Van 9 bai anh trang giao an thi tinh

GIÁO ÁN DỰ THI GIÁO VIÊN GIỎI CẤP TỈNH
Tuần 12
Tiết 59

Ngày soạn:7/11/2009
Ngày dạy: 10/11/2009
Văn bản

ÁNH TRĂNG
Nguyễn Duy
A . MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
1. Kiến thức- Hiểu, cảm nhận được giá trị và nội dungvà nghệ thuật của bài thơ Ánh trăng
của Nguyễn Duy
- Biết được đặc điểm và những đóng góp của thơ Việt Nam vào nền văn hoá dân tộc.
- Kỉ niệm về một thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính.
- Sự kết hợp các yếu tố tự sự, nghị luận trong một tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại.
- Ngơn ngữ, hình ảnh giàu suy nghĩ, mang ý nghĩa biểu tượng.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu văn bản thơ được sáng tác sau năm 1975.
- Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm
thơ để cảm nhận một văn bản trữ tình hiện đại.
3.Thái độ:Bồi dưỡng cho tình cảm ân nghĩa thuỷ chung cùng quá khứ,thái độ sống uống
nước nhớ nguồn.
B.CHUẨN BỊ
Gv:giáo án.Tập thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy.
Hs:Soạn trước bài mới.
C. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY –HỌC.
1. Kiểm tra bài:
CH: Đọc thuộc lòng bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt và nêu nội dung.
2. Bài mới
(GTB) Không biết tự bao giờ trăng đã trở thành nàng thơ ,thành người bạn tri âm tri kỉ của

biết bao tâm hồn thi sĩ .Với ánh sáng huyền diệu,với chu kỳ tròn khuyết lạ lùng,trăng đã gợi
cho các thi nhân cổ kim nhiều thi tứ. Vầng trăng toả ánh sáng dịu mát trong những đêm trung
thu,trên khắp các đường làng ngõ xóm ,với mỗi người Việt Nam,trăng thật vơ cùng thân
thuộc .Vậy mà có khi nào ta lãng quên người bạn thiên nhiên tri âm tri kỉ để đến lúc vơ tình
gặp lại ta bỗng giật mình tự ăn năn,tự trách lòng ta ? Bài thơ Ánh trăng (1978)của Nguyễn
Duy được khơi nguồn từ một cảm hứng như thế. Bài thơ như một lời tâm sự chân thành đã
neo lại trong tâm hồn người đọc những tâm trạng riêng,những suy ngẫm riêng giàu trăn trở .
Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Nội dung

1


Hoạt động 1.
Hướng dẫn hs tìm hiểu chung
H:Em hãy nêu những nét chính về
nhà thơ Nguyễn Duy.
Gv trình chiếu chân dung Nguyễn
Duy.
Gv nhấn mạnh:Phong cách thơ
ông rất độc đáo uyển chuyển mượt
mà,hiện đại ở thi liệu,cấu tứ.Ông
nhập ngũ 1966và tham gia chiến
đấu ở nhiều chiến trường.Năm
1975 ông làm báo văn nghệ,hiện
sống tại TPHCM.
Gv trình chiếu tập thơ Ánh trăng và

một số tập thơ khác của Nguyễn
Duy.
- Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác
bài thơ?
-Giải thích từ khó;tri kỉ
H: Bài thơ thuộc thể loại nào ?
H:Phương thức biểu đạt chính của
bài thơ là gì?
……………………………………
Hoạt động 2.
Hướng dẫn hs tìm hiểu văn bản.
Gv trình chiếu bài thơ hướng dẫn
đọc,đọc mẫu,gọi hs đọc.
Nhịp thơ phổ biến:2/3,2/1/2,3/2:3
khổ đầu giọng đều đều kể chuyện;
khổ 4 giọng ngạc nhiên,sững lại,
nhấn mạnh các từ:thình lình,vội, bật
tung,đột ngột;
khổ 5-6 chậm lại,giọng suy tư cảm
động,ăn năn;câu cuối cùng đọc thật
chậm,nhỏ dần 2 tiếng giật mình.
H:Bài thơ có thể chia làm mấy
phận?Nội dung chính từng phần?

I.Tìm hiểu chung.
-Nêu những thơng tin
chính về tác giả .
-lắng nghe.

1.Tác giả:Nguyễn Duy tên

khai sinh là Nguyễn Duy
Nhuệ,sinh năm 1948 tại
Thanh Hố.
-Ơng là nhà thơ trưởng thành
trong kháng chiến chống Mĩ.

-Hs nêu theo Sgk.

2.Tác phẩm:bài thơ được
viết 1978 ba năm sau ngày
đất nước thống nhất.Được in
trong tập Ánh trăng.

-Tri kỉ:hiểu mình(bạn
thân)
- cá nhân nêu.

3.Từ khó/Sgk

4. Thể loại:thể thơ 5 chữ
- Tự sự trữ tình.
………………………….

…………………………….
II. Đọc- Hiểu văn bản.

-Nghe hướng dẫn
-Đọc văn bản.

-Bố cục:3 phần

1:2 khổ đầu: Cảm nghĩ về
vầng trăng trong quá khứ.
-2 khổ giữa: Cảm nghĩ về
vầng trăng trong hiện tại.
-2 khổ cuối:Cảm xúc và
suy ngẫm của tác giả.
-Trình tự:Thời gian,dịng
2


H: Bài thơ được viết theo trình tự
nào?
……………………………………
Gv trình chiếu đoạn 1 cùng hình
ảnh.Gọi hs đọc đoạn 1

H:Quá khứ tuổi thơ của tác giả
được gắn bó với hình ảnh nào?
H: Những hình ảnh nào gắn bó với
tác giả thời chiến tranh ?

H:Biện pháp nghệ thuật nào được
tác giả sử dụng trong khổ thơ thứ
nhất?

cảm nghĩ trữ tình của nhà
thơ men theo dịng tự sự.
-Tự sự trữ tình.
………………………….

……………………………..

-Hs thảo luận theo từng
vấn đề.
- Nhỏ: Sống: với đồng
với sơng
với bể
=>chan hịa gắn bó với
thiên nhiên.

1. Vầng trăng trong quá
khứ.

-Chiến tranh: ở rừng
=>gian khổ,ác liệt,trăng là
minh chứng người bạn tri
âm tri kỉ,là đồng chí đồng
đội,cùng chia sẻ những vui
buồn trong chiến trận.
=> Điệp từ với,phép nhân
hóa,liệt kê thể hiện sự gắn
bó với vầng trăng tri kỉ.

H:Vầng trăng trong quá khứ ấy còn -Trần trụi với thiên nhiên.
mang một vẻ đẹp như thế nào ?
-Hồn nhiên như cây cỏ.
->Mộc mạc,hoang sơ,con
người cũng vô tư ,hồn
nhiên , trong sáng.
H:Từ ngỡ cho chúng ta thấy điều

gì?
-ngỡ: chẳng,không,chắc
chắn…không bao giờ quên
H: Biện pháp nghệ thuật nào được
được vầng trăng tình nghĩa
sử dụng trong khổ thơ thứ hai ?
-> Nghệ thuật so sánh thể
hiện sự chan hòa=>Trăng
và người lính có sự đồng
cảm sẻ chia : tình nghĩa
bền vững mãi mãi.
H:Qua hai khổ thơ đầu vầng trăng
- Cá nhân phát biểu.
biểu tượng cho điều gì?
- Trăng biểu tượng cho quá
khứ gian khổ hào hùng,là
nghĩa tình của nhân dân đã
nhường cơm sẻ áo,là tình
đồng đội keo sơn,là vẻ đẹp

- Vầng trăng gắn bó thân
thiết với người từ lúc nhỏ
đến lúc trưởng thành,cả hạnh
phúc và gian lao.

-Phép nhân hóa,so sánh
khiến trăng trở thành người
bạn tri âm tri kỉ.

=>Vầng trăng trở thành biểu

tượng của quá khứ nghĩa
tình.

3


của đất nước bình dị,thiên
nhiên vĩnh hằng.
Gv chuyển y: Nếu trong quá khứ
trăng là người bạn tri âm tri kỉ
tưởng sẽ khơng bao giờ qn được
thì hiện tại con người đối xử như
thế nào với trăng chúng ta cùng tìm
hiểu qua phần 2 để biết được điều
đó.
…………………………………… …………………………..
Gv trình chiếu hai khổ thơ tiếp
-Đọc 2 khổ tt.
theo cùng hình ảnh.
-Gv yêu cầu hs đọc 2 khổ tiếp theo
và cho biết:
- Hồn cảnh: hiện tại hịa
H:Từ khi về thành phố ,con người
bình
đã đối xử như thế nào với vầng
- Con người quên trăng
trăng? Từ ngữ nào thể hiện rõ nhất - Thái độ:vơ tình đến mức
điều đó?
tàn nhẫn.(trăng như người
dưng qua đường).

…………………………..
2. Vầng trăng trong hiện
tại.

- Hiện tại hồn cảnh sống
-Mơi trường sống có nhiều thay đổi, trăng bị con người
H:Nguyên nhân nào dẫn đến sự
tiện nghi hiện đại(đènđiện, lãng quên.
thay đổi đó?
cửa gương).
-Vì khơng gian khác
-Gv so sánh vầng trăng trong quá biệt(làng quê-rừng núikhứ với hiện tại (hai hình ảnh đối thành phố)
-Thời gian cách biệt(tuổi
lập)
thơ-chiến tranh-hồ bình)
-Điều kiện sống cách biệt
ở đơ thị (khép kín,chật
hẹp,phương tiện hiện đại)
H: Biện pháp nghệ thuật nào được
sử dụng khi con người coi trăng
- Biện pháp so sánh.
- Phép so sánh thể hiện thái
như người dưng qua đường?
độ vơ tình đến mức tàn nhẫn.
-Gv bình
Trăng vẫn thủy chung tình nghĩa
,vẫn đi qua ngõ thăm hỏi nhưng con
người đã quên trăng ,coi thường
dửng dưng với trăng. Có thể nói khi

hồn cảnh sống thay đổi: Người ta
dễ dàng lãng quên quá khứ,quên đi
những ngày tháng gian khổ,ác
liệt,quên đi tình cảm chân thành
4


cao đẹp.Điều đó đã phá vỡ tình bạn
(hàm chứa tình cảm chua xót bất
ngờ).
H:Trong diễn biến thời gian-sự việc
bất thường tình huống nào là bước
ngoặt để tác giả bộc lộ cảm xúc thể
hiện chủ đề tác phẩm.
H: Những từ ngữ nào chỉ hành động
,trạng thái của con người?

- Thình lình đèn điện tắt :
Phòng tối –vội mở cửa đột -Con người khó chịu,bức
ngột vầng trăng trịn.
bối khi mất điện nên hành
động hối hả khẩn trương tìm
- Thình lình,vội, bật, tung
nguồn sáng.
bật”, “tung”: Sự khó chịu
và hành động khẩn trương,
hối hả để tìm nguồn sáng.

H:Em hãy nhận xét về cách sử dụng
từ ngữ:thình lình,vội,đột ngột..Đó

- Đột ngột”: Tự nhiên, bất
là những từ loại gì? Tác dụng của
ngờ, ngỡ ngàng.
cách dùng những từ ngữ đó?
Gv chuyển y :Tình huống hội ngộ
đó đã khiến cho con người bộc lộ
cảm xúc và suy ngẫm.
…………………………………… ………………………….
Gv trình chiếu 2 khổ thơ cuối và
hình ảnh.Gọi nhs đọc hai thở
cuối.
+ mặt nhìn mặt: con người
H: tại sao tác giả không viết ngửa
đối diện với vầng trăng
(đối diện với quá khứ
mặt lên nhìn trăng mà là ngửa
mặt lên nhìn mặt ?
nghĩa tình từ thời thơ ấu
Gv giảng:Tư thế: ngửa mặt-nhìn
đến lúc trưởng thành-chiến
mặt là nhìn nhận lại chính mình
tranh)-> tư thế tập trung
với tâm trạng:xúc động , thổn thức cao độ.
đến xót xa.
+ rưng rưng: xúc động,
H: Như thế nào gọi là rưng rưng?
xao xuyến, gợi nhớ, gợi
thương .
H: Như là đồng là bể.Như là sông
là rừng là hướng tới kỉ niệm nào

