Tài liệu Nhà lý luận phê bình cần có Tâm – Trí – Dũng pdf

Nhà lý luận phê bình cần có Tâm – Trí – Dũng

Nhà lý luận phê bình có tâm nhưng thiếu trí bài vi
ết không sâu, không
có sức thuyết phục độc giả. Có tâm có trí không có dũng khí không đ
ủ
can đảm để thẳng thắn nêu ra những thiếu sót và nh
ững nét đẹp của tác
phẩm, bài viết trở nên nh
ạt nhẽo, không mang đến cho bạn đọc những
hi
ểu biết cần thiết, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật
nhiếp ảnh.
Chúng ta biết rằng, cũng giống như các ngành văn h
ọc nghệ thuật khác,
lý luận phê bình nhiếp ảnh ra đời muộn hơn ho
ạt động sáng tác. Lý
luận phê bình ra đời là một tẩt yếu khách quan, nó là sự đòi h
ỏi của
hoạt động sáng tác. Sáng tác nhiếp ảnh là m
ột hoạt động sáng tạo. Lý
luận phê bình thuộc phạm trù nhận thức và là lương tri c
ủa hoạt động
đó. Sáng tác và phê bình là hai m
ặt thống nhất của một nhu cầu tinh
thần. Phê bình cũng như sáng tác nhiếp ảnh đều xuất phát từ lợi ích x
ã
hội, vì sự tiến bộ của con người sáng tạo nhiếp ảnh vào việc
nâng cao
thẩm mỹ cho công chúng và góp ph
ần giải quyết những vấn đề trung

tâm của cuộc sống đang đặt nặng lên vai người nghệ sĩ.

Để có một bài phê bình mang giá trị học thuật, một ngọn đèn soi r
ọi
hướng đi cho hoạt động sáng tác nhiếp ảnh là một công việc không d
ễ
dàng chút nào đối với nhà lý luận ph
ê bình chân chính. Nhà phê bình
không chỉ đòi hỏi cao ở nhà sáng tạo, mà trước hết phải đòi h
ỏi cao ở
chính mình.

Nhà phê bình cần xác định vị trí của mình là: “Ngư
ời môi giới cái
đẹp”. Do đó, lương tâm của người phê bình ph
ải trong sáng, nói thẳng,
nói thật, nói đúng. Nói cả cái hay cái dở của đời sống tác phẩm. Ph
ê
bình không nên dễ tính. Dễ tính là hạ thấp vai trò của giới sáng tác m
à
coi thường ngòi bút của mình. Phải coi công việc phê bình là m
ột sản
phẩm sáng tạo. Mỗi nhà phê bình trong những hoàn c
ảnh khác nhau,
đều có thể phát hiện những điều thú vị có ý nghĩa của tác phẩm. Đi t
ìm
ý nghĩa nhân sinh và nghệ thuật phong phú của tác phảm là ni
ềm vui
bất tận của người viết phê bình. Vì vậy, phê bình đích th
ực luôn luôn

mới mẻ, trẻ trung và hấp dẫn.

Cái khó của người viết phê bình không ch
ỉ vạch ra cái thiếu sót của tác
phẩm, mà phải biết khen và khen đúng chỗ. Đây là m
ột mặt quan trọng
của phê bình(*), nhưng trong thực tế, nhiều nhà phê bình thư
ờng xem
nhẹ, bỏ qua. Khen và chê hai mặt đều quan trọng nh
ư nhau. Nhưng phê
bình không phải là phép tính trung bình cộng; có khen có ch
ê. Khen
một chút chê một chút cho an toàn. Vì không muốn mất lòng đ
ồng
nghiệp, một số cây bút thiếu dũng cảm hay làm như thế - khen k
hông
làm cho nhà sáng tác phát huy được ưu điểm, mà chê thư
ờng chung
chung, vô thưởng vô phạt, không vạch ra đư
ợc những khiếm khuyết
thực sự của tác phẩm, nhưng nhiều khi để tỏ ra hiểu biết nên thư
ờng
“tầm chương, trích cú” có vẻ lên mặt dạy đời, khiến cho người đư
ợc
phê bình khó chịu không thể tiếp thu nổi.

Thông thường nói đến phê bình, người ta nghĩ ngay đến ch
ê là chính.
Nhà phê bình ngứa ngáy muốn cầm bút phê ngay, khi có thể ch
ê tác

phẩm chỗ này chỗ kia. Ở đây, bản thân thuật ngữ “phê b
ình” có trách
nhiệm một phần tạo nên tâm lý lệch lạc. Sẽ là một sai lầm nghi
êm
trọng khi nghĩ rằng cứ vạch ra đư
ợc nhiều thiếu sót của tác phẩm mới
là ngòi bút sắc sảo.

Để làm được chức năng ngư
ời thúc đẩy hoạt động sáng tạo phát triển
đúng hướng, nhà phê bình không chỉ có tâm, trí mà còn có đ
ủ dũng
cảm của công dân và tứ cách ngư
ời cầm bút chân chính. Trong đó cần
có thái độ trung thực, vô tư và tính nguyên tắc. Người viết phê bình c
ần
có tâm trong sáng như pha lê, có trái tim nồng cháy. Trong ph
ê bình
cần có giọng điệu nhất quán và chân thực như chính s
ự tồn tại của bản
thân nghệ thuật nhiếp ảnh và cuộc đời mà anh đang s
ống. Trong tranh
luận cần đưa ra lập luận mang tính khoa học, nghệ thuật, có lý có t
ình,
không đến mức kinh viện khuôn sáo. Quyết không võ
đoán, tránh thái
độ quá khích, “đao to búa lớn”. Bởi lý luận phê bình nhiếp ảnh là m
ột
khoa học mang tính nghệ thuật và tính lịch sử. Phải nhìn nhiếp ảnh nh
ư

là một hiện tượng lịch sử và b
ản thân nhiếp ảnh cũng bị lịch sử chi
phối. Người làm công tác lý luận phê bình ch
ỉ có trái tim nhân hậu
chưa đủ mà cần có một tình yêu cháy bỏng với nghệ thuật.

Trong thực tế, hầu hết các nhà sáng tác (không riêng nhiếp ảnh) thư
ờng
chỉ thích khen, không thích chê. Mặt khác người viết phê bình v
ốn
không được đào tạo bài bản (chủ yếu tự nghiên cứu), lại không đư
ợc
các nhà quản lý văn học nghệ thuật quan tâm chú ý. Hơn n
ữa hầu hết
những người viết phê bình đều coi đó là nghề tay trái, như m
ột việc
làm thêm, nên bài viết của họ mang cảm tính nhiều hơn l
ý tính. Trong
lúc đó công tác lý luận phê bình đòi h
ỏi nhiều điều kiện bao gồm trí
thức, thời gian và vật chất.

Nghiên cứu lý luận phê bình nhiếp ảnh là một nghề sáng tạo m
à thiên
chức là phát hiện các nguyên lý lý luận và các h
ệ thống thi pháp nghệ
thuật nhiếp ảnh đa dạng. Vì vậy, phê bình nhiếp ảnh tựa như một d
òng
sông uốn lượn giữa đôi bờ khoa học và nghệ thuật. V
à trên dòng sông

đó, thế hệ nối tiếp thế hệ, nhiều nhà lý luận phê bình nhi
ếp ảnh Việt
Nam đã gặt hái được những thành tựu đậm hương sác c
ủa đôi bờ, bởi
họ có tâm, trí, dũng.

(*) Nhiều người quan niệm phê bình là vạch khuyết điểm