Tài liệu Báo cáo "Tác động của hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kì và các cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO đối với hệ thống pháp luật ngân hàng Việt Nam " doc

nghiên cứu - trao đổi
36 tạp chí luật
học số 12/2007





TS. Ngô Quốc Kỳ *
ip nh thng mi Vit Nam - Hoa
Kỡ (c i din ca hai chớnh ph kớ
ngy 13/7/2000), ó ỏnh du vic hon tt
quỏ trỡnh bỡnh thng hoỏ quan h gia hai
nc, l bc tin quan trng ca Vit Nam
trong tin trỡnh hi nhp quc t, chun b
cỏc iu kin v tin cn thit gia nhp
T chc thng mi th gii (WTO). Cỏc
cam kt ca Vit Nam trong lnh vc ti
chớnh - ngõn hng theo Hip nh c
cp ch yu ti Chng III - Thng mi
dch v (cam kt chung). Cỏc cam kt c th
v ngnh dch v ti chớnh - ngõn hng c
ghi nhn ti ph lc F v G. Ngoi nhng
ni dung liờn quan n thng mi hng
hoỏ, cỏc vn v thng mi dch v trong
ú dch v ti chớnh - ngõn hng chim v trớ
khỏ quan trng.
Ngy 11/1/2007, Vit Nam chớnh thc
tr thnh thnh viờn th 150 ca WTO sau

11 nm tin hnh m phỏn vi cỏc bờn liờn
quan. Cỏc quy tc ca WTO c xõy dng
trờn c s m phỏn thng mi a phng
ó phn ỏnh ý chớ v nguyn vng ca cỏc
thnh viờn v lut chi chung cho t do
thng mi v phỏt trin. Cỏc quy tc ny ó
c th hin trong B vn kin gia nhp
WTO ca Vit Nam. Vi di hn 1000
trang, B vn kin gia nhp WTO gm tt c
cỏc yờu cu i vi vic tuõn th cỏc chun
mc ca WTO v tớnh minh bch, cỏc quy
trỡnh phự hp v t do hoỏ thng mi hng
hoỏ, thng mi dch v.
Vic xem xột cỏc cam kt ca Vit Nam
v lnh vc dch v ti chớnh - ngõn hng núi
riờng cựng vi s tỏc ng ca Hip nh
thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ v cỏc cam kt
ca Vit Nam khi gia nhp WTO (sau õy gi
chung l Hip nh v cam kt) i vi h
thng phỏp lut ngõn hng núi chung cú ý
ngha quan trng trờn c hai phng din hon
thin phỏp lut ln thc tin hot ng ca
ngõn hng. Chỳng tỏc ng trc tip n h
thng phỏp lut ngõn hng ca Vit Nam.
1. Nhng tỏc ng i vi th trng ti
chớnh - tin t Vit Nam
S gia tng cỏc hot ng ti chớnh - tin
t quc t trong vũng gn hai thp k qua ó
cho thy xu hng phỏt trin ca th trng
ti chớnh - tin t quc t v tỏc ng ca nú

i vi nn ti chớnh - tin t mi nc. S
phỏt trin mnh m ca cụng ngh thụng tin
nht l dch v internet ó kộo theo s bựng
n cỏc hot ng ti chớnh - tin t quc t.
S tin b ca khoa hc - cụng ngh ó lm
xut hin cỏc cụng c ti chớnh mi (nh
mua bỏn kỡ hn, quyn chn), lm cho cỏc
khi lng giao dch ti chớnh tng lờn ỏng
H

* Ngõn hng liờn doanh SHINHAN VINA
Chi nhỏnh H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 12/2007 37

k. Tng lng giao dch ngoi hi trờn th
gii tng t 15-20 t USD mi ngy vo
nhng nm 70 lờn n 1,5 ngn t mi ngy
vo nm 1998; hot ng cho vay ca ngõn
hng quc t tng t 265 t USD vo nm
1975 lờn ti 4,2 ngn t USD vo nm 1994
v n nay vo khong 5000 t. iu ỏng
lu ý l trong tng s cỏc giao dch ti chớnh
thng mi quc t thỡ cỏc giao dch ti
chớnh ngy cng tng lờn so vi cỏc giao
dch thng mi hng hoỏ.
Trong nhng nm 70 ca th k XX, khi
90% cỏc giao dch ngoi hi nhm phc v

cho vic trao i hng hoỏ thỡ hin nay con
s ny ch cũn 5%. iu ny cú ngha giỏ tr
trong 10 ngy giao dch trờn th trng ti
chớnh xp x giỏ tr tng sn phm hng hoỏ
v dch v m th gii sn xut trong mt
nm.
(1)
Quỏ trỡnh ton cu hoỏ nn kinh t
th gii ang nh hng sõu rng n hot
ng ti chớnh quc t. Xu hng phỏt trin
ca ngõn hng trờn th gii ó to iu kin
cho cỏc ngõn hng m rng hot ng, cung
ng vn cho cỏc nn kinh t thiu vn nhng
li nh hng n hot ng ngõn hng ca
cỏc nc, c bit l cỏc nc kộm phỏt trin
hoc cỏc nc cú nn kinh t chuyn i.
Quỏ trỡnh nht th hoỏ th trng ti chớnh -
tin t quc t ó dn ti vic t do hoỏ hot
ng ngõn hng, gõy tỏc ng mnh n th
trng tin t ca mi nc. Cỏc tỏc ng
ny c biu hin ch nú lm cho cỏc
chun mc v cht lng dch v ca h
thng ngõn hng mt nc c ci thin,
kh nng cnh tranh cng nh vic hin i
hoỏ cụng ngh c tng cng, kh nng
thớch ng vi quỏ trỡnh hi nhp quc t
c nõng cao. Do tỏc ng ca quỏ trỡnh
quc t hoỏ ny, vic m ca th trng ti
chớnh - tin t Vit Nam s cho phộp khi
thụng cỏc kờnh dn vn quc t vo Vit

Nam, to iu kin nn kinh t khai thỏc
cỏc ngun vn trung v di hn, hc hi
cụng ngh ngõn hng, trỡnh qun lớ kinh
doanh. ng thi, quỏ trỡnh ny cng t ra
nhng khú khn v thỏch thc ln cho h
thng ngõn hng Vit Nam cng nh t ra
cỏc yờu cu, chun mc phỏp lớ mi trong
hot ng ngõn hng.
K t khi WTO ra i (nm 1995),
khung phỏp lớ iu chnh hot ng thng
mi quc t núi chung cng nh hot ng
ngõn hng trờn phm vi quc t c hỡnh
thnh thụng qua Hip nh v thng mi
dch v ca WTO (cũn gi l Hip nh
GATS). Hip nh thng mi Vit Nam -
Hoa Kỡ ó ly cỏc nguyờn tc v chun mc
ca Hip nh GATS lm c s iu chnh
chung cỏc lnh vc, trong ú cú lnh vc
ngõn hng - ti chớnh vi nhng cam kt khỏ
ci m t phớa Vit Nam.
Vit Nam cam kt vi Hoa Kỡ v vi cỏc
bờn tham gia kớ kt khỏc l thnh viờn WTO
cho phộp s hin din ca cỏc t chc tớn
dng di cỏc hỡnh thc phỏp lớ khỏc nhau.
Ngõn hng thng mi nc ngoi tn ti
di cỏc hỡnh thc: Chi nhỏnh ngõn hng,
ngõn hng liờn doanh, vn phũng i din,
ngõn hng 100% vn u t nc ngoi
(c phộp thnh lp t 2/4/2007). i vi
cụng ti ti chớnh, cụng ti cho thuờ ti chớnh

c tn ti di hỡnh thc liờn doanh cụng
ti, 100% vn nc ngoi.
Hip nh thng mi Vit Nam Hoa


