Tổng ôn Qúa trình hình thành loài mới của học thuyết tiến hóa hiện đại Sinh 12

Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LỒI MỚI THEO QUAN NIỆM HIỆN ĐẠI
I. Lý thuyết
Có 3 con đường cơ bản sau đây.
a- Hình thành lồi mới băng con dường địa lí:
al- Cơ sở:
+ Lồi mở rộng khu phân bơ nên các nhóm qn thê của lồi sống trong các điều kiện khí hậu khác nhau
hoặc do sự phân chia các khu vực phân bô đã tạo sự cách Ii dia li các quân thê trong lồi. Do vậy chọn lọc
tự nhiên đà trình bày các biên di có lợi theo chiêu hướng khác nhau tạo ra các lồi địa lí rơi tới các lồi
mới.

+ Điều kiện địa lí khơng là ngun nhân trực tiếp gây ra các biến đồi tương ứng trên cơ thể sinh vật mà là
những nhân tô chọn lọc những

kiêu gen thich nghi.

+ Hình thành lồi băng con đường địa lí là phương thức thường gặp cả ở động, thực vật trong đó địa lí là
nhân tơ tạo điêu kiện cho sự phân hố trong lồi.
a2- Ví dụ: Lồi chim sẻ ngơ do khu vực phân bơ địa lí khác nhau đã hình thành 3 nịi có những đặc điểm

khác nhau vê màu sắc lơng và kích thước cánh.

b- Hình thành lồi mới bằng con đường sỉnh thái,
b1. Cơ sở: Trong cùng một khu vực phân bơ địa lí, các quần thể trong một lồi được chọn lọc theo hướng
thích nghi với những điêu kiện sinh thái khác nhau, hình thành các nịi sinh thái rơi đên lồi mới.
Phương thức này thường gặp ở thực vật và các lồi động vật ít di chuyển xa như thân mềm, sâu bọ...
b2- Ví dụ: Các qn thể của một sơ' lồi thực vật sơng ở bãi bồi sông Vônga (như cỏ băng, cỏ sâu róm.
.) rất ít sai khác về hình thái so với các quần thê của lồi tương ứng ở phía trong bờ sơng nhưng ching

khác nhau về đặc tính sinh thái. Chu ki sinh trưởng của thực vật bãi bồi bắt đầu muộn, vào cuối thang 5

đầu tháng 6, tương ứng với thời điểm kết thúc mùa lũ hàng năm và ra hoa kếthạt trước khi lũ về. Trong
khi đó, các lồi tương ứng ở phía trong bờ sơng lại kết hạt vào đúng mùa lũ.

Do lệch về thời gian sinh sản các nịi sinh thái ở bãi bồi khơng giao phối với các nịi tương ứng ở phía
trong bờ sơng. Nhờ vậy. chúng tích lũy các đột biên theo những hướng khác nhau. từ đó hình thành các
lồi mới từ lồi ban đâu
c- Hình thành lồi mới bằng con dường lai xa kèm da bội hoá:
cl- Cơ sở:
+ Khi lai khác lồi, cơ thể lai sẽ bất thụ vì tế bào chứa bộ đơn bội của hai lồi bơ mẹ và các cặp NST

không tương đông nên rôi loạn trong cơ chê giảm phân. Do vậy đã không tạo được giao tử hay giao tử có
Sức sơng u.

+ Dùng tác nhân gây đột biến đa bội tạo cơ thê tứ bội thì đó sè là lồi mới hữu thụ do chứa 2 bộ NST
lường bội của hai lồi bơ' mẹ, được gọi là thê song nhị bội.

Trang | l


Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

+ Lai xa và đa bội hoá là con đường xảy ra phố biến ở thực vật, rất ít gặp ở động vật vì ở động vật, cơ chế
cách l¡ sinh sản giữa hai lồi rât phức tạp, nhât là ở nhóm có hệ thân kinh phát triên, gây ra những rô
loạn về giới tính.
c2- Ví dụ: Đem lai giữa cải củ (2n = 18) với cải bắp (2n = 18) thu được cải củ - bắp (2n =18) có tính bất
thu. Dung consixin gay dot bien tứ bội, tạo thê song nhị bội (4n = 36) hữu thụ. Đáy là loài mới có năng
st cao.
Kết luận: Lồi mới khơng xuất hiện ở một đột biến mà thường có sự tích lủy một tơ hợp nhiều đột biến,

lồi mới khơng xt hiện với một cá thê duy nhât mà phải là một quân thê hay một nhóm qn thê, tơn tại
phát triên như là một khảu trong hệ sinh thái, dứng vững qua thời gian dưới tác dụng của chọn lọc tự
nhiên.
LL Luyện tập
Câu 1. Nêu những điểm khác nhau cơ bản giữa q trình hình thành lồi mới bằng cách l¡ sinh thái và

q trình hình thành lồi bằng đa bội hố.

Lời giải
Khác biét

Cách li sinh thái

Đa bơi hố

Cơ chế dẫn|Do sống ở những ổ sinh thái khác nhaunên
đến cách li dưới tác động của các yếu tố ngẫu nhiên,

sinh sản

[phối không ngẫu nhiên trong quân thể

|Cơ chê

dẫn

đến

giaolcách li sinh sản là

do đột biến đa bội

(thường thì những cá thể ở cùng một
sinh
|lhoặc lai xa kèm
thái giao phối với nhau mà không giao phơi
|theo đa bội hố.
với các cá thế sống ở các ơ sinh thái khác), vả
các nhân tố tiễn hố khác làm phân hoá vốn
gen của các quân thể bị cách li, lâu dân có thể

dẫn đến cách l¡ sinh sản làm xuất hiện lồi

mỗ1

Hình thành |Các đặc điểm đặc trưng cho lồi được hình
l|Các đặc diém cua
các đặc
thành một cách dân dân, diễn ra qua thời gian lồi
được
hình

điểm đặc {lau dài, qua các dạng trung gian chuyên tiếp
trưng cho ltrong st q trình hình thành lồi. Vì su di

thành

lồi _. nhập gen giữa các quan thé bi cách li sinh thái [nhanh

chóng

thine hơng triât để

Đối tượng
sinh vât

|Có thê xảy ra ở tất cả các loài sinh vật.

Thường

thirc vat

xảy

ra ở

Cau 2. Thuyét tién hoa hién dai da phat trién quan niệm cua Dacuyn vé chon loc tu nhién nhu thé nao?
Vì sao chọn lọc tự nhiên được xem là nhân tơ tiên hố cơ bản nhât?

Lời giải
1. Thuyết tiễn hố hiện đại đã phát triển quan niệm của Dacuyn về chọn lọc tự nhiên:

- Thuyết tiễn hoá hiện đại, dựa trên những thành tựu về di truyền và biến dị đã làm sáng tỏ nguyên
nhân phát sinh biến dị, cơ chế di truyền biến dị. Vì vậy, đã hồn chỉnh quan niệm của Đacuyn về chọn
lọc tự nhiên.

II): P2


Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

- Trên quan
kiểu hình có
sót, cá thê đó
của chọn lọc

điểm di truyền học, cơ thể thích nghi trước hết phải có kiểu gen phản ứng thành những
lợi trước môi trường. Nhờ vậy đảm bảo được sự sơng sót mot so ca thể. Bên cạnh sơng
phải sinh sản được để đóng góp vào vốn gen chung của quân thể. Như vậy, mặt chủ yêu
tự nhiên là sự phân hoá khả năng sinh sản của những kiểu gen khác nhau trong quần thê.

- Chọn lọc tự nhiên không chỉ tác động vào cá thể mà còn phát huy tác dụng ở cả câp độ dưới mức cá
thê (ADN, giao tử...) và trên mức cá thê (quân thê, quân xã) trong đó quan trọng nhât là chọn lọc ở
câp độ cá thê và quân thê.
Trong một quần thể đa hình thì chọn lọc tự nhiên đảm bảo sự sơng sót và sinh sản ưu thế của những cá
thể mang nhiều đặc điểm có lợi hơn. Chọn lọc tự nhiên tác động trên kiểu hình của cá thể qua nhiều

thê hệ dẫn tới hệ quả là chọn lọc kiểu gen. Điều này khăng định vai trò của thường biến trong q
trình tiễn hố.

- Trong thiên nhiên, lồi phân bố thành nhừng quân thể cách li nhau bởi nhừng khoảng thiếu điều

kiện thuận lợi. Trong mỗi loài thường xảy ra sự cạnh tranh giừa các nhóm cá thể trong một quân thể,

giữa các quân thê của loài. Dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, các quân thể có vồn gen thích nghi
hơn sẻ thay thế các qn thể kém thích nghi. Như vậy có thể nói quần thể là đối tượng chọn lọc.

