17
18
Luận văn tốt nghiệp
tới một nước khác do vậy yếu tố đầu tiên có ảnh hưởng quyết định đến hoạt
động này chính là chủ chương chính sách của quốc gia. Bất cứ một chủ
trương, chính sách nào liên quan đến hoạt động ngoại giao, hợp tác quốc tế,

lao động - việc làm,... đều sẽ có tác động thúc đẩy hay hạn chế đến hoạt động
xuất khẩu lao động.
Một yếu tố khác thuộc về Nhà nước cũng có tác động rất lớn đến hoạt động
xuất nhập khẩu đó là những quy định của Nhà nước về quyền và nghĩa vụ của
Nhà nước, doanh nghiệp xuất khẩu lao động và người lao động trong hoạt
động xuất nhập khẩu và quan trọng hơn cả là những quy định của Nhà nước
về thủ tục cần thiết khi tham gia hoạt động xuất nhập khẩu lao động.
Yếu tố thứ ba thuộc về Nhà nước có ảnh hưởng lớn đến hoạt động xuất
khẩu lao động đó là quan hệ ngoại giao giữa các nước với nhau. Nếu hai quốc
gia có quan hệ lâu đời khăng khít thì lẽ đương nhiên hoạt động xuất khẩu lao
động sẽ thuận lợi còn ngược lại nếu quan hệ giữa hai nước đang trong tình
trạng căng thẳng, thù địch thì hoạt động xuất khẩu lao động rất khó tiến hành.
Yếu tố nữa cũng thuộc về phía Nhà nước nhưng mà là thuộc về nước tiếp
nhận lao động đó là môi trường pháp lý của quốc gia đó và luật pháp quốc tế.
Một điều có tính chất đương nhiên là khi xuất khẩu lao động sang một quốc
gia nào đó thì việc cần làm đó là tìm hiểu kỹ về luật pháp của nước đó xem họ
có chính sách đối xử như thế nào với lao động nước ngoài làm việc tại đất
nước họ, xem họ cần những thủ tục pháp lý như thế nào khi tiếp nhận lao
động của ta,..Và cũng cần xem xét kỹ luật pháp của họ để khi lao động của ta
sang nước họ làm việc không bị vi phạm điều gì trong pháp luật của nước sở
tại. Việc xem xét và đảm bảo đúng những quy định của luật pháp quốc tế về
việc đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài cũng giữ vai trò quan trong trong
công tác xuất khẩu lao động vì chỉ cần vi phạm một điều nào đó trong luật
pháp quốc tế cũng sẽ khiến cho hoạt động xuất khẩu lao động bị đình trệ thậm
chí thất bại.
 Yếu tố thuộc về các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động là một hoạt động đem lại lợi ích rất lớn bởi thế mà hiện
nay số lượng những doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất khẩu lao động
ngày càng tăng lên. Những doanh nghiệp này có ảnh hưởng quyết định đến
hoạt động xuất khẩu lao động bởi nếu họ hoạt động tốt thì sẽ đưa được nhiều

lao động đi, mở rộng được thị trường xuất khẩu lao động nhưng ngược lại nếu
họ hoạt động kém không những người lao động chịu thiệt thòi mà hoạt động
xuất khẩu lao động cũng bị hạn chế.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
18
19
Luận văn tốt nghiệp
Quyền hạn và nghĩa vụ của các doanh nghiệp xuất khẩu lao động đã được
quy định rõ trong pháp luật của nhà nước ta. Tuy nhiên, tuỳ theo uy tín và khả
năng hoạt động của mỗi doanh nghiệp mà chất lượng dịch vụ xuất khẩu lao
động của họ tốt hơn hay kém hơn, những doanh nghiệp có uy tín, có khả năng
lớn thì sẽ tìm được nhiều thị trường hơn, sẽ thu hút được nhiều lao động
hơn,...Chất lượng của quá trình đào tạo, của hoạt động marketing của doanh
nghiệp cũng sẽ thúc đẩy hoạt động xuất khẩu lao động phát triển hay bị hạn
chế vì quá trình đó ảnh hưởng đến chất lượng lao động và quy mô của thị
trường.
Quá trình quản lý của doanh nghiệp đối với lao động đã xuất khẩu sẽ ảnh
hưởng đến uy tín của doanh nghiệp và chất lượng của hoạt động xuất khẩu lao
động. Đây là một trong những hình thức quản lý người lao động đã xuất cảnh
một cách khá tốt trong quá trình quản lý hoạt động xuất khẩu lao động.
 Yếu tố thuộc về người lao động.
Người lao động là đối tượng trực tiếp tham gia vào hoạt động xuất khẩu lao
động, nếu không có người lao động tham gia thì cũng không thể có được hoạt
động xuất khẩu lao động chính vì vậy nhân tố này giữ một vai trò hết sức quan
trọng đối với hoạt động xuất khẩu lao động.
Một yếu tố quan trọng thuộc về bản thân người lao động có ảnh hưởng
không nhỏ đến hoạt động xuất khẩu lao động đó là chất lượng của lao động.
Chất lượng lao động ở đây bao gồm có: trình độ tay nghề, trình độ ngoại ngữ,
trình độ học vấn, ý thức kỷ luật,...Nếu chất lượng lao động tốt thì chất lượng
của hoạt động xuất khẩu lao động cũng sẽ tốt từ đó tạo uy tín cho quốc gia

