(luận văn thạc sĩ) quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu tại ngân hàng TMCP xuất nhập khẩu việt nam chi nhánh hùng vương đà nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HÙNG VƢƠNG, ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Đà Nẵng – Năm 2016

download by :


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HÙNG VƢƠNG, ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số
: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN HIỆP

Đà Nẵng – Năm 2016

download by :


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hiền

download by :


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 3
5. Bố cục luận văn ..................................................................................... 4
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu............................................................... 5
CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ
RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU CỦA NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI................................................................................................ 7
1.1. TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ........................................................................... 7

1.1.1. Khái niệm về tài trợ xuất khẩu ....................................................... 7
1.1.2. Vai trò của tài trợ xuất khẩu ........................................................... 8
1.1.3. Phân loại tài trợ xuất khẩu............................................................ 10
1.2. RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ............................................ 12
1.2.1. Khái niệm về rủi ro trong tài trợ xuất khẩu .................................. 12
1.2.2. Phân loại rủi ro trong tài trợ xuất khẩu ......................................... 12
1.3. QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ........................ 13
1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu .......................... 13
1.3.2. Nội dung quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu ............................ 14
1.3.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu. 27
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO
TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU TẠI EXIMBANK HÙNG VƢƠNG .. 32
2.1. TỔNG QUAN VỀ EXIMBANK HÙNG VƢƠNG ................................. 32
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Eximbank Hùng Vƣơng ...... 32

download by :


2.1.2. Chức năng nhiệm vụ của Eximbank Hùng Vƣơng và cơ cấu tổ
chức ................................................................................................................. 33
2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU TẠI
EXIMBANK HÙNG VƢƠNG TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2014 ................ 40
2.2.1. Các sản phẩm, dịch vụ tài trợ xuất khẩu tại Eximbank Hùng
Vƣơng .............................................................................................................. 40
2.2.2. Tình hình hoạt động tài trợ xuất khẩu tại Eximbank Hùng
Vƣơng .............................................................................................................. 43
2.3. THỰC TIỄN QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
TẠI EXIMBANK HÙNG VƢƠNG ............................................................... 47
2.3.1. Công tác nhận diện rủi ro tài trợ xuất khẩu .................................. 47
2.3.2. Công tác đo lƣờng rủi ro tài trợ xuất khẩu .................................... 49

2.3.3. Cơng tác kiểm sốt rủi ro tài trợ xuất khẩu ................................... 54
2.3.4. Công tác tài trợ rủi ro trong tài trợ xuất khẩu ............................... 62
2.4. ĐÁNH GIÁ VỀ HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI
TRỢ XUẤT KHẨU TẠI EXIMBANK HÙNG VƢƠNG ............................. 63
2.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ................................................................ 63
2.4.2. Một số hạn chế, vƣớng mắc trong hoạt động quản trị rủi ro tài
trợ xuất khẩu tại chi nhánh .............................................................................. 64
2.4.3. Nguyên nhân ................................................................................. 67
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 69
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC
QUẢN

TRỊ

RỦI

RO

TRONG

TÀI

TRỢ

XUẤT

KHẨU

TẠI EXIMBANK HÙNG VƢƠNG ............................................................. 70
3.1. ĐỊNH HƢỚNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI TRỢ XUẤT KHẨU

EXIMBANK HÙNG VƢƠNG GIAI ĐOẠN 2015 – 2017 ............................ 70
3.1.1. Định hƣớng hoạt động kinh doanh chung trong thời gian đến ..... 70

download by :


3.1.2. Dự báo các yếu tố ảnh hƣởng đến quản trị rủi ro tài trợ xuất
khẩu tại Eximbank Hùng Vƣơng .................................................................... 71
3.1.3. Định hƣớng quản trị rủi ro tài trợ xuất khẩu của Eximbank
Hùng Vƣơng trong thời gian tới ...................................................................... 73
3.2. CÁC GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO
TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ................................................................................ 74
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện công tác nhận diện rủi ro ............................ 75
3.2.2. Giải pháp hồn thiện cơng tác đo lƣờng rủi ro ............................. 80
3.2.3. Giải pháp hồn thiện cơng tác kiểm sốt rủi ro ............................ 82
3.2.4. Giải pháp hồn thiện cơng tác tài trợ rủi ro .................................. 85
3.2.5. Các nhóm giải pháp khác .............................................................. 86
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM TĂNG CƢỜNG HỖ TRỢ QUẢN TRỊ
RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU ................................................... 89
3.3.1. Kiến nghị với NHNN và các cơ quan hữu quan khác .................. 89
3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam ....... 90
KẾT LUẬN .................................................................................................... 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao
PHỤ LỤC

download by :


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCTC

: Báo cáo tài chính

CBTD

: Cán bộ tín dụng

CN

: Chi nhánh

D/A

: Nhờ thu trả sau

D/P

: Nhờ thu trả ngay

L/C

: Thƣ tín dụng

NHNN

: Ngân hàng nhà nƣớc

NHTM

: Ngân hàng thƣơng mại

RR

: Rủi ro

TL

: Tỷ lệ

TMCP

: Thƣơng mại cổ phần

TTr

: Thanh toán bằng điện

TSĐB

: Tài sản đảm bảo

XK

: Xuất khẩu

download by :

DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng

Tên bảng

Trang

2.1.