nghiên cứu - trao đổi
38 tạp chí luật
học số 12/2007
Kỡ v cỏc cam kt khi gia nhp WTO ca
Vit Nam ang v s tỏc ng rt ln i vi
th trng ti chớnh - tin t Vit Nam. Theo
ú, t chc hot ng ngõn hng cú vn u
t nc ngoi c nhn tin gi v cỏc
khon tin t cụng chỳng; cho vay di cỏc
hỡnh thc, bao gm tớn dng tiờu dựng, tớn
dng th chp, bao tiờu v cỏc giao dch
thng mi khỏc; thuờ mua ti chớnh; tt c
cỏc giao dch thanh toỏn v chuyn tin bao
gm cỏc th tớn dng, ghi n, bỏo n, sộc du
lch v hi phiu ngõn hng (PCPC 81339);
bo lónh v cam kt; mụi gii tin t; qun lớ
ti sn nh qun lớ tin mt, qun lớ danh
mc u t, mi hỡnh thc qun lớ u t tp
th, qun lớ qu hu trớ, cỏc dch v trụng coi
bo qun, lu tr v y thỏc; cỏc dch v
thanh toỏn v quyt toỏn i vi cỏc ti sn
chớnh bao gm cỏc chng khoỏn, cỏc sn
phm ti chớnh phỏi sinh v cỏc cụng c
thanh toỏn khỏc; cung cp v chuyn thụng
tin ti chớnh v x lớ d liu ti chớnh v cỏc

phn mm ca nh cung cp cỏc dch v ti
chớnh khỏc; t vn, trung gian mụi gii v
cỏc dch v ti chớnh ph tr khỏc liờn quan
n cỏc hot ng ti cỏc mc (a) n (k) k
c tham chiu v phõn tớch tớn dng, t vn
v nghiờn cu u t, t vn v th c, v
chin lc v c cu cụng ti; buụn bỏn cho
ti khon ca mỡnh hay cho ti khon ca
khỏch hng ti s giao dch chng khoỏn
trờn th trng chng khoỏn khụng chớnh
thc (OTC) hay trờn cỏc th trng khỏc.
Theo ni dung Hip nh thng mi
Vit Nam - Hoa Kỡ v cỏc cam kt khi gia
nhp WTO ca Vit Nam, cỏc ngõn hng
Hoa Kỡ v cỏc TCTD nc ngoi thuc
WTO s c m rng phm vi hot ng,
cung cp nhiu dch v, sn phm ngõn hng
mi ti th trng Vit Nam m cỏc ngõn
hng Hoa Kỡ v nc ngoi ny cú nhiu u
th, kinh nghim, tim lc ti chớnh thụng
qua cỏc dch v ti tr thng mi quc t
(nh bo lónh, bo him tớn dng xut khu,
bao thanh toỏn). Trỡnh cụng ngh thụng
tin s cho phộp cỏc ngõn hng nc ngoi
ny chim u th hn so vi cỏc ngõn hng
Vit Nam trong vic cung cp thụng tin ti
chớnh v x lớ cỏc d liu ti chớnh ca cỏc
nh cung cp dch v ti chớnh khỏc. H
thng cỏc ngõn hng Vit Nam s phi
ng u vi nhng khú khn, thỏch thc

mi. Cỏc hn ch v vn, trỡnh qun lớ
kinh doanh, tỡnh trng yu kộm v ti chớnh,
s bt cp ca h thng phỏp lut ngõn hng
cng ang l nhng tr ngi khụng nh cho
cuc cnh tranh gay gt trong nhng nm
ti. Ngoi ra, vic cỏc ngõn hng Vit Nam
c hng nhng cam kt theo Hip nh
thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ hay cam kt
khi gia nhp WTO ca Vit Nam ti Hoa Kỡ
hay ti cỏc nc thnh viờn WTO n mc
no khụng ch ph thuc vo kh nng v
sc cnh tranh ca mỡnh m cũn b tỏc ng
bi cỏc hiu bit v phỏp lut ngõn hng ca
Hoa Kỡ v cỏc nc thnh viờn.
2. Nhng tỏc ng i vi h thng
phỏp lut ngõn hng Vit Nam
2.1. Vic hon thnh th tc phờ chun
Hip nh thng mi Vit - M v cỏc
cam kt khi gia nhp WTO ca Vit Nam cú
hiu lc (k t ngy 10/12/2001 theo Hip