trên thị trường và có thẻ thu hút được những thị trường khó tính nhưng có thu
nhập cao và ngược lại. Chất lượng của lao động cũng có ảnh hưởng đến ý thức
của bản thân họ, hiện nay có nhiều trường hợp do lao động có nhận thức kém
nên tự ý đơn phương chấm dứt hợp đồng, bỏ trốn ra ngoài tự làm việc,..Nhiều
lao động do có trình độ kém nên không đáp ứng được yêu cầu của công việc
buộc phải quay về nước. Chính những yếu tố đó đã gây ra những sự kỳ thị đối
với lao động nước ta khiến cho hoạt động xuất khẩu lao động bị hạn chế đi rất
nhiều. Ngoài ra, các yếu tố khác như: số lượng lao động, việc làm và thu nhập
của lao động,… cũng có ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu lao động và việc
quản lý hoạt động này.
 Các yếu tố khác.
Ngoài những yếu tố trên còn có rất nhiều yếu tố khác có ảnh hưởng ít nhiều
đến hoạt động xuất khẩu lao động ví dụ như:
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
19
20
Luận văn tốt nghiệp
− Các yếu tố thuộc về văn hoá như tôn giáo, tín ngưỡng, lối sống, phong
tục tập quán, ...
− Các yếu tố thuộc về kinh tế như cơ sở hạ tầng, thu nhập bình quân, giá
cả thị trường,...
− Các yếu tố mang tính chất cạnh tranh từ các nước khác,..v..v.
1.6. Hoạt động xuất khẩu lao động ở Việt Nam.
1.6.1.Sự cần thiết của hoạt động xuất khẩu lao động ở Việt Nam.
Như đã phân tích ở trên hoạt động xuất khẩu lao động có tính tất yếu khách
quan, chính vì vậy mà Việt Nam cũng giống như các nước đang phát triển
khác trên thế giới không thể không triển khai hoạt động xuất khẩu lao động.
Với dân số trên 80 triệu người đứng thứ 13 trên thế giới, Việt Nam được
xếp vào hàng ngũ những quốc gia đông dân nhất thế giới. Trong đó có khoảng
43 triệu người thuộc độ tuổi lao động ( nữ chiếm 48,7%), mỗi năm tăng thêm