- Chọn lọc quần thể hình thành những đặc điểm thích nghi tương quan giừa các cá thể về nhiều mặt

đảm bảo sự tôn tại, phát triên của nhừng cá thê thích nghi nhât, quy định sự phân bô của chúng trong

thiên nhiên. Chọn lọc cá thê và chọn lọc quân thê song song điên ra.
2. Chọn lọc tự nhiên được xem là nhân tô tiến hố cơ bản nhât vì: Chọn lọc tự nhiên không tác động

với từng gen riêng lẻ mà đôi với tồn bộ kiểu gen, khơng chỉ tác động đơi với từng cá thể riêng lẻ mà
đối với cả quần thê. Chọn lọc tự nhiên là nhân tố quy định chiêu hướng và nhịp điệu biến đổi thành
phần kiểu gen của quân thể, là nhân tố định hướng quá trình tiễn hoá.
Câu 3. So sánh giữa chọn lọc tự nhiên và chọn lọc nhân tao.

Lời giải
- Giong nhau: Ca 2 qua trinh đều có cơ sở dựa vào tính biến di và di truyền của sinh vật, trong đó biến dị
đều cung cấp nguồn nguyên liệu cho chọn lọc còn di truyền đều có vai trị tích lũy các biến dị có lợi qua
các thê hệ + Q trình chọn lọc đều gồm

2 mặt được tiễn hành song song nhau: Đào thải các cá thê mang

biến đị bất lợi, tích lũy các cá thé mang bién di có lợi.

+ Đều là nhân tơ chính, quy định mọi đặc điểm thích nghi và tính đa dạng của sinh vật theo con đường

phan li tinh trang.
- Khac nhau:

CTSS

Chon loc nhan tao

Chon loc tu nhién

+ Do đấu tranh sinh tồn với môi

Động lực

+ Do nhu cầu con người

Nội dung

bién di bat loi, tich lũy các cá bất lợi, tích lũy các cá thé mang
thé mang biến dị có lợi đối
lbiến dị có lợi đổi với bản thân sinh

+ Đảo thải các cá thể mang

Kết quả

với nhu cầu con người.
+ Hình thành tính đa dang và
|thích nghi của vật ni, cây
trồng đối với con người.

trường sống

+ Dao thao cac ca thé mang bién di
vật.
J4- Hình thành tính đa dạng và thích
|nghi của sinh vật đối với môi
trường sông.

Trang | 3

nan

HOC

4 :

e cờ

ba

h4

a

; [=
)

Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

eS

Quy mô

+ Trong phạm vi ở vật nuôi,
cây trông

+ Trong phạm vi ở toàn bộ sinh
ØIỚI.

Thời gian

bát đâu

+ Từ khi con người vừa biết
chăn nuôi và trông trọt

+ Từ khi sự sông vừa xuất hiện
trên qua dat.


Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai

HOC247-

Vững vàng nên tảng, Khai sáng tương lai
Website HOC247 cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thơng minh, nội
dung bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh nghiệm,
giỏi về kiến thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các trường chuyên
danh tiếng.
I.

Luyén Thi Online

Học mọi lúc, mọi nơï, mọi thiết bi — Tiết kiệm
- _ Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng
xây dựng các khóa luyện thi THPUQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiêng Anh, Vật Lý, Hóa Học và
Sinh Học.
- - Luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán: Ôn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các
trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-Œ}), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường
Chuyên khác cùng 7S.7Tràn Nam Dũng, 1S. Pham Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thày Nguyên
Đức Tấn.

II.

Khoa Hoc Nang Cao va HSG

Hoc Toan Online cung Chuyén Gia
- - Toán Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Tốn Chun dành cho các em HS
THCS lớp 6, 7, 8, 9 yêu thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt

điểm tốt ở các kỳ thi HSG.

- - Bồi dưỡng HSG Toán: Bồi dưỡng 5 phân mơn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp

dành cho học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: 7S. Lê Bá Khánh

Trình, TS. Tràn Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thày Lê Phúc Lữ, Thày Võ Quốc
Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt thành tích cao HSG Quốc Gia.
Ill.

Kênh học tập miễn phí

HOC247 NET cộng đồng học tập miễn phí
HOC247 TV kênh Video bài giảng miễn phí
- - HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp I đên lớp 12 tật cả
các môn học với nội dung bài giảng chi tiệt, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mên phí, kho tư
liệu tham khảo phong phú và cộng đông hỏi đáp sôi động nhất.

-

HOC247 TV: Kénh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa dé thi
miên phí từ lớp I đên lớp 12 tât cả các mơn Tốn- Lý - Hố, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và

Tiêng Anh.

Trang | 5