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 12/2007 39

nh v ngy 11/1/2007 theo cỏc cam kt) ó
tỏc ng khụng nh ti h thng phỏp lut
núi chung cng nh phỏp lut ngõn hng
núi riờng, t ra hng lot cỏc vn phỏp lớ
mi cn c quan tõm nghiờn cu, xõy

dng v thc hin.
Cỏc tha thun trong Hip nh thng
mi Vit Nam - Hoa Kỡ v cỏc cam kt khi
gia nhp WTO ca Vit Nam cú phm vi
iu chnh rng ln v quy mụ phc tp nht
so vi cỏc hip nh thng mi ca Vit
Nam ó m phỏn v kớ kt vi cỏc nc
khỏc trc õy. Cỏc vn v thng mi,
dch v c phỏp lut Vit Nam iu chnh
bng cỏch sa i, b sung cho tng thớch.
Mt khỏc, Hip nh c xõy dng trờn c
s cỏc nguyờn tc, chun mc ca WTO ũi
hi phi xõy dng khuụn kh phỏp lut rt
s, to ln. Hn na, i tng v cỏc
quan h m Hip nh v cỏc cam kt iu
chnh khụng ch gii hn trong phm vi Hip
nh. Tớnh cht v vai trũ ny ca Hip nh
v cỏc cam kt t ra yờu cu phi xõy dng
v hon thin h thng phỏp lut Vit Nam
trờn phm vi rng ln, t lnh vc hnh
chớnh n dõn s, kinh t, thng mi vi
cỏc chun mc v tớnh cụng khai v minh
bch ca cỏc vn bn phỏp lut c ban
hnh. ng thi, vic kớ kt v thc hin
Hip nh v cỏc cam kt cng t ra yờu
cu sm b sung, sa i nhng vn cha
phự hp vi Hip nh hoc phỏp lut Vit
Nam cha quy nh, tham gia mt s cỏc
iu c quc t v thng mi theo ngha
rng (nh thng mi hng hoỏ, thng mi

dch v, s hu trớ tu, u t - trong ú c
bit l thng mi, dch v).
Trong lnh vc thng mi, dch v thỡ
dch v ti chớnh - ngõn hng l mt trong s
cỏc lnh vc chu s tỏc ng nhiu nht ca
Hip nh v cỏc cam kt quc t.
2.2. Xut phỏt t nhng tỏc ng ca Hip
nh v cỏc cam kt i vi th trng ti chớnh
- tin t Vit Nam nh ó phõn tớch trờn õy,
cn c vo nhng ni dung cam kt ca Vit
Nam v dch v ti chớnh - ngõn hng, cú th
ỏnh giỏ s b bc u nhng tỏc ng ú
i vi h thng phỏp lut ngõn hng Vit
Nam trờn cỏc mt sau õy:
Th nht, cỏc tha thun ca Hip nh
thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ v cỏc cam
kt ca Vit Nam khi gia nhp WTO s lm
thay i mụi trng kinh doanh ngõn hng
ti Vit Nam trong thi gian ti. Do vy,
Nh nc cn cú k hoch xõy dng chng
trỡnh hi nhp khu vc v quc t trong lnh
vc ngõn hng vi phng chõm lm lnh
mnh hoỏ h thng ngõn hng, tng bc
a h thng ngõn hng Vit Nam tin dn
n cỏc chun mc quc t, xem xột cú l
trỡnh gim dn cỏc hn ch i vi cỏc t
chc tớn dng nc ngoi hot ng trong
vic xỏc lp th trng tin t chung, hot
ng thng nht trờn lónh th Vit Nam.
iu ny ũi hi cn nhanh chúng xõy dng

cỏc th ch h tr th trng th trng
tin t c hot ng v vn hnh trong th
thng nht, tỏc ng tng h vỡ quan h
cung cu vn ca nn kinh t th trng.
Th hai, vi t cỏch l c quan qun lớ
nh nc v tin t v hot ng ngõn hng,
Ngõn hng nh nc cn khn trng t


