TTS phân tích HÌNH TƯỢNG SÔNG đà

Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang én Van - Thuéng Thitc Sach “2
[Khda hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

TTS - PHAN TICH

HINH TUONG SONG DA
“Dep ngan addi bién tréi sing bat ngat
Ca dam xanh, anh vii nhay theo mua

Khi mua lit thac reo gam dit doi

Thu chém lanh song nude lang lo trdi”.

"Toi di voi song Da
oyun i ay mime
MTOR: CLM Tien ch
Toi thudc tit, thudc dong".

("Véi séng Da", VG Quan Phuong)




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach a

Z

[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

1. Nét tinh cach [HUNG BAO] cia Song Da
Co mét nha van nam mudi tudi doi nhung luén thich ngao du, viét vé m6t dng do
gia noi Da giang bay mudi tudi thich chinh phuc vung s6ng nuéc. Co mét nha van
danh ntta phan déi di tim cai dep trong thang ngay qua vang vang bong, va danh
nhting nam thang sau nay dé mai mé dam say véi cai dep cla hién thuc cudc
song da déi thay. Do chinh la Nguyén Tuan, nguoi nghé si da gan tudi nam mudi
cua minh voi tuy but “Ngudi lai do Séng Da” duge éng sang tac nam 1960. Nhittng

gia tri va vé dep trong nhiing trang tuy but du day “chat vang mudi” Tay Bac
truéc hét dudc

thé hién r6 nét qua hinh tugng hung bao ctia S6ng Da. Doc

“Nguoi lai do S6ng Da’, “tdi thudc ngam thudc da”, “tdi thudc li, thudc dong”, vay

ma “van la” khi nhin ngam con s6ng than thuong trong tri nhé. Dé ciing 1a chat
xuc tac théi thuc téi “di vdi Séng Da”, di tim va giai ma nhitng cung bac ctia “song
thac xéo xéo tan trong tri nhé” qua hinh tuong con Séng Da ma thién tuy but da
khac hoa rat déi tai tinh.

Viét Nam in sau trong ki tc méi ngudéi véi dong séng Cttu Long, dong s6ng Héng
rong I6n véi “tiéng hat bon nghin nam” trong tho Ché Lan Vién, cho dén dong
song Huong tinh tu tram mac cla vung dat c6 dé ma Hoang Pht Ngoc Tuéng va

Thu Bén tung tha thiét; r6i dén s6ng Ma ma doan quan Tay Tién gan bo d6i minh,
Quang Ding nhé va dua vao céi bat tit trong tho. Ting con séng ay tudng v6 tri

nhung lai niu dai lich str va hoi thé cua m6t thdi dai, cho dén Nguyén Tuan, 6ng
da khac mét dau trién vao van dan véi thé loai tury bit, va hién lén nhitng trang

viét bat hu ay la hinh tugng mot con séng manh mé, manh liét nhu mét chién

binh tran gitt ving Tay Bac day kién cuéng, nhung cing day khoai tra khi dugc
déi dau vdi con nguéi ding manh. Co lé, chang c6 ai cé thé lam diéu d6 thay
Nguyén Tuan, va ciing chang cé hinh tugng con song nao ma khién ngudi ra vita

hai hung, vita thich thi khi thuéng thttc né nhu Séng Da. Gan b6 véi Tay Bac va




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thu6ng Thu Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

S6ng Da sudt hai nam, ttt nam 1958 - 1960 trong chuyén di thuc té tim hiéu vung

dat va con ngudi lao déng trong xa hdi méi, diéu khién Nguyén Tuan tam dac
nhat khong con la nhitng vé dep mét thoi vang bong, kh6éng phai la nhting gia tri
da lui sau vao qua vang, ma chinh la vé dep tuoi mdi ctia lao d6ng, sttc séng cla
cudc S6ng Da nuéc ngay déi méi. Nam 1960, van dan Viét Nam ta danh dau méc
quan trong v6i su ra déi cia tuy but Séng Da, khién ban van va déc gia cd cach
nhin hoan toan thién ai v6i bac thay ngén tir Nguyén Tuan, bdi trong gidy phit

dy, ngudi ta bat gap mét cét cach dep sang ngoi tit mét nha van da théi bat can,

bat dac chi véi cuéc s6ng. Dé ciing la nhiing nét dep sau khi Cach mang thang
Tam thanh c6éng, dat nudc ta bude vao thoi ki déi mdi, nhu anh sang mdi da soi

chiéu vao mdi nha van, citing cé mét niém tin vao tuong lai rang ngoi cia dan tédc.
Tuy but “Ngudi lai do s6ng Da” noi bat lén véi hai hinh tugng chinh: hinh tugng

Song Da va hinh tugng ng lai do. Trong do, doc thién tuy but nay, vé dir ddi,

hiém tré va tao ton ctia con Séng Da da lam khéng it ngudi phai khiép dam ma
hinh dung rang: “Di téi s6ng Da la nguy hiém tring tring”. Nhung an sau nhing
hung bao do van co su hién hao, trit tinh nén tho. Hai tinh cach déi lap nhu mét

“cd nhan” kho chiéu, va lai lich cia loai thtiry quai ay ciing khéng kém phan dac
biét: "Séng Da khai sinh 6 huyén Canh Dong tinh Van Nam, lay tén la Ly Tién (theo
Du dia chi cla Nguyén Trai thi tén Trung Quoc ctia séng Da lai la Ba Bién Giang)
ma

di qua mot vung

nui ac, roi dén gan ntta dudng thi xin nhap quéc tich Viét

Nam, truéng thanh mdi lén va dén nga ba Trung Ha thi chan hoa vao séng Hong.
Tu bién gidi Trung Viét toi nga ba Trung Ha la 500 cay sé luon réng ran, va tinh
toan than Séng Da thi chiéu dai la 883 nghin thudc mét chay qua hai nudc Viet