của con người?
H: Em có nhận xét gì về nhịp điệu
của khổ thơ này?
H:Đối diện với trăng ,con người
cảm nhận ra được điều gì?
CHTL: ( 2 phút)
H: Phân tích nghĩa và chiều sâu

-Sự xuất hiện đột ngột của
trăng gợi bao kỉ niệm nghĩa
tình.

……………………………
3. Cảm xúc và suy ngẫm
của tác giả.
-Tâm trạng của nhân vật trữ
tình xúc động , thổn thức
đến xót xa.

-Nghệ thuật so sánh,hình ảnh
lặp lại nhấn mạnh ,khắc sâu
quá khứ.

+ đồng, bể,sông,rừng:
quá khứ, kỉ niệm đã từng
gắn bó với mình=>kỉ niệm
q khứ.
-nhịp thơ nhanh

=> Nhịp thơ nhanh hối hả

đánh thức kỉ niệm ,đánh thức
tình người.

-Con người đã nhận ra sự
vơ tình của mình.
HSTL nhóm trong 2 phút.
5


tư tưởng của vầng trăng trong khổ - Đại diện nhóm 1,2 trình
bày.
thơ cuối.
H:Hai hình ảnh trăng cứ trịn vành
vạnh và im phăng phắc có nghĩa
-Nhóm 3,4 nhận xét.
gì?
+ trịn vành vạnh: vẫn đẹp,
Rất nhân hậu
vẹn nguyên, thủy
,chân thành
chung,không thay đổi,kể
chi người vơ tình, trăng
im
tượng trưng cho sự nhân
phăng
hậu,bao dung của thiên
phắc
nhiên,của cuộc đời, con
Rất nghiêm
người,nhân dân,đất nước.

khắc nhắc nhở.
+Trăng: im phăng phắc:
khơng vui,nghiêm khắc
nhắc nhở,là sự trách móc
trong im lặng,là sự tự vấn
lương tâm dẫn đến cái giật
mình ở câu cuối.
+ người vơ tình: qn,
H:Phân tích cái giật mình của nhà
khơng nhớ.
thơ khi nhìn trăng?
- T/g “giật mình”: Tự nhắc
Gv bình:Cái giật mình là cảm giác nhở mình, ăn năn, hối hận
phản xạ tâm lí có thật của một
Thể hiện sự hối hận,tỉnh
người biết suy nghĩ,chợt nhận ra sự ngộ.
vơ tình,bạc bẽo,sự nơng nổi trong
cách sống của mình.Thiên nhiên
-Lắng nghe.
thật nghiêm khắc,lạnh lùng nhưng
cũng thật ân tình,độ lượng bao
dung,vầng trăng và thiên nhiên
luôn trường tồn bất diệt.
Liên hệ thực tế giáo dục:
Từ y nghĩa của bài thơ ,ngày nay
được sống trong thời hịa bình mỗi
chúng ta phải biết phát huy tốt dạo
lí uống nước nhớ nguồn là hs các
em phải cố gắng học tập tốt để sau
này xây dựng đất nước. Cụ thể

ngày TBLS 27/7 , gần đến ngày 2011 các em cố gắng thi đua phấn đấu
đạt nhiều hoa điểm 10 dâng tặng
thầy cơ để tỏ lịng biết ơn thầy cô
đã dạy dỗ chúng ta.
Hoạt động 3.