Tổng quan kết quả đạt đƣợc trong tài trợ xuất khẩu

45

2.2.

Dƣ nợ tài trợ xuất khẩu theo ngành hàng

46

2.3.

Dƣ nợ tài trợ xuất khẩu theo hình thức tài trợ

47

2.4.

Phân loại khách hàng theo xếp hạng tín dụng nội bộ

53

2.5.

Tỷ lệ trích lập dự phịng theo nhóm nợ

61

3.1.

Phân loại rủi ro theo ngành hàng

78

3.2.

Bảng liệt kê rủi ro nhà xuất khẩu thƣờng gặp

79

download by :


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Số hiệu
sơ đồ

Tên sơ đồ

Trang

2.1.

Mơ hình tổ chức tại Eximbank Hùng Vƣơng

35

2.2.

Mơ hình xếp hạng tín dụng nội bộ

52

download by :


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trƣờng hiện nay, xuất nhập khẩu là hình thức kinh
doanh đóng vai trị hết sức to lớn trong việc đẩy mạnh tăng trƣởng kinh tế
cũng nhƣ giao lƣu kinh tế giữa quốc gia với các nƣớc trong khu vực. Để hoạt
động kinh doanh xuất nhập khẩu diễn ra thuận lợi thì ngân hàng nhƣ là một
bên thứ ba có liên quan, ngân hàng là một loại hình tổ chức kinh doanh có vai
trị vơ cùng quan trọng – là mạch máu của nền kinh tế. Ngân hàng là trung
gian thanh toán, giúp cho ngƣời mua thanh toán tiền cho ngƣời bán. Ngân
hàng là nơi tài trợ, tạo điều kiện về nguồn vốn cho nhà nhập khẩu mua hàng,
nhà xuất khẩu có vốn để sản xuất hàng xuất khẩu. Ngân hàng là nơi tƣ vấn, hỗ

trợ cho khách hàng về hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu.
Từ đó có thể thấy hoạt động xuất nhập khẩu gắn liền với hoạt động kinh
doanh của ngân hàng. Trong đó, hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu đóng góp
một phần khơng nhỏ trong việc mang lại hiệu quả kinh doanh cho nhà xuất
nhập khẩu nói chung và ngân hàng nói riêng. Vì bản thân hoat động xuất nhập
khẩu ẩn chứa nhiều rủi ro do đó việc phát sinh các rủi ro trong hoạt động tài
trợ xuất nhập khẩu là điều khó tránh khỏi.
Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam là một trong những ngân
hàng đi đầu trong hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại Việt Nam. Ngay từ tên
gọi đã thể hiện đƣợc vị trí cũng nhƣ tầm quan trọng của hoạt động tài trợ xuất
nhập khẩu đối với Eximbank. Trong giai đoạn cạnh tranh gay gắt nhƣ hiện nay,
bên cạnh nguồn thu từ hoạt động cho vay thì nguồn thu từ dịch vụ càng chiếm
vai trò quan trọng. Để tăng trƣởng nhanh cả về cho vay và dịch vụ, Hội đồng
quản trị đã có định hƣớng mới chú trọng đến phát triển nhóm khách hàng xuất
– nhập khẩu đồng thời gắn liền với an toàn, hạn chế rủi ro. Khơng nằm ngồi

download by :


2

chủ trƣơng chung đó, Chi nhánh Eximbank Hùng Vƣơng với vị trí thuận lợi
nằm tại thành phố Đà Nẵng – nơi diễn ra các hoạt động xuất khẩu nhộn nhịp
bậc nhất trong khu vực Miền Trung Tây Nguyên luôn lấy việc tăng trƣởng
trong tài trợ xuất khẩu làm mục tiêu phát triển. Tuy nhiên tăng trƣởng và phát
triển phải đi đơi với an tồn, giảm thiểu rủi ro thì phát triển mới bền vững đƣợc.
Xuất phát từ thực tế trên, đề tài “Quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – CN Hùng Vương, Đà
Nẵng” đƣợc lựa chọn nhằm giảm thiểu rủi ro trong hoạt động tài trợ xuất khẩu
tại Eximbank Hùng Vƣơng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của CN.

2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hồn thiện cơng tác quản trị rủi ro
trong tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi
nhánh Hùng Vƣơng, Đà Nẵng. Để đạt đƣợc mục tiêu này, đề tài triển khai
thực hiện 3 nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Tổng hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong tài trợ
xuất khẩu của NHTM.
- Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro trong tài trợ
xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hùng
Vƣơng, Đà Nẵng.
- Đề xuất giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản trị rủi ro trong tài trợ
xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hùng
Vƣơng, Đà Nẵng trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: Công tác quản trị rủi ro trong hoạt
động tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi
nhánh Hùng Vƣơng, Đà Nẵng.

download by :


3

Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về
công tác quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu, thực tiễn công tác quản trị rủi
ro tài trợ xuất khẩu và đề xuất một số giải pháp hồn thiện cơng tác quản trị
rủi ro tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi
nhánh Hùng Vƣơng, Đà Nẵng.
- Về thời gian: Đề tài nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro trong tài trợ

xuất khẩu của CN từ năm 2012 đến năm 2014. Đồng thời nghiên cứu sự thay
đổi của mơi trƣờng bên ngồi cũng nhƣ các yếu tố chính tác động đến hoạt
động tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi
nhánh Hùng Vƣơng, Đà Nẵng trong giai đoạn đến.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Cách tiếp cận nghiên cứu: Khảo sát thực tế công tác quản trị rủi ro
trong tài trợ xuất khẩu bao gồm nhận diện, đo lƣờng, kiểm soát và tài trợ cho
rủi ro tài trợ xuất khẩu tại Eximbank Hùng Vƣơng; đánh giá những thành
công, hạn chế cùng nguyên nhân; từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm
hoàn thiện hoạt động này tại CN.
Các phƣơng pháp nghiên cứu:
- Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu: bao gồm nghiên cứu các sách, giáo
trình cũng nhƣ nghiên cứu các luận văn của các tác giả đi trƣớc để đƣa ra các
cơ sở lý luận phù hợp cũng nhƣ ứng dụng một số kết quả nghiên cứu trƣớc.
- Phƣơng pháp thống kê mô tả, logic và lịch sử: đƣợc sử dụng để thu
thập dữ liệu trong nghiên cứu.
- Phƣơng pháp so sánh, phân tích và tổng hợp: đƣợc sử dụng để phân
tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tài trợ xuất khẩu tại chi nhánh.
- Phƣơng pháp suy luận: đƣa ra các hàm ý, các chính sách giải pháp từ
các kết quả phân tích, đánh giá dữ liệu.

download by :


4

Câu hỏi nghiên cứu
Những nghiên cứu của đề tài nhằm trả lời các câu hỏi chủ yếu sau:
- Nội dung của tài trợ xuất khẩu là gì?
- Nội dung của hoạt động quản trị rủi ro tài trợ xuất khẩu?

- Những yếu tố nào tác động đến hoạt động quản trị rủi ro tài trợ xuất
khẩu?
- Thực trạng việc quản trị rủi ro tài trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP
Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hùng Vƣơng, Đà Nẵng nhƣ thế nào?
Phân tích những vấn đề hạn chế còn tồn tại để đƣa ra các giải pháp khắc phục.
- Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hùng
Vƣơng, Đà Nẵng cần thực hiện các giải pháp nào để hoàn thiện hoạt động
quản trị rủi ro tài trợ xuất khẩu.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn đề tài
- Những tổng hợp, phân tích tài liệu đã giúp hệ thống hóa các lý luận về
quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu của NHTM, từ đó làm cơ sở tham khảo
giúp cho ngƣời đi sau có cơ sở nghiên cứu vũng chắc hơn.
- Những phân tích, đánh giá thực trạng hiện tại giúp cho Eximbank Hùng
Vƣơng nhận biết đƣợc những thành công và hạn chế còn tồn tại, nguyên nhân
vƣớng mắc để đƣa ra các giải pháp trong tƣơng lai.
- Đề xuất một số giải pháp là cơ sở để Eximbank Hùng Vƣơng hoàn
thiện hơn hoạt động quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu trong bối cảnh và
điều kiện đặc thù tại CN.
5. Bố cục luận văn
Luận văn được chia thành 03 chương, cụ thể:
Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro trong tài trợ
xuất khẩu của NHTM
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu tại

download by :


5

Eximbank Hùng Vƣơng

Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro trong tài trợ
xuất khẩu tại Eximbank Hùng Vƣơng
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Để hoàn thành luận văn, tác giả đã tiến hành thu thập dữ liệu, thơng tin,
tìm hiểu cách tiếp cận, giải quyết vấn đề của các luận văn thạc sĩ có nội dung
tƣơng tự đã đƣợc cơng nhận. Để từ đó tiến hành nghiên cứu nhằm tìm ra nền
tảng cho q trình hồn thành luận văn
Luận văn của tác giả Trần Minh Hoàng (2012), Quản trị rủi ro tín dụng
trong tài trợ xuất nhập khẩu tại Ngân hàng TMCP Việt Á - Chi nhánh Buôn
Ma Thuột, Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh, Đại học Đà Nẵng.
Luận văn đã nghiên cứu đƣợc các vấn đề cơ bản của rủi ro tín dụng trong
tài trợ xuất khẩu của của NHTM. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề cập đến 03
trong 04 nội dung của quản trị rủi ro tín dụng, đó là: nhận diện, đo lƣờng và
kiểm sốt rủi ro tín dụng. Luận văn đã nêu lên đƣợc thực trạng hoạt động
nhận diện, đo lƣờng và kiểm sốt rủi ro tín dụng trong tài trợ xuất khẩu tại chi
nhánh; cùng với việc tìm ra đƣợc những ƣu điểm, nhƣợc điểm và khó khăn
trong việc thực hiện. Từ đó đƣa ra các giải pháp, kiến nghị vào nội dung trong
phạm vi chi nhánh có thể thực hiện đƣợc.
Luận văn của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh (2014), Quản trị rủi ro tín
dụng đối với khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Quân đội - Chi
nhánh Đà Nẵng, Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh, Đại học Đà Nẵng.
Trong phần lý luận của mình, tác giả đã khái quát đƣợc những nội dung
cơ bản về quy trình quản trị rủi ro gồm 4 nội dung: nhận diện, đo lƣờng, kiểm
soát và tài trợ rủi ro. Với những lý luận trên, tác giả đã tổng hợp, phân tích
đƣợc hoạt động quản trị trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp
tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Đà Nẵng. Tuy nhiên, luận văn

download by :