Nam Trung Quoc xom giéng" - (Trich tuy but Nguoi Lai Do Séng Da). S6ng Da da

hién lén nhu thé, nhu mét dita con mang hai dong mau, ma lai thich gan bé vé
m6t phia nén “nhap quéc tich” vé Viét Nam. Duéi ngoi but ctia “nha ng6én ngit hoc
Nguyén Tuan”, S6ng Da kh6ng phai la thién nhién v6 tri v6 giac, ma la m6t sinh

thé sdng duge, co tinh cach va cam xuc nhu mét con ngudi. Bai vi thé, “Séng Da”
cing dugc viét hoa ca hai chi cai dau tién nhu mét danh tt tén riéng, Chinh 16i




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi b6

dé tir ctia tac pham da thé hién su déc dao va khac biét cia S6ng Da ay: "Ching

thity giai Déng tau, Da giang doc Bac luu" - Moi dong séng déu chay vé huéng
déng, chi co Séng Da chay theo hudéng bac. Va nha van da mugn cau cia nha tho
cach mang Ba Lan Wladyslaw Broniewski: “Dep vay thay tiéng hat trén dong
s6ng”, dua Nguyén Tuan dén véi Idi khang dinh: nha van cé “mét trong nhiing loi
dé ttt hay nhat cia lang van chuong Viét Nam” (Tran Quynh Trang). Hai Idi dé ttr

dac biét 4y da dua ngudi doc vita to mo xen lan nhiing hé nghi vé mét con song
duoc gidi thiéu qua déi khac biét - khién d6c gia muén di tiép dé tim ngay 16i giai
dap that thuyét phuc.

Hinh tuong Séng Pa hung bao trudéc hét duge thé hién 6 CANH DA BO SONG do la “nhting vach thanh xich lai gan nhau, lam cho long séng hep lai nhu cai yet
hau that gitia hai vach da dung ding hiém tré”. 6 day, tinh chat ctia canh da bé
song duge miéu ta rat r6, rang no rat hep, no hep “nhu m6t cai yét hau”, cao chét

vot boi “mat séng dung ché ay lic dimg ngo mdi co mat tréi”, tham chi co nhting
quang con nai con hé da cé lan vot ttr bé nay sang bé kia. Su lién tuéng, so sanh

va miéu ta déc dao v6 song cua nha van lam cho ngudi doc nhu nghet thé béi
hinh anh ép sat cia canh da 6 khoang nay. Va d6 hiém tré cia no con duge thé

hién 6 viéc, ngay chinh mat tr6i - quyén luc dén thé nao van chi cé thé chiéu vao
mot khoanh khac la hic dttng ngo. Nhiing lién tuéng ky tht vé dac diém ctia da va

long s6ng cang duge day lén cao hon nita khi 6ng miéu ta canh thuyén di qua
nhting khdi da dung hai bén s6ng, d6 nhu khoanh khac khi anh dién phut tat trén
m6t nha cao tang khi ngudi di trong ng hep. No dién ta cuc dé su bat ngé nhanh
chong 4p dén ctia anh sang bién mat dot ngét, cai lanh hién ra khi thuyén do

sang day.
Cach so sanh 6 doan nay cla Nguyén Tuan nhu mot ngudi tho xay lau nam giau
kinh nghiém, béi 6ng vi bé séng véi thanh - m6t céng trinh kién tric cé xua,

truéng ton kién cé suét thap ki. Hinh anh vach thanh ay cho ta cam giac vé su uy
nghi, tham nghiém phia sau bic tuéng thanh, ggi lén nhtmng lién tuéng rang




Tai Ligu On Thi Group

g
Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thi Sach a2
[Khoa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

chung ta dang di dén tuéng thanh ctia Sdng Da, va khi qua quang nay, ta sé buéc

vao mt thé gidi day bi hiém va tré ngai giang day phia truéc cia con S6ng Da.

Tinh cach hung bao thit hai dugc thé hién 6 MAT GHENH HAT LOONG - noi gié
va nuéc x6 day nhau tao nén nhiing con xoay hai hing. Mat ghénh nay dai hang
cay sd, gid va nuéc phdi hgp vdi nhau, roi gid véi da, gid vai song nhu be li kéo
phe phai dé tao nén nhitng con xoay chét ngudi. Diép tt x6 cho thay su hung han
duge day lén cao nhat: "Nudc x6 da, da x6 sdng, séng x6 gid cudn cudn ludng gid
gun ghé sudt ndm sudt thang nhu luc nao cting doi no xuyt..." Nudc khong con
chay roc rach, gid khéng con théi hién hoa, song cling khéng v6 vé yén a, ma tat

ca da thay ddi vé tinh chat, tré thanh tay sai clila thtty quai Séng Da, sttc tan pha
ngay dém khéng nghi. Dong ttr "x6", phép diép va nhan hdéa duoc van dung triét
dé, Am thanh cia gid nhu su buc béi, ghtin ghé doi ng ciia ké giang hé hung ton.
Su phoi két thanh diéu véi nhitng thanh trac lién hoi, ttr song, da, nuéc, gid canh
nhau ggi lén cam giac vé mét hinh anh, am thanh v6 cung dit déi cua thién nhién

Tay Bac. Su réo rat ay nhu danh vao tai, bu6c ngudi ta phai nghe, phai xoay minh
trong tran dia ctia loai thi quai hung tgn nay.
Nhung dang so hon nita lai chinh la quang Ta Muéng Vat phia duGi Son La. Noi
“trén séng bong co nhiing cai hut nuéc, co nhting hut nudc gidng nhu cai giéng

bé-tong tha xudng séng dé chudn bi lam mong cau. Nuéc 6 day thd va kéu nhu cita
cong cai bi sac”. Nha van da dem dén mét loat hinh anh, 4m thanh gai ron, ddéc

dao qua bién phap so sanh thudng thay trong tuy but nay. Nhung 6 méi dia diém,
bién phap so sanh ay lai bat lén m6t nét riéng khac nhau lam ngudi doc khéng

khéi than phuc. Hut nuéc trén S6ng Da nhu nhiting cai giéng bé téng vdi miéng

giéng rong, day giéng sau va thanh giéng v6 cling ving chac, do né duge cau tao

tr xi mang tron gach, sdi, cat da ma thanh. Hut nudc trén Sdéng Da citing cting cap

nhu thé, dau chat liéu cia no la nuéc, nhung nuéc 6 day lai co thé cuén xoay tan
tanh chit khong hé mém yéu yén a. Am thanh ctia “cai giéng nudéc’” ay cang ghé
ron hon, khi né phat ra tiéng ung muc nhu bi nghet lai, bi chan dung 6 cuong




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thitc Sach a

g

[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

hong ma sac sua, day diéng. Va kh6ng chi nhu thé, trén quang s6ng lic bay gid,

nuéc gam réo lén, tung bot trang xda nhu bi rot dau s6i vao lic dang nong bing
bimg. Tat ca hinh anh, 4m thanh do da két hgp lai lam thanh mét “ngoai hinh”

that dang so cho cai hut nudc Séng Da.
Suc manh ctia nhiing cai hut nudc hién lén qua su tai hién mot chiéc bé g6 khi v6

tinh lot vao hut nude Séng Da, sau muoi phut da tan xac 6 khuynh sdéng dudi.

Nha van Nguyén Tuan nhu mét nha quay phim tai tinh trong b6 phim dién anh
dugc dau tu céng phu. Ong quan sat dén ttmg chi tiét va moi hiém nguy cia

nhiing hut nude dude 6ng tai hién tai tinh qua hinh anh chiéc be g6: do la mot
chiéc bé v6 cting 1én véi cau tao chac chan, chuyén ché gé nang va duoc ngam

nuéc rat lau nén ving chac v6 cung; nhung bé cé ving thi van khéng qua ndi
nhting xoay nuGc nhu vo lay d6éi tugng v6 tinh di qua no. Tht tuéng tugng ma
xem: mot chiéc bé gé lén lot vao tam cia cai hit nuéc nhu lot vao miéng cla con

quai vat va chang bao lau chiéc bé dy v6 tan tanh nhu bi “an tuoi nudt s6ng”, thi
liéu con ngudi cd séng sét khi v6 tinh roi vao hut nuéc ay? Chac chic la khéng.
Thé nén ta cang cam nhan dugc su nguy hiém cia no va su can dam ctia nha van

khi san sang ngoi trén thuyén dé quan sat ti mi ting chit mét vé Séng Da.
Nhac dén Nguyén Tuan, ngudi ta thuéng nhé ngay dén chit “ngéng” di kém,
trong “Vang bong mot thoi” hay nhitng thién tuy but sau Cach mang, nha van van
luén git dugc mét chit gi rat “ngdng”, rat ddc dao v6 song ctia riéng minh. Dé 1a
khi dtmg tru6c sttc manh hty diét clia cai hut nuGc, dng lién tuéng ngay dén viéc
dat vao long n6é mét chiéc may quay phim ttt mét anh quay phim liéu linh va
“thuée phim” vé bén trong cai hut nude da dude giai ma: D6 cao tir day dén mat
song cla cai hit nude cao dén vai sai; ttr duéi day nhin lén thay m6t mau xanh ve
cua nuéc séng, cam tuéng nhu do la mét kh6i thiy tinh dudc tao béi nude, khién

ngudi ta vita thich tha vita sd sét chang dam lai gan. Chi khi “nha tuy but” chiu
liéu minh trai nghiém nhitng noi minh di qua dén tan cing nhu thé, 6ng mdi cho
ra doi nhting trang van ky céng, riéng biét dén vay.




Tai Ligu On Thi Group

4
Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach a2
[Khoa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

Va hinh tugng mot con Séng Da hung ton, dit ddi da dudc dac ta dam diac nhat 6

THAC DA SONG DA - may chuc con thac da tao thanh cac thach thiy tran vé
cing hiém tré vdi biét bao cia tir. O day, thac da Séng Da duge cam nhan truc
tiép qua hinh anh va gian tiép qua 4m thanh.
Khi 6 xa, tiéng thac gao lén rung ron, day hoang da: "Con xa lam mdi dén cai thac
duci nhung da thay tiéng nude réo gan mai lén, réo to mai lén. Tiéng nuéc thac
nghe nhu la oan trach gi, roi lai nhu la van xin, roi lai nhu la khiéu khich, giong

gan ma ché nhao. Thé roi no rong lén nhu tiéng mot ngan con traéu mong dang long
lon gitta ritng vau, ring tre nia no lita, dang pha tudng ritng lita, rig lita cing

gam thet voi dan trdu da chay bung bung".

Bon tinh tt “van xin’, “khiéu khich”,

“gan”, “ché nhao” thé hién ré tinh cach va thai dé vénh mat cua thac da S6ng Da,

voi di moi tro nhu mét con quai vat hung hang, hiém ac dang ché ddén con

thuyén. Nhimg tinh tir d6 tang dan strc manh theo ttng cap dé, tt van xin dén
gan réi ché nhao, ngay mot hung han. Day la sttc manh cia nha van trong viéc str
dung ng6n tw, tao nén cam giac con thuyén dang di chuyén ngay mot gan hon
dén cai thac va con thuyén cang gan, ngudi doc lai cang to mo nhu xem mét
doan phim nay ltta.

Khi dén gan, nhitng 4m thanh do khéng con la cac cp d6 chém rai, ma no bién
thanh mét truéng doan 4m thanh lién hoi khting khiép, m6t t6 hop 4m thanh lam
ngudi ta bang hoang. Do la tiéng réng ctia hang nghin con trau méng nhu dang
dung gitra rting Itta va hoang so thét loai trong hoi nong. Hinh anh hang nghin
con trau citing “réng” tao nén mot luéng 4m thanh nhu phong thang vao mang
nhi khéng cau né, xé toang ca khdéng gian. Khéng chi dmg lai 6 tiéng roéng, ma
con la tiéng né cia ca dam rimg vau rtmg tre ntra bi chay, tiéng né lam ngu6di ta
nghe thay nhu ca ruét tre rong dang tung toe ra dit déi cing tiéng xéo xéo ctia
da trau chay day kinh hai. Cudi cing, dan trau méng nghin con ay chay tan loan,

giam dap lén nhau nhu muon pha tung ca khu rtmg dé thoat Ita nhu rung




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

chuyén ca khéng gian. Nhitng hinh anh lién tuéng so sanh vé cling déc dao ay
cia Nguyén Tuan chi nham dién ta m6t su that cia cai thac S6ng Da nay: 4m
thanh cua thac va su dit ddi hung tan cia nod dang sg hon ca thanh da hay cai htt

nuéc 6 trén. Thac da Séng Da cé thé cu6én tudn ca mét ddi ngudi néu khong dt
ban linh dé di qua no. Bang nghé thuat miéu ta d6éc dao cia minh, Nguyén Tuan

da béc 16 duge su ky vi vdi chiéu thir: lay lta ta nuéc, lay rting ta song, lay hinh
anh trau mong kéu réng m6 ta tiéng thac da 4m am. Do Ia tai hoa ma khéng phai

nha van nao cling co duge.
Dén khi cam nhan thac da truc tiép qua hinh anh bang cai nhin khai quat, ta mdi

cam nhan duge ré rang dé cao ctia thac va tinh chat ctia long séng Da: “Song bot
da trang x6a ca chan tréi da”. Thac 6 day rat cao véi long séng toan da, lam cho
nhiing dot séng, bot nuéc trang x6a, d6 la mét hinh anh rat hung vi cua thién

nhién Tay Bac. Nhiing “chan tréi da” la mét hinh anh dac biét trong doan nay. Boi
da 6 Séng Da cao vut, cao nhu cham dén chan troi, ca m6t khoang trdi chi toan

da va da. Con ngudi nhu dugc bao phi va nam tron trong thac da Séng Da. Dén
day, ta nhé dén cam giac vugt qua dude canh da b6é séng dung vach thanh dé di
vao thé gidi cla Séng Da, thi hién tai, mdt thé gidi ky vi cla thac da dang that su

bao trim lay ta. Dé 1a khtic ac hiém nhat, la thir thach, la chién truéng cam go
nhat ma ngudi lai do S6ng Da phai chién dau manh mé nhat dé gianh lay su séng
cho minh.

Khi nhin vao can canh, ttmg hon da hién lén gia dan va lao luyén. Da 6 day nhu
mai phuc ngan nam, nhu nhting tén linh gia day dan kinh nghiém, nhitng binh
tuéng da sOng va chién dau qua hang nghin nam lich sit, ching an nap, mai phuc

va chuyén danh don hiém la chém day dé vé lay con thuyén noi khtc song ngoat,
khi thi no lai t6 ra so hé dé du con thuyén vao réi bat ngé quay lai danh quat vu

hdi. Chung lu6én bat ngo 4p dén gianh thé cht: dong, day ngudi lai do vao tinh thé
bi d6ng, nhu thé biét nhao lén véi vé mat hiéu chién va khiéu khich v6 cung. Khi

da gidp 14 ca thi né dam thang vao hong 6ng 1ai do, ching dung séng nudéc cia

Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi b6

minh bao phi, bé gay can chéo, réi da trai thuc géi vao bung, gié du don 4m, don

tia, rdi tim lay that lung doi lat ngita bung 6ng lai do trén tran nudc. No vita danh
via reo ho la hét vang déng ca mét vung s6ng nuéc hoang vu Ay, va 6ng lai do
phai kién cu6ng lam mdi duong dau qua quang nay. Soi chiéu vao ting mat da,
tang nao, hon nao "tréng cling ng6é nghich" va nhu nhting vi tuéng "co vi trong
oai phong 1am 1iét"; "c6 vi thi nhu dang hat ham bat cai thuyén phai xung tén

xung tudi truéc khi giao chién". "Co vi "lai lui mét chtt va thach thite cai thuyén
cé gidi thi tién gan vao". O doan miéu ta thac da nay, nha van nhu dugc dip ném

ra tat ca tri thitc vé dién anh, v6 thuat, quan sw... tat ca déu hdi tu dé tén lén su
xdo tra, nham hiém va d6c ac cua con thac S6ng Da.

V6i ba tring vi thach tran ac hiém thuéc hang bac nhat S6ng Da, tran d6 bat quai
dugc bay ra va cudc chién giita ngudi lai do va thién nhién S6ng Da chi vita mdi

bat dau. Séng Da luc bay gié nhu vi téng tu lénh chi huy trimg trig va ac doc.
B6i no da cai dat bao boong ke chim, phao dai da néi san sang ting chién dé dim
chét nguoi di qua day - nhimng con thuyén du kich san sang x6ng pha tran mac,

doi dau vi khu can ctt quan su s6 1 cia thién nhién Tay Bac: con S6ng Da hung
ton, hung hang.

"DuGng lén MuGng Lé bao xa - Tram bay cai thac, tram ba cai ghénh". Tay Bac ctr
lam ngudi ta vuong van véi biét bao canh dep cia song nui hung vi, nhung cing
lam ngudi ta kinh so béi vé hung bao cia con Séng Da noi day, ma it nhiéu, no da

chién thang va lay di cudc d6i cia biét bao “addi thi” d6i dau véi nd. Nhung khéng
vi thé ma ngudi ta ri bo S6ng Da, no van la m6t mat kh6ng thé thiéu cia thién

nhién Tay Bac, tiéu biéu cho chan ly: ai khéng “khinh suat” thi sé chién thang
duoc no, tré thanh nguéi ban ngay ngay cting danh vdi no “van co” sinh tt.
“Toi biét stic manh

ctia ngon ttt... ngén tu la tudéng cia dao quan sttc manh con

ngudi” (Mayakovsky). Néu nhu héi hoa ding mau sac, dudéng nét; 4m nhac dién ta
bang 4m thanh, tiét tau; diéu khac dung chat liéu tao nén hinh khdi... thi van hoc




Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thitc Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi b6

phai dién ta bang ng6n tt. Méi tac pham van hoc phai dugc gan lién véi mét thir
ngon ngtf mang dac trung riéng trong phong cach sang tac cla ngudi nghé si.

Chinh nha van Nguyén Tuan da rat xem trong viéc str dung ng6n tt khi ngoi
truéc trang gidy trang. Ong timg viét: “Ching ta van dam dudi véi nghé Iam van,
ngay cang chuét thém van tu, ngay cang lam 6ng tét déo bén hon lén niia cai tiéng
noi Viét co truyén cta minh”. V6i ngoi but lao luyén tai hoa, v6i v6n tri thitc
phong phu vé cac linh vuc nhu dién anh, v6 thuat, quan su, thé duc thé thao... va

16i dung cht déc dao v6 song kho ai bi kip ctia minh, 6ng da vé nén bttc tranh
S6ng Pa vdi nét dif dan tht vi, béi nhitng thi phap so sanh, lién tuéng, nhitng
dong tu’ manh dugc dung triét dé da ton vinh lén vé dep dac biét cia thién nhién

noi day. Dudi ngdi but cla Nguyén Tuan, nhitng con chir duéng nhu hién hinh va
u6n lugn trén trang gidy, nhu nha phé binh Vii Ngoc Phan tting nhan dinh: “Chi
nguoi ua suy xét doc Nguyén Tuan mdi thay tht vi, vi van Nguyén Tuan khong
phai thir van dé nguéi néng noi thuéng thitc’. Qua thuc, vdi tam long tran trong

Nguyén Tuan va cam nhan ctia riéng minh, tdi tin rang dén nay, chua cé nha van
nao co thé noi vé Séng Da déc dao hon Nguyén Tuan, di hét kiép vdi cai nghé
mang hoa thom cho doi nay, Nguyén Tuan luén lu6n tam niém rang: "Chung ta
van dam dudi véi nghé Iam van, ngay cang chudt thém van tu, ngay cang lam ong

tot déo bén hon 1én nia cai tiéng noi Viét cé truyén cia minh". Boi thé, ng6n ngi,
nghé thuat, hinh tugng S6éng Da vi lé do ma vang vong mai muon di.

2. Nét tinh cach [TRU TINH] ctia Da giang
La ngudi tu do, phoéng ting, Nguyén Tuan quan niém “doi la mét truéng du hy”,
song la choi ma viét cting la choi. Di da tré thanh m6t li tudng, m6t triét li song

cua Ong ngay tt thoi trai trang truéc Cach mang. Trong Vang bong mot thoi, thdi
vang son ma Nguyén Tuan nhan thay co khi la nhitng sinh hoat binh thuéng gan
gtii xung quanh con ngudi, do hé hing ma ngudi ta da vd tinh b6é quén. Dé la

nhiing thu choi tao nha, nhtmng nét dep cé truyén cta dan téc Viét Nam nhu:

10



Tai Ligu On Thi Group

g
Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach a2
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

udng dep (Nhiing chiéc 4m dat, Chén tra trong suong s6m); nhim dep (Huong
cudi); choi dep (Tha tho, Danh tho, Mot canh thu muon); hoa tay dep ( Trén dinh

non tan); tai nghé dep (Chém treo nganh, Ném butt chi) va nhan cach dep (Chtr
ngudi ttr tu)... nhtting cai dep ma con ngudi da v6 tinh quén di va cé lé la doi sau
sé khong biét dén ntia.
Cai dep luén ton tai muén ddi trong tam tuéng chting ta, va cai dep cia Vang
bong mét théi nhu Vi Ngoc Phan da ting noi: “cdi tiéng vang cia thoi da qua, cai
bong cia thdi da qua, ma ngay nay tudng nhu vang vang”. Sudt doc dudéng chan
tréi goc bé, du la ngudi la canh, nha van van co thé chuyén bién thanh “quen

ngu6i quen canh”. Ay la nhé tai quan sat, ti mi trong timg khau nhin ngdm, cam
nhan, ghi chép ctia éng. Nha van nguyén dugc lan mai v6 minh trén con duéng
vo dinh: “Téi séng véi ngoai duéng, vdi nhting con ngudi di trén du6ng, véi cai
luan li cia nguéi khach bé hanh” (Chiéc va li mdi). Tam h6n cé don, bat luc va

quan quanh ctia éng truéc Cach mang dugc béc 16 ré trong “Thiéu qué huong”,

khi nhan vat Bach chi luén thém mu6n duoc déi ché, dugc rong rudi trén nhting

con dudng dai hun hut, khéng cé ché bat dau ma cing chang cé diém két thuc.
Ho tha 1é cai dau réng tuéch, cai than tan ta trén duéng ddi, cai phan uat ngan
nam khong gét rtta, chi biét lay xé dich lam cttu canh.
Lu6t dai trén hanh trinh cua Nguyén Tuan nhu thé dé mdi ngudéi nhan ra rang,
nha van da “l6t xac” thé nao trong tuy but Séng Da sang tac nam 1960, khi ttr
hinh anh mét “Tay Bac day ctia chim cua néi, vdi nhitng phong canh bao la mét
niem lang man xa hoi chi: nghia" vdi "Véi tat ca cai nhOon nhip tuoi tré cia tat ca
con ngudi lam rudéng xa hoi chit nghia, lam dudng xa hoi cht nghia" da hién ra dai

hun hut trén trang van sau Cach mang. Va tiéu biéu trong dé khéng thé khong ké
dén tuy but Nguéi lai do Séng Da, voi vé dep tri tinh cla S6ng Da nhu mot tinh
nhan, mot c6 nhan da gan chat cuéc ddi trong cudéc “hén nhan” doi ddi kiép kiép

vdi con nguéi Tay Bac.

1



Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thirc Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

Hinh tugng con Séng Da tri tinh hién 1én véi ba géc nhin: dau tién 1a géc nhin

tir tau bay, tiép dén la goéc nhin cia ngudi di rimg lau ngay gap lai Sng Da va

cua ngudi tréi thuyén trén song phia ha luu; va cudi cing 1a goc nhin cia mét
cé nhan, tinh nhan. Nha van da miéu ta con s6ng nhu mot céng trinh nghé
thuat, mét tac phém

héi hoa ma tao hoa ban tang t6 diém cho dat nuéc; 6ng

kham pha dong séng 6 phuong dién tham my nén nén thé hién phong cach tai
hoa. Du 6 goc nhin nao, nha van cting déu thé hién dugc kién thtte phong pht
cia minh trén nhiéu linh vuc: van héa, diéu khac, dién anh, lich str, héi hoa, van

hoc,... Méi cau van tu6n ra déu giéng nhu mét ang tdéc dai tha thiét, mugt ma va
ém a dén dé ngudi ta phai bat thot lén vi tai nang van chuong cua bac Nguyen.
Dé quan sat dugc mét cach khach quan nhat, Nguyén Tuan da chon tau bay lam
diém nhin nhin xu6éng dong Séng Da. Bay giita khong trung, “bay tat ngang qua

Séng Da” may lan, nha van thé hién su ki tinh va ti mi cua minh trong ting cach
quan sat cia 6ng. Dong séng Da khdng chi co nhitng "dong thac hum beo dang

hong hdc té manh trén séng da" ma no con la bic tranh thtiy mac vuong van long
nguoi. Tir trén tau bay nhin xu6dng, “khéng ai trong tau bay nghi rang cai day
thitng ngoan ngoéo dudi chén minh kia lai chinh la cai con séng hang nam va doi

ddi kiép kiép lam minh lam may véi con ngudi Tay Bac”. Nha van vi con S6ng Da
nhu day thimg, boi tir trén cao nhin xudéng, dong s6ng vi nhitng thac da dit ton

dy chang con may may tung bot nuéc trang x6a vao mat ngudi di qua nia, nd chi
con 1a soi day nhé bé ngoan ngoéo, tréng né hién hoa dén la. Nhung dén chi tiét
sau, ta méi thay bat ng6 tot dé vdi van ho Nguyén, cang thém “cam tinh” vdi “ké
thu s6 mét cla con nguéi” hon. Ting nét s6ng tai ra trén dai duong da 16 16 bong

may kia dang la mét ngu6i thiéu ni diu dang qua déi: "Con séng Da tudn dai nhu
mot dng toc trit tinh, dau toc, chan toc an hién trong may tréi Tay Bac bung né hoa
ban, hoa gao thang hai”. Dén day, nguéi ta mdi thay dam minh lai im lang nhin

ngam cau van Nguyén Tuan, yén a tha tréi hon vdi nhitng cau chit day chat tho
dat dao trong mét thién tiy but. Nha van qua thuc 1a mét bac thay cia bién phap

so sanh, c4u van néi lién ndi dai ra mai mé ma kh6ng buén vuong mét chit dau

12



Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thitc Sach 32
[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

phay nao, chinh la cai nét vé c6 tinh ctila bac Nguyén dé ta dua long minh theo su

tu6n dai cla ang toc may ay. O day, hoa ban trang, hoa gao d6 - loai hoa von
duoc yéu chiéu cia ving Tay Bac ciing tré thanh nhitng “nhanh xuan” cai lén mai

toc Séng Da réi toc bay dai vd tan trong khdi suong huyén ao, t6n thém nét kiéu
diém cia ngu6éi thiéu nit Da giang. Do la mét vé dep rat tho, mét vé dep nhu
buéc ra tt chon than tién mo mong, xao d6ng ca dat tréi qua bao mua mua nang.

Cai nét trit tinh dém da ay khién nha van béc bach: “Téi da@ nhin say sua lan may
mua xudn bay trén Séng Da”. Mét su thtra nhan thanh thuc, rang 6ng da say sua,

va mua nay qua mua no, 6ng van nhin nhu thé - “da xuyén qua dam may mia thu
ma nhin xudng dong nude Séng Da’.

Dén day, mau sac bién ao cia con séng hién xuyén qua man may tréi mua thu,

khién no bat lén mét vé dep riéng khong trén lan. Sac nuéc Séng Da thay ddi
theo mua: “mua xudn dong xanh ngoc bich, chit nudéc séng Da khéng xanh mau
xanh canh hén cia Séng Gam, Séng L6”. Mau xanh ngoc bich trong lanh, sang
trong va anh biéc lén cai sac xanh tu6ng nhu v6 tan, d6 la mau cua nui, cla da
tréi tron quyén vao mau cia nude - mot sAc mau trong lanh, cang trong lanh
cang goi cam nén tho. Thu dén, “nudc Sdéng Da lu ltt chin dd nhu da mat mot

nguoi bam di vi rugu bita”, cai mau dé ay duoc nha van so sanh nhu “cai mau dé
gian dit 6 mot ngudi bat man buc béi gi méi d6 thu vé”. Mau dé bam nhu lan vao
chat phu sa quy gid, mau dé mang dang hinh ciia ké say hay ngudi nhin ngam da

say béi dong séng Tay Bac trir tinh? Hinh anh so sanh that la, nhung phai déc va
la mdi 1a van Nguyén Tuan. Ngudi ta mé dim van 6ng ciing la vi thé. Nhung ta mé
man tuy bit nay con vi kién thttc sau r6ng cia 6ng khéng chi trén linh vuc van
chuong: “Chua hé bao gid téi thay dong Séng Da den nhu thuc dén Phap da dé
ngtta con séng ta ra 46 muc Tay vao ma goi bang mét cai tén Tay lao léu”. Toi cing
chua hé than phuc mét nha van nao nhu bac Nguyén, b6i 6ng khéng chi ndi vé

S6ng Pa 6 goc d6 mét nha van, 6ng con la mét nha st hoc da nhé rat r6 rang
ngudi Phap ttmg goi séng Da la séng Den (Riviere Noire). O c4u van nay, ta thay
ro mot tam long yéu nuéc néng nan, nha van nhu lén tiéng thay cho dong séng

13

Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thitc Sach a

g

[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

lich sit Tay Bac, nhu m6t nét thanh minh. Tu bao déi, S6ng Da van xanh dep nhu

thé mau may trdi lan trong nudc, c6 da den bao gid...

“Con Séng Da ggi cam” - mét cau van nhu 16i khang dinh chac nich. Qua géc
nhin cia nguéi di rimg lau ngay gap lai Séng Da, cia ngudi tréi thuyén trén
song phia ha luu va goéc nhin cia mét cé nhan, Séng Da hién lén véi hinh anh
cia qua khty, hién tai va tuong lai véi diém nhin can canh. Trong tam mat ngudi
thudéng ngoan, dong sdng hién lén vdi vé dep hoang so, “ddi véi mdi ngudi, Séng
Da goi mét cach”. Va d6i vdi nha van, da cd lan 6ng nhin S6ng Da nhu mét c6
nhan, nhu mot ngudi ban ct lau ngay gap lai. Nha van ké rang: chuyén ay, 6ng di
rting nui cting hoi lau, va khi vé, nhin thay Séng Da loang loang nhu tré con

nghich chiéu guong vao mat minh réi bé chay, ti xa gan lai, S6ng Da va 6ng hao
hic nhin nhau nhu tim lai dugc ngu6di tri ki ci. M6t mau nang thang ba DuGng thi
“Yén hoa tam nguyét ha Duong Chau”

a

hién lén trén trang van, nhung citing nhu

mét bitc vé nang sinh déng, ta cting thay vui khi nghi dén canh tugng nang lap
lanh trai én nuéc séng xanh biéc. Va ta chang la gi khi cam nhan dugc niém vui
sum vay “ho” da co cing nhau: “Chao i, tréng con séng, vui nhu thay nang gion
tan sau ki mua dam, vui nhu ndi lai chiém bao dut quaéng”. Long ta cting rén ra

“sién tan” nhu nang, long ta cting nhu di vao con mo mong dep v6 ngan trong

giadc say. Va khi ay, cam giac cia ngudi di xa vé nhan mat tting canh vat, tting “bd
S6ng Da, bai S6ng Da, chu6n chuén buom buém trén Séng Da” that su khién 6ng
va ta déu dam say: “dang thé, nd dam dam 4m dm nhu gap lai c6 nhan, mac du
ngudéi c6 nhan ay minh biét la lm bénh 14m chtmg, chéc diu dang day, rdéi chdc
lai ban tinh va gat gong thac li ngay day”. S6ng Da tré thanh ngudi ban thiy
chung, nang nghia nang tinh, luén doi ngudi ngudi It khach Nguyén Tuan.

Gié phut bin rin gap lai nhau, niém vui tan vao nang khién ngudi ta mu6n “tréi

trén S6ng Da” dé ngam lai ting chit canh xua. Nha van lai nhac vé lich sit véi
kién thttrc cia mét “nha str hoc” kiém ca nha van: “hinh nhu ttr déi Li déi Tran ddi

Lé, quang song nay cting lang to dén thé ma thdi”,ar kk, “tinh khéng mét bong ngudi”.

14



Tai Ligu On Thi Group

g
Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thu Sach a2

[Khoa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

S6ng Da hién lén trong tam mat ngu6i ta mét vé dep hoang so 6 hai b6: “b6é séng
hoang dai nhu m6t b6 tién sit. B6 s6ng hon nhién nhu mot noi niém cé tich tudi
xua” - vé dep cua ngan nam kién tao con ven nguyén, tuéng nhu dong song ludén
git minh dé nguyén mét khéi hinh, dang voc ctia hoang so nguyén thitty. Cai nét
dep tram tich ctia théi gian tinh lang va im Ang, lang to ma lai khudy déng long
ngudi thuéng ngoan biét bao.
Thé réi, gitta khéng gian lang 1é dy, m6t vé dep day sic séng da hién ra giita

nhiing yén lang ay: “m6t nuong ngé nhti lén may 1a ngd non dau mua, cd gianh
doi nui dang ra nhitng nén bup”. Canh tugng do cang thu hut su cht y khi “dan
huou cui dau ngén bup cd gianh dam suong dém”. Séng Da lic nay khéng con 1a

tiéng thac 4m am réo goi, khéng cén la tiéng rong lén cia “dan trau m6ng trong
rung lItra”, cing khéng con nhiing hén don ctia hai b6 sinh - tir giao tranh. S6ng

Da toat lén mot vé dep ctia sttc s6ng cang tran, mau xanh cla nuong ngé, cla cd
gianh mdi nhu, d6 la mau xanh ctia su tru phu, m6 mang, khién ngudi ta thuéng

ngoan ma thay long binh an, thay minh nhu tré lai vdi vé thanh khiét dy. Dén ca
dong vat noi day nhu con huou tho ng6é ngang dau lén khdi ang cd suong ma
chang hé sg sét 6ng khach Séng Da, thién nhién va con ngudéi 6 quang nay hoa
hop dén thé! Téi thich tha va 4m ap khi dén cau hoi cla Nguyén Tuan: “Huou
vénh tai, nhin téi khéng chép mat ma nhu héi t6i bang cai tiéng noi riéng cia

con vat lanh: “H6i 6ng khach Séng Da, co phai 6ng ciing vita nghe thay mot tiéng
coi suong?”. Thé day, bao nhiéu udc mo cia Nguyén Tuan vé mét Tay Bac cé

chuyén xe Itta dau tién duéng sat Pht Tho - Yén Bai - Lai Chau, tiéng cdi xép - 1é
bao hiéu nhitng doan tau sé lén Tay Bac dé xay dung qué huong - do la mong uéc
ctia mét nha van di tim cai dep, nhung cai dep trong tam long ctta 6ng danh cho
ngu6i lao déng Tay Bac lai dang quy biét ngan nao. Hinh anh suong trong suong

dém, trong cd suong, va gié day la “tiéng coi suong”, gitta lan suong Tay Bac, bao
quan quyén dep dé lan hdi. Dan ca dam xanh quay dudi dé 16 cai bung trang nhu
bac roi thoi, réi tiéng ca dap nudéc séng dudi mat dan huou vut bién mat. Con ca,

15



Tai Ligu On Thi Group

Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thu Sach a

g

[Khéa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

con huou, bui cé suong ven duoéng cting di vao trang van dep dé dén la. Nhu Tan
Da tung viét: “Dai Sng Da bot nuéc lénh bénh - Bao nhiéu canh bay nhiéu tinh”.

Quang ha nguén véi khic séng ém dém, tré thanh dong séng thi ca véi cai
nang thang ba Dudng thi, vdi cai nang gion tan sau ky mua dam, véi ca cai nang
ruc ré da chiéu roi anh sang cho nhiing ngudi doc tuy but cia Nguyén Tuan.
Nguoi ta da khéng thé nhin ngam hét cai vé dep tri phi cia S6ng Da dén thé

néu nhu khong duge nha van mé duong di tim cai dep, du cai dep ay con hoang
so béi thoi ki dé va dang dua Tay Bac di lén; nhung véi moi uéc mong, véi nhiing
noi niém, Nguyén Tuan da thuong nho Séng Da va “tai” (*) vao long ta néi niém

thuong nhé ay, tuéng chang co gi cé thé ngudi ngoai. Ta hoan toan cé thé tin
rang: “[...] Mét ngay khong xa, khi ma van chuong Viet Nam dude ngudi Viet Nam
ham chuodng hon bay gid, t6i dam tin nhitng van pham ctia Nguyén Tuan sé con cd

mot dia vi xting dang hon nita. Chinh vi thé, doc van Nguyén Tudn, déc gid bao gid
cting cd cam xtc, hitng thu ki la. Do la “su tham tram trong y nghia, su loc loi trong
quan sat, su hanh van mot cach hoan todn Viét Nam” (Nha phé binh Vi Ngoc
Phan).

(*) Chit ding cia Nguyén Tudn.

Chuyén trang 6n Van - Thu6éng Thic Sach32

16



Tai Ligu On Thi Group

os
a
.
+
ean
Se
Chuyén trang 6n Van - Thuéng Thitc Sach “2

[Khoa hoc Van Chuyén sau Téng 6n - Luyén dé]
Tai liéu luu hanh noi bd

17