nghiên cứu - trao đổi
40 tạp chí luật
học số 12/2007
chc v trin khai cụng tỏc r soỏt li ton
b h thng cỏc vn bn phỏp lut hin hnh
v ngõn hng kin ngh vi Chớnh ph v
Quc hi sa i, b sung, xõy dng cỏc vn
bn mi cho phự hp vi cỏc tha thun
trong Hip nh v cỏc cam kt. õy l tỏc
ng ln nht, nh hng n h thng phỏp
lut Vit Nam núi chung cng nh h thng
phỏp lut ngõn hng Vit Nam núi riờng.
Giỏo s lut David A. Gantz (Trng i
hc tng hp Arizona, Hoa Kỡ) ó nhn xột
rt xỏc ỏng rng: So vi mt vi nc
khỏc, Vit Nam cú nhiu khú khn hn trong
vic tin hnh sa i lut phỏp ca mỡnh.
Hoa Kỡ v Mexico, Ngh vin (Quc hi) cú
th ban hnh mt o lut n l mi, trong
ú sa i tt c cỏc o lut hin hnh cú
yờu cu phi sa i thc thi mt hip

nh thng mi, vớ d, Lut thi hnh Hip
nh t do thng mi Bc M Hoa Kỡ.
Hoc cng cú th a vo lut mt iu
khon quy nh: Lut ny thay th bt kỡ
lut no c ban hnh trc õy m nay
khụng cũn phự hp. Ngc li, Vit Nam
(v Trung Quc) phi sa i riờng r tng
o lut cú yờu cu phi sa i bo
m phự hp vi mt hip nh thng
mi.
(2)
Cụng tỏc r soỏt vn bn phỏp lut
cn phi l mt trong nhng nhim v
thng xuyờn ca Ngõn hng nh nc v
ca cỏc c quan qun lớ nh nc.
Th ba, xõy dng, sa i, b sung cho
phự hp vi nhng tha thun trong Hip
nh v cỏc cam kt i vi nhng ch nh
phỏp lut cha phự hp hoc phỏp lut Vit
Nam cha quy nh. Hin nay, do vn cũn
thc hin chớnh sỏch bo h cỏc t chc
tớn dng Vit Nam cú iu kin phỏt trin v
nõng cao nng lc cnh tranh nờn Ngõn hng
nh nc ang cú nhiu quy nh hn ch v
t chc v hot ng i vi cỏc t chc tớn
dng nc ngoi, nh iu kin v giy
phộp hot ng, thi gian hot ng, vn
hot ng, s lng cỏc chi nhỏnh nc
ngoi, loi hỡnh t chc hot ng, s cỏc
im giao dch, phm vi hot ng kinh

doanh Trong thi gian ti, cn c vo cỏc
cam kt theo l trỡnh ó tha thun, Vit
Nam cn ni lng v hy b dn cỏc hn
ch núi trờn phự hp vi Hip nh cng
nh thụng l quc t m Vit Nam ang ch
trng tớch cc hi nhp.
i vi nhng vn m phỏp lut Vit
Nam cha quy nh liờn quan n lnh vc
ngõn hng, ti chớnh theo Hip nh v cỏc
cam kt (nh thanh toỏn, tớn dng, cụng khai
ti chớnh, kim toỏn bt buc) cn sm xõy
dng cỏc quy phm phỏp lut iu chnh.
Th t, tham gia cỏc iu c quc t
quan trng v thng mi theo ngha rng
(bao gm thng mi hng hoỏ, s hu trớ
tu, u t, c bit l thng mi - dch v,
phn v lnh vc ngõn hng ti chớnh). Theo
Hip nh, lnh vc dch v ngõn hng, ti
chớnh ó c Vit Nam chp thun trong
hu ht cỏc lnh vc nghip v ngõn hng
theo chun mc ca WTO vi cỏc cam kt
khỏ ci m. Vic tham gia mt s iu c
quc t v thng mi dch v s to tin ,
iu kin thun li Vit Nam gia nhp
WTO v thc hin lut chi chung ca cỏc
t chc ti chớnh/ thng mi quc t.


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 12/2007 41

Th nm, nghiờn cu kh nng ỏp dng
ỏn l, tp quỏn quc t thụng qua vic tha
nhn, cụng nhn v mt phỏp lớ cỏc quy tc,
tp quỏn quc t c ỏp dng rng rói v
ph bin trong hot ng ngõn hng. Cỏc
tho thun trong Hip nh v cỏc cam kt
v vic ỏp dng ch i x quc gia i
vi vic tip cn cỏc tũa ỏn v cỏc c quan
cú thm quyn gii quyt tranh chp, cựng
vi quy nh khuyn khớch vic s dng
trng ti theo Quy tc UNCITRAL ti cỏc
nc trung gian ó t ra cho cỏc bờn ngha
v bo m cụng nhn v thi hnh cỏc quyt
nh trng ti trong phm vi lónh th ca
mỡnh. ng thi, tha thun ny cng t ra
kh nng ỏp dng cỏc ỏn l, quy tc v tp
quỏn quc t trong hot ng ngõn hng, c
bit trong giao dch tớn dng chng t. Nhiu
nc trờn th gii ó cú vn bn phỏp lut
quy nh v giao dch tớn dng chng t trờn
c s UCP 500 v nay l UCP 600 (chng
hn Hoa Kỡ, Colombia chp nhn UCP l b
phn ca h thng phỏp lut nc mỡnh, Hi
Lp cng cú nhng iu khon quy ch hoỏ
giao dch tớn dng chng t trong Lut
thng mi nm 1995, hay Liờn bang Nga
quy nh vn ny ti B lut dõn s nm
1996). Cũn Vit Nam, cho n nay cỏc
vn bn phỏp lut (iu 759 B lut dõn s

nm 2005, iu 5 Lut thng mi nm
2005, iu 3 Lut cỏc t chc tớn dng nm
1997 (sa i, b sung nm 2004) ch mi
cú quy nh cho phộp ỏp dng cỏc tp quỏn
quc t núi chung ch cha cú vn bn phỏp
lut iu chnh cỏc quan h c ỏp dng
cỏc quy tc v tp quỏn quc t trong hot
ng ngõn hng.
Th sỏu, xõy dng v hon thin ch
nh cụng khai vn bn phỏp lut, thụng tin
tớn dng ngõn hng. Cỏc tha thun ti
Chng VI ca Hip nh v Phn I.A ca
cỏc cam kt v tớnh minh bch hoỏ, cụng
khai v quyn khiu kin ũi hi vic ban
hnh vn bn phỏp lut phi theo trỡnh t rừ
rng, theo ú cỏc c quan nh nc, cỏc
doanh nghip v cỏc cỏ nhõn cú iu kin
lm quen vi vn bn phỏp lut ú trc khi
chỳng cú hiu lc. Quy nh ny ch ra yờu
cu rt nghiờm ngt; theo Hip nh v cỏc
cam kt, ch cú cỏc vn bn phỏp lut c
cụng b cụng khai, minh bch, rng rói v d
tip cn i vi cỏc c quan nh nc v cỏc
t chc, cỏ nhõn tham gia vo hat ng
thng mi mi cú giỏ tr bt buc thi hnh.
iu ny cng cú ngha l cỏc vn bn phỏp
lut ca Vit Nam dự ó cú hiu lc theo
quy nh nhng nu cha hoc khụng c
cụng b thỡ s khụng cú giỏ tr thi hnh i
vi Hoa Kỡ v cỏc nc thnh viờn WTO.

Th by, xõy dng khuụn kh phỏp lớ
ca quỏ trỡnh tỏi c cu h thng ngõn hng
Vit Nam, c bit l h thng ngõn hng
thng mi nhm lm lnh mnh hoỏ hot
ng ngõn hng, tng cng nng lc ti
chớnh v qun tr kinh doanh cho cỏc ngõn
hng thng mi, ỏp ng yờu cu hi nhp
(Xem tip trang 66)

(1).Xem: Tp chớ ngõn hng, s chuyờn nm 2001,
tr. 12, 13.
(2).Xem: Ti liu phc v ta m v Hip nh
thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ t chc ti H Ni
ngy 8/01/2001 (D ỏn VIE/98/01 gia Chớnh ph
Vit Nam v UNDP).