(SKKN CHẤT 2020) một số biện pháp nhằm hạn chế và sửa chữa những sai lầm của học sinh lớp 5 khi giảitoán có lời văn

1.
1.

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN SÁNG KIẾN:

Chúng ta đã biết, mục t iêu của Giáo dụụ̣c hiện nay là giúú́p học sinh (HS)
phat triển toan diên, đúú́ng đắn và lâu dài về cả bốn lĩnh vực: đức – trí – thể – mĩ
và các kĩĩ̃ năng cơ bảả̉n đểả̉ cac em có những phẩm chất cần thiết cua người lao
động mới. Muốú́n thựụ̣c hiện tốú́t mụụ̣c tiêu giáo dụụ̣c trên thì mợụ̣t trong nhữĩ̃ng u
cầầ̀u đặt ra là phảả̉i đổi mớú́i phương pháp dạy học đểả̉ học sinh tựụ̣ giác chủ đợụ̣ng
tìm tịi, phát hiện và giảả̉i qúú́t nhiệm vụụ̣, cóú́ ý thứú́c vận dụụ̣ng linh hoạt, sáng tạo
các kiếú́n thứú́c đãĩ̃ học trong học tập và thựụ̣c tiễn.
Môn toan ở tiểả̉u học bên canh mục tiêu trang bị kiến thức toan hoc con có
nhiêm vụ hinh thanh cho cac em năng lực toan hoc. Dạy giảả̉i toán là quá trình
rèn luyện phương pháp tư duy, suy nghĩĩ̃, phương pháp tìm tịi và vận dụụ̣ng kiếú́n
thứú́c vào thựụ̣c tếú́. Giảả̉i tốn là hình thứú́c đểả̉ củng cớú́, khắc sâu kiếú́n thứú́c, rèn
luyện được nhữĩ̃ng kĩĩ̃ năng cơ bảả̉n trong mơn tốn. Ḿú́n vậy, giao viên(GV) cầầ̀n
chỉ cho HS cách học, biếú́t cách suy luận, biếú́t tìm lại nhữĩ̃ng điều đãĩ̃ học, biếú́t
cách tìm tịi đểả̉ phát hiện kiếú́n thứú́c mớú́i. HS cầầ̀n được rèn luyện các thao tác tư
duy như phân tíú́ch, tổng hợp, cá biệt hóú́a, khái quát hóú́a, tương tựụ̣, quy lạ về
quen,…Trong khi học Toán, học sinh cóú́ thểả̉ mắc nhiều kiểả̉u sai lầầ̀m ởả̉ nhiều mớú́i
độụ̣ khác nhau. Cóú́ khi là nhữĩ̃ng sai lầầ̀m về mặt tíú́nh toán, cóú́ khi là nhữĩ̃ng sai lầầ̀m
về mặt suy luận, sai lầầ̀m do hỏng kiếú́n thứú́c, hay áp dụụ̣ng nhữĩ̃ng cơng thứú́c, quy
tắc Tốn học vơ căn cứú́,…dẫn đến kết quả hoc tâp cua cac em không như mong
đơi. Đóú́ chíú́nh là líú́ do tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp nhằm hạn chế và sửa
chữa những sai lầm của học sinh lớp 5 khi giải toán có lời văn.” đểả̉ nghiên
cứú́u và áp dụụ̣ng cho bảả̉n thân nhằm nâng cao chấú́t lượng giảả̉i toán cho HS.
1.2. PHẠM VI VÀ NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA SÁNG KIẾN.
1.2.1. Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiếú́n đãĩ̃ đánh giá đúú́ng thựụ̣c trạng, phân tíú́ch được nguyên nhân của
các sai lầầ̀m khi giảả̉i toán cóú́ lờầ̀i văn mà HS thườầ̀ng gặp trong chương trình tốn
5. Trong mỗi sai lầầ̀m, sáng kiếú́n cũng đãĩ̃ đề xuấú́t biện pháp khắc phụụ̣c nhằm giúú́p
cho HS sửa chữĩ̃a các sai lầầ̀m đóú́ khi giảả̉i toán cóú́ lờầ̀i văn.
1.2.2. Phạm vi áp dụng của sáng kiến:
Sáng kiếú́n được áp dụụ̣ng trong công tác giảả̉ng dạy mơn Tốn cho học sinh
lớú́p 5 mà tơi đang giảả̉ng dạy nóú́i riêng và lớú́p 5 ởả̉ trườầ̀ng tôi nóú́i chung.
1

download by :


2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC HOC SINH LƠP 5 GIẢI TOAN Ơ
TRƯỜNG TÔI CÔNG TÁC
2.1.1.Về phía hoc sinh
Qua thựụ̣c tếú́ nhiều năm giảả̉ng dạy lớú́p 5 tôi nhận thấú́y rằng cóú́ rấú́t nhiều HS
u thíú́ch mơn Tốn. Tuy vậy khi gặp nhữĩ̃ng bài toán cóú́ lờầ̀i văn đặc biệt là
nhữĩ̃ng bài toán hợp, học sinh thườầ̀ng gặp nhiều khóú́ khăn. Nhiều em loay hoay
không biếú́t bắt đầầ̀u từ đâu, hoặc cóú́ thểả̉ tìm được cách giảả̉i rồi nhưng trình bày
cịn lợụ̣n xợụ̣n, thiếú́u khoa học. Cá biệt nhiều em cịn giảả̉i sai bài tốn vì nữĩ̃ng sai
lầầ̀m trong suy nghĩĩ̃, trong tíú́nh toán,...Nhiều sai lầầ̀m xuấú́t hiện cóú́ thểả̉ chỉ do HS
chưa cẩả̉n thận, nhưng đại đa sốú́ là do các em chưa nắm chắc kiếú́n thứú́c cơ bảả̉n, kĩĩ̃
năng vận dụụ̣ng kiếú́n thứú́c cụụ̣ thểả̉ vào từng bài tốn riêng lẻ cịn hạn chếú́. Nếú́u
được nhắc nhởả̉ kịụ̣p thờầ̀i kếú́t hợp vớú́i việc biếú́t cách khắc phụụ̣c nhữĩ̃ng sai lầầ̀m
trong giảả̉i toán, HS sẽ giảả̉i toán chíú́nh xác, sẽ yêu thíú́ch và hăng say học toán.
Cụụ̣ thểả̉, chấú́t lượng kiểả̉m tra kĩĩ̃ năng giảả̉i toán ởả̉ lớú́p tôi đầầ̀u năm như sau
(quy thang điểm 2/10)
Bảng 1

SL/điểm

24

Qua khảả̉o sát chấú́t lượng đầầ̀u năm học ởả̉ HS lớú́p 5 mà tôi đang dạy, tôi
nhận thấú́y HS thườầ̀ng gặp nhữĩ̃ng sai lầầ̀m khi giảả̉i toán cóú́ lờầ̀i văn do nhữĩ̃ng
ngun nhân sau:
1.