-Vầng trăng trong quá khứ
biểu tượng cho sự nguyên
vẹn tròn đầy.
-Trăng im lặng, nghiêm
khắc,nhắc nhở, trắch móc.

- Con người giật mình vì ăn
năn day dứt,hối hận.

III.Tổng kết.
6


-Hướng dẫn hs tìm hiểu giá trị nội
dung và nghệ thuật của bài thơ.
Qâu tìm hiểu em thấy bài thơ nhắc
nhở chúng ta điều gì?
H:Qua tìm hiểu em hãy nêu giá trị
nội dung của bài thơ?
H:C/x của tác giả trong bài thơ này
là gì?

-Vầng trăng là biểu tượng
cho quá khứ nghĩa tình

(gia đình,quê hương, đất
nước).

-Nêu những nét nghệ thuật
đặc sắc.
H: Em có nhận xét gì về kết cấu,
giọng điệu bài thơ,các biện pháp
nghệ thuật?

1.Nội dung:bài thơ là lời
nhắc nhở nguời đọc ân nghĩa
thủy chung cùng quá khứ.
Thái độ sống “uống nước
nhớ nguồn”đã trở thành
truyền thống tốt đẹp của dân
tộc Việt Nam ta.
2.Nghệ thuật:bài thơ có sự
kết hợp hài hồ,tự nhiên giữa
tự sự và trữ tình.
-Giọng điệu tâm tình sâu
lắng,suy tư , thể thơ 5
chữ.Nhịp thơ trơi chảy,kết
cấu, giọng điệu có sức
truyền cảm sâu sắc cho tác
phẩm.

Gv:Ánh trăng là biểu tượng của q
khứ nghĩa tình.Đây khơng phải là
chuyện riêng của nhà thơ mà cả một
thế hệ đã gắn bó với chiến tranh,

* Ghi nhớ/Sgk.
sống với nhân dân tình nghĩa,giờ
được sống trong hịa bình, hình ảnh
vầng trăng trong thơ có nhiều tầng
y nghĩa:trăng là vẻ đẹp của thiên
nhiên,tự nhiên,là người bạn gắn bó
với con người,là biểu tượng cho
q khứ nghĩa tình,cho vẻ đẹp của
đời sống tự nhiên,vĩnh hằng.
.Chính vì thế mà có nhạc sĩ đã
viết:Sống trong đời sống cần có
một tấm lịng.Để làm gì em biết
khơng? Đó là tấm lịng tri ân tri
kỉ,nhớ về cội nguồn nhớ về quá
khứ gian lao tình nghĩa.
D.Củng cố-dặn dò.
- Gv củng cố nội dung,nghệ thuật của bài thơ và đưa ra bản đồ tư duy.
-Về nhà học bài thơ,thuộc ghi nhớ.
-Chuẩn bị bài mới: Luyện tập viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận.

7


8


9


a.Vầng trăng quá khứ

Tri kỉ
(trăng-người hiểu
biết,yêu quý,thân thiết
nhau)

b.Vầng trăng hiện tại

-Vầng trăng- như người dưng qua đường
(xa lạ,không hề quen biết)

- Vầng
trăng

Tình nghĩa
(gắn bó suốt từ tuỏi
nhỏ đến lúc vào
chiến trường)

Thình lình mất điện-phịng tối
trăng chỉ là vật hiếu sáng

Đẹp,bình di,
ẩn chứa tâm
hồn quê hương
Vầng trăng có ý nghĩa
vĩnh hằng (không bao giờ
quên)

Vầng trăng bị con người lãng
quên.

10


Tình huống gặp lại trăng có gì đặc biệt?
+ Cách thức: thảo luận nhóm: 4 học sinh/nhóm
+ Thời gian : 2 phút
Thình lình đèn điện tắt
phịng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng trịn
 Đột ngột khơng báo trước => trăng vẫn như xưa
 Đối lập không gian chật hẹp – không gian bao la
 Tạo bước chuyển tình cảm, cảm xúc, thể hiện chủ đề.

11