(SKKN mới NHẤT) SKKN một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học

Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc
cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động làm quen
văn học
Phần I.  ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Bác Hồ kính u của chúng ta đã từng nói:
"Trẻ em như búp trên cành.
                             Biết ăn biết ngủ, biết học hành là ngoan."
      Trẻ em là nguồn động viên rất lớn cho người thân, là chủ nhân tương lai
của đất nước. Vì vậy làm thế nào để ni dưỡng nguồn nhân lực này cho gia
đình và cho xã hội, đấy mới là điều quan trọng, đấy mới là điều mà chúng ta
cần phải suy nghĩ. Ngày nay giá trị con người ngày càng được nhận thức
đúng đắn và đánh giá một cách tồn diện, sâu sắc thì cơng tác chăm sóc giáo
dục trẻ càng mang một ý nghĩa nhân văn cụ thể, càng trở thành một đạo lý
của thế giới văn minh. Thấm nhuần lời dạy của Bác, công tác giáo dục luôn
được Đảng và nhà nước quan tâm và coi là quốc sách hàng đầu. Ngành giáo
dục, nhất là cấp học mầm non giữ một vai trò quan trọng trọng việc đào tạo
một thế hệ tương lai của đất nước. Chính bậc học mầm non là nấc thang đầu
tiên, là nền móng của cơng trình giáo dục. để có được một cơng trình tốt, địi
hỏi nền móng phải vững chắc.
         Trong những năm gần đây, cấp học mầm non đã có những bước chuyển
lớn nhằm góp phần đặt nền móng đào tạo con người phát triển tồn diện, có
đủ sức khoẻ, đủ trí tuệ, tài năng là những chủ nhân tương lai của đất nước,
lái con tàu Việt Nam ra đại dương sánh vai các cường quốc năm châu thoả
lòng Bác hằng mong ước. Mục tiêu của giáo dục nầm non chính là đào tạo
giáo dục thế hệ trẻ phát triển toàn diện về "Đức - trí - thể - mỹ", hay nói cách

download by :


khác là giáo dục trẻ phát triển toàn diện về 5 lĩnh vực: Thể chất, nhận thức,

ngôn ngữ, quan hệ tình cảm- xã hội, thẩm mỹ. Để thực hiện được mục tiêu đó
địi hỏi người giáo viên mầm non phải có tấm lịng u nghề mến trẻ một
cách thực sự cùng với lương tâm nghề nghiệp quan tâm chăm sóc giáo dục
trẻ ở mọi lúc mọi nơi. Cung  cấp cho trẻ những kiến thức, trang bị cho trẻ
những hành trang để trẻ có thể vững bước phát triển ở những giai đoạn tiếp
theo.
         Trường mầm non cũng chính là nơi đào tạo, giáo dục trẻ hình thành
những cơ sở ban đầu về nhân cách. Cơ giáo mầm non ln được ví như
là người mẹ thứ hai, hết mực u thương, quý mến dạy dỗ trẻ và là điểm tựa
vững chắc cho trẻ ngày từ buổi học đầu tiên trẻ đến trường, lớp. Là giáo viên
trải qua nhiều năm công tác, tôi ln tự nghiên cứu tìm tịi áp dụng những
phương pháp dạy học tiên tiến, những hình thức đổi mới để nâng cao hiệu
quả chăm sóc giáo dục trẻ, giúp trẻ đạt được cả 5 lĩnh vực nhất là lĩnh vực
phát triển ngơn ngữ.
        Bởi vì theo tơi, lĩnh vực phát triển ngơn ngữ giữ vai trị quan trọng đối
với sự phát triển toàn diện của trẻ, nhất là trẻ 5-6 tuổi. Có ngơn ngữ trẻ dễ
dàng tiếp thu trao đổi những kiến thức mà cơ truyền đạt. Có ngơn ngữ phong
phú trẻ dễ dàng bày tỏ, đưa ra những suy nghĩ, những mong muốn của mình
với người lớn và bạn bè xung quanh. Có ngơn ngữ khả năng giao tiếp của trẻ
cũng phát triển hơn và lĩnh hội kiến thức từ mơi trường sống cũng thuận lợi
hơn. Hay nói cách khác ngơn ngữ chính là phương tiện để trẻ phát triển các
lĩnh vực khác.
    Như Lênin đã từng viết: "Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng
nhất của con người". Cũng như theo Usinxkin thì: "Ngơn ngữ là cơ sở của mọi
sự phát triển trí tuệ và là kho tàng của mọi kiến thức. Tất cả mọi sự hiểu biết
đều bắt đầu từ ngôn ngữ, thông qua ngôn ngữ và cũng trở lại bằng ngôn
ngữ".

download by :

     Ngơn ngữ có vai trị vơ cùng quan trọng đối với con người, nó là đặc trưng
chỉ có ở xã hội lài người để phân biệt với các loài động vật khác. Ngôn ngữ
được sử dụng như một biện pháp của tư duy hay cịn được hiểu ngơn ngữ là
cái vỏ của tư duy, là phương thức biểu đạt, muốn cho người khác hiểu những
suy nghĩ những nhu cầu mong muốn của bản thân qua lời nói.
    Chúng ta đã biết, ngôn ngữ nảy sinh từ nhu cầu giao tiếp, từ hoạt động
giao tiếp của con người. Điều đó có nghĩa là việc trẻ cần giao lưu, trao đổi với
mọi người xung quanh trong những năm đầu đời là vơ cùng quan trọng. Nếu
trẻ khơng được thường xun nói chuyện, khơng được thường xun giao lưu
với người khác thì trẻ sẽ khơng có vốn từ ngữ, cũng như khơng biết cách biểu
đạt những mong muốn của bản thân mình bằng lời nói mà chỉ bằng hành
động. Chính vì vậy đây cũng là nguyên nhân dẫn đến việc chậm phát triển
ngơn ngữ cho trẻ.
           Ngơn ngữ có vai trị rất lớn đối với sự phát triển của trẻ. Ngôn ngữ giúp
trẻ tìm hiểu, khám phá và nhận thức về mơi trường xunh quanh.  Nhờ có
ngơn ngữ, trẻ nhận biết ngày càng nhiều các sự vật, hiện tượng mà trẻ được
tiếp xúc trong cuộc sống hàng ngày, giúp trẻ hình thành, phát triển phong
phú các biểu tượng về thế giới xung quanh. Ngơn ngữ là phương tiện giúp trẻ
hình thành và phát triển tư duy. Ngôn ngữ của trẻ được phát triển dần theo
lứa tuổi trẻ, điều đó sẽ giúp trẻ khơng chỉ tìm hiểu những hiện tượng, sự vật
gần gũi xung quanh, mà cịn có thể tìm hiểu cả những sự vật không xuất hiện
trước mắt trẻ, những sự việc xảy ra trong quá khữ và tương lai. Trẻ hiểu
được những lời giải thích, gợi ý của người lớn, biết so sánh, khái quát và dần
dần hiểu được bản chất của sự vật hiện tượng, hình thành những khái niệm
sơ đẳng. Sự hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh ngày càng rộng lớn hơn.
Nhận thức của trẻ được rõ ràng, chính xác và trí tuệ của trẻ khơng ngừng
phát triển .

download by :

    Thật vậy, phát triển ngôn ngữ cho trẻ nhất là trẻ 5-6 tuổi là một nhiệm vụ
quan trọng trong q trình phát triển tồn diện cho trẻ và cần được chú ý từ
rất sớm. Theo chương chăm sóc giáo dục mầm non hiện nay thì lĩnh vực phát
triển ngơn ngữ quan tâm đến phát triển các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho
trẻ. Hiện nay trong điều kiện kinh tế xã hội phát triển, một bộ phận không
nhỏ trẻ mẫu giáo có vốn từ vựng ít ỏi, sử dụng ngôn ngữ lệch lạc, không đúng
ngữ pháp, Một số trẻ cịn nói lắp, ngọng, sử dụng từ chưa chuẩn, trật tự trong
câu còn lộn xộn, dùng câu tùy tiện khả năng chú ý nắng nghe còn hạn chế nên
làm thế nào để phát triển khả năng nghe, nói, đọc, viết cho trẻ  đặc biệt là trẻ
mẫu giáo lớn. Bản thân tơi ln suy nghĩ và tìm những biện pháphiệu quả với
mong muốn mở rộng vốn từ cho trẻ, giúp trẻ biết cách sử dụng ngơn ngữ
mang tính hình tượng biểu cảm, có thể kể chuyện mạch lạc, theo tình
tiết… Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài "Một số biện pháp phát triển ngôn
ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học"
Phần II.  GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận :
      Ở lứa tuổi này trẻ phát âm còn chưa rõ ràng , hay ê a, ậm  ừ, một số trẻ
vẫn còn phát âm sai những âm thanh khó , những từ có 2-3 âm tiết như : lựu ,
lịu, hươu- hiu, mướp ,mớp, chim chíp , rắn dắn, mỡ mũi,…
 Mục tiêu của công tác chăm sóc giáo dục mầm non phát triển và hình thành
nhân cách cho trẻ , việc phát triển ngôn ngữ  mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp
sẽ giúp cho trẻ dễ dàng tiếp cận  với các môn học khác như : mơn tốn, mơn
tạo hình, chữ cái , mơn âm nhạc ...đặc biệt cho trẻ làm quen với văn học là cho
trẻ hoạt động nhiều để trẻ phát triển vốn từ.
     Vốn từ  của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300-2000 từ. Danh từ và động  từ
trẻ vẫn chiếm ưu thế. tính từ và các loại từ  khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn.
     Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất khơng gian như: Cao thấp,
dài ngắn, rộng hẹp, các từ chỉ tốc độ như : nhanh- chậm,các từ chỉ màu sắc:

download by :


đỏ, vàng, trắng ,đen, ngồi ra các từ có khái niệm tương đối như: hôm qua,
hôm nay, ngày mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số trẻ biết sử dụng các từ
chỉ màu sắc như :Xám, xanh lá cây, tím, da cam.
     Ở lứa tuổi này câu  của trẻ dùng đã chính xác và dài hơn.
  Ví dụ :Câu phức đẳng lập :Tích Chu đi chơi, Tích Chu khơng lấy nước cho
bà,Câu ghép chính phụ :Cháu thích chơi lắp ráp nhà thơi,xây được nhà đẹp thì
bạn Huy lại gỡ ra rồi .
 Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn: tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ dùng từ
trong câu vẫn chưa thật chính xác:
   Ví dụ : Mẹ ơi, con muốn cái dép kia( Phụ huynh cháu Đức kể lại) chủ yếu trẻ
sử dụng câu đơn mở rộng.
      Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuyện có trình tự lơ gic. Thế nhưng
qua tìm hiểu q trình phát triển ngôn ngữ của trẻ lớp cô Thu , tôi so sánh
lớp tơi thì đa phần trẻ vẫn chưa có khả năng kể chuyện mạch lạc có trình tự
lơ gic.
          Trong mỗi tác phẩm văn học, thế giới mới của cuộc sống thực tại bao
gồm thiên nhiên, xã hội, con người được diển tả, biểu đạt, truyền đạt trong
những hình thức đa dạng độc đáo. Văn học nói về thế giới loài vật, cỏ cây, hoa
lá, mọi hiện tượng thiên nhiên, vủ trụ mà trẻ nhìn thấy được, cũng nói về
những gì gần gũi trong mơi trường sống của trẻ như làng q, cánh đồng,
dịng sơng, phiên chợ, lớp học, khu phố,…Qua tác phẩm văn học, trẻ bắt đầu
nhận ra trong xã hội những mối quan hệ, những tình cảm gia đình, tình bạn
tình cơ cháu,…Trẻ cũng dần nhận ra có một xã hội ràng buộc con người với
nhau trong lịch sử đấu tranh cách mạng, trong tình làng nghĩa xóm. Văn học
có thể cần đề cặp đến những lực lượng siêu nhiên như thần linh, ông bụt, cô
tiên, phù thủy, quỷ sứ và cả những phép màu còn tồn đọng trong tâm thức

dân tộc. Đây cũng là đối tượng miêu tả của văn học làm nên sự phong phú,
hấp dẫn của đời sống tinh thần.

download by :


          Nhờ được nghe, tiếp xúc với một số lượng văn học, có những hiểu biết
sơ đẳng về văn học, đó là khả năng mơ tả cuộc sống xung quanh phong phú,
hấp dẫn bằng những dạng thức khác nhau. Bước đầu trẻ sẽ nhận biết được
sự khác nhau về nội dung và hình thức giữa các thể loại thơ, chuyện. Không
những giúp trẻ cảm nhận được cái đặc sắc của cách diễn đạt hình tượng, nhà
sư phạm cịn cần giúp trẻ phân biệt được hình tượng nghệ thuật với hiện
thực, hình thành một số khái niệm văn học như: Thơ, chuyện, nhân vật, hình
ảnh…, giúp trẻ trao đổi những điều đã được nghe và bộc lộ những suy nghĩ
của mình về tác phẩm, nhằm phát triển đời sống tinh thần của trẻ.
          Với truyện kể, ta hãy giúp trẻ nhận ra, nhớ được sắc thái cơ bản trong
giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói các loại nhân vật, giúp trẻ nhận
ra ngôn ngữ đời thường (khẫu ngữ) và ngơn ngữ thơ giàu nhạc tính. Qua tác
phẩn văn học, trẻ quen dần tính chất nhiều ý nghĩa và tinh luyện của ngơn
ngữ văn hố, dần dần tiến tới hiểu được nghĩa thực đến nghĩa bóng, từ nghĩa
văn cảnh đến ý tưởng nhà văn muốn truyền đạt.
          Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp phần mở rộng nhận
thức, phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn
ngữ, phát triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỷ năng đọc và kể tác phẩm.
2. Cơ sở thực tiễn
Năm học 2019-2020 tôi được phân cơng chủ nhiệm nhóm lớp 5-6 tuổi tại khu
trung tâm của trường: Là lớp 5-6 tuổi với số cháu 31, trong đó 18 cháu nữ,
13cháu nam, với độ tuổi đồng đều , 100% trẻ ngoan ngoãn, mạnh dạn, hồn
nhiên, đạt yêu cầu về phát triển thể chất, phát triển nhận thức, phát triển
ngơn ngữ, và tình cảm xã hội, cảm thụ cái hay cái đep trong cuộc sống xung

quanh trẻ .Đó là một thuận lợi lớn để tơi rèn luyện phát triển ngôn ngữ mạch
lạc thông qua môn làm quen với văn học thông qua thể loại truyện kể.
         Là một giáo viên có tinh thần trách nhiệm và đầy lịng nhiệt tình, u
nghề mến trẻ bản thân tơi xác định được mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng

download by :


của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ về nghệ thuật sư phạm và tìm ra các giải
pháp hữu ích nhất .
a. Thuận lợi :
 - Trường học nơi tôi công tác là ngôi trường được xây mới, đạt chuẩn quốc
gia nên thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường giáo
dục sạch đẹp, an toàn cho trẻ.
 - Được sự quan tâm của ban giám hiệu luôn chỉ đạo sát sao với cơng tác
chun mơn. Ln có sự đầu tư và bồi dưỡng cho chuyên môn.
 - Ban giám hiệu luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất, các
phương tiện dạy học hiện đại.
 - Trẻ đã học qua lớp nhà trẻ nên đã có kiến thức và kỹ năng nhất định. Trẻ
mạnh dạn ham học hỏi và thích khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh trẻ.
 - Giáo viên đều đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn, nhiệt tình tâm huyết với
nghề.
 - Ln ln được sự quan tâm, chia sẻ và ủng hộ của phụ huynh
b. Khó khăn.
      Bên cạnh những thuận lợi nêu trên trong q trình giáo dục trẻ do lớp tơi
phụ trách vẫn cịn một số khó khăn vướng mắc trong q trình phát triển
ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi:
Phụ huynh làm nghề tự do, một số làm lao động phổ thơng, làm nơng nghiệp
và một số ở tầng lớp trí thức nên nhận thức của một số phụ huynh về vấn đề
giáo dục nhận thức cho trẻ là không đồng đều và cịn hạn chế.

Bố mẹ khơng có thời gian trò chuyện với con, cho con cơ hội được tự nói lên ý
kiến của mình, trẻ thường bị áp đặt theo ý của người lớn.
Một số trẻ  cịn nói ngọng, còn nhút nhát ngại tiếp xúc với bạn bè, một số trẻ
lần đầu tiên được đến trường nên chưa hòa đồng được với bạn bè trong lớp.

download by :


Xuất phát từ những khó khăn và thuận lợi trên nên tơi đã nghiên cứu và thấy
mình phải quan tâm hơn nữa vấn đề tìm ra các kinh nghiệm phát triển ngôn
ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động văn học.
Bảng khảo sát đánh giá trẻ đầu năm:
Số trẻ chưa
Số trẻ đạt

đạt

N

%

N

%

27

57

20

43

biểu , kể chuyện và đóng kịch.

30

64

17

36

Trẻ kể chuyện theo trí nhớ

26

55

21

45

25

53

22

47

27

57

20

43

Nội dung
Vốn từ của trẻ , nói nhiều câu
có nghĩa đầy đủ, phân biệt
được ý nghĩa một số từ.
Kinh nghiệm sống của trẻ , trẻ
hứng thú tham gia học, phát

Trẻ đã tham gia đóng kịch
Số

thể hiện vai diễn của mình

lượn Trẻ phát âm chính xác , mạch
g trẻ lạc , ít sử dụng ngơn ngữ địa
N=47 phương
 
3. Biện pháp
3.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch và tạo mội trường phát triển ngôn
ngữ theo định hướng lấy trẻ làm trung tâm
a. Xây dựng kế hoạch là 1 bước quan trọng để từ đó giúp giáo viên có
định hướng và đưa ra được nội dung dựa vào khả năng của trẻ để tiến

hành xây dựng giáo án:
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong một năm
như sau :

download by :


- Tháng 9-10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm vị (
Cho trẻ nghe những bài hát , câu chuyện, ca dao..) tôi tạo điều kiện cho trẻ
tập trung chú ý luyện khả năng thính giác thơng qua các bài tập trị chơi:
( Tai ai thính, ai đốn giỏi) sửa sai cho trẻ về lỗi phát âm .
- Tháng 11-12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng ,giải thích
nghĩa của từ khó , cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp : Bà
bảo bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, búp bê ngoan nào.
Phát triển vốn từ cho trẻ thơng qua trị chơi: đố con gì kêu, đố ai kể được
nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai đốn giỏi, đố ai nói ngược
 - Tháng 1-2 tơi đào sâu vấn đề luyện trí nhớ thơng qua các bài thơ, đồng
dao,đặc biệt về những câu chuyện kể nôi cuốn và hấp dẫn gợi cho trẻ sử dụng
câu đơn giản, đủ nghĩa.
- Tháng 3+4+5: tôi xây dựng những trị chơi giúp cho trẻ nói đúng ngữ pháp,
nói mạch lạc, ví dụ: Nói theo mẫu câu như câu truyện “ Cây khế” người anh
tham lam chiếm hết ruộng vườn, nhà cửa, trâu bò ,của 14 cha mẹ để lại. Ví dụ
“Câu truyện Tích chu”Bà biến thành chim vì....trẻ nói bà muốn bà đi tìm nước
uống, hoặc tích chu ham chơi không lấy nước cho bà ...cô lưu ý thay đổi mẫu
câu khác nhau từ câu đơn giản đến câu phức tạp, từ câu phức tạp đến câu
đơn giản, đặt câu từ kết nối tuyện để trẻ có khả năng nói đúng ngữ pháp,
phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ. - Một khi đã có một số vốn từ
phong phú trẻ sẽ tự tin kể chuyện, đóng kịch một cách hứng thú hơn.
b. Xây dựng môi trường ngôn ngữ cho trẻ
     Việc tạo môi trường ngôn ngữ cho trẻ là vơ cùng quan trọng và cần thiết

nó có ảnh hưởng rất lớn đối với kỹ năng phát triển ngôn ngữ của trẻ.
* Môi trường giao lưu ngôn ngữ tích cực:
   Để phát triển khả năng nghe và nói cho trẻ khơng gì nhanh chóng và tích
cực bằng việc thường xuyên cho trẻ nghe và nói. Người giáo viên cần thường
xun trị chuyện với trẻ và khuyến khích trẻ nói. Khi trẻ có khó khăn hay có

download by :


tâm lý ngập ngừng nhút nhát, cơ cần khích lệ, hỗ trợ động viên để trẻ tích cực
trị chuyện. Đặc biệt được tiến hành giữa cô và trẻ, trẻ và trẻ, giữa trẻ vơi mọi
người xung quanh. Khi giao tiếp với trẻ cơ cần phải chú ý đến giọng nói và
thái độ của mình dành cho trẻ như: Nói dịu dàng, dễ nghe, dễ hiểu. Tình cảm
nồng ấm của cơ sẽ khiến trