(LUẬN văn THẠC sĩ) đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn thành phố bắc ninh, tỉnh bắc ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

LÊ THỊ LOAN

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI
ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH

Ngành:

Quản lý đất đai

Mã số:

8850103

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. Nguyễn Thị Vòng

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018

download by :


LỜI CAM ĐOAN
- Tôi xin cam đoan rằng, đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu
và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc đƣợc công bố
trong bất kỳ luận văn nào khác.
- Tôi xin cam đoan rằng, các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ

rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng

năm 2018

Tác giả luận văn

Lê Thị Loan

i

download by :


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình điều tra, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, ngoài sự nỗ lực của
bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ rất tận tình của các thầy cơ giáo và sự
giúp đỡ nhiệt tình chu đáo của cơ quan, đồng nghiệp và nhân dân địa phƣơng.
Tơi xin đƣợc bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc tới giáo viên hƣớng dẫn
khoa học PGS.TS. Nguyễn Thị Vịng đã tận tình hƣớng dẫn giúp đỡ tơi trong suốt q
trình hồn thành luận văn và những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo
trong Khoa Quản lý đất đai – Ban Quản lý đào tạo - Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ UBND thành phố Bắc Ninh, Trung tâm phát
triển quỹ đất thành phố Bắc Ninh, phịng Tài ngun và Mơi trƣờng, các phòng, ban,
cán bộ và nhân dân các xã, phƣờng nơi có dự án nghiên cứu đã tạo điều kiện giúp đỡ tơi
hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn gia đình, những ngƣời thân, các bạn đồng nghiệp đã
động viên, tạo điều kiện về mọi mặt giúp đỡ trong q trình học tập, cơng tác và thực
hiện luận văn./.
Hà Nội, ngày tháng

năm 2018

Tác giả luận văn

Lê Thị Loan

ii

download by :


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii
MỤC LỤC ....................................................................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................... vi
DANH MỤC HÌNH ........................................................................................................ vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................................... viii
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN .............................................................................................. ix
PHẦN 1. MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.1.

TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.................................................................... 1

1.2.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............................................................................. 2

1.3.

PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................... 2

1.4.

NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN ....... 2

PHẦN 2. TỔNG QUAN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................... 3
2.1.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ
KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT .................................................................. 3

2.1.1.

Thu hồi đất ....................................................................................................... 3

2.1.2.

Bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ......................................................................... 5

2.2.

CHÍNH SÁCH BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ CỦA
MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI ................................................................. 6

2.2.1.

Trung Quốc ...................................................................................................... 7

2.2.2.

Thái Lan ........................................................................................................... 8

2.2.3.

Hàn Quốc.......................................................................................................... 9

2.2.4.

Ngân hàng Thế giới (World bank) và Ngân hàng Phát triển châu Á
(Asian Development Bank) ............................................................................ 11

2.3.

CHÍNH SÁCH BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT Ở VIỆT NAM ....... 12

2.3.1.

Quá trình phát triển của pháp luật .................................................................. 12

2.3.2.

Một số quy định về công tác bồi thƣờng GPMB ở Việt Nam hiện nay ......... 17

2.3.3.

Tình hình thực hiện cơng tác giải phóng mặt bằng tại tỉnh Bắc Ninh ............ 22

iii

download by :


2.4.

CƠ SỞ THỰC TIỄN CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ GIẢI
PHÓNG MẶT BẰNG VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU
HỒI ĐẤT Ở VIỆT NAM ............................................................................... 22

2.4.1.

Thực trạng công tác bồi thƣờng, hỗ trợ , giải phóng mặt bằng và tái
định cƣ ............................................................................................................ 22

2.4.2.

Những ƣu nhƣợc điểm trong quá trình thực hiện bồi thƣờng, hỗ trợ và
tái định cƣ để giải phóng mặt bằng thời gian qua .......................................... 25

2.5.

MỘT SỐ NHẬN XÉT RÚT RA TỪ NHỮNG NGHIÊN CỨU TỔNG
QUAN ............................................................................................................ 27

PHẦN 3. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................... 29
3.1.

ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU............................................................................ 29

3.2.

ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU........................................................................ 29

3.3.

NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .......................................................................... 30

3.3.1.

Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc
Ninh ................................................................................................................ 30

3.3.2.

Thực trạng quản lý quản lý s dụng đất đai của thành phố Bắc Ninh,
tỉnh Bắc Ninh ................................................................................................. 30

3.3.3.

Tình hình thực hiện cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ trên địa
bàn thành phố Bắc Ninh ................................................................................. 30

3.3.5.

Đề xuất một số giải pháp thực hiện tốt hơn công tác bồi thƣờng, hỗ trợ
khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc
Ninh ................................................................................................................ 30

3.4.

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 31

3.4.1.

Phƣơng pháp điều tra số liệu thứ cấp ............................................................. 31

3.4.2.

Phƣơng pháp điều tra các số liệu sơ cấp ........................................................ 31

3.4.3.

Phƣơng pháp thống kê, tổng hợp, phân tích và x lý số liệu ......................... 32

3.4.4.

Phƣơng pháp so sánh ...................................................................................... 32

PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................................. 33
4.1.

ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI THÀNH
PHỐ BẮC NINH - TỈNH BẮC NINH........................................................... 33

4.1.1.

Điều kiện tự nhiên .......................................................................................... 33

4.1.2.

Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ............................................................. 35

4.1.3.

Dân số, lao động việc làm và thu nhập .......................................................... 37

4.1.4.

Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng ................................................................ 37

iv

download by :


4.2.

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI CỦA THÀNH PHỐ BẮC
NINH .............................................................................................................. 44

4.2.1.

Tình hình quản lý đất đai của thành phố Bắc Ninh ........................................ 44

4.2.2.

Hiện trạng s dụng đất của thành phố Bắc Ninh năm 2017 ........................... 49

4.2.3.

Biến động s dụng đất của thành phố Bắc Ninh ............................................ 52

4.2.4.

Đánh giá chung về tình hình quản lý và s dụng đất ..................................... 53

4.3.

TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CƠNG TÁC BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ
TÁI ĐỊNH CƢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH .................................... 55

4.3.1.

Các văn bản pháp lý ....................................................................................... 57

4.3.2.

Công tác thực hiện bồi thƣờng hỗ trợ và tái định cƣ để giải phóng mặt
bằng của thành phố Bắc Ninh ........................................................................ 59

4.4.

ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG, HỖ
TRỢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TẠI 02 DỰ ÁN TRÊN ĐỊA
BÀN THÀNH PHỐ BẮC NINH ................................................................... 63

4.4.1.

Các văn bản pháp quy thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn nghiên cứu ............................ 63

4.4.2.

Khái quát về 02 dự án nghiên cứu .................................................................. 65

4.4.3.

Đánh giá công tác bồi thƣờng hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại 02 dự
án trên địa bàn thành phố Bắc Ninh ............................................................... 70

4.5.

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC THỰC
HIỆN CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ .............. 82

4.5.1.

Giải pháp về huy động nguồn vốn ................................................................. 82

4.5.2.

Giải pháp về tổ chức thực hiện ....................................................................... 82

4.5.3.

Giải pháp về cơ chế chính sách ...................................................................... 82

4.5.4.

Giải pháp về định giá đất................................................................................ 83

PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 84
5.1.

KẾT LUẬN .................................................................................................... 84

5.2.

KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 85

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 86
PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 88

v

download by :


DANH MỤC BẢNG
Bảng 4.1.

Giá trị sản xuất thành phố Bắc Ninh 2010-2017 .........................................36

Bảng 4.2.

Tổng hợp diện tích giao, thuê đất trên địa bàn Thành phố Bắc Ninh từ
năm 2005 đến năm 2017 .............................................................................56

Bảng 4.3.

Tổng hợp diện tích đất thu hồi tại dự án đầu tƣ xây dựng trụ sở Bảo
hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh ...........................................................................68

Bảng 4.4.

Tổng hợp diện tích đất thu hồi tại dự án xây dựng khu Đô thị Dabaco
Vạn an - thành phố Bắc Ninh ......................................................................69

Bảng 4.5.

Ý kiến ngƣời có đất bị thu hồi trong cơng tác xác định đối tƣợng bồi
thƣờng đất tại dự án 1 ..................................................................................71

Bảng 4.6.

Ý kiến ngƣời có đất bị thu hồi trong công tác xác định đối tƣợng bồi
thƣờng đất tại dự án 2 ..................................................................................72

Bảng 4.7.

Đơn giá bồi thƣờng đất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh................73

Bảng 4.8.

Tổng hợp kết quả bồi thƣờng tại dự án xây dựng dự án Đầu tƣ xây
dựng trụ sở Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh ................................................74

Bảng 4.9.

Tổng hợp kết quả bồi thƣờng tại dự án tƣ xây dựng khu Đô thị
Dabaco Vạn An tại xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh ..............................76

Bảng 4.10. Tổng hợp kết quả hỗ trợ tại dự án xây dựng khu Đô thị Dabaco Vạn
An - thành phố Bắc Ninh .............................................................................77
Bảng 4.11. Bảng tổng hợp ý kiến của ngƣời dân bị thu hồi đất về đơn giá bồi
thƣờng về đất và các hạng mục cơng trình, tài sản trên đất ........................79
Bảng 4.12. Ý kiến của ngƣời dân có đất bị thu hồi đối với chính sách hỗ trợ ................79
Bảng 4.13. Mục đích s dụng tiền bồi thƣờng, hỗ trợ của các hộ gia đình, cá nhân
điều tra phỏng vấn tại các dự án nghiên cứu ...............................................80
Bảng 4.14. Đánh giá của các hộ gia đình, cá nhân điều tra phỏng vấn về cuộc sống
hiện tại sau khi bị thu hồi đất tại các dự án nghiên cứu ..............................81

vi

download by :


DANH MỤC HÌNH
Hình 4.1. Sơ đồ hành chính thành phố Bắc Ninh ........................................................ 33
Hình 4.2. Cơ cấu kinh tế thành phố Bắc Ninh năm 2010, 2017 .................................. 36
Hình 4.3. Cơ cấu s dụng đất Thành phố Bắc Ninh năm 2017 ................................... 50
Hình 4.4. Hiện trạng s dụng nhóm đất nơng nghiệp tính đến 12/2017 của thành phố
Bắc Ninh (%) ............................................................................................... 50
Hình 4.5. Hiện trạng s dụng nhóm đất phi nơng nghiệp tính đến 12/2017 của thành
phố Bắc Ninh(%) ......................................................................................... 51
Hình 4.6. Biến động diện tích nhóm đất nơng nghiệp giai đoạn 2010- 31/12/2017 của
TP Bắc Ninh (ha) ......................................................................................... 52
Hình 4.7. Biến động diện tích nhóm đất nơng nghiệp giai đoạn 2010- 31/12/2017 của

TP Bắc Ninh(ha) .......................................................................................... 53
Hình 4.9. Sơ đồ mặt bằng trụ sở Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh................................ 66
Hình 4.9. Sơ đồ mặt bằng dự án xây dựng khu Đô thị Dabaco Vạn an - thành phố Bắc
Ninh.............................................................................................................. 66

vii

download by :


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

BT, HT, TĐC

Bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

GCNQSDĐ

Giấy chứng nhận quyền s dụng đất

GPMB

Giải phóng mặt bằng

HĐND

Hội đồng nhân dân

KT – XH

Kinh tế - xã hội

QSDĐ

Quyền s dụng đất

UBND

Uỷ ban nhân dân

viii

download by :


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Lê Thị Loan
Tên luận văn: “Đánh giá công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu
hồi đất tại một số dự án trên địa bàn thành phố Bắc Ninh - tỉnh Bắc Ninh”
Ngành: Quản lý đất đai
Mã số: 8850103
Tên cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu

- Đánh giá cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất
tại một số dự án trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.
- Đề xuất giải pháp góp phần thúc đẩy nhanh tiến độ bồi thƣờng, hỗ trợ và tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.
Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phƣơng pháp thu thập số liệu thứ cấp: Các số liệu về công tác bồi thƣờng, hỗ
trợ, tái định cƣ tại các địa bàn cần nghiên cứu từ các phịng ban chun mơn: UBND
tỉnh Bắc Ninh, Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Bắc Ninh, phịng Tài ngun và Mơi
trƣờng thành phố Bắc Ninh, Hội đồng bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ nhà nƣớc thu hồi
đất của 02 dự án nghiên cứu.
- Phƣơng pháp thu thập số liệu sơ cấp: Điều tra các hộ dân đƣợc bồi thƣờng, hỗ
trợ tại các dự án theo mẫu phiếu điều tra tại 02 dự án.
- Phƣơng pháp x lý và phân tích, tổng hợp số liệu: X lý số liệu thu thập đƣợc
bằng việc s dụng phần mềm Microsoft word, Micosoft Excel 2007 để tổng hợp.
- Phƣơng pháp so sánh, đánh giá: So sánh, đánh giá thực tế q trình thực hiện
cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ với các quy định pháp lý dựa trên các tiêu chí đã xây dựng
tại phiếu điều tra.
Kết quả chính và kết ln
1.Thành phố Bắc Ninh có vị trí địa lý thuận lợi nên rất lợi thế cho trong phát
triển sản xuất, thu hút vốn đầu tƣ và mở rộng giao lƣu kinh tế - xã hội với các huyện,
thị, thành phố trong tỉnh, vùng đồng bằng sông Hồng và Thủ đô Hà Nội. Kinh tế của
huyện trong giai đoạn 2010 – 2017 tăng trƣởng nhanh, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo
hƣớng đô thị thông minh, hiện đại, năng động và phát triển.
2. Về tình hình quản lý đất đai tại thành phố Bắc Ninh trong những năm qua,
công tác quản lý s dụng đất trên địa bàn thành phố Bắc Ninh đã đạt đƣợc những kết
quả rất đáng ghi nhận, đó là đã cấp đƣợc giấy chứng nhận quyền s dụng đất, đạt 99%;
khai thác có hiệu quả quỹ đất thơng qua hình thức đấu giá quyền s dụng đất và đất dân
cƣ dịch vụ. Ngoài ra giải quyết đƣợc khối lƣợng lớn các đơn thƣ khiếu nại, tố cáo, tranh
chấp đất đai...
3. Về công tác bồi thƣờng hỗ trợ, tái định cƣ của thành phố Bắc Ninh: Trong

những năm qua công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, thẩm định phƣơng án bồi

ix

download by :


