Tài liệu Báo cáo " Hoạt động lập pháp của Quốc hội trong thời kì đổi mới " pdf

nghiên cứu - trao đổi
70 tạp chí luật học số 10/2007




Ths. Đoàn Thị Tố Uyên *
ot ng lp phỏp ca Quc hi hn
hai mi nm qua cú bc chuyn
bin mnh m, th hin s gia tng s
lng cỏc vn bn lut v ngh quyt c
ban hnh qua cỏc nhim kỡ Quc hi. Theo
s liu thng kờ (tớnh t ngy 01/01/1986
n thỏng 7/2006),
(1)
Quc hi v U ban
thng v Quc hi ó ban hnh c 338
vn bn trong ú cú 179 lut, b lut v 159
phỏp lnh, cha k n Hin phỏp nm 1992
- bn hin phỏp ca thi kỡ i mi. Trong
khi ú s lng lut, phỏp lnh c ban
hnh vo thi kỡ trc i mi (t ngy
20/6/1976 n ngy 31/12/1985) ch l 10 b
lut, lut v 14 phỏp lnh. Ch tớnh riờng
nhim kỡ khoỏ IX, Quc hi ó thụng qua
c 41 lut, b lut v U ban thng v
Quc hi thụng qua 43 phỏp lnh; nhim kỡ
khoỏ X, Quc hi thụng qua 35 lut, b lut.
Trong nhim kỡ khoỏ XI Quc hi ó thụng

qua 84 lut, b lut, 15 ngh quyt cú cha
quy phm phỏp lut; U ban thng v Quc
hi thụng qua 31 phỏp lnh.
(2)

Cú ý kin cho rng im mc ỏnh giỏ
s i mi hot ng lp phỏp ca Quc hi
l t khi cú s ra i ca Hin phỏp nm
1992 nhng cng cú ý kin khỏc li cho rng
hot ng lp phỏp ca Quc hi thc s i
mi t nm 1996 khi Quc hi thụng qua
Lut ban hnh vn bn quy phm phỏp lut
(cú hiu lc thi hnh t ngy 01/01/1997).
Trờn thc t, t sau khi Nh nc ta ban
hnh Hin phỏp nm 1992, hot ng lp
phỏp ca Quc hi ó cú nhiu chuyn bin
nhng ch sau khi Lut ban hnh vn bn
quy phm phỏp lut do Quc hi khoỏ IX
thụng qua ti kỡ hp th 10 ngy 12/11/1996,
hot ng lp phỏp mi thc s i mi v
ngy cng gia tng v s lng.
Trc nm 1996, trỡnh t, th tc xõy
dng lut, phỏp lnh c quy nh trong
Quy ch xõy dng lut, phỏp lnh do Hi
ng nh nc thụng qua ngy 6/8/1988.
õy l vn bn ỏnh du mc quan trng
trong hot ng lp phỏp ca nc ta mc
dự mi ch c th hin di hỡnh thc
quy ch v ni dung rt n gin nhng l
mt trong nhng nhõn t thỳc y nhanh

quỏ trỡnh son tho v thụng qua lut, phỏp
lnh. Mt ni dung trong Quy ch xõy dng
lut, phỏp lnh nm 1988 rt ỏng c
quan tõm l quy nh d ỏn lut cựng bỏo
cỏo thm tra v cỏc ti liu cú liờn quan
c gi n on i biu Quc hi cỏc
tnh, thnh ph trc thuc trung ng tho
lun, ly ý kin chuyờn gia trc ngy khai
mc kỡ hp 1 thỏng; bỏo cỏo ý kin tho
lun cỏc on i biu c gi v Vn
phũng Quc hi v Hi ng nh nc
tp hp v giao cho cỏc c quan trỡnh d ỏn,
c quan thm tra, U ban phỏp lut nghiờn
cu tip thu, chnh lớ, lm bỏo cỏo gii trỡnh
H