6

trên nghiên cứu chung về quản trị rủi ro tín dụng nên tác giả đã tham khảo và
xây dựng nên cơ sở lý thuyết và các giải pháp trọng tâm cho mình.
Luận văn của tác giả Nguyễn Quang Chính (2012), Quản trị rủi ro tín
dụng tại Ngân hàng TMCP An Bình - Chi nhánh Đà Nẵng, Luận văn thạc sĩ
quản trị kinh doanh, Đại học Đà Nẵng.
Nhìn chung luận văn đã nghiên cứu đƣợc các vấn đề cơ bản của rủi ro tín
dụng nói chung bao gồm 4 nội dung, đó là: nhận diện, đo lƣờng, kiểm sốt và
tài trợ rủi ro tín dụng. Đồng thời luận văn cũng đã trình bày các ngun nhân
gây ra rủi ro tín dụng bao gồm nguyên nhân từ khách hàng, nguyên nhân từ
ngân hàng và các nguyên nhân khác. Tuy luận văn trình bày về quản trị rủi ro
tín dụng nói chung nhƣng từ những lý luận cơ bản trên, là cơ sở để tác giả
tham khảo và đƣa ra các cơ sở lý luận phù hợp với luận văn của mình. Đồng
thời luận văn trên cũng đã trình bày một số giải pháp đáng quan tâm nhƣ
Thành lập bộ phận nghiên cứu, phân tích kinh tế, nâng cao chất lƣợng nguồn
nhân lực… là những giải pháp mà tác giả đã tham khảo để đƣa vào luận văn.
Trên cơ sở kế thừa những kết quả đã đạt đƣợc của các nghiên cứu trên,
kết hợp với các giáo trình, tài liệu nghiên cứu, và sử dụng các phƣơng pháp
nghiên cứu phù hợp đã giúp tác giả thực hiện đề tài “Quản trị rủi ro trong tài
trợ xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – CN Hùng
Vƣơng, Đà Nẵng”. Thông qua cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản trị
tài trợ xuất khẩu tại Eximbank Hùng Vƣơng giai đoạn từ năm 2012 – 2014 từ
đó đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tài trợ
xuất khẩu tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hùng
Vƣơng, Đà Nẵng.

download by :

7

CHƢƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN
VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
1.1. TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
1.1.1. Khái niệm về tài trợ xuất khẩu
Hiện nay có khá nhiều quan điểm về tài trợ xuất khẩu, tuy nhiên có 2
quan điểm chính nhƣ sau:
- Tài trợ xuất khẩu của ngân hàng thƣơng mại là một hình thức tài trợ
thƣơng mại, kỳ hạn gắn với thời gian thực hiện thƣơng vụ xuất khẩu, đối
tƣợng nhận tài trợ là các doanh nghiệp xuất khẩu trực tiếp hoặc ủy thác; giá trị
tài trợ thƣờng ở mức vừa và lớn. Tài trợ xuất khẩu là một bộ phận trong tài trợ
ngoại thƣơng của ngân hàng. Nghiệp vụ tài trợ xuất khẩu bao gồm hỗ trợ về
tài chính cùng với thủ tục giấy tờ liên quan để doanh nghiệp có thể thực hiện
nghĩa vụ của mình trong hợp đồng mua bán hàng hóa [2].
- Tài trợ xuất khẩu là các khoản ngân hàng cho ngƣời xuất khẩu vay với
mục đích bổ sung vốn lƣu động cho doanh nghiệp để họ có khả năng thực
hiện hợp đồng ngoại thƣơng đã ký và giúp cho doanh nghiệp liên tục sản xuất
kinh doanh, không bị hụt vốn trong thời gian chờ tiền thanh tốn hàng hóa của
đối tác nƣớc ngồi [6].
Mặc dù có nhiều định nghĩa nhƣ trên nhƣng đến nay vẫn chƣa có một
định nghĩa thống nhất và hồn chỉnh về tài trợ xuất khẩu. Từ các định nghĩa
trên, có thể thấy tài trợ xuất khẩu có các đặc điểm sau:
- Là một khoản cấp tín dụng của ngân hàng dành cho nhà xuất khẩu.
- Gắn liền với các hoạt động thanh toán quốc tế.

download by :

8

Nhƣ vậy, có thể thấy Tài trợ xuất khẩu là tổng hợp các dịch vụ mà ngân
hàng cung cấp cho doanh nghiệp có liên quan trực tiếp đến hoạt động xuất
khẩu, gắn liền với giao dịch xuất khẩu của doanh nghiệp này.
hoặc
Tài trợ xuất khẩu không những bao gồm hoạt động tài trợ vốn cho các
doanh nghiệp xuất khẩu mà cịn bao hàm cả các dịch vụ về thanh tốn quốc
tế, gắn liền với hoạt động xuất khẩu của khách hàng từ khi bắt đầu ký kết hợp
đồng ngoại thương đến khi giao dịch được hồn tất.
1.1.2. Vai trị của tài trợ xuất khẩu
a. Đối với ngân hàng thương mại
Với hoạt động xuất khẩu ngày càng đa dạng, phức tạp và có sự cạnh
tranh gay gắt, vai trị hỗ trợ của các NHTM là vô cùng quan trọng. Các ngân
hàng khơng những hỗ trợ về mặt tài chính (cấp tín dụng) để hồn tất nghĩa vụ
thanh tốn và sản xuất trong quan hệ kinh tế đối ngoại mà còn hỗ trợ về mặt
kỹ thuật, bảo đảm các quá trình thanh tốn cho những hoạt động chu chuyển
với nƣớc ngồi, đồng thời đảm nhận những rủi ro gắn liền với những hoạt
động đó.
Với những hoạt động xuất khẩu có giá trị lớn và vừa, vốn lƣu động của
khách hàng thƣờng là không đủ để thực hiện hợp đồng, họ sẽ nhờ đến nguồn
vốn của ngân hàng thông qua việc tài trợ. Ngân hàng khi đó sẽ vừa đóng vai
trị ngân hàng phục vụ nhà xuất khẩu, vừa là ngân hàng tài trợ cho việc thực
hiện hợp đồng. Đồng thời với quá trình tài trợ, để bảo đảm nguồn vốn tài trợ
đƣợc sử dụng đúng mục đích, quản lý đƣợc nguồn thu, ngân hàng sẽ tham gia
thanh toán quốc tế với vai trò là ngân hàng thƣơng lƣợng (negotiating bank),
ngân hàng nhờ thu (collecting bank)…
Là một thành viên hoạt động trong các lĩnh vực quốc tế, hoạt động ngân

hàng trong tài trợ xuất khẩu đã có đóng góp đáng kể đối với nền kinh tế đất

download by :


9

nƣớc trên nhiều phƣơng diện. Trong đó, bằng việc cung cấp các dịch vụ ở
nƣớc ngoài (gọi là xuất khẩu vơ hình) đã đóng góp ngày càng lớn vào thu
nhập quốc gia và điều quan trọng hơn là hoạt động tài trợ này đã thúc đẩy
việc xuất khẩu hàng hóa, mang lại nguồn thu nhập lớn cho quốc gia, tạo điều
kiện cho sự phát triển kinh tế.
b. Đối với nhà xuất khẩu
- Giúp nhà xuất khẩu có đƣợc lợi thế trong quá trình đàm phán, ký kết
hợp đồng ngoại thƣơng: điều này thể hiện thông qua việc nhà xuất khẩu đƣợc
NH hỗ trợ, tƣ vấn về các điều kiện về giá, cách thức giao hàng, cách thức
thanh toán… sao cho đảm bảo đƣợc quyền lợi của nhà XK.
- Nhà XK đƣợc tài trợ với lãi suất ƣu đãi: nguyên nhân là do hiện nay
hầu hết các ngân hàng đều đƣa ra các sản phẩm tài trợ xuất khẩu với lãi suất
thấp hơn so với các sản phẩm tài trợ khác. Đây cũng là một lợi thế đối với nhà
XK.
- Thông qua tài trợ của ngân hàng các doanh nghiệp XK mạnh dạn thực
hiện các thƣơng vụ lớn, thâm nhập đƣợc vào các thị trƣờng tầm cỡ thế giới, từ
đó nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trƣờng quốc tế.
c. Đối với nền kinh tế đất nước
- Góp phần thực hiện mục tiêu tăng cƣờng xuất khẩu của quốc gia: hoạt
động tài trợ xuất khẩu của các NHTM góp phần hỗ trợ các doanh nghiệp XK
không chỉ về vốn mà cịn về pháp lý cũng nhƣ các thơng tin cần thiết khác để
doanh nghiệp có thể đẩy mạnh xuất khẩu sang thi trƣờng nƣớc ngồi, góp
phần thực hiện mục tiêu tăng cƣờng xuất khẩu trong giai đoạn đên.

- Tăng cƣờng nguồn thu ngoại tệ: hoạt động tài trợ XK góp phần thúc
đẩy hoạt động XK ngày càng phát triển, là nguồn thu ngoại tệ lớn cho quốc
qia, góp phần cân bằng cán cân hối đoái trong nƣớc.
- Đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, giới thiệu và quảng bá sản phẩm đến

download by :


10

các nƣớc trên thế giới: đƣợc hỗ trợ đầy đủ về vốn, pháp lý và tƣ vấn cặn kẽ
các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đủ khả năng để thực hiện XK, góp phần
quảng bá các sản phẩm mang đậm tính Việt Nam đến thế giới nhƣ mây tre,
thủ công mỹ nghệ…
1.1.3. Phân loại tài trợ xuất khẩu
a. Theo thời hạn tài trợ
- Tài trợ ngắn hạn: là hoạt động tài trợ để bổ sung vốn kinh doanh
thƣờng xuyên cho các hoạt động xuất khẩu mang tính chất ngắn hạn nhƣ thu
mua nguyên liệu trong giai đoạn chuẩn bị hàng xuất, thanh tốn các chi phí
liên quan nhƣ lƣơng, chi phí vận chuyển… Hình thức tài trợ này thƣờng có
thời hạn ngắn, thơng thƣờng tùy thuộc vào thời gian hồn thành thƣơng vụ và
thƣờng khơng q 12 tháng.
- Tài trợ dài hạn: là hình thức tài trợ nhằm bổ sung vốn dài hạn cho các
doanh nghiệp XK để mua máy móc thiết bị phục vụ cho hoạt động sản xuất ra
các sản phẩm xuất khẩu. Hình thức tài trợ này mang tính chất dài hạn, thƣờng
từ 12 tháng trở lên
b. Theo hình thức tài trợ
- Tài trợ vốn: là hình thức cấp tín dụng cho khách hàng nhằm bổ sung
vốn thu mua hàng hóa, nguyên vật liệu sản xuất để thực hiện phƣơng án xuất
khẩu. Đây là hình thức quan trọng nhất của hoạt động tài trợ xuất khẩu, giúp

cho doanh nghiệp có đƣợc nguồn vốn thiết yếu để thực hiện kế hoạch xuất
khẩu của mình.
- Tài trợ bằng uy tín và dịch vụ: Các hỗ trợ bằng uy tín và dịch vụ phát
sinh trong q trình triển khai các dịch vụ thanh toán quốc tế cho khách hàng
gắn liền với thƣơng vụ xuất khẩu của khách hàng.
c. Theo nghiệp vụ tài trợ
Hiện nay trên thị trƣờng có rất nhiều hình thức tài trợ xuất khẩu, mỗi

download by :


11

hình thức đều có ƣu và nhƣợc điểm riêng. Tùy theo đặc thù của mỗi khách
hàng mà các ngân hàng sẽ áp dụng các hình thức tài trợ xuất khẩu thích hợp.
Nhìn chung có 3 hình thức tài trợ chính đó là: Cho vay, chiết khấu và bao
thanh tốn, cụ thể:
 Cho vay
Các hình thức cho vay tài trợ xuất khẩu hiện nay khá đa dạng. Một số
hình thức cho vay phổ biến là:
- Cho vay thực hiện hàng xuất khẩu theo L/C đã mở: Nhà xuất khẩu dựa
vào L/C đã mở để yêu cầu ngân hàng cấp một khoản tín dụng nhằm thực hiện
xuất hàng theo các điều khoản đã quy định trong L/C
- Cho vay trên cơ sở bộ chứng từ thanh toán theo phương thức nhờ thu:
nhà xuất khẩu ủy thác các chứng từ về hàng hóa, vận chuyển, bảo hiểm và các
chứng từ khác cho ngân hàng của mình. Ngân hàng này chuyển tiếp chúng tới
ngân hàng của nhà nhập khẩu hoặc tới một ngân hàng giao dịch với chỉ thị chỉ
giao các chứng từ này khi đã thanh toán (DP) hoặc chấp nhận một hối phiếu
đòi nợ kèm theo (DA). Trong trƣờng hợp này ngân hàng có thể tài trợ để thu
mua hoặc chiết khẩu bộ chứng từ nhờ thu

 Chiết khấu
- Chiết khấu hối phiếu: là hình thức tín dụng của ngân hàng cấp cho
khách hàng dƣới hình thức mua lại hối phiếu trƣớc khi đến hạn thanh toán.
Chiết khấu hối phiếu tạo điều kiện thuận lợi cho nhà xuất khẩu nhận đƣợc tiền
sớm hơn nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn đối với các khoản tín dụng cung ứng
hàng mà khách hàng đã cấp cho nhà nhập khẩu. Cơ sở để xác định khối lƣợng
tín dụng này là giá trị của hối phiếu sau khi đã trừ đi giá trị chiết khấu và lệ
phí nhờ thu mà ngân hàng chiết khấu hƣởng.
- Chiết khấu chứng từ thanh tốn theo hình thức tín dụng chứng từ: để
đáp ứng nhu cầu vốn, nhà xuất khẩu sau khi giao hàng xong có thể thƣơng

download by :


12

lƣợng với ngân hàng để ngân hàng thực hiện chiết khấu bộ chứng từ hoặc ứng
trƣớc tiền trƣớc khi bộ chứng từ đƣợc thanh tốn. Trong hình thức cấp tín
dụng này, đối với nhà xuất khẩu thì L/C khơng chỉ là cơng cụ bảo đảm thanh
tốn mà cịn là cơng cụ bảo đảm tín dụng qua đó nhà xuất khẩu có thể nhận
đƣợc khoản vay từ ngân hàng.
 Bao thanh tốn
Đây là hình thức tài trợ mà ngân hàng sẽ mua lại các chứng từ thanh
toán, các khoản nợ chƣa đến hạn thanh toán từ những hoạt động xuất khẩu,
cung ứng hàng hóa và dịch vụ để thành chủ nợ trực tiếp đứng ra đòi nợ nhà
nhập khẩu ở nƣớc ngoài
1.2. RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
1.2.1. Khái niệm về rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
Rủi ro trong tài trợ xuất khẩu là các biến cố không mong đợi xảy ra trong
quá trình ngân hàng cung cấp các dịch vụ tài trợ xuất khẩu cho khách hàng

thực hiện các thƣơng vụ xuất khẩu làm cho khách hàng không thực hiện hoặc
thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết đối với ngân hàng, có thể gây tổn
thất cho ngân hàng.
1.2.2. Phân loại rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
Có nhiều tiêu chí đƣợc sử dụng để phân loại rủi ro trong tài trợ xuất
khẩu, ứng với mỗi tiêu chí sẽ có các loại rủi ro khác nhau. Tuy nhiên cách phổ
biến nhất vẫn là phân loại theo tính chất của rủi ro.
a. Rủi ro tín nhiệm: là rủi ro phát sinh từ phía khách hàng, khi khách
hàng không thực hiện đầy đủ các cam kết với ngân hàng.
b. Rủi ro hoạt động: là loại rủi ro phát sinh trong quá trình hoạt động
của ngân hàng nhƣ: rủi ro từ quá trình tác nghiệp của nhân viên, rủi ro trong
quy trình cấp tín dụng tài trợ xuất khẩu
c. Rủi ro hối đoái: Là những rủi ro phát sinh từ sự biến động bất lợi

download by :