thƣờng, hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn thành phố đã đảm bảo theo đúng
quy trình, đúng chế độ chính sách, đảm bảo tiến độ của dự án.
4. Việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ khi nhà nƣớc thu hồi đất tại 02
dự án nghiên cứu đƣợc đánh giá nhƣ sau:
Việc xác định đối tƣợng và điều kiện bồi thƣờng: Hội đồng bồi thƣờng, hỗ trợ,
tái định cƣ của thành phố và UBND các xã đã xem xét kỹ hồ sơ pháp lý, xác định cụ thể
nguồn gốc s dụng và đối tƣợng s dụng đất để thực hiện bồi thƣờng, hỗ trợ.
Về giá đất tính bồi thƣờng, hỗ trợ: Giá đất tính bồi thƣờng, hỗ trợ tại 02 dự án
tuy rằng chƣa thực sự sát với thị trƣờng nhƣng do công tác tuyên truyền, vận động sự
vào cuộc của địa phƣơng nơi có đất thu hồi nên đã nhận đƣợc sự đồng thuận, nhất trí
cao của các hộ dân.
Giá Bồi thƣờng về tài sản, vật kiến trúc, cây trồng hoa màu trên đất. Nhìn chung
mức giá bồi thƣờng phù hợp với giá thực tế tại thời điểm thu hồi. Đƣợc sự ủng hộ của
nhân dân.
Chính sách hỗ trợ: Các hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi đất đƣợc hỗ trowh
ổn định đời sống và ổn định sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm
đảm bảo đúng quy định của pháp luật.
5. Các biện pháp để đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ
gồm: (i) Tạo mọi điều kiện thuận lợi nhằm thu hút các dự án đầu tƣ trên địa bàn; (ii) Cần
có sự phối hợp và liên kết chặt chẽ giữa các cấp, các ngành liên quan trong quá trình triển
khai thực hiện các dự án; quy hoạch các dự án cần cụ thể và chi tiết; (iii) Định hƣớng cho
ngƣời dân s dụng hợp lý, hiệu quả nguồn vốn đƣợc bồi thƣờng, hỗ trợ; iv) Tuyên truyền
sâu rộng quy định của pháp luật về GPMB đến nhân dân (v) Cần có những chính sách về

đào tạo nghề, tuyển dụng lao động… cho những hộ nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp
và hỗ trợ ngƣời dân tiếp cận với các tiến bộ khoa học về kỹ thuật trong sản xuất.
Luận văn đã nghiên cứu, đánh giá công tác bồi thƣờng hỗ trợ trên địa bàn thành
phố nói chung và 02 dự án nghiên cứu, cụ thể: Về đối tƣợng và điều kiện đƣợc bồi
thƣờng, về giá đất tính bồi thƣờng, hỗ trợ về tài sản cây cối hoa màu, về tình hình thực
hiện chính sách hỗ trợ và tác động của công tác bồi thƣờng, hỗ trợ đến đời sống các hộ
dân bị thu hồi đất. Luận văn đã có những đóng góp cơ bản về khoa học và thực tiễn đối
với lĩnh vực bồi thƣờng giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh nói chung và
thành phố Bắc Ninh nói riêng.
- Đẩy mạnh cơng tác tun truyền vận động để nhân dân nắm vững đƣợc chính
sách, chủ trƣơng của Nhà Nƣớc nói chung và quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ
nói riêng nhằm góp phần đẩy nhanh tiến độ GPMB.
- Chính sách hỗ trợ ngƣời dân bị thu hồi đất cần cụ thể chi tiết và mang tính
thực tiễn.

x

download by :


THESIS ABSTRACT
Master candidate: Le Thi Loan
Thesis title: Evaluation of compensation, support and resettlement when the State
recovers land in some projects in Bac Ninh city - Bac Ninh province
Major: Land Management
Code: 8850103
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
Research Objectives
- To assess compensation, assistance and resettlement when the State recovers
land in some projects in Bac Ninh city.

- To propose solutions to accelerate the compensation, support and resettlement
when the State recovers land in Bac Ninh city.
Materials and Methods
Method of secondary data collection: Data on compensation and support in study
areas from the specialized departments: People's Committee of Bac Ninh province,
Department of Natural Resources and Environment of Bac Ninh province, Department
Natural Resources and Environment of Bac Ninh city, the Board of compensation, support
and resettlement when the State recovers land of 02 research projects.
Method of primary data collection: Survey households are compensated,
supported in the 02 projects according to questionnaire form.
Methods of data processing, analysis and aggregation: Processing data collected
by using Microsoft office Excel 2007 software to aggregate.
Comparison and evaluation method: Compare, evaluate the actual
implementation of compensation and support with legal regulations based on the criteria
developed in the questionnaire.
Main findings and conclusions
1. Bac Ninh city has favorable geographic position so it is very advantageous in
developing production, attracting investment capital and expanding socio-economic
exchanges with districts, towns and cities in the province, Red River delta and Hanoi
capital. The economy of the city in the period of 2010 - 2017 is fast growing, the
economic structure shifted towards smart, modern, dynamic and developed urban.
2. Regarding the land management situation in Bac Ninh city in the past years,
the land use management in Bac Ninh city has gained remarkable results, that is issuing
certificate of land use rights, reaching 99%; Effectively exploit the land fund through
the auction of land use rights and residential land, service land. In addition, a large
number of land complaints, denunciations and disputes have been resolved.
3. Regarding the compensation, assistance and resettlement of Bac Ninh city: In
recent years, the work of land acquisition, site clearance, appraisal of compensation and
support plans when the State recovers land, the city has ensured the proper procedures
and policies to ensure the progress of the project.

xi

download by :


4. The implementation of compensation and support policies when the State
recovers land in two research projects is evaluated as follows:
Identification of subject matter and conditions for compensation: The
Committee of compensation, support and resettlement of the city and the People's
Committee of the commune have carefully reviewed the legal documents, specify the
source and use history of land use for compensation and support.
Regarding land price for compensation and support: calculation of land price for
compensation and support in 02 projects, although not close to the market but due to the
propaganda and mobilization of the localities where the land is located, therefore, they
have received the consensus and high agreement of the households.
Compensation for property, buildings, crops on land: Generally, the
compensation price is in line with the actual price at the time of withdrawal. Get the
support of the people.
Supporting policy: Households and individuals whose land is recovered were
provided with support for stabilizing their lives and stabilizing production, supporting
job change and job creation in accordance with the law.
5. Measures to speed up the implementation of compensation and assistance
include: (i) Creating favorable conditions for attracting investment projects in the area;
(ii) There should be close coordination and linkages between levels and sectors in the
implementation of the projects; Project planning should be specific and detailed; (iii)
Orientation for people to use reasonable, effective sources of compensation and support;
iv) Widespread publicity of the law on land acquisition to the people. (v) There should
be policies on vocational training, recruitment of laborers ... for farmer households
whose agricultural land is recovered and support people to access to scientific advances

in engineering in production.
The thesis has studied and evaluated the compensation and support work in the
city in general and 02 research projects, specifically: Regarding the subjects and
conditions for compensation, the land price calculated compensation, support on the
property, plants, on the implementation of support policies and impacts of compensation
and support to the lives of households with land recovered. The thesis has made
fundamental contributions in science and practice to the field of compensation and site
clearance in Bac Ninh province in general and Bac Ninh city in particular.
- Promote advocacy for people to firmly grasp policies and guidelines of the
State in general and provisions on compensation, support and resettlement in particular
to contribute to speed up the site clearance.
- Policies to support people with land recovery should be detailed and practical.