bình quân trên 1 triệu người, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề khoảng 20%, tỷ
lệ thất nghiệp ở thành thị là 5% nhưng con số thiếu việc làm ở nông thôn thì
còn cao hơn rất nhiều, số việc làm được tạo ra mới chỉ đáp ứng được khoảng
trên dưới 40% số lao động.Những con số trên cho thấy tình trạng thất nghiệp
thiếu việc làm đang là một trong những vấn đề nổi cộm của nền kinh tế Việt
Nam, những biện pháp thu hút đẩy mạnh đầu tư luôn được khuyến khích song
chỉ giải quyết được một phần nào tình trạng thiếu việc làm, do đó xuất khẩu
lao động là lựa chọn hữu hiệu và cần thiết cho Việt Nam trong giai đoạn hiện
nay không chỉ là vì giải quyết được phần nào lao động dư thừa mà còn vì
những lợi ích to lớn mà hoạt động này mang lại cho quốc gia.
1.6.2. Quá trình hình thành và phát triển của hoạt động xuất khẩu lao động
ở Việt Nam.
Hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam bắt đầu diễn ra từ năm
1980.Trong suốt thời gian này cùng với sự biến đổi của đất nước hoạt động
xuất khẩu lao động cũng đã có những bước biến đổi lớn, cụ thể:
Thời kỳ đầu từ năm 1980 đến năm 1990: Đây là thời kỳ nước ta vẫn còn áp
dụng cơ chế kế hoạch hóa tập chung do vậy thị trường xuất khẩu củ chúng ta
chủ yếu là các nước thuộc khối các nước xã hội chủ nghĩa như các nước Đông
Âu gồm : Liên Xô (cũ), Cộng hòa dân chủ Đức (cũ), Tiệp Khắc (cũ) và
Bungari thông qua việc Nhà nước ký kết các Hiệp định lao động và đứng ra
trực tiếp thực hiện.Thời kỳ này cũng có một bộ phận lao động không nhỏ
được dưa sang các nước như Iraq, Libya,… một số chuyên gia trong lĩnh vực
y tế, nông nghiệp và giáo dục thì được đưa sang làm việc ở một số nước thuộc
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
20
21
Luận văn tốt nghiệp
Châu Phi. Khối lượng lao động được đưa đi trong thời gian này là 250.000 lao
động, khoảng hơn 7.000 lượt chuyên gia đi làm việc và 23.713 thực tập sinh
vừa học vừa làm ở nước ngoài, thu về cho ngân sách khoảng 800 tỷ đồng, hơn

300 triệu USD và khối lượng hàng hóa người lao động đưa về nước với giá trị
hàng nghìn tỷ đồng. Tuy thời kỳ này Nhà nước chưa thực sự quan tâm nhiều
đến hoạt động xuất khẩu song đây cũng là điểm khởi đầu khá tốt cho hoạt
dộng này sau này.
Thời kỳ thứ hai là thời kỳ từ năm 1991 đến nay:Thời kỳ này mở đầu bằng
sự sụp đổ của Liên Xô và các nước Đông Âu dẫn đến sự tan dã của khối SEV
buộc Nhà nước ta phải nhanh chóng đổi mới chuyển từ nền kinh tế tập trung
bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Kể từ đó đến nay, cùng với sự phát triển
vượt bậc của nền kinh tế đất nước, hoạt động xuất khẩu lao động cũng được
quan tâm một cách đúng mực. Số lượng người đi làm việc ở nước ngoài tăng
lên một cách nhanh chóng, từ con số 1.022 người năm 1991 đến năm 2000 đã
tăng lên là 31.500 người và năm 2006 là 78.885 người.Tính đến nay nước ta
đã có khoảng 400.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài với mức lương trung
bình khoảng 400 – 500 USD/tháng tập trung chủ yếu ở các thị trường: Nhật
Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan, Trung Đông,...Xuất khẩu lao động cũng
trở thành một kênh đem lại nguồn thu nhập quan trong cho đất nước. Theo
tính toán, trung bình mỗi năm số lao động gửi về nước khoảng 1,5 tỷ USD,
bình quân mỗi tháng họ gửi về cho gia đình khoảng 302,5USD. Trong thời
gian tới, nước ta chủ trương đẩy mạnh hơn nữa hoạt động của công tác xuất
khẩu lao động. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu lao động của ta còn gặp nhiều
hạn chế do trình độ và chất lượng của lao động xuất khẩu chưa cao, chưa tìm
được đường vào cho những thị trường lớn, có thu nhập cao như EU, Hoa
Kỳ,...
Sau hơn 20 năm hình thành và phát triển, những thành tựu mà hoạt động
xuất khẩu lao động mang lại cho Việt Nam là rất đáng kể, bởi vậy Đảng và
Nhà nước ta cần phải tập trung, quân tâm hơn nữa đến công tác này để trong
thời gian tới tiếp tục phát triển hoạt động xuất khẩu lao động hơn nữa nhằm
đưa hoạt động này cùng với những hoạt động kinh tế mũi nhọn khác thực sự
trở thành bàn đạp đưa nền kinh tế nước ta trở thành một nền kinh tế phát triển,
hoàn thành mục tiêu trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020.

1.6.3. Một số quy định của Nhà nước về hoạt động xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động là một vấn đề được Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm
nên vấn đề này được quy định trong rất nhiều văn bản pháp luật.Trước hết là
trong Bộ luật lao động của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (đã
được sửa đổi, bổ xung năm 2002, 2006) quy định:
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
21
22
Luận văn tốt nghiệp
(Xem phụ lục 1)
Dựa vào những quy định của Bộ Luật Lao động, Chính phủ cũng quy định
cụ thể về việc người lao động và chuyên gia Việt Nam đi làm việc có thời hạn
ở nước ngoài trong Nghị định số 152/NĐ-CP ngày 20/9/1999 của Chính phủ,
ngoài những quy định cụ thể hơn về hình thức xuất khẩu lao động, quyền và
nghĩa vụ của doanh nghiệp và người lao động tham gia vào hoạt động xuất
khẩu lao động, Nghị định 152 còn có thêm những quy định sau:
(Xem phụ lục 2)
Trên đây là những quy định của Nhà nước ta về vấn đề xuất khẩu lao động
được trích từ Bộ luật lao động và Nghị định 152/NĐ – CP của Chính phủ.
Ngoài ra, còn có nhiều Nghị định và thông tư, chỉ thị khác quy định cụ thể
hơn về hoạt động xuất khẩu lao động.
II.QUẢN LÝ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG.
2.1. Khái niệm.
Để hiểu được quản lý xuất khẩu lao động là gì thì trước hết ta phải hiểu
được quản lý là gì. Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về quản lý do vậy cũng
có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý nhưng nhìn chung có thể đưa ra một
khái niệm chung nhất về quản lý như sau:
Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản
lý lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất
các tiềm năng, cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện

biến động của môi trường.
5
Như vậy quản lý được hiểu là tất cả những tác động có tổ chức và hướng
đích mà chủ thể tác động lên đối tượng trong điều kiện biến đổi của môi
trường nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Theo đó quản lý xuất khẩu lao động
cũng mang tính chất là một hoạt động quản lý trong đó chủ thể quản lý có thể
là Nhà nước có thể là các cơ quan Nhà nước quản lý về lao động có thẩm
quyền hay các doanh nghiệp chuyên doanh xuất khẩu lao động,... còn đối
tượng quản lý ở đây là người lao động, các doanh nghiệp chuyên doanh xuất
khẩu lao động và hoạt động xuất khẩu lao động. Các chủ thể quản lý sẽ sử
dụng các công cụ quản lý như: các chính sách, chế độ, quy chế, quy định về
hoạt động xuất khẩu lao động hay các kế hoạch, chỉ tiêu xuất khẩu lao động
hoặc những quy định ràng buộc về mặt vật chất, pháp lý,... để tiến hành quản
lý.
5 Khoa khoa học quản lý - Đại học Kinh tế quốc dân: Giáo trình Lý thuyết quản trị kinh doanh, NXB Khoa
học và Kỹ thuật, Hà nội, 2000.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
22
23
Luận văn tốt nghiệp
Quá trình quản lý có thể diễn ra dưới nhiều hình thức từ quản lý trong nước
cho đến quản lý ở nước ngoài, từ quản lý trực tiếp cho đến việc gián tiếp quản
lý...Nhưng dù sử dụng cách thức quản lý nào thì mục đích của hoạt động quản
lý đều là nhằm làm cho hoạt động xuất khẩu thực sự hiệu quả, mang lại lợi ích
cho cả quốc gia, doanh nghiệp lẫn người lao động.Từ đây ta có thể thấy rằng
quản lý xuất khẩu lao động là quá trình tác động liên tục, có tổ chức, có hướng
đích của các chủ thể quản lý lên các đối tượng quản lý là hoạt động xuất khẩu
lao động và các khách thể quản lý là người lao động, các doanh nghiệp
chuyên doanh xuất khẩu lao động cùng các đối tượng có liên quan khác nhằm
mục đích nâng cao hiệu quả của hoạt động xuất khẩu lao động.

Một khái niệm khác gần tương tự của quản lý xuất khẩu lao động là:
Quản lý xuất khẩu lao động là sự tác động thống nhất dựa trên các chính
sách để nhằm điều chỉnh các công tác tuyển mộ tuyển chọn, đào tạo – giáo
dục định hướng, quan hệ lao động, thanh lý hợp đồng trong hoạt động xuất
khẩu lao động nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này.
6

2.2. Sự cần thiết phải quản lý xuất khẩu lao động.
Xuất khẩu lao động là một hoạt động có vài trò hết sức to lớn trong tiến
trình phát triển của các quốc gia do vậy nó đòi hỏi phải có sự quan tâm và
quản lý của nhà nước và toàn xã hội. Quản lý xuất khẩu lao động là rất cần
thiết bởi các nguyên nhân sau:
Thứ nhất là do hoạt động này đem lại lợi ích rất lớn cho quốc gia và toàn xã
hội. Như đã phân tích ở trên xuất khẩu lao động không chỉ mang lại lợi ích
cho người lao động tham gia vào hoạt động xuất khẩu lao động mà còn mang
lại những lợi ích không nhỏ cho doanh nghiệp xuất khẩu lao động, Nhà nước
và toàn xã hội, chính vì hoạt động này mang lại nhiều lợi ích như vậy nên
không thể tránh khỏi có những trường hợp lợi dụng tư tưởng hám lợi của
người dân để lừa đảo, chuộc lợi bất chính. Để đảm bảo quyền lợi chính đáng
của người lao động và hiệu quả thực sự của hoạt động xuất khẩu lao động thì
việc đứng ra quản lý của các cơ quan Nhà nước và của các doanh nghiệp xuất
khẩu lao động là điều tất yếu cần có.
Cũng xuất phát từ lợi ích to lớn của xuất khẩu lao động mang lại mà nảy
sinh ra sự cạnh tranh gay gắt trong hoạt động này. Không chỉ cạnh tranh giữa
các doanh nghiệp xuất khẩu lao động, giữa những người lao động mà còn cả
giữa các quốc gia với nhau. Sự cạnh tranh này mang tính chất rất phức tạp bởi
vậy để đảm bảo cho quá trình cạnh tranh diễn ra trong một môi trường lành
6 Nguyễn Quang Vinh – Giúp bạn lựa chọn tham gia lao động xuất khẩu
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
23

24
Luận văn tốt nghiệp
mạnh và thực sự công bằng thì không thể thiếu mặt của quản lý xuất khẩu lao
động.
Một nguyên nhân nữa làm cho việc quản lý xuất khẩu lao động trở nên cần
thiết đó là do những tranh chấp và vi phạm trong hoạt động xuất khẩu lao
động xảy ra. Vấn đề tranh chấp và sự cố trong quan hệ lao động là rất khó có
thể tránh khỏi nên trong hoạt động xuất khẩu lao động việc xảy ra tranh chấp
và vi phạm là điều cần phải tính đến. Tranh chấp và sự cố trong quan hệ lao
động ở trong nước bình thường đã là vấn đề khó giải quyết rồi song nếu nó
xảy ra trong hoạt động xuất khẩu lao động thì lại càng khó khăn hơn do nó có
thêm yếu tố nước ngoài vào đó. Sự khác biệt về pháp luật, văn hoá, phong tục
tập quán, ... giữa các quốc gia lại càng làm cho việc giải quyết trở nên khó
khăn, phức tạp hơn nhiều lần nhưng nếu có sự quản lý chặt chẽ thì sẽ hạn chế
được rất nhiều những vi phạm và tranh chấp trong hoạt động xuất khẩu lao
động.
Đưa lao động đi xuất khẩu sẽ là đem đến quốc gia đó một khối lượng dân
cư khác biệt họ về môi trường sống, khí hậu, ngôn ngữ, tôn giáo,... do vậy sẽ
tạo ra một sự xáo trộn lớn cho xã hội của nước tiếp nhận lao động do đó yêu
cầu các nước này phải có sự quản lý chặt chẽ đối với hoạt động quản lý lao
động này. Hơn nữa khi số lao động này trở về nước thì vấn đề phức tạp nhất là
giải quyết việc làm cho họ do đó cần phải có hệ thống quản lý chặt chẽ từ các
cơ quan Nhà nước.
Xuất khẩu lao động như đã phân tích ở trên mang tính xã hội rất cao do đó
vấn đề do nó gây ra cho xã hội là rất phức tạp yêu cầu cần phải có sự quản lý
của các cơ quan Nhà nước đối với hoạt động này. Khi có xuất khẩu lao động
thu nhập của một số lượng dân cư tăng lên, những người thân của lao động đi
xuất khẩu ở trong nước không vất vả gì mà có được một khoản tiền lớn, đây là
nguyên nhân gây ra một số hiện tượng xã hội phức tạp như đua đòi, ăn tiêu
chác táng,…tạo ra những mâu thuẫn trong xã hội. Chính điều này làm cho

việc quản lý đối với hoạt động xuất khẩu lao động trở lên rất quan trọng đối
với các nước có lao động đi xuất khẩu.
Còn rất nhiều nguyên nhân khác nữa khiến cho việc quản lý xuất khẩu lao
động trở lên cần thiết, trên đây chỉ là một vài những nguyên nhân chủ yếu mà
người viết muốn nêu lên.Quản lý lao động là cần thiết đối với các quốc gia có
lao động đi xuất khẩu và càng cần thiết hơn nữa đối với một đất nước mà trình
độ quản lý còn hạn chế như Việt Nam.
2.3. Những nội dung của quản lý xuất khẩu lao động.
2.3.1. Lập kế hoạch xuất khẩu lao động.
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
24
25
Luận văn tốt nghiệp
Lập kế hoạch là một loại ra quyết định đặc thù để xác định một tương lai cụ
thể mà các nhà quản lý mong muốn cho tổ chức của họ. Chúng ta biết rằng
quản lý có bốn chức năng cơ bản là lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm
tra. Chúng ta có thể hình dung là lập kế hoạch bắt đầu từ rễ cái của một cây
sồi đồ sộ, rồi từ đó mọc lên các “nhánh” tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra. Trên ý
nghĩa này, lập kế hoạch là chức năng khởi đầu và trọng yếu đối với nhà quản
lý.
7

Quản lý xuất khẩu lao động cũng là một quá trình quản lý do đó việc lập kế
hoạch xuất khẩu lao động cũng gjữ một vai trò rất quan trọng trong quá trình
quản lý hoạt động xuất khẩu lao động.
Quá trình lập kế hoạch quản lý xuất khẩu lao động bao gồm các bước sau:
Bước 1- Nghiên cứu và dự báo.
Bất cứ một quá trình lập kế hoạch quản lý nào đều phải bắt đầu bằng việc
nghiên cứu và dự báo. Qua nghiên cứu và dự báo mà các nhà quản lý nhận
thức được về môi trường xuất khẩu lao động, thị trường các nước, sự cạnh

tranh vv… để đưa ra được kế hoạch cụ thể. Đối với hoạt động quản lý xuất
khẩu lao động thì việc nghiên cứu và dự báo đặt ra yêu cầu là phải hiểu được
hoạt động xuất khẩu lao động đang trong tình trạng như thế nào? Có những
đối thủ cạnh tranh nào cùng hoạt động với ta? Tiềm năng và khả năng tiếp cận
thị trường ra sao? Thế mạnh của ta, thế mạnh của họ, khuyết điểm của ta,
khuyết điểm của họ…Việc nghiên cứu và dự báo phải dựa trên những kết quả
thực tế, chuẩn xác nhằm đảm bảo tính thực tế và khả thi của kế hoạch.
Bước 2 - Thiết lập các mục tiêu.
Để đưa ra được một kế hoạch thì không thể thiếu được các mục tiêu cần đạt
được của một quá trình quản lý. Cần nhận thức rõ các mục tiêu phải phù hợp
không được quá cao xa cũng không nên đặt ra mục tiêu quá thấp để dễ ràng
đạt được. Cũng cần phải xác định những mục tiêu nào là mục tiêu chủ yếu,
mục tiêu cốt lõi của quá trình quản lý. Đối với hoạt động quản lý xuất khẩu
lao động mục tiêu chủ yếu là làm sao cho hoạt động xuất khẩu lao động thực
sự hiệu quả.
Bước 3- Phát triển các tiền đề.
Từ các dự báo, các nghiên cứu đã thu thập được từ bước một chúng ta sẽ
phát triển lên thành các tiền đề. Tiền đề lập kế hoạch có thể coi như là các giả
thiết cho việc thực hiện kế hoạch. Đối với hoạt động quản lý xuất khẩu lao
động thì các tiền đề lập kế hoạch có thể là địa bàn tuyển dụng, địa bàn xuất
7 Đoàn thị Thu Hà + Nguyễn thị Ngọc Huyền – Khoa Khoa Học Quản Lý – ĐH KTQD – Giáo trình Khoa
Học Quản Lý – tr333 – HN, 2004
Nguyễn Thị Hoan QLKT45B
25