13

ngồi dự tính của tỷ giá ngoại tệ và các chính sách quản lý ngoại hối của
chính phủ, làm ảnh hƣởng đến nguồn thu, khả năng tài chính của doanh
nghiệp XK từ đó ảnh hƣởng đến khả năng thực hiện nghĩa vụ của món tài trợ
xuất khẩu gây rủi ro cho ngân hàng. Đồng thời rủi ro hối đoái cũng tác động
trực tiếp đến NHTM thông qua cơ chế mua bán vốn nội bộ hay các công cụ
phái sinh.
d. Rủi ro môi trường: bao gồm những rủi ro phát sinh trong môi trƣờng
mà NHTM hoạt động mà khi xảy ra có ảnh hƣởng về mặt quản trị rủi ro cho
ngân hàng. Có thể kể đến một số rủi ro mơi trƣờng nhƣ sau:
- Hệ thống quản trị rủi ro nội bộ: hầu hết các NHTM đều có một hệ
thống quản trị rủi ro nội bộ riêng, gồm các phòng ban, hệ thống kiểm tra kiểm

soát nội bộ nhằm hạn chế các rủi ro xảy ra trong quá trình tài trợ.
- Mạng lƣới chuyển giao rủi ro: trong quá trình tài trợ, các NHTM đều
muốn hạn chế rủi ro thông qua việc chuyển giao rủi ro cho bên thứ ba hoặc
chia sẻ rủi ro với NH khác. Mạng lƣới chuyển giao rủi ro càng rộng thì rủi ro
càng đƣợc kiểm sốt tốt và ngƣợc lại.
- Hệ thống thông tin: Để thực hiện tốt quản trị rủi ro thì hệ thống thơng
tin đóng vai trị vơ cùng quan trọng. Số lƣợng thơng tin càng nhiều cũng nhƣ
chất lƣợng thông tin càng đáng tin cậy thì càng hạn chế rủi ro xảy ra.
- Mục tiêu kinh doanh: trong môi trƣờng cạnh tranh ngày càng gay gắt
thì mục tiêu đạt lợi nhuận cũng nhƣ các chỉ tiêu kinh doanh tạo một áp lực lớn
cho các nhà lãnh đạo, và khi phải đạt đƣợc áp lực về chỉ tiêu thì các nhà quản
lý phải tạm thời quên đi mục tiêu về quản trị rủi ro, chấp nhận rủi ro để đạt
đƣợc mục tiêu kinh doanh
1.3. QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG TÀI TRỢ XUẤT KHẨU
1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
Quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu là quá trình nhận diện, đo lƣờng,

download by :


14

kiểm soát và tài trợ các rủi ro trong tài trợ xuất khẩu nhằm phục vụ các mục
tiêu kinh doanh khác của ngân hàng nhƣ doanh số, thị phần, lợi nhuận…trong
kinh doanh dịch vụ tài trợ xuất khẩu và các dịch vụ khác có liên quan. Quản
trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu bao gồm các nội dung: Nhận diện rủi ro, Đo
lƣờng rủi ro, Kiểm soát rủi ro và Tài trợ rủi ro.
1.3.2. Nội dung quản trị rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
a. Nhận diện rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
Nhận diện rủi ro trong tài trợ xuất khẩu là quá trình xác định liên tục và

có hệ thống các rủi ro trong hoạt động tài trợ xuất khẩu của ngân hàng. Nhận
diện rủi ro trong tài trợ xuất khẩu bao gồm các công việc theo dõi, xem xét,
nghiên cứu về xu hƣớng các ngành hàng xuất khẩu, xu hƣớng biến động tỷ
giá, các yếu tố thị trƣờng cũng nhƣ toàn bộ hoạt động tài trợ xuất khẩu của
ngân hàng từ đó có thể nhận diện và xác định đƣợc từng loại rủi ro đặc trƣng
cho từng ngành hàng, từng khách hàng... Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp
kiểm soát và tài trợ rủi ro thích hợp. Dƣới đây là một số phƣơng pháp nhận
diện rủi ro mà các ngân hàng thƣơng mại thƣờng sử dụng:
 Phân tích tình hình tài chính của khách hàng:
Bằng cách phân tích khả năng tài chính của khách hàng dựa trên các báo
cáo về bảng cân đối kế toán và kết quả hoạt động kinh doanh và các tài liệu
hỗ trợ. Theo phƣơng pháp này, các tài khoản chính sẽ đƣợc nghiên cứu kỹ để
phát hiện các rủi ro tiềm năng có thể phát sinh. Phƣơng pháp này đáng tin
cậy, khách quan dựa trên số liệu sẵn có. Ngồi việc giúp nhận dạng rủi ro,
phƣơng pháp này cịn khá hữu ích cho việc đo lƣờng rủi ro [9].
 Phương pháp lưu đồ:
Là phƣơng pháp xây dựng một dãy các lƣu đồ trình bày tất cả các hoạt
động quá trình tài trợ xuất khẩu từ khâu tiếp nhận hồ sơ, khâu thẩm định hồ
sơ, cơng chứng (nếu có), khâu giải ngân, theo dõi khoản vay và thu nợ, thanh

download by :


15

lý hợp đồng. Do rủi ro có thể xảy ra trong bất cứ giai đoạn nào nên việc theo
sát quy trình trong lƣu đồ trên sẽ giúp cho NH nhận diện đƣợc rủi ro xuất hiện
và tập trung nhiều nhất ở những giai đoạn nào để có biện pháp kiểm soát và
xử lý kịp thời, hiệu quả [9].
 Xây dựng và sử dụng bảng liệt kê rủi ro tài trợ xuất khẩu:

Bảng liệt kê rủi ro thƣờng đƣợc xây dựng từ một bảng câu hỏi điều tra về
các vấn đề liên quan đến rủi ro trong tài trợ xuất khẩu. Một bảng liệt kê tốt
thông thƣờng bao gồm 3 nội dung chính sau: những rủi ro đã xảy ra hoặc có
thể xảy ra, nguyên nhân gây ra rủi ro, các biện pháp hạn chế, xử lý rủi ro. Sử
dụng bảng liệt kê có thể giúp NH nhận diện đƣợc các loại rủi ro hay nguyên
nhân gây ra rủi ro từ đó có các biện pháp khắc phục rủi ro thích hợp. Tuy
nhiên, trong quá trình sử dụng phải liên tục bổ sung thêm các loại rủi ro mới
phát sinh hoặc loại bỏ bớt những rủi ro khơng cịn thích hợp, có nhƣ vậy bảng
liệt kê mới đƣợc sử dụng một cách hiệu quả nhất [9].
 Nghiên cứu các số liệu tổn thất trong quá khứ:
Phƣơng pháp cho phép NH có thể phát hiện ra một số rủi ro mà các
phƣơng pháp khác không phát hiện đƣợc, thông qua việc tham khảo các hồ
sơ, các số liệu về tổn thất hoặc suýt xảy ra tổn thất trong quá khứ đƣợc lƣu trữ
lại. Tuy nhiên phƣơng pháp này đòi hỏi NH phải thu thập, phân tích, thống
kê, lƣu trữ số lƣợng thơng tin lớn trong một thời gian dài, một cách có hệ
thống, khoa học để có thể nhận biết cơ chế và nguồn gốc gây ra rủi ro. Việc
nghiên cứu hiệu quả các số liệu trong quá khứ có thể giúp NH dự báo đƣợc xu
hƣớng diễn biến rủi ro trong tƣơng lai để có các biện pháp xử lý thích hợp [9].
 Thanh tra hiện trường, kiểm tra thực tế tình hình khách hàng:
Nhân viên sẽ trực tiếp đi thực tế KH để xem xét về công việc, cuộc sống,
môi trƣờng xung quanh, cơ sở vật chất kỹ thuật cũng nhƣ quá trình hoạt động
sản xuất kinh doanh của KH. Từ đó tận mắt chứng kiến, kiểm tra tiến độ thực

download by :


16

hiện hợp đồng, xuất nhập hàng, khả năng sản xuất, … mà KH đã trình bày với
NH. Nếu phát hiện có sai sót, gian lận thì có thể có những biện pháp hữu hiệu

để có thể khắc phục ngay tức khắc, tránh đƣợc những rủi ro do thiếu sự theo
dõi KH [9].
 Phân tích hợp đồng ngoại thương:
Tài trợ xuất khẩu dựa trên từng thƣơng vụ mua bán của khách hàng do
đó việc phân tích hợp đồng ngoại thƣơng là vơ cùng quan trọng. Phân tích
hợp đồng ngoại thƣơng giúp sớm nhận ra các dấu hiệu cảnh báo rủi ro để
ngân hàng có hƣớng xử lý phù hợp.
Việc áp dụng các phƣơng pháp cần có sự linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với
thực tế để chất lƣợng công tác nhận dạng rủi ro đạt đƣợc hiệu quả cao nhất
[9].
b. Đo lường rủi ro trong tài trợ xuất khẩu
Đo lƣờng rủi ro trong tài trợ xuất khẩu là vô cùng quan trọng. Việc đo
lƣờng rủi ro cho phép các ngân hàng xác tần suất xuất hiện của rủi ro trong
hoạt động tài trợ xuất khẩu là nhƣ thế nào, nhiều hay ít, thƣờng xun hay
khơng thƣờng xun để từ đó có thể khẳng định đƣợc mơi trƣờng đó, hoạt
động tài trợ đó có nhiều rủi ro hay khơng. Đồng thời cho phép ngân hàng thấy
đƣợc mức độ tác hại, nghiêm trọng của từng loại rủi ro khi xảy ra.
Để đo lƣờng rủi ro trong tài trợ xuất khẩu phải xác định đƣợc mối quan
hệ giữa tần số xuất hiện của rủi ro trài trợ xuất khẩuvới mức độ nghiêm trọng
(hậu quả) của từng loại rủi ro. Để thuận tiện trong việc đo lƣờng, thƣờng sử
dụng phƣơng pháp phân tổ nhƣ sau:

download by :