xii

download by :


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đất đai là nguồn tài nguyên thiên nhiên, là tài sản quốc gia, địa bàn để
phân bố dân cƣ và các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh; là nguồn
nội lực để xây dựng và phát triển bền vững quốc gia. Đất đai đƣợc coi là một loại
bất động sản, là một loại hàng hóa đặc biệt vì những tính chất của nó nhƣ: cố
định về vị trí, giới hạn về khơng gian, vơ hạn về thời gian s dụng.
Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, dân số ngày càng đông, nhu
cầu s dụng đất cho các ngành ngày càng cao, nhịp độ phát triển ngày càng lớn.
Do đó, nhu cầu giải phóng mặt bằng càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách
thức lớn đối với sự thành công của các dự án. Vấn đề bồi thƣờng, giải phóng mặt
bằng trở thành điều kiện tiên quyết để triển khai thực hiện dự án có hiệu quả. Vì

vậy, địi hỏi cần có sự quan tâm đúng mức của các cấp, các ngành một cách tồn
diện đối với cơng tác bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng nhằm góp phần thúc đẩy
phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Từ khi có Luật Đất đai (năm 1993), việc
bồi thƣờng thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất đƣợc thực hiện theo các quy định
của Chính phủ tại Nghị định 90/NĐ-CP ngày 17/8/1994, Nghị định số
22/1998/NĐ-CP. Sau khi Luật Đất đai 2003 có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành
Nghị định 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ và
tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất; Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày
13/8/2009 quy định bổ sung về quy hoạch, kế hoạch s dụng đất; thu hồi đất, bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất; giao đất, cho thuê đất; cấp
GCN quyền s dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất và
gia hạn s dụng đất.
Thành phố Bắc Ninh nằm ở phía Nam sơng Cầu, phía Đơng Bắc của tỉnh,
cách trung tâm thủ đơ Hà Nội 30 km về phía Bắc, cách thành phố Bắc Giang 20
km về phía Nam. Thành phố Bắc Ninh là trung tâm văn hóa kinh tế chính trị xã
hội của tỉnh Bắc Ninh. Vị trí địa lý, kinh tế xã hội thuận lợi đã tạo cho thành phố
Bắc Ninh những điều kiện lý tƣởng để thu hút đầu tƣ, thực hiện CNH - HĐH với
sự phát triển của các KCN hiện đại, các khu dân cƣ mới, các cơng trình văn hóa
xã hội mang tính chất quốc gia... Trong những năm qua, đặc biệt từ khi tái lập
tỉnh (năm 1997) đến nay, q trình cơng nghiệp hóa, đơ thị hóa đã phát triển
nhanh với sự mở rộng thành phố Bắc Ninh, thị xã Từ Sơn và các khu công

1

download by :


nghiệp: Quế Võ, Yên Phong, Từ Sơn… Hơn nữa, thành phố Bắc Ninh là một
thành phố trẻ với tốc độ phát triển kinh tế nhanh và mạnh, việc mở rộng địa giới
hành chính thành phố thêm 19 xã, phƣờng tăng cƣờng thu hút nhiều dự án đầu tƣ

phát triển kết cấu hạ tầng, khu đô thị, thƣơng mại, dịch vụ...của tỉnh Bắc Ninh. Tuy
nhiên cơng tác GPMB cịn gặp nhiều khó khăn, vƣớng mắc, hiệu quả thấp, kể cả
việc thu hồi đất để xây dựng CSHT phục vụ cho chính cộng đồng dân cƣ bị thu hồi
đất. Không chỉ vậy, vấn đề đáng quan tâm hiện nay là cuộc sống của ngƣời dân sẽ
thay đổi nhƣ thế nào sau khi Nhà nƣớc thu hồi đất. Vì vậy, thành phố Bắc Ninh
cần có những giải pháp hợp lý trong cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ để
nâng cao hiệu quả công tác GPMB, sớm bàn giao mặt bằng sạch cho các dự án tiến
hành thi công. Xuất phát từ những nội dung trên, tôi tiến hành thực hiện đề tài:
“Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
tại một số dự án trên địa bàn thành phố Bắc Ninh - tỉnh Bắc Ninh”.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
- Đánh giá công tác bồi thƣờng, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cƣ
khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.
- Đề xuất giải pháp góp phần nâng cao năng lực thực hiện công tác bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại thành phố Bắc Ninh.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Luận văn đi sâu vào đánh giá việc thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ
đối với hộ gia đình cá nhân bị thu hồi đất thực hiện tại các dự án “Dự án xây
dựng dự án Đầu tƣ xây dựng trụ sở Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh” (Dự án 1);
“Dự án xây dựng khu đô thị Dabaco Vạn An - thành phố Bắc Ninh” (Dự án 2).
Đây là những dự án quan trọng của thành phố đóng góp khơng nhỏ vào sự phát
triển của thành phố trong công cuộc phấn đấu đến năm 2030 lên thành phố trực
thuộc trung ƣơng.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN
- Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp cho thành phố Bắc Ninh đƣa ra các
biện pháp thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ hiệu quả nhằm phục
vụ cho việc triển khai các dự án trên địa bàn đúng tiến độ;
- Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học
viên ngành quản lý đất đai tại các trƣờng đại học, cao đẳng.

2

download by :


PHẦN 2. TỔNG QUAN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ
KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT
Luật đất đai năm 2013 quy định:
- Thu hồi đất là việc Nhà nƣớc ra quyết định hành chính để thu hồi lại
quyền s dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Ủy ban nhân dân xã,
phƣờng, thị trấn quản lý theo quy định của luật này.
- Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền
s dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho ngƣời có đất bị thu hồi.
- Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc giúp đỡ ngƣời bị thu
hồi đất ổn định cuộc sống mới bằng hoặc tốt hơn khi có dự án thơng qua đào
tạo, chuyển đổi nghề nghiệp, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến
địa điểm mới.
- Tái định cƣ là những chính sách, biện pháp của Nhà nƣớc nhằm thông
qua các hoạt động hỗ trợ để giúp đỡ những ngƣời bị thu hồi đất ở nằm trong diện
phải di dời khi có dự án đầu tƣ, đến nơi ở mới đƣợc ổn định đời sống, ổn định
sản xuất để phát triển kinh tế xã hội.
Theo Nghị định 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất thì việc bố trí tái định cƣ
cho các hộ dân đƣợc thực hiện bằng các hình thức có thể là: bồi thƣờng bằng nhà
ở hoặc giao đất ở mới và có thể bồi thƣờng bằng tiền để ngƣời bị thu hồi đất tự lo
chỗ ăn ở, sinh hoạt của mình.
Căn cứ vào các quy định của Nhà nƣớc trong việc thực hiện chính sách bồi
thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014,
Nghị định số 112/2009/NĐ-CP ngày14/12/2009 của Chính phủ và các văn bản

pháp lý khác, cùng với việc khảo sát thực tế cho ta thấy cơng tác bồi thƣờng, giải
phóng mặt bằng trong tình hình hiện nay khơng đơn thuần là bồi thƣờng về mặt vật
chất mà còn phải đảm bảo đƣợc lợi ích của ngƣời dân có đất bị ảnh hƣởng.
2.1.1. Thu hồi đất
2.1.1.1. Khái niệm về thu hồi đất
Thu hồi là việc lấy lại cái đã đưa ra, đã cấp phát ra hoặc cái bị người

3

download by :


khác lấy (Nguyễn Nhƣ Ý, 2001). Ở nước ta, do đất đai thuộc sở hữu toàn dân do
Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý đất vì vậy, khái niệm thu hồi
đất gắn liền với sự tồn tại của quyền sở hữu toàn dân về đất đai. Theo Khoản 11
Điều 3 Luật Đất đai 2013, Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc quyết định thu
lại quyền s dụng đất của ngƣời đƣợc Nhà nƣớc trao quyền s dụng đất hoặc thu
lại đất của ngƣời s dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Quốc hội, 2013).
Từ khái niệm trên có thể hiểu thu hồi đất thực chất là một trong những
biện pháp nhằm chấm dứt quan hệ pháp luật đất đai giữa một bên là các tổ chức,
hộ gia đình, cá nhân đƣợc Nhà nƣớc giao, cho thuê đất hoặc đƣợc Nhà nƣớc công
nhận quyền s dụng đất và một bên là Nhà nƣớc với tƣ cách là chủ sở hữu đất
đai. Việc thu hồi đất xảy ra do hai nguyên nhân chủ quan và khách quan. Nguyên
nhân chủ quan là do ngƣời s dụng đất hoặc ngƣời của cơ quan Nhà nƣớc có
thẩm quyền thực hiện trái pháp luật gây ra; nguyên nhân khách quan là thu hồi
đất để phục vụ cho lợi ích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng
cộng, phát triển kinh tế…
Về bản chất, thu hồi đất chính là việc chuyển quyền s dụng đất theo một
cơ chế bắt buộc thông qua biện pháp hành chính. Việc thu hồi đất có những đặc
điểm sau đây (Đào Trung Chính, 2014): (1) Xảy ra theo một yêu cầu cụ thể (thu

hồi đất do nhu cầu vì lợi ích chung) hoặc trong một hoàn cảnh cụ thể (do vi phạm
pháp luật về đất đai; do khơng cịn nhu cầu s dụng đất); (2) Việc thu hồi đất
phải bằng một quyết định hành chính cụ thể, trong đó phải thể hiện rõ vị trí, diện
tích, loại đất bị thu hồi; tên, địa chỉ của tổ chức, cá nhân có đất bị thu hồi. Quyết
định thu hồi đất đƣợc ban hành bởi một cơ quan hành chính có thẩm quyền theo
luật định (UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện); (3) Đƣợc thực hiện theo một trình
tự, thủ tục chặt chẽ và đƣợc quy định riêng đối với từng trƣờng hợp.
Ở nƣớc ta, thu hồi đất là một vấn đề nổi cộm và nhức nhối hiện nay. Thực
tiễn thực hiện quá trình này cịn gặp phải rất nhiều khó khăn. Ở hầu hết các địa
phƣơng, hàng loạt các đơn thƣ khiếu nại của ngƣời dân liên quan đến bồi thƣờng
giải phóng mặt bằng, tái định cƣ, ổn định đời sống, giải quyết việc làm khi thu
hồi đất diễn ra rất căng thẳng. Nhiều dự án treo, nhiều cơng trình xây dựng dang
dở, ngổn ngang vẫn còn đang tiếp tục chờ đợi đƣợc tháo gỡ. Trong khi đó, nhiều
doanh nghiệp đang mỏi mịn mong đợi có một cơ chế đầu tƣ thơng thống, một
hành lang pháp lý an toàn dễ chịu để nhanh chóng có “đất sạch” đầu tƣ .

4

download by :


2.1.1.2. Các trường hợp thu hồi đất
Hiến pháp quy định rõ Nhà nƣớc thu hồi đất trong trƣờng hợp thật cần
thiết vì mục đích an ninh, quốc phịng, để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích
quốc gia, lợi ích cơng cộng. Đây là sự thay đổi quan trọng làm rõ đƣợc phạm vi
thu hồi đất cho phát triển kinh tế - xã hội phải vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và đƣợc bồi thƣờng theo quy định của
pháp luật (Quốc Hội, 2013).
Cụ thể quy định của Hiến pháp, Luật Đất đai năm 2013 đã quy định cụ thể
việc Nhà nƣớc thu hồi đất theo 4 nhóm sau: (1) Thu hồi đất để s dụng vào mục

đích quốc phịng, an ninh; (2) Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích
quốc gia, cơng cộng; (3) Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; (4) Thu hồi
đất do chấm dứt việc s dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ
đe dọa tính mạng con ngƣời.
2.1.2. Bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ
2.1.2.1. Bồi thường
"Bồi thƣờng" hay “đền bù” có nghĩa là trả lại tƣơng xứng giá trị hoặc cơng
lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác (Hồng
Phê, 2000). Theo Khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai 2013: “Bồi thƣờng về đất là việc
Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền s dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho ngƣời
s dụng đất”.
Nguyễn Quang Tuyến (2009) nêu rõ: “Bằng việc pháp luật ghi nhận và
bảo hộ quyền của ngƣời s dụng đất thì dƣờng nhƣ ngƣời SDĐ ở nƣớc ta là
ngƣời “sở hữu” một loại quyền về tài sản đó là “quyền SDĐ”; bởi lẽ, ngƣời SDĐ
đƣợc pháp luật trao cho các quyền năng liên quan đến quyền SDĐ: Quyền
chuyển nhƣợng, chuyển đổi, cho thuê, cho thuê lại, tặng cho, thừa kế quyền
SDĐ; quyền thế chấp, bảo lãnh, góp vốn bằng quyền SDĐ. Nhƣ vậy, khi pháp
luật đã thừa nhận quyền SDĐ là loại quyền về tài sản của ngƣời SDĐ thì khi Nhà
nƣớc thu hồi đất (có nghĩa là ngƣời SDĐ bị mất quyền SDĐ do hành vi thu hồi
đất của Nhà nƣớc), Nhà nƣớc phải bồi thƣờng về đất và thiệt hại về tài sản gắn
liền với đất cho ngƣời SDĐ”.
2.1.2.2. Hỗ trợ
Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có
đất bị thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Luật Đất đai, 2013).

5

download by :

Khi Nhà nƣớc thu hồi đất sẽ gây ra ít nhiều xáo trộn trong cuộc sống hằng
ngày của ngƣời có đất bị thu hồi. Ngƣời s dụng đất mất tƣ liệu sản xuất, mất
công ăn việc làm, mất nơi sinh sống và mất đi nền tảng văn hóa nơi sinh sống...
buộc họ phải thích nghi với những thay đổi sau khi bị thu hồi đất. Để giúp cho họ
vƣợt qua khó khăn đó thì bên cạnh việc bồi thƣờng, Nhà nƣớc ta đã có các chính
sách hỗ trợ ổn định đời sống, ổn định sản xuất và tạo việc làm cho ngƣời bị thu
hồi đất.
2.1.2.3. Tái định cư
Tái định cƣ (TĐC) là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trƣớc đây
để sinh sống và làm ăn. Xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu s dụng đất đai
vào các mục đích an ninh, quốc phịng; thƣơng mại, dịch vụ ngày càng tăng. Vì
vậy, việc thu hồi đất đai phục vụ cho sự phát triển của đất nƣớc là một quá trình
tất yếu.
Tái định cƣ là hình thức thay đổi về chỗ ở, tổ chức lại cuộc sống và kinh tế
của cá nhân, hộ gia đình hay nhóm cộng đồng tại chỗ nơi ở mới (Lê Thị Bích
Thuận và Nguyễn Văn Hải, 2011).
TĐC đƣợc hiểu là một quá trình di chuyển đến nơi ở mới với các hoạt động
hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống, ổn định thu nhập, cơ sở vật chất và tinh thần tại
đó. Nhƣ vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã
hội trong quá trình phát triển chung đến một bộ phận dân cƣ phải gánh chịu.
Ở nƣớc ta hiện nay, khi Nhà nƣớc thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì
ngƣời s dụng đất đƣợc bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau: bồi thƣờng
bằng nhà ở; bồi thƣờng bằng giao đất ở mới; bồi thƣờng bằng tiền để ngƣời dân
tự lo chỗ ở (Chính phủ, 2004).
Trong chính sách GPMB thì TĐC là một bộ phận khơng thể tách rời và
giữ vị trí rất quan trọng. Các dự án TĐC đƣợc xem nhƣ là các dự án phát triển và
phải đƣợc thực hiện nhƣ các dự án phát triển khác.
2.2. CHÍNH SÁCH BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ CỦA
MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI
Đối với bất cứ một quốc gia nào trên thế giới, đất đai là nguồn lực quan

trọng, cơ bản nhất của mọi hoạt động đời sống kinh tế - xã hội. Khi Nhà nƣớc tiến
hành thu hồi đất để phục vụ cho các mục đích phát triển của quốc gia đã làm thay
đổi toàn bộ đời sống kinh tế của các hộ dân có đất bị thu hồi. Mỗi một quốc gia

6

download by :


trên thế giới đều có những đặc thù riêng về cách triển khai và thực thi chính sách
bồi thƣờng, GPMB sao cho phù hợp, thuận lợi nhất đối với từng nƣớc. Với nỗ lực
khơng ngừng của các Chính phủ ở các nƣớc trong việc hồn thiện và nâng cao
chính sách pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ luôn nhằm khôi phục
cuộc sống và khôi phục nguồn thu nhập cho ngƣời bị ảnh hƣởng, song mỗi chính
sách của mỗi nƣớc đều có những ƣu điểm và nhƣợc điểm khác nhau, để từ đó Nhà
nƣớc ta có những cách nhìn nhận đúng đắn, tiếp thu những tích cực nhằm hồn
thiện hơn nữa hệ thống chính sách về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ.
2.2.1. Trung Quốc
Ở Trung Quốc, có thể nói, mục tiêu bao trùm lên chính sách bồi thƣờng,
hỗ trợ, tái định cƣ là hạn chế đến mức tối đa việc thu hồi đất, giải tỏa mặt bằng,
cũng nhƣ số lƣợng ngƣời bị ảnh hƣởng bởi việc thu hồi đất để thực hiện dự án
đầu tƣ. Nếu nhƣ việc thu hồi đất là không thể tránh khỏi thì có sự chuẩn bị cẩn
thận phƣơng án đền bù, trên cơ sở tính tốn đầy đủ lợi ích của nhà nƣớc, tập thể
và cá nhân, đảm bảo cho những ngƣời bị thu hồi đất có thể khơi phục lại hoặc cải
thiện mức sống so với trƣớc khi bị thu hồi đất.
Theo quy định của Pháp luật Trung Quốc, khi Nhà nƣớc thu hồi đất thì
ngƣời nào s dụng đất sau đó sẽ có trách nhiệm bồi thƣờng. Ngƣời bị thu hồi đất
đƣợc thanh toán ba loại tiền: tiền bồi thƣờng đất đai, tiền trợ cấp về tái định cƣ,
tiền trợ cấp bồi thƣờng hoa màu trên đất. Cách tính tiền bồi thƣờng đất đai và tiền
trợ cấp tái định cƣ căn cứ theo tổng giá trị tổng sản lƣợng của đất đai những năm

trƣớc đây rồi nhân với hệ số. Tiền bồi thƣờng cho hoa màu, cho các loại tài sản
trên đất đƣợc tính theo giá cả hiện tại.
Mức bồi thƣờng cho giải tỏa mặt bằng đƣợc thực hiện theo nguyên tắc
đảm bảo cho ngƣời dân có cuộc sống bằng hoặc cao hơn nơi ở cũ. Việc quản lý
giải phóng mặt bằng đƣợc giao cho các Cục Quản lý Tài nguyên Đất đai ở địa
phƣơng đảm nhiệm. Tổ chức, cá nhân đƣợc quyền s dụng th a đất nào sẽ trả
tiền thuê một đơn vị xây dựng giải tỏa mặt bằng.
Để giải quyết nhà ở cho ngƣời dân khi giải phóng mặt bằng, phƣơng thức
chủ yếu của Trung Quốc là trả tiền và hỗ trợ bằng cách tính ba khoản sau: Một là,
giá cả xây dựng lại, chênh lệch giữa giá xây dựng lại nhà mới và nhà cũ; Hai là,
giá đất tiêu chuẩn; Ba là, trợ cấp về giá cả. Ba khoản này cộng lại là tiền bồi
thƣờng về nhà ở.

7

download by :


Việc bồi thƣờng nhà ở cho dân ở thành phố khác với việc bồi thƣờng cho
dân ở nông thôn, bởi có sự khác nhau về hình thức sở hữu đất đai ở thành thị và
nông thôn. Đối với nhà ở của ngƣời dân thành phố, nhà nƣớc bồi thƣờng bằng
tiền là chính, với mức giá do thị trƣờng bất động sản quyết định qua các tổ chức
trung gian để đánh giá, xác định giá. Với ngƣời dân nông thôn, nhà nƣớc thực
hiện theo những cách thức rất linh hoạt, theo đó, mỗi đối tƣợng khác nhau sẽ có
cách bồi thƣờng khác nhau: tiền bồi thƣờng về s dụng đất đai; tiền bồi thƣờng
về hoa màu; bồi thƣờng tài sản tập thể.
Theo đánh giá của một số chuyên gia tái định cƣ, sở dĩ Trung Quốc có
những thành cơng nhất định trong công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ là do
thứ nhất, đã xây dựng các chính sách và thủ tục rất chi tiết, ràng buộc đối với các
hoạt động tái định cƣ, đảm bảo mục tiêu tạo cơ hội phát triển cho ngƣời dân tái