* Ging viờn Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2007 71

trc Quc hi ti phiờn hp thụng qua.
õy l nhng quy nh rt hp lớ, va tit
kim cụng sc, va tit kim c kinh phớ
m cht lng vn bn lut vn c bo
m. p dng quy trỡnh ny, Quc hi khoỏ
VIII ó thụng qua D tho B lut t tng
hỡnh s v iu c bit hn l ti kỡ hp

th 11 ngy 15/4/1992, Quc hi ó thụng
qua D tho Hin phỏp nm 1992 vi 12
chng, 147 iu m khụng mt nhiu thi
gian ti phiờn hp ton th.
Tng kt 8 nm thc hin Quy ch xõy
dng lut, phỏp lnh nm 1988 cho thy vic
son tho v ban hnh cỏc vn bn ny nhiu
khi cũn lỳng tỳng, thng kộo di, cht
lng cha cao, thiu trt t, k cng, vỡ
vy, rt cn ban hnh o lut quy nh c
th v thm quyn, th tc v trỡnh t ban
hnh khụng ch lut, phỏp lnh m cũn c
cỏc vn bn quy phm phỏp lut khỏc nhm
lp li trt t, k cng trong hot ng lp
phỏp, lp quy. Trc yờu cu ca cụng cuc
i mi ng thi khc phc nhng tn
ti trờn, Quc hi khoỏ IX ó ban hnh Lut
ban hnh vn bn quy phm phỏp lut ngy
12/11/1996 v thỏng 12/2002, Lut ny c
sa i, b sung. Vi s ra i ca Lut ban
hnh vn bn quy phm phỏp lut, hot ng
lp phỏp ca Quc hi ó cú nhiu tin b,
bc u ỏp ng yờu cu phỏt trin t
nc, xõy dng nh nc phỏp quyn v hi
nhp kinh t quc t. Nhng kt qu t
c ca hot ng lp phỏp khụng ch th
hin s chuyn bin bi s lng cỏc vn
bn lut v phỏp lnh c ban hnh trong
hn 20 nm qua m cũn th hin chớnh ni
dung iu chnh ca cỏc vn bn ny.

Trong lnh vc kinh t, thụng qua hot
ng lp phỏp ca Quc hi, mt h thng
phỏp lut phc v cho yờu cu ca cụng
cuc i mi ton din t nc, phỏt trin
nn kinh t hng hoỏ nhiu thnh phn ó
c hỡnh thnh, tip tc hon thin v ang
phỏt huy tỏc dng trong vic iu chnh cỏc
quan h a dng, phong phỳ ca i sng xó
hi. H thng phỏp lut ny l kt qu ca
vic Quc hi th ch hoỏ ng li i mi
do i hi ng ton quc ln th VI khi
xng. ng li i mi ó c th ch
hoỏ thnh quy phm phỏp lut trc ht
trong Hin phỏp nm 1992, sau ú l cỏc vn
bn lut v phỏp lnh. Ni dung ca nhng
vn bn ny quy nh v s a dng ca cỏc
hỡnh thc s hu trong ú khụng ch cú hỡnh
thc s hu nh nc, s hu tp th m cũn
tha nhn hỡnh thc s hu t nhõn. õy l
im khỏc bit c bn so vi thi kỡ trc
i mi. Bờn cnh ú, quyn t do kinh
doanh, t do tho thun hp ng, cỏc c
ch khuyn khớch v bo m u t cng
ó c quy nh trong ni dung ca cỏc o
lut, phỏp lnh.
Hot ng lp phỏp ca Quc hi ó gúp
phn hỡnh thnh c ch qun lớ kinh t mi,
theo ú ó cú s chuyn bin c bn t cỏch
qun lớ kinh t bng bin phỏp mnh lnh,
hnh chớnh sang c ch qun lớ bng phỏp

lut. Nu nh trc õy cỏc quy nh mang
tớnh mnh lnh, hnh chớnh trn lan trong
thi kỡ bao cp iu chnh cỏc quan h kinh
t, dõn s, thng mi thỡ nay ó c thay
th bng hng lot cỏc o lut v doanh
nghip, thng mi, u t, thu xỏc lp
quan h bỡnh ng gia cỏc ch th kinh t,


nghiên cứu - trao đổi
72 tạp chí luật học số 10/2007

phự hp vi truyn thng phỏp lut dõn s
v cỏc nguyờn tc ca thng mi hin i.
Bờn cnh ú, cỏc o lut iu chnh lnh
vc kinh t cũn to ra mụi trng n nh v
thun li cho s phỏt trin ca cỏc thnh
phn kinh t, gúp phn i mi c chớnh
sỏch ti chớnh, tin t, giỏ c nhm thỳc y
sn xut phỏt trin. Cú th k n nhng o
lut trong lnh vc ny nh Lut phỏ sn
doanh nghip nm 1993, Lut u t nm
2005, Lut doanh nghip nm 2005 v cỏc
lut v thu
Hot ng lp phỏp ca Quc hi trong
thi kỡ i mi cũn to c s phỏp lớ hu
hiu cho c ch gii quyt tranh chp phỏt
sinh. Quc hi ó hai ln sa i Lut t
chc to ỏn theo hng thnh lp cỏc to
chuyờn trỏch trong h thng to ỏn ca Vit

Nam. Trờn c s ny U ban thng v
Quc hi cng ó ban hnh Phỏp lnh th
tc gii quyt cỏc v ỏn kinh t nm 1994,
Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn hnh
chớnh nm 1996, Phỏp lnh v cụng nhn v
cho thi hnh ti Vit Nam bn ỏn, quyt nh
dõn s ca to ỏn nc ngoi nm 1993
Trong lnh vc vn hoỏ - xó hi, giỏo
dc, y t, khoa hc, cụng ngh v mụi
trng, Quc hi ó ban hnh khỏ nhiu lut
iu chnh, trong ú phi k n Lut bo
v mụi trng nm 2005, Lut giỏo dc nm
2003, sa i nm 2005, Phỏp lnh v u ói
ngi cú cụng nm 2002, Phỏp lnh v sinh
an ton thc phm nm 2003, Phỏp lnh tớn
ngng, tụn giỏo nm 2004 Cỏc vn bn
ny ó to c s phỏp lớ chn hng nn giỏo
dc, phỏt trin y t, bo v mụi trng, u
tranh mt cỏch cú hiu qu vi cỏc hin
tng tiờu cc, nõng cao cht lng i sng
vn hoỏ tinh thn ca nhõn dõn.
Bờn cnh ú, s phỏt trin ca hot ng
lp phỏp ó gúp phn hon thin c ch m
bo cỏc quyn t do c bn ca cụng dõn.
Nguyờn tc "dõn bit, dõn bn, dõn lm, dõn
kim tra" ó c lut hoỏ v tng bc
khng nh trờn thc t.
Trong lnh vc t chc v hot ng ca
b mỏy nh nc, hot ng lp phỏp ó
phỏt huy vai trũ xỏc nh rừ chc nng,

nhim v, quyn hn; kin ton t chc v
i mi phng thc hot ng ca cỏc c
quan nh nc t trung ng n a
phng. Hng lot cỏc vn bn lut v t
chc v hot ng ca cỏc c quan ó c
Quc hi ban hnh v sa i, b sung cho
phự hp hn nh: Lut t chc Quc hi
nm 2002, Lut t chc Chớnh ph nm
2002, Lut t chc to ỏn nhõn dõn nm
2002, Lut t chc hi ng nhõn dõn v u
ban nhõn dõn nm 2003
Trong lnh vc i ngoi, hot ng lp
phỏp ca Quc hi qua hn 20 nm ó gúp
phn thỳc y v m rng hi nhp quc t,
trờn tinh thn "Vit Nam mun lm bn vi
tt c cỏc nc". S phỏt trin v tng cng
mi quan h quc t t ra yờu cu cho phỏp
lut Vit Nam, nht l trong lnh vc thng
mi phi hi hũa, tng thớch vi tiờu chớ
ca hi nhp. Nhim v ny ó c Quc
hi v U ban thng v Quc hi c th
hoỏ thụng qua vic ban hnh mt s vn bn
nh: Ngh quyt s 48/NQ- QH10 ngy
28/11/2001 v phờ chun Hip nh thng
mi Vit Nam - Hoa Kỡ, Phỏp lnh v i x
ti hu quc v i x quc gia trong thng


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2007 73

mi quc t nm 2002, Phỏp lnh v chng
bỏn phỏ giỏ nm 2004, Phỏp lnh v chng
tr cp nm 2004, Lut cnh tranh Cỏc
nguyờn tc chung ph bin ca ch nh
thng mi khu vc v th gii nh khụng
phõn bit i x, cnh tranh cụng bng,
minh bch hoỏ chớnh sỏch phỏp lut, gii
quyt tranh chp bng trng ti v t phỏp ó
c ni lut hoỏ trong nhng vn bn trờn.
H qu xó hi ca hot ng lp phỏp
trong hn 20 nm qua l ó to ra mt xó hi
c qun lớ bng phỏp lut, cú nn chớnh tr
n nh, tc phỏt trin kinh t theo chiu
hng gia tng, quyn li ca ngi dõn
ngy cng c bo m.
Bờn cnh nhng thnh tu nờu trờn, hot
ng lp phỏp ca Quc hi trong hn 20
nm qua cũn bc l mt s bt cp v hn
ch sau:
Th nht, cỏc vn bn lut v phỏp lnh
mi ch dng li l lut khung, phỏp lnh
khung m cha quy nh c th gõy khú
khn cho quỏ trỡnh t chc thc hin, a
lut, phỏp lnh vo cuc sng. Ni dung ca
lut, phỏp lnh l nhng quy nh mang tớnh
nguyờn tc cho nờn rt cn cú s ra i ca
vn bn quy phm phỏp lut do cỏc c quan
nh nc khỏc ban hnh quy nh chi tit
thi hnh v hng dn thc hin nh ngh

nh ca Chớnh ph v thụng t ca cỏc b.
S ch i vn bn cú hiu lc phỏp lớ thp
hn chi tit hoỏ v hng dn ó lm
gim giỏ tr hiu lc phỏp lớ ca lut, phỏp
lnh, to ra tõm lớ ch i ca c quan, t
chc thi hnh. Thc t núi trờn mõu thun
vi quy nh ca Lut ban hnh vn bn quy
phm phỏp lut, ú l: Lut, phỏp lnh v
cỏc vn bn quy phm phỏp lut khỏc phi
c quy nh c th khi cỏc vn bn ú
cú hiu lc thỡ c thi hnh ngay" (khon 1
iu 7) v "vn bn quy nh chi tit thi
hnh phi c son tho cựng vi d ỏn
lut, phỏp lnh trỡnh c quan nh nc cú
thm quyn kp thi ban hnh khi lut, phỏp
lnh cú hiu lc" (khon 2 iu 7).
Theo thng kờ t u nhim kỡ Quc hi
khoỏ XI (2002) n ngy 30/4/2005, Chớnh
ph, cỏc b, c quan ngang b, To ỏn nhõn
dõn ti cao, Vin kim sỏt nhõn dõn ti cao
cn ban hnh 3.980 vn bn quy nh chi
tit v hng dn thi hnh cỏc lut, phỏp
lnh, ngh quyt nhng ch cú 3.260 vn
bn c ban hnh. Trong ú riờng Chớnh
ph cn ban hnh 405 ngh nh, n nay
mi ban hnh c 255 ngh nh, nh vy
vn cũn 150 ngh nh cha c ban
hnh.
(3)
Ngh nh cha c ban hnh cng

ng ngha vi lut, phỏp lnh cha i vo
cuc sng nờn kộm hiu lc, hiu qu, tớnh
kh thi khụng cao.
Th hai, ni dung ca mt s lut, phỏp
lnh cha theo kp ũi hi ca xó hi, tr
nờn lc hu v khụng cũn phự hp vi thc
tin. Do vy, trong quỏ trỡnh thc hin hot
ng lp phỏp, Quc hi khụng ch ban hnh
mi m cũn thng xuyờn phi sa i, b
sung cho phự hp. S lc hu, khụng phự
hp ca lut, phỏp lnh vi thc t khỏch
quan l vn mang tớnh tt yu v khú
trỏnh khi. Lm th no hn ch n mc
ti a s lc hu ú l vn cn c quan
tõm. S lc hu cú th do nhiu nguyờn
nhõn, trong ú cú nguyờn nhõn mang tớnh
ch quan l khõu hoch nh chớnh sỏch


nghiên cứu - trao đổi
74 tạp chí luật học số 10/2007

trong quỏ trỡnh lp phỏp ca Quc hi cũn
yu, tớnh d bỏo cũn thp.
Th ba, k thut lp phỏp cũn hn ch.
Trong mt s vn bn, quy tc s dng ngụn
ng vn cũn cha chun, nhiu thut ng
phỏp lớ s dng gõy tranh cói trong quỏ trỡnh
thụng qua lut, thm chớ cựng s dng mt
thut ng nhng gia cỏc vn bn khỏc nhau

li c hiu khụng thng nht.
Th t, lc lng giỳp vic cho Quc
hi thc hin hot ng lp phỏp cũn yu v
thiu. i ng tham mu, t vn cho Quc
hi ch yu l cỏc chuyờn gia ti cỏc v ca
cỏc u ban. Va qua, Quc hi khoỏ XI mi
thnh lp Ban cụng tỏc lp phỏp cú khong
30 ngi. Trong khi ú nhng quc gia khỏc
s lng chuyờn gia, chuyờn viờn lp phỏp
giỳp vic cho ngh vin u trờn 100 ngi.
Vi s lng ngi khiờm tn nh vy, Ban
cụng tỏc lp phỏp thng xuyờn b quỏ ti
trong quỏ trỡnh giỳp Quc hi tham mu, t
vn cho hot ng lp phỏp.
Xut phỏt t ũi hi ca cụng cuc i
mi ton din t nc, t yờu cu ca vic
xõy dng nh nc phỏp quyn v t nhng
hn ch, tn ti ca hot ng lp phỏp trờn
õy, trong thi gian ti Quc hi cn tng
cng nng lc lp phỏp vi nhng gii
phỏp sau:
Th nht, tip tc i mi quy trỡnh lp
phỏp nhm y nhanh quỏ trỡnh son tho v
nõng cao cht lng vn bn lut, trong ú
cao trỏch nhim ca cỏc ch th tham gia
vo tng khõu, tng cụng on lm lut,
phỏp lnh ng thi phi kt hp cht ch
gia cỏc khõu t son tho, thm nh, thm
tra, ly ý kin úng gúp cho n thụng qua
vn bn, c bit cn quan tõm n khõu

kho sỏt thc t, thu thp thụng tin chớnh
xỏc, khỏch quan phn ỏnh vo trong lut,
phỏp lnh m bo s phự hp ca lut, phỏp
lnh vi thc tin khỏch quan. Bờn cnh ú,
Quc hi cn nghiờn cu v ỏp dng k thut
lut sa nhiu lut rỳt ngn thi gian v
bo m s thng nht, ng b cho h
thng phỏp lut.
Th hai, nõng cao nng lc, trỡnh
lm lut ca Quc hi cng nh ca i
biu Quc hi bng cỏch tng thờm s
lng cỏc i biu chuyờn trỏch, to lp c
ch khuyn khớch cỏc i biu Quc hi
thc hin quyn sỏng kin lp phỏp; tng
cng s lng chuyờn viờn giỳp vic cho
Quc hi ti cỏc v ca cỏc u ban v Ban
cụng tỏc lp phỏp nhm nõng cao cht
lng ca vn bn lut, phỏp lnh.
Th ba, khc phc tỡnh trng lut v
phỏp lnh quy nh chung chung, l thuc
vo vn bn ca cp di nh hin nay,
Quc hi cn quy nh chi tit trong lut
nhng lnh vc ó n nh v quan trng;
hn ch tỡnh trng u quyn cho Chớnh ph,
ch nờn u quyn cho Chớnh ph quy nh
chi tit nhng quan h xó hi cũn bin ng
v nhng chớnh sỏch cha n nh; gn trỏch
nhim ca Chớnh ph, cỏc b trong hot
ng xõy dng phỏp lut vi t cỏch l c
quan trỡnh d ỏn lut, d tho phỏp lnh./.

(1).Xem:
(2).Xem: Bỏo cỏo cụng tỏc ca Quc hi nhim kỡ
khoỏ XI (2002-2007), ngy 20/03/2007.
(3).Xem: Khỏnh Võn, Bờn hnh lang lp phỏp -
nhng con s git mỡnh, Tp chớ nghiờn cu lp
phỏp, s 10/2005.