Khơng hiểả̉u khái niệm, kíú́ hiệu tốn học

2.

Khơng nắm vữĩ̃ng quy tắc, cơng thứú́c, tíú́nh chấú́t tốn học.

3.

Khơng logic trong suy luận.

4.

Không nắm vữĩ̃ng các phương pháp giảả̉i các bài tốn điểả̉n hình

5.

Khơng thấú́y được mớú́i quan hệ giữĩ̃a các ́ú́u tớú́ tốn học.

6.

Tíú́nh tốn nhầầ̀m lẫĩ̃n, khơng cẩả̉n thận trong làm bài.

7.

Diễn đat, trình bày lờầ̀i bài giảả̉i còn hạn chếú́.
2


download by :


2.1.2. Về phía giao viên
Giao viên nhiêt tinh, có năng lực, tâm huyết với viêc day hoc, yêu nghê, chu
động đôi mới phương phap day hoc tích cực phat huy đươc sức sang tao cua HS.
Nhưng đâu đó một số GV con thiêú hụt kinh nghiêm trong việc phat hiên cac sai
lầm tim nguyên nhân sai lầm va đưa ra cac biên phap để sưa chữa cac sai lầm
cho HS đăc biêt la trong giải toan có lời văn.
2.2. MỘT SỐ SAI LẦM PHỔ BIẾN CỦA HỌC SINH LỚP 5 KHI
GIẢẢ̉I TỐN CĨ LỜI VĂN
2.2.1. Tốn về quan hệ tỉ lệ
HS nhầầ̀m lẫĩ̃n giữĩ̃a hai dạng quan hệ tỉ lệ.
*Dạng 1: Nếú́u đại lượng này tăng (giảả̉m) bao nhiêu lầầ̀n thì đại lượng kia cũng
tăng (giảả̉m) bấú́y nhiêu lầầ̀n.
*Dạng 2: Nếú́u đại lượng này tăng (giảả̉m) bao nhiêu lầầ̀n thì đại lượng kia lại giảm
(tăng) bấú́y nhiêu lầầ̀n.
Víí́ dụ 1: 12 người làm xong công việc phải hết 6 ngày. Nay muốn làm
xong cơng việc đó trong 3 ngày thì cần bao nhiêu người?
Học sinh giải: 6 ngày gấp 3 ngày số lần là:
6 : 3 = 2 (lần)
Muốn làm xong cơng việc đó trong 3 ngày thì cần số người là:
12:

2=6

(người) Đáp số:
6 người
-

HS đãĩ̃ nhầầ̀m lẫĩ̃n dạng toán tỉ lệ (2) sang dạng tốn tỉ lệ (1): Sớú́ ngày giảả̉m

đi 2 lầầ̀n thì sớú́ ngườầ̀i cũng giảả̉m đi 2 lầầ̀n.
-

GV hướú́ng dẫĩ̃n HS: GV cầầ̀n lưu ý HS vê mốú́i quan hệ giữĩ̃a 2 đại lượng

trên. GV cóú́ thểả̉ lấú́y mộụ̣t sốú́ víú́ dụụ̣ tương tựụ̣ như trên nhưng gầầ̀n gũi vớú́i các em
hơn đểả̉ các em nắm chắc rằng: Khi làm chung mộụ̣t công việc nào đóú́ (khốú́i lượng
công việc không thay đổi), nếú́u sốú́ ngườầ̀i làm tăng lên hay giảả̉m đi bao nhiêu thì
sớú́ ngày lại giảả̉m đi hay tăng lên bấú́y nhiêu. Như vậy vớú́i bài toán trên ta cầầ̀n sửa
lại bướú́c tíú́nh 2 như sau:
6 ngày gấp 3 ngày số lần là:
3


download by :


6 : 3 = 2 (lần)
Muốn làm xong công việc đó trong 3 ngày thì cần số người là:
12 x 2 = 24(người)
Đáp số: 24 người

2.2.2. Toán về đại lượng tỉ số phần trăm
Sai lầầ̀m phổ biếú́n của HS khi giảả̉i các dạng toán trên là:
*Lúú́ng túú́ng chọn đại lượng làm đơn vịụ̣ quy ướú́c (100%)
*Biểả̉u thịụ̣ sai các đại lượng còn lại sau khi đãĩ̃ chọn đại lượng làm đơn vịụ̣ quy
ướú́c.
* Thựụ̣c hiện phép tốn khơng cùng đơn vịụ̣ đo
VD 1: Môt tổ san xuất lam được 1200 san phẩm, trong đo anh Ba lam
được 126 san phẩm. Hỏi anh Ba lam được bao nhiêu phân trăm san phẩm
cua tổ?(toan 5/trang 79)
HS giảả̉i: Tỉ số phần trăm của sô san phẩm anh Ba lam so với sô san phẩm cua tô
la:

1200 : 126 = 9,523
9,523 = 952,3%
-

Khi học về tỉ sốú́ phầầ̀n trăm, HS thườầ̀ng mắc sai lầầ̀m khi tìm tỉ sớú́ phầầ̀n

trăm của 2 sớú́ bằng cách lấú́y đại lượng thứú́ nhấú́t chia cho đại lượng thứú́ hai mà
không quan tâm đếú́n quan hệ tỉ lệ của các đại lượng (đại lượng thứú́ nhấú́t so vớú́i
đại lượng thứú́ hai hay đại lượng thứú́ hai so vớú́i đại lượng thứú́ nhấú́t).
-

Hướú́ng dẫĩ̃n HS kĩĩ̃ năng lập tỉ sốú́ phầầ̀n trăm. GV cầầ̀n khắc sâu cho HS tỉ

sốú́ phầầ̀n trăm của hai sốú́ thựụ̣c chấú́t là tỉ sốú́ của hai sốú́ được viếú́t dướú́i dạng phân sốú́
cóú́ mẫĩ̃u sốú́ là 100. Tỉ sốú́ của hai sốú́ a và b là a : b hay

Vì vậy ḿú́n tìm tỉ sớú́

phầầ̀n trăm của hai đại lượng trên, GV cầầ̀n giúú́p HS xác địụ̣nh tỉ sốú́ phầầ̀n trăm của
hai đại lượng:
Ta cóú́:
Từ đóú́ HS sẽ cóú́ phép tíú́nh thíú́ch hợp.
VD 2. Kiểm tra sản phẩẩ̉m của một xưởng may người ta nhận thấí́y có 732
sản phẩẩ̉m đạt ch̉ẩ̉n, chiếm 91,5% tởẩ̉ng số sản phẩẩ̉m. Tíí́nh tởẩ̉ng số sản phẩẩ̉m?
4

download by :


-

Mợụ̣t sớú́ HS nhầầ̀m lẫĩ̃n dạng tốn tìm mợụ̣t sớú́ khi biếú́t mợụ̣t phầầ̀n trăm của sớú́

vớú́i dang toan tìm mộụ̣t sốú́ phầầ̀n trăm của mộụ̣t sốú́ đóú́ nên cóú́ cách giảả̉i sau:
Tôổ̉ng số sản phẩổ̉m là: 732 : 100 x 91,5 = 669,78(sản phẩổ̉m)
-

HS trên đãĩ̃ sai khi chọn đơn vịụ̣ quy ướú́c 100% là 732 sảả̉n phẩả̉m hoặc

không nhớú́ cách tìm mợụ̣t sớú́ khi biếú́t mợụ̣t sớú́ phầầ̀n trăm của nóú́.
Hướú́ng dẫĩ̃n HS: Đọc kĩĩ̃ bài toán, loại bỏ những dấú́u hiệu không bảả̉n chấú́t
(từ ngữĩ̃ không thật thiếú́t yếú́u), tập trung vào nhữĩ̃ng dấú́u hiệu có bảả̉n chấú́t (từ ngữĩ̃
quan trọng) của đề tốn (có 732 sản phẩổ̉m đạt chuẩổ̉n, chiếm 91,5% tôổ̉ng số sản
phẩổ̉m), sau đóú́ hướú́ng dẫĩ̃n HS tóú́m tắt được bài toán: 91,5%: 732 sảả̉n phẩả̉m
100%: ? sảả̉n phẩả̉m
GV gợi ý đểả̉ HS nhận ra được bài tốn đãĩ̃ cho tḥụ̣c dạng tốn rúú́t về đơn

-

vịụ̣ đểả̉ HS thựụ̣c hiện phép tíú́nh cho kếú́t quảả̉ đúú́ng:
Tôổ̉ng số sản phẩổ̉m là: 732 x 100 : 91,5 = 800(sản phẩổ̉m)
Tôi luôn hướú́ng dẫĩ̃n HS thựụ̣c hiện phép tíú́nh (2) vì nóú́ thểả̉ hiện rõ hơn bảả̉n
chấú́t của bài tốn.
732
1% tổng sớú́ sảả̉n phẩả̉m
100% tổng sớú́ sảả̉n phẩả̉m hay tổng sớú́ sảả̉n phẩả̉m
2.2.3. Giải tốn có nội dung hình học
Khi giảả̉i các bài tốn cóú́ nợụ̣i dung hình học, HS thườầ̀ng mắ phảả̉i các sai
lầầ̀m:
*

Sai lầầ̀m khi áp dụụ̣ng công thứú́c tíú́nh chu vi, diện tíú́ch, thểả̉ tíú́ch các hình.

*Sai lầầ̀m khi vận dụụ̣ng cơng thứú́c mợụ̣t cách máy móú́c vào các tình
h́ú́ng biếú́n đổi của thựụ̣c tếú́ đờầ̀i sốú́ng.
*Không đưa sốú́ đo về cùng mộụ̣t đơn vịụ̣
Sau đây là mợụ̣t sớú́ víú́ dụụ̣:
VD 1. Tíí́nh diện tíí́ch hình tam giác có độ dài đáy là 5m và chiềề̀u cao là
24 dm.
5

download by :


HS giải: Diện tích hình tam giác là: (5 x 24) : 2 = 60(dm 2) HS
đãĩ̃ sai là không đưa về cùng đơn vịụ̣ đo trướú́c khi tíú́nh toán.

-Hướú́ng dẫĩ̃n HS: u cầầ̀u trướú́c khi giảả̉i bấú́t kì mợt bài toán nào cũng phảả̉i

lưu ý các đại lượng phảả̉i cùng đơn vịụ̣ đo.
HS giải lại: Đôổ̉i 5m = 50dm
Diện tích hình tam giác là: (50 x 24 ) : 2 = 600(dm2)
Hoặc đôổ̉i 24dm = 2,4 m rồi giải.
VD2: Cho hinh tam giác có diện tíí́ch là

m2 và chiềề̀u cao

m.

Tíí́nh độ dài đáy của hình tam giác đó?(tốn 5/106)
HS giải: Chiều cao hình tam giác là:

:

=

(m)

HS quen sử dụụ̣ng công thứú́c tíú́nh diện tíú́ch S =

biếú́n đổi sai thành: h

=S:a
Trong giảả̉i tốn hình học về tíú́nh diện tíú́ch, chu vi ởả̉ giai đoạn đầầ̀u, GV hướú́ng
dẫĩ̃n HS cách tìm mộụ̣t đại lượng khi đãĩ̃ biếú́t các đại lượng kia. Vớú́i bài tốn trên,
GV giúú́p HS biếú́n đổi cơng thứú́c như sau:
S=

axh=Sx2

h=Sx2:a

VD3: Môt bê kính dang hinh hôp chư nhât co chiều dai 1m, chiều
rông 50cm, chiều cao 60cm. Tính diên tích kính dùng đê lam bê ca đo?(bê
không co nắp) (tốn 5/128)
HS giải: Đơổ̉i 50cm = 0,5m; 60cm = 0,6m
Chu vi mặt đáy của cai bể là:
(1 + 0,5 ) x 2 = 3 (m2)
Diện tích kinh dùng để lam bể ca là:
3

x 0,6 =1,8 (m2)

Đáp số: 1,8 m2

Khi tính diện tíú́ch tôn, kính,… dung để lam sốú́ vật dạng hình hợụ̣p chữĩ̃
nhật hay hình lập phương, HS thườầ̀ng sai lầầ̀m khi áp dụụ̣ng ngay các công thứú́c
tíú́nh diện tíú́ch xung quanh hay diện tíú́ch toàn phầầ̀n để tíú́nh mà không phân biêt
6

download by :


mợụ̣t sớú́ trườầ̀ng hợp cá biệt khác. Ở bài tốn trên, HS đãĩ̃ sai khi vận dụụ̣ng công
thứú́c tíú́nh diện tíú́ch xung quanh hình hợụ̣p chữĩ̃ nhật đểả̉ tíú́nh diện tíú́ch kính dung để
lam bê ca dạng hình hợụ̣p chữĩ̃ nhật không nắp.
-

Hướú́ng dẫĩ̃n HS: Cho HS quan sát mẫĩ̃u hình hợụ̣p chữĩ̃ nhật, cầầ̀n giúú́p

HS nhận ra:
+ Nếú́u lam cai bể hoan chinh có năp thì diện tíú́ch kính cần dung chíú́nh bằng
diện tíú́ch tồn phầầ̀n hình hợụ̣p chữĩ̃ nhật.
+ Nếú́u chi lam một cai bể không nắp dạng hình hợụ̣p chữĩ̃ nhât thì diện tíú́ch
kính cần dung chíú́nh bằng diện tíú́ch xung quanh cộụ̣ng vớú́i diên tíú́ch mộụ̣t mặt đáy.
*Mở rộng thêm: Nếú́u quét sơn măt trong mộụ̣t phong hoc hoăc một căn nha
dang hinh hộp chữ nhât (không quét trần) thi diên tíú́ch quet sơn chính băng diên
tích xung quanh căn phong hinh hộp chữ nhât đó.
2.2.4. Giai toan vê chuyên đông đêu
Khi giải dang toan nay, HS thường măc phải cac sai lầm: *
Không xac định đươc dang toan, lúng túng tim cach giải.
*

Thực hiện cac phep toan không cung đơn vị đo

*

Không phân biệt đươc giữa thời điểm va thời gian.
VD1: Ong mât co thê bay được vơi vân tôc 8km/giơ. Tính quãng

đương bay được cua ong mât trong 15 phút.
HS giai: Quãng đương bay được cua ong mật la:
8 x 15 = 120(km)
Trong bai trên, HS chưa đôi trước khi tính, GV cần hướng dẫn HS đôi:
15 phút = 0,25 giờ rôi mới tính.
VD2: Môt xe may đi từ A lúc 8 giơ 37 phút vơi vân tôc 36km/giơ. Đên
11 giơ 7 phút môt ô tô cũng đi từ A đuổi theo xe may vơi vân tôc 54km/giơ.
Hỏi ô tô đuổi kịp xe may lúc mấy giơ?(Toan 5/146)
HS giai: Thơi gian xe may đi trước ô tô la:

11 giơ 7 phút – 8 giơ 37 phút = 2 giơ 30 phút
2 giơ 30 phút = 2,5 giơ
Xe may đi trước ô tô quãng đương la:
7

download by :


36 x 2,5 = 90(km)
Thơi gian ô tô đuôi kịp xe may la:
90 : 18 = 5(giơ)
Đap sô: 5 giơ
-Như vây HS đã chưa tim ra đươc thời điểm để ô tô găp xe may do HS
chưa phân biêt đươc giữa thời gian va thời điểm, do vây GV cần giúp HS hiểu
sự khac nhau giữa thời gian va thời điểm. HS cần giải thêm:
Ơ tơ đi kịp xe may lúc:
11 giơ 7 phút + 5 giơ = 16 giơ 7 phút
2.3. MÔT SÔ BIỆN PHAP SƯ PHAM NHẰM HAN CHÊ VA SỬA
CHƯA SAI LÂM CUA HOC SINH LƠP 5 KHI GIẢI TOAN CO LƠI VĂN
2.3.1. Biện phap 1. Giao viên cân nắm vững cac nguyên nhân dẫn tới
sai lâm khi giai toan co lời văn của hoc sinh lớp 5.
Một là: Hoc sinh hiểu không đây đu va chinh xac cac khai niêm toan hoc Đăc
điểm cua HS tiểu hoc mang tính chất nhân thức cảm tính la chiếm ưu thế nên
phần lớn cac khai niêm toan hoc đươc đưa vao chương trinh tiểu hoc nói
chung va chương trinh lớp 5 nói riêng chu yếu hinh thanh biểu tương toan hoc
thông qua trực quan hoăc cac ví dụ cụ thể, sinh động. Điêu nay có ưu điểm la
phu hơp với đăc điểm nhân thức cua HS tiểu hoc. Tuy nhiên măt han chế la
thiếu tính chăt che, chính xac va tông quat. Do đó dê xuất hiên cac sai lầm vê
khai niêm toan hoc. Tư đó dẫn tới suy luân sai va kết quả sai khi giải toan.
Thực tế cung cho thấy biểu tương hinh hoc cua HS tiểu hoc con han chế,

do vây HS thường găp khó khăn khi xac định cac yếu tố đay, đường cao cua
hinh tam giac, hinh thang, đăc biêt la khi cac hinh nay có sự biến đôi vê hinh
dang, góc độ quan sat.
Hai là: Hoc sinh không nắm vững cac quy tắc, công thức, tinh chât toan
hoc
Ơ

tiểu hoc, viêc phat triển tư duy toan hoc cho HS đươc găn liên với viêc

vân dụng cac quy tăc, công thức, tính chất toan hoc thông qua giải cac bai toan
có lời văn. Do đăc điểm nhân thức cua HS tiểu hoc la nhân thức cảm tính con
8

download by :


chiếm ưu thế trong khi cac quy tăc, công thức, tính chất toan hoc lai mang tính
khai quat va tựu trương cao nên HS găp rất nhiêu khó khăn khi vân dụng vao
giải toan, nhất la với HS có năng lực hoc trung binh yếu. Biểu hiên la cac em
con dê lẫn lộn cac bước tính, nhầm lẫn khi vân dụng công thức tính diên tích
xung quanh, diên tích toan phần hinh hộp chữ nhât hoăc hinh lâp hinh lâp
phương. Sự han chế con biểu hiên yếu năng lực khi vân dụng cac công thức toan
hoc. Đó la cac bai toan ngươc lai với những gi đã hoc(HS dê dang tim đươc diên
tích hinh thang khi biết đay lớn, đay be va chiêu cao tương ứng, nhưng lai không
tính đươc chiêu cao hinh thang khi biết diên tích va số đo đay lớn, đay be hoăc
tim đươc diên tích tam giac khi biết đay, chiêu cao nhưng lai không tính đươc
đay khi biết diên tích va chiêu cao tương ứng).
Ba là: Hoc sinh nắm không vững phương phap giai cac bai toan cơ ban
Cach giải hay con goi la phương phap giải cac bai toan cơ bản giữ vị trí
quan trong trong giải toan có lời văn vi phần lớn cac bai toan trong sach giao

khoa tiểu hoc đêu đươc xây dựng tư cac bai toan cơ bản. HS không năm vững
phương phap giải cac bai toan cơ bản thi khó có thể giải quyết tron vẹn cac bai
tâp trong sach giao khoa va không thể giải đươc cac bai tâp ma cac tinh huống
đã có biến đôi.
Trong thực tế, không ít HS đã không năm vững phương phap giải cac bai
toan cơ bản. Biểu hiên la không nhớ hoăc lẫn lộn giữa cac dang toan(tính diên
tích xung quanh hinh hộp chữ nhât lẫn sang tính diên tích toan phần hoăc nhầm
sang công thức tính thể tích). Khi hoc dang toan mới thi lai quên dang toan cu,
do vây HS thường măc sai lầm ngay tư bước giải đầu tiên.
Bốn là: Hoc sinh yêu kĩ năng chuyển môt bai toan vê dang toan cơ ban
Chương trinh toan 5, cac bai toan đươc xây dựng tư cac bai toan cơ bản nhưng
có sự thay đôi điêu kiên để tăng độ khó như tăng yếu tố, đai lương. Ví dụ trong
toan chuyển động đó la sự tham gia cua 2 động tư va xuất phat va kết thúc
chuyển động ở những thời điểm khac nhau. Do không nhân ra cac dấu hiêu bản
chất nên HS không nhân thấy sự tương đông cua bai toan biến đôi với bai toan
cơ bản, vi vây HS không có khả năng chuyển bai toan vê dang cơ bản để giải.
9

download by :


Năm là: Hoc sinh thiêu cac kiên thức cân thiêt vê logic
Khi giải toan đoi hoi HS phải suy luân. Qua trinh suy luân rất cần đến
những kiến thức vê logic, đăc biêt la cac quy tăc suy luân logic. Thông thường
một bai toan chúng ta phân tích ngươc tư dưới lên rôi trinh bay bai giải tư trên
xuống. HS thường yếu kĩ năng phân tích gogic nay. Khi đứng trước một bai có
lời văn, HS thường vân dụng một cach may móc những gi đã hoc đươc ma
không cần suy nghĩ vi sao ta vân dụng công thức nay ma không vân dụng công
thức, quy tăc kia, vi sao ta giải theo cach nay ma không giải theo cach kia. Sự
thiếu hụt kiến thức logic con la nguyên nhân cua những sai lầm khi HS trinh bay

phep tính, lời giải.
Sáu là: Han chê vê vôn từ va kĩ năng sử dụng tiêng Viêt
Sự han chế vê vốn tư va kĩ năng sư dụng tiếng Viêt con gây nên nhiêu khó
khăn cho HS khi cac em đăt câu trả lời cho cac phep tính. Vi vây, trong qua trinh
day GV cần trau dôi ngôn ngữ diên đat cho cac em, đăc biêt la ngôn ngữ diên
đat vê toan hoc.
2.3.2. Biện phap 2: Giáo viên huớng dẫn hoc sinh nắm vững cac kiến
thức vê môn Toan
Một trong những nguyên nhân chu yếu cua cac sai lầm la do trinh độ con
non yếu, trong đó có thể la HS không năm vững kiến thức cơ bản vê môn Toan.
Do vây trong qua trinh day, tôi đã đăc biêt lưu y:
-

Giúp HS năm vững cac kiến thức vê môn Toan góp phần han chế những sai

lầm ma HS găp phải trong giải toan.
-

Để tranh cac sai lầm, tôi đã tô chức cac hoat động day hoc nhăm tích cực

hóa hoat động hoc tâp cua HS. HS chu động tim toi năm kiến thức băng chính
sức “lao động” cua minh. Để lam đươc điêu đó thi viêc đôi mới phương phap
day hoc góp phần không nho trong viêc phong ngưa cac sai lầm cua HS. HS đã
đươc thực hiên với phương phap day hoc mới, khêu gơi trí sang tao, lam viêc
độc lâp, phat hiên va giải quyết vấn đê một cach tự tin, tao tâm thế vững vang.
Cụ thể:
*Day tôt cac khai niêm toan hoc đê HS tranh được sai lâm khi giai toan
10

download by :

Chương trinh toan tiểu hoc đươc xây dựng theo cấu trúc đông tâm, lấy số
hoc lam hat nhân, do vây cac khai niêm toan hoc cung có sự mở rộng theo cac
lớp(ví dụ: ở lớp 1,2,3 HS biết đươc khi đôi vị trí cac số trong một phep tính cộng
thi kết quả không thay đôi. Nhưng lên lớp 4, viêc đôi chô cac số trong phep tính
cộng đó đươc goi tên: Tính chất giao hoan cua phep cộng, va tôi cung giải thích
cho HS ro cụm tư “giao hoan” có nghĩa la đôi chô). Trong qua trinh giảng day,
tôi đã đăc biêt lưu y cac vấn đê có liên quan. Không ít mối qua hê giữa cac kiến
thức không đươc trinh bay trong sach giao khoa ma phải do GV cung cấp.
Chẳng han khi hoc vê hinh hoc, tôi đã lưu y cho HS: Hinh vuông cung la hinh
chữ nhât, hinh vuông la trường hơp đăc biêt cua hinh chữ nhât, hinh thoi.
Với HS tiểu hoc, kiến thức thực tế trong đời sống hăng ngay cua cac em
con han hẹp, do vây dang toan vê ti số phần trăm nhiêu HS găp khó khăn. Để
giúp HS vươt qua những khó khăn, khi day vê dang toan nay, tôi đã ôn lai cho
HS kiến thức vê ti số, nhấn manh mối quan hê giữa ti số với ti số phần trăm, ti
số phần trăm với phân số. Cac bai toan vê ti số phần trăm thức chất la cac bai
toan liên quan đến ti số. Với cac bai toan liên quan đến kinh doanh tôi cung cấp
cho cac em cac khai niêm:
-Vốn: tương ứng với gia mua hay chi phí ban đầu
-Lãi(lời): Băng gia ban trư gia mua
-Gia ban: Bao gôm cả vốn va lãi
Với một số bai toan có nội dung thực tế, HS phải hiểu ro y nghĩa
cua một số tư: ngay công, kế hoach, chi tiêu,…
Đăc biêt để giúp HS không nhầm lẫn giữa cac dang toan vê ti số
phần trăm, tôi đã giúp HS phân biêt cac dang toan như sau: Dang 1: Tim
ti số phần trăm cua hai số
Dang 2:Tim số phần trăm cua một số
Dang 3: Tim một số khi biết một số phần trăm cua nó
* Day cac quy tắc, công thức, tính chất toan hoc

Chương trinh tiểu hoc, cac quy tăc, công thức toan hoc nhin chung chi yêu
cầu HS nhơ va biết vân dụng nó vao qua trinh hoc tâp, không yêu cầu chứng
11

download by :


minh cac tính chất, quy tăc, công thức. GV cần giúp HS hê thống lai cac quy tăc,
công thức, tính chất, …băng cac bảng biểu, sơ đô. Thường xuyên kiểm tra cac
quy tăc, công thức, tính chất trong cac tiết hoc. Chi có ôn tâp, cung cố thường
xuyên thi HS mới nhớ lâu, nhớ chính xac những gi minh đã đươc hoc.
*Ơn lun, cung cơ cho hoc sinh phương phap giai cac bai toan điên hinh
Viêc thường xuyên ôn tâp va cung cố lai cac bước giải toan điển hinh se
giúp HS tranh đươc sai lầm la lẫn lộn giữa cac dang toan. Tư lời giải một bai
toan cụ thể, GV cần gơi y cho HS phương phap giải cho một bai toan tương tự.
Viêc tông kết va hê thống lai cac phương phap giải toan la viêc nên lam trong
qua trinh day hoc toan. Công viêc trên nếu đươc tiến hanh có kết quả se giúp HS
han chế đươc cac sai lầm trong khi giải toan. Cac dang toan điển hinh lớp 5 la:
+

Tim số trung binh cộng

+

Tim hai số khi biết tông va hiêu cua hai số đó

+

Tim hai số khi biết tông va ti số cua hai số đó

+

Tim hai số khi biết hiêu va ti số cua hai số đó

+

Toan vê quan hê ti lê

+

Toan vê ti số phần trăm

+

Toan vê chuyển động đêu

2.3.3. Biện phap 3: Trang bị cho hoc sinh phương phap tim tòi bài
giai cho môt bài toan co lời văn
Ơ

lớp 5, cac bai toan có lời văn đêu có dang điển hinh va đã có cach giải

đươc trinh bay tương đối kĩ trong sach giao khoa. Tuy nhiên, để giải đươc tưng
bai toan cụ thể một cach chính xac va khoa hoc đoi hoi phải có suy luân va vân
dụng kiến thức một cach sang tao chứ không đơn thuần chi ap dụng công thức
một cach may móc. Vấn đê đăt ra la cần có một đường lối chung khi giải một
bai toan có lời văn, Vi vây tôi đã hướng dẫn HS thực hiên cac bước giải như sau:
Bước 1: Đoc thât kĩ đê toan, xac định:
-

Cai đã cho, cai cần tim

12

download by :


-

Hướng sự tâp trung suy nghĩ cua HS vao những tư quan trong trong đê

toan, phải hiểu một số tư cần thiết trong đê.
Bước 2: Tóm tăt bai toan
Có thể tóm tăt bai toan băng nhiêu cach khac nhau tuy tưng loai bai cụ
thể: băng lời, băng sơ đô, băng kí hiêu, hinh ve,…
Bước 3: Phân tích bai toan để tim cach giải:
Để phân tích bai toan, tôi đã hướng dẫn HS tâp trung suy nghĩ vao câu hoi
cua bai toan. Muốn trả lời đươc câu hoi đó thi phải biết những gi hoăc lam
những phep tính gi. Trong những cai cần phải biết đó, cai nao đã có sẵn trong đê
toan, cai nao phải tim. Muốn tim đươc cai nay thi phải biết những gi,… Cứ như
vây ta phân tích ngươc lên cho tới vấn đê đã cho trong bai toan.
Bước 4:Giải bai toan va thư lai kết quả
Dựa vao kết quả phân tích ở bước 3, xuất phat tư những vấn đê đã cho
trong bai toan, ta thực hiên cac phep tính va tim ra đap số. Cần chú y thư lai sau
khi lam xong tưng phep tính va kiểm tra lai đap số.
Bước 5: Khai thac bai toan
Bước nay danh cho HS kha gioi tim cac cach khac nhau va tự đăt cac bai
toan tương tự với cac bai toan vưa lam.
2.3.4. Biện phap 4: Rèn cho hoc sinh co thoi quen tự kiêm tra phat hiên
sai lâm trong giai toan.

HS tiểu hoc thường băng long với viêc tim ra đap số cua bai toan ma không
chú y đến khâu kiểm tra lai lời giải va nhất la phep tính. Bên canh viêc hinh
thanh thói quen tự kiểm tra bai giải, tôi cung trang bị cho HS cac phương phap
nhân biết một lời giải sai lầm. Cac sai lầm bộc lộ bởi cac dấu hiêu, tôi đã giúp
HS kĩ năng nhân biết cac dấu hiêu quan trong sau đây:
Dấu hiêu thứ nhất: Kết quả tim đươc mâu thuẫn với thực tế. Cac bai toan
có lời văn thường đê câp đến những tinh huống gần gui va thực tế. Ơ đây, giả sư
răng bai toan đã phu hơp với thựctế ma kết quả mâu thuẫn với thực tế thi lời giải
măc sai lầm. Cac mâu thuẫn thường găp la: bộ phân tim đươc lai lớn hơn tông
thể hoăc ngươc lai(số HS nữ nhiêu hơn tông số HS toan trường, số sản phẩm đat
13

download by :


chuẩn lớn hơn tông số sản phẩm); tuôi con lớn hơn tuôi cha; tốc độ xe may đi tới
100km/giờ,…
Dấu hiêu thứ hai: Kết quả tim đươc mâu thuẫn với một yếu tố nao đó
trong đê bai.
Dấu hiêu thứ ba: Sai đơn vị(danh số) chẳng han, bai toan yêu cầu tim thời
gian cua một chuyển động ma đap số lai la đơn vị đo độ dai(quãng đường).
Ngoai ra, khi giải toan ma không sư dụng hết dữ kiên đê bai thi cung có thể đã
măc sai lầm.
2.3.5. Biện phap 5: Theo dõi môt sai lâm của hoc sinh khi giai toan co
lời văn qua cac giai đoan
*

Giai đoan 1: Sai lâm chưa xuất hiên

Ví dụ: Giải toan liên quan đến cac đơn vị đo: Tính diên tích xung quanh

va diên tích toan phân cua hinh hôp chư nhât co chiều dai 25dm, chiều rông
1,5m va chiều cao 18dm.
Biên phap chu yếu trong giai đoan nay la trang bị tốt kiến thức bộ môn
toan, kiến thức vê phương phap giải toan cho HS. Một điêu cần lưu y la ở giai
đoan nay, GV có thể dự bao trước cac sai lầm, thể hiên qua nhăc nhở va lưu y
cua GV đối với HS. Chẳng han ở bai toan trên, tôi đã lưu y HS phải chuyển cac
kích thước vê cung một đơn vị đo la dm.
*

Giai đoan 2: Sai lâm xuất hiên trong lơi giai cua hoc sinh

Đây la giai đoan đoi hoi GV phải kết hơp cac yêu cầu: kịp thời, chính
xac va giao dục, cung với sự tích cực hóa hoat động hoc tâp cua HS để vân dụng
cac hiểu biết vê viêc kiểm tra lời giải nhăm tim ra sai lầm, phân tích nguyên
nhân va tim hướng giải quyết. Tôi đã sư dụng cac hinh thức day hoc: day hoc
phat hiên va giải quyết vấn đê, day hoc phân hóa đối tương HS,…để tim ra đươc
cac sai lầm. Ngươc lai, nếu giai đoan nay, GV không kịp thời phân tích va sưa
chữa cac sai lầm cua HS thi sai lầm se ngay cang trầm trong, ảnh hưởng sâu săc
đến kết quả day hoc.
Ơ

ví dụ trên, tôi phat hiên thấy có HS sai(chưa đôi cac số đo vê cung

đơn vị ma đã giải toan), tôi đã gơi y để hoc sinh tự tim ra sai lầm cua minh để
14

download by :


HS sưa lai cho đúng (Em kiểm tra lai xem cac số đo đã cung đơn vị chưa?). Tôi

cung tô chức cho HS trong nhóm ban trao đôi kiểm tra cheo. HS so sanh cach
lam bai cua minh với ban để biết minh đã sai ở bước nao va tim cach sưa. Cuối
cung, tôi nhấn manh những sai lầm ma HS măc phải, nhăc nhở HS cach khăc
phục.
*

Giai đoan 3: Sai lâm được phân tích va sưa chưa
Một sai lầm cua HS tuy đã đươc phân tích sưa chữa vẫn có nguy cơ tai

diên. Vi vây, trong qua trinh day hoc tôi thường xuyên theo doi để kịp thời nhăc
nhở cac em.
2.3.6. Biện phap 6: Trau dồi vôn ngôn ngữ cho HS
Một HS hoc tốt môn Tiếng Viêt cung góp phần rất lớn trong qua trinh
giải toan có lời văn cua HS. HS se biết đăt câu lời giải chính xac, khoa hoc, diên
đat trôi chảy, lâp luân chăt che, logic. Trong một bai toan, tôi đã gơi mở để HS
tự đăt đươc nhiêu lời giải khac nhau phu hơp với nội dung bai toan. Tuy nhiên,
tôi đã khuyến khích cac em lựa chon những lời giải ngăn gon nhất, hay nhất.
2.4. HIỆỆ̣U QUẢẢ̉ GIẢẢ̉NG DẠY KHI ÁP DỤNG CÁC BIỆỆ̣N PHÁP TRÊN
Qua ứú́ng dụụ̣ng các biện pháp trên vào giảả̉ng dạy trong các tiếú́t về giải toan
cóú́ lờầ̀i văn ởả̉ lớú́p 5, tôi nhận thấú́y rằng kếú́t quảả̉ học tập của học sinh trong năm
học này cóú́ nhiều chuyểả̉n biếú́n tíú́ch cựụ̣c. HS đã dần dần han chế va khăc phục
đươc cac sai lầm khi giải toan cóú́ lờầ̀i văn, kểả̉ cảả̉ nhữĩ̃ng học sinh chậm tiếú́n bộụ̣ vốú́n
rấú́t lúú́ng túú́ng khi giải cac bai toan.
Bảng 2: Thống kê kết quả giải toan cua lớp tôi giảng day vao cuối năm như
sau (quy thang điểm 2/10)
1,8

SL/điểm

SL

24

14

Bảng 3: Điểả̉m kiểả̉m tra toan cuối năm:
SL/điểm

9

SLTL

7

10

SL

8
TL

5
SL

Dướú́i 5

6
TL

SL

TL
15

download by :

TL

58,


24

1
5

62,5%

7

29,2%

2

8,3
%

0

3.

3.1. Ý
nghĩa
củẢ̉a
sáng
kiếế́n
Phat
hiên va
giúp HS
sưa chữa
đươc
những
sai lầm
khi giải
toan có
lời
văn la một
viêc lam hết
sức y nghĩa.
Nếu

GV

năm

băt

đươc cac sai
lầm phô biến
cua HS khi
giải

toan,

đông

thời

biết

phân

tích va sư
dụng

cac

biên phap va
hinh

thức

day

hoc

thích hơp thi
chăc

chăn

PHẦN
KẾT
LUẬN


năng

lực

t

ho

N

on

t

m

u, tôi đã phat

giải

toan

r

at,

h

g

o

ới

hiên va rút

cua HS se

ơ

sa

ư

qu

a

đ

ra nhiêu điêu

đươc

cải

ả̉

ng

ĩ̃

a

n

ối

lí thú vê nội

thiên ro rêt.

t

tao

n

tri

v

dung

Viêc

lam

h

,

g

nh

ơ

ới

phương

nay

giúp

a

la

ng

ả̉

b

phap

cac em phat

n

m

k

hiê

b

ả

hoc. Tôi tự

triển tư duy

h

ch

ê

n

â

n

cảm

thấy

u

ú́

cứ

c

th

minh

đươc

t

u

â

bôi

n

thêm

long

tô

kiên

tri,

i.

nhẫn nai, sự

T

ham muốn,

r

long say mê

o

trong

n

viêc day hoc

g

nhăm

q

lai sự tươi

u

sang
HS.

trí tuê, tư
phân

n

tro

tích va tông

h

ng

hơp,

khai

ư

m

quat

hóa,

ĩ̃

oi

trưu

tương

n

lĩn

hóa,

ren

g

h

luyên

tốt

duy

c

phương

o

phap logic.

n

Do vây có
thể nói đây
la
nhiêm

một

n

vụ

g

quan trong

ư

cua môi một
giao
chúng

viên

ơ
ầ̀
i

ta.

vự
c
va
tro
ng

q
u
a
ả̉
m
a
t
ô
i

cu

i

ôn
g
ph
ải
la
m
ới
so

ê
ả̉
u
h
o
c
,

vớ
i

s

a

day

dưỡng

công
đem
cho

ộc

t

kiế

o

tr

số

h

n

n

in

mộụ̣t

thờầ̀i

ng

u

th

g

h

gian

thựụ̣c

n

hiện,

tôi
thấú́y

th

ức

Qua

ực

đ

ch

l

g

nhận

a

hi

rằng kĩ năng

ê

giải toan cua

n

HS đươc cải

c

thiên

ứ

so vớú́i khi

Viêc giảng

l

tế

ư

un

day toan có

i

hă

ơ

g

lời văn có

n

ng

c

vê

hiêu quả se

h

ng

giúp cac em

t

kh

va

ay.

m
t
r

ôn

c
a
i

nhiều

chưa

áp

p

a

dụụ̣ng.

Tôi

h

số

thiếú́t

nghĩĩ̃

e

thâ

rằng

các

p

p

biện

pháp

ph

cua tôi đưa

t

ân,

ra cóú́ thểả̉ áp

i

ch

dụụ̣ng

ú́

lớú́p ởả̉ trườầ̀ng

uy
n

tôi nóú́i riêng

ển

h

đô

các

và

các

trườầ̀ng trên

c

địụ̣a bàn tồn

ơ

huyện

ụ̣

nóú́i

chung.

n

3.2.
Nhữữ̃ng
kiếế́n
nghịỆ̣ đề
xuất
-

kết

Cac
quả

nghiên cứu
có thể đươc
mở

rợng

sang

cac

chu đê toan
hoc

khac

như: nghiên
cứu cac sai

g
,
t
r
ư

i
ca
c
số
đo
đai
lư
ơn
g,..
.

,
n

16

h

downlo
ad by :
skknch
at@gm
ail.com

â
n
,

lầm của HS

c

khi

thực

h

hiên

cac

i


-

Viêc phat hiên va sưa chữa cac sai lầm cua HS khi giải toan cần đươc moi

GV quan tâm theo doi va tiến hanh thường xuyên, kiên tri, có biên phap phu hơp
với tưng đối tương, có như vây mới có thể đat đươc kết quả như mong đơi.
Trên đây là mộụ̣t sốú́ biện pháp nhằm hạn chếú́ và sửa chữĩ̃a mợụ̣t sớú́ sai lầầ̀m của
học sinh trong giảả̉i tốn cóú́ lờầ̀i văn mà tôi đãĩ̃ nghiên cứú́u và thựụ̣c hiện vào dạy

học Tốn ởả̉ lớú́p tơi cóú́ hiệu quảả̉. Kíú́nh mong nhận được nhữĩ̃ng ý kiếú́n đóú́ng góú́p
của hộụ̣i đồng khoa học các cấú́p đểả̉ sáng kiếú́n được đưa vào thựụ̣c hiện cóú́ hiệu quảả̉
cao.
Xin chân thành cảm ơn !

17

download by :