định cƣ, tạo các nguồn lực sản xuất cho những ngƣời tái định cƣ. Thứ hai, năng
lực thể chế của các chính quyền địa phƣơng khá mạnh. Chính quyền cấp tỉnh
chịu trách nhiệm hồn tồn trong việc thực hiện chƣơng trình bồi thƣờng hỗ trợ
tái định cƣ. Thứ ba, quyền sở hữu đất tập thể làm cho việc thực hiện bồi thƣờng
hỗ trợ tái định cƣ có nhiều thuận lợi, đặc biệt là ở nông thôn. Tiền đền bù cho đất
đai bị mất không trả cho từng hộ gia đình mà đƣợc cộng đồng s dụng để tìm
kiếm, phát triển đất mới hoặc mua của các cộng đồng sở tại hay dùng để phát
triển kết cấu hạ tầng. Chính quyền thơn, xã chịu trách nhiệm phân chia cho các
hộ bị ảnh hƣởng.
Bên cạnh những thành cơng nhƣ vậy, chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ của Trung Quốc cũng bộc lộ những tồn tại nhất định mà chủ yếu là vấn
đề việc làm; tốc độ tái định cƣ chậm, thiếu đồng bộ, thực hiện giải phóng mặt
bằng trƣớc khi xây xong nhà tái định cƣ (Ánh Tuyết, 2002).
2.2.2. Thái Lan
Ở Thái Lan, cũng giống nhƣ ở nhiều nƣớc khác trong khu vực châu Á, q
trình đơ thị hố diễn ra nhanh chóng, mọi giao dịch về đất đai đều do cơ chế thị
trƣờng điều tiết. Tuy nhiên, với những dự án do Chính phủ quản lý, việc đền bù
đƣợc tiến hành theo trình tự: tổ chức nghe ý kiến ngƣời dân; định giá đền bù. Giá
đền bù phụ thuộc vào từng khu vực, từng dự án. Nếu một dự án mang tính chiến
lƣợc quốc gia thì nhà nƣớc đền bù với giá rất cao so với giá thị trƣờng. Nhìn
chung, khi tiến hành lấy đất của dân, nhà nƣớc hoặc cá nhân đầu tƣ đều đền bù
với mức cao hơn giá thị trƣờng (Nguyễn Thị Dung, 2009).

8

download by :


Khi Nhà nƣớc hoặc các tổ chức lấy đất để làm bất kỳ một dự án nào, cơng
trình nào đều phải có sự thoả thuận về s dụng đất giữa chủ dự án và chủ sở hữu

khu đất trên cơ sở một hợp đồng bởi vì pháp luật đất đai Thái Lan cho phép tồn
tại hình thức sở hữu tƣ nhân về đất đai.
Thái Lan ban hành luật về trƣng dụng bất động sản năm 1987, áp dụng
cho việc trƣng dụng đất phục vụ vào các mục đích xây dựng cơng cộng, an ninh
quốc phịng. Luật này quy định về nguyên tắc thu hồi đất, nguyên tắc tính giá trị
bồi thƣờng các loại tài sản đƣợc bồi thƣờng, trình tự lập dự án, duyệt dự án, lên
kế hoạch bồi thƣờng trình các cấp phê duyệt. Ngồi ra, Luật này cịn quy định
thủ tục thành lập các cơ quan, uỷ ban tính tốn bồi thƣờng tái định cƣ, trình tự
đàm phán, nhận tiền bồi thƣờng, trình tự khiếu nại, giải quyết khiếu nại, trình tự
đƣa ra tịa án.
Giá đất làm căn cứ bồi thƣờng thiệt hại phải căn cứ vào giá do một Uỷ ban
của Chính phủ xác định trên cơ sở thực tế giá trên thị trƣờng chuyển nhƣợng bất
động sản. Hình thức bồi thƣờng chủ yếu bằng tiền mặt. Nếu phải di chuyển nhà
đến nơi mới, Uỷ ban này sẽ chỉ đạo cho ngƣời dân biết mình đến đâu, phải trả
tiền một lần, đƣợc cho thuê hay mua trả góp... Tuy nhiên cũng có trƣờng hợp bên
bị thu hồi khơng chấp nhận, cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền sẽ kiểm tra, xem
xét một lần nữa xem đã hợp lý chƣa và dù đúng hay không nếu ngƣời bị thu hồi
không chuyển đi sẽ bị cƣỡng chế thực hiện. Việc khiếu nại sẽ tiếp tục do toà án
giải quyết.
Ở Thái Lan việc tuyên truyền vận động đối với các đối tƣợng bị di dời đƣợc
thực hiện rất tốt, gần nhƣ ngay từ đầu, xấp xỉ 100% các hộ dân đã hiểu và chấp hành
các chính sách bồi thƣờng, GPMB của Nhà nƣớc (Đào Trung Chính, 2014).
2.2.3. Hàn Quốc
Ở Hàn Quốc, vào những năm 70 của thế kỷ trƣớc, trƣớc tình trạng di dân ồ ạt
từ các vùng nơng thơn vào đô thị, thủ đô Xơ-un đã phải đối mặt với tình trạng thiếu
đất định cƣ trầm trọng trong thành phố. Để giải quyết nhà ở cho dân nhập cƣ, chính
quyền thành phố phải tiến hành thu hồi đất của nông dân vùng phụ cận. Việc bồi
thƣờng đƣợc thực hiện thơng qua các cơng cụ chính sách nhƣ hỗ trợ tài chính, cho
quyền mua căn hộ do thành phố quản lý và chính sách tái định cƣ. Các hộ bị thu hồi
đất có quyền mua hoặc nhận căn hộ do thành phố quản lý, đƣợc xây tại khu đất

đƣợc thu hồi có bán kính cách Xơ-un khoảng 5 km. Khi thị trƣờng bất động sản

9

download by :


bùng nổ, hầu hết các hộ có quyền mua căn hộ có thể bán lại quyền mua căn hộ
của mình với giá cao hơn nhiều lần so với giá gốc (Nguyễn Thị Dung, 2009).
Ở Hàn Quốc, việc bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất đƣợc thực hiện
theo phƣơng thức tham vấn và cƣỡng chế. Phƣơng thức tham vấn đƣợc thực hiện
thông qua Ủy ban công dân (RC) do ngƣời dân bị ảnh hƣởng thành lập để yêu
cầu mức bồi thƣờng cụ thể, cũng nhƣ các vấn đề hỗ trợ khác, hoặc có thể khiếu
kiện để hủy dự án. Ngồi việc tham vấn thơng qua RC, ngƣời dân có thể tham
vấn với dự án thông qua Ủy ban về bồi thƣờng. Để hiểu đƣợc yêu cầu của ngƣời
dân và giải quyết khiếu nại, ngƣời đứng đầu chính quyền địa phƣơng sẽ thành lập
Ủy ban này. Ủy ban sẽ tổ chức tham vấn về việc định giá tài sản, quy mô của đất
còn lại, xây dựng kế hoạch phục hồi thu nhập và địa điểm tái định cƣ, và các vấn
đề khác theo yêu cầu của ngƣời dân. Trong trƣờng hợp tham vấn bị thất bại, Nhà
nƣớc phải s dụng phƣơng thức cƣỡng chế.
Theo Đạo Luật về thu hồi đất cho các cơng trình cơng cộng năm 2009,
Đối với th a đất đƣợc s dụng thông qua đàm phán hoặc xét x của tịa án,
khoản bồi thƣờng sẽ đƣợc tính dựa trên mức giá cơng bằng, có tính tới giá th,
mục đích s dụng, thời gian s dụng, và giá… của những th a đất tƣơng tự gần
đó. Định giá để bồi thƣờng sẽ do chuyên gia định giá tƣ nhân thực hiện, mức bồi
thƣờng sẽ đƣợc tính là mức trung bình của các giá trị định giá. Nếu giá trị định
giá cao nhất và thấp nhất chênh lệch 10% hoặc nhiều hơn, sẽ phải có chuyên gia
định giá khác thực hiện tiếp việc định giá, và từ đó, mức bồi thƣờng sẽ đƣợc tính
tốn lại.
Hình thức bồi thƣờng ở Hàn Quốc đƣợc trả bằng tiền mặt. Các chủ sở hữu

tài sản bị thu hồi có thể lựa chọn các hình thức khác, không phải tiền mặt, bao
gồm đất thay thế hoặc nhà ở xã hội. Đối với đất nông nghiệp, Nếu nhƣ đất bị thu
hồi trƣớc khi thu hoạch hoa màu, giá trị hoa màu đó sẽ đƣơc bồi thƣờng đƣợc
tính dựa trên số hoa màu thực tế đƣợc trồng tại thời điểm dự án đƣợc công bố,
đồng thơi phải đủ hỗ trợ ngƣời nông dân phục hồi lại việc sản xuất của mình trên
cơ sở 2 lần tổng thu nhập hàng năm từ sản xuất nơng nghiệp. Cịn đối với đất ở
và các loại đất khác sẽ tính theo giá thị trƣờng.
Các biện pháp phục hồi thu nhập không có quy định trong Luật thu hồi và
bồi thƣờng. Tuy nhiên, môt số Luật mới ban hành nhƣ Luật về phát triển các
thành phố kinh doanh năm 2005 và Luật về hỗ trợ Pyeongtaek-si,… đã đƣa ra
một số căn cứ để hỗ trợ sinh hoạt, bao gồm: Đào tạo nghề và ƣu tiên tuyển dụng

10

download by :


trong các dự án xây dựng khu đô thị; Cung cấp địa điểm để kinh doanh thƣơng
mại trong các tòa nhà thƣơng mại cho các nhân công bị sa thải (khơng q 27m2
một hộ gia đình).
Đối với khu tái định cƣ phải bao gồm các CSHT thiết yếu nhƣ đƣờng xá,
hệ thống nƣớc và nƣớc thải. Chi phí cho việc xây dựng các CSHT này sẽ do chủ
đầu tƣ chi trả (Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, 2012).
2.2.4. Ngân hàng Thế giới (World bank) và Ngân hàng Phát triển châu Á
(Asian Development Bank)
Theo Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) thì
bản chất của cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà nƣớc thu hồi đất phục
vụ cho mục đích an ninh quốc phịng, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng, đồng
thời phải giảm thiểu đến mức thấp nhất các tác động của việc thu hồi đất. Mục
tiêu của chính sách bồi thƣờng TĐC của Ngân hàng thế giới và Ngân hàng phát

triển Châu Á là đảm bảo lợi ích của những ngƣời bị ảnh hƣởng để họ có một
cuộc sống tốt hơn trƣớc về mọi mặt hoặc ít ra vẫn giữ đƣợc mức sống, khả năng
thu nhập và mức độ sản xuất nhƣ trƣớc khi có dự án. Để thực hiện đƣợc phƣơng
châm đó thì trong cơng tác bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC phải lấy con ngƣời là trung
tâm, không chỉ bồi thƣờng về vật chất mà còn bồi thƣờng cho những ảnh hƣởng
về mặt tinh thần.
Lê Nhật Linh (2014) đã nêu ra một số điểm khác biệt của chính sách bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của Ngân hàng thế giới và Ngân hàng Châu Á so với
chính sách của Nhà nƣớc Việt Nam nhƣ:
- Theo các tổ chức này thì hỗ trợ phục hồi cho tất cả những ngƣời bị ảnh
hƣởng, bất kể tình trạng pháp lý của họ cho tới khi sinh kế và mức sống đƣợc
khôi phục tốt hơn hoặc ít nhất bằng với mức sống trƣớc khi có dự án. Ở Việt
Nam, trƣớc kia chỉ bồi thƣờng cho những ngƣời có chứng thƣ hợp pháp nhƣng ở
Nghị định 197/2004/NĐ-CP, Nghị định 84/2007/NĐ-CP đã mở rộng hơn khái
niệm hợp pháp, đồng thời có quy định rõ ràng các trƣờng hợp không đƣợc bồi
thƣờng về đất, nếu xét thấy cần đƣợc hỗ trợ thì UBND tỉnh ra quyết định đối với
từng trƣờng hợp cụ thể.
- Theo chính sách của ADB thì việc bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC bao giờ
cũng phải hoàn thành xong trƣớc khi tiến hành thực hiện dự án, trong khi ở Việt
Nam chƣa có quy định rõ ràng về thời hạn này (rất nhiều dự án vừa giải tỏa mặt
bằng vừa triển khai thi cơng, chỗ nào GPMB xong thì thi cơng trƣớc tránh lấn

11

download by :


chiếm đất đai); do vậy, nhiều gia đình cịn chƣa kịp thời s a chữa, xây dựng lại
hoặc xây dựng nhà ở mới ổn định trƣớc khi bị giải tỏa.
- Quy định của ngân hàng ADB là không những phải thông báo đầy đủ các

thông tin về dự án cũng nhƣ chính sách bồi thƣờng, TĐC của dự án cho các hộ
mà cịn phải tham khảo ý kiến và tìm cách thỏa mãn các yêu cầu chính đáng của
họ trong suốt quá trình thực hiện. Ở Việt Nam, thực tế cho thấy việc thực hiện
đầy đủ nội dung này là rất khó khăn, vì lịch s s dụng đất rất phức tạp và khó có
thể thỏa mãn đƣợc yêu cầu rất lớn của ngƣời bị thu hồi đất.
- Theo quy định của ngân hàng ADB, ngoài giám sát nội bộ, cơ quan thực
hiện dự án phải thuê một số tổ chức bên ngoài giám sát độc lập để đảm bảo những
thông tin khách quan. Nhiệm vụ của cơ quan giám sát độc lập phải kiểm tra quá
trình triển khai của TĐC. Từ đó, có những kiến nghị về biện pháp giải quyết sao
cho công tác TĐC đạt mục tiêu cuối cùng là giải quyết hết những vƣớng mắc nảy
sinh. Các chính sách hiện hành ở Việt Nam chƣa áp dụng cơ chế giám sát độc lập
về TĐC. Vì vậy, việc giám sát độc lập công tác TĐC là công tác khá mới mẻ ở
Việt Nam nên cần có thời gian phù hợp để ban hành quy định và làm quen với
công việc này.
- Phạm vi ảnh hƣởng của dự án phải quan tâm theo ADB là rất rộng cịn
theo chính sách hiện hành của Việt Nam thì phạm vi ảnh hƣởng vẫn cịn hạn hẹp.
2.3. CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG
VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT Ở VIỆT NAM
2.3.1. Quá trình phát triển của pháp luật
2.3.1.1. Giai đoạn trước năm 1993
Văn bản pháp quy đầu tiên liên quan đến việc bồi thƣờng và TĐC bắt
buộc ở Việt Nam là Nghị định 151/TTg ngày 15 tháng 04 năm 1959 của Thủ
tƣớng Chính phủ quy định thể lệ tạm thời về trƣng dụng ruộng đất.
Về mức và cách tính bồi thƣờng, Nghị định 151/TTg có quy định:
- Đối với ruộng đất nếu khơng thể đổi bằng đất thì sẽ bồi thƣờng bằng một
số tiền bằng từ 1 đến 4 năm sản lƣợng thƣờng niên của đất bị trƣng dụng.
- Đối với nhà c a và kiến trúc thì đƣợc giúp đỡ xây dựng cái khác.
- Đối với hoa màu đã trồng mà chƣa thu hoạch phải bồi thƣờng thiệt hại
đúng mức.

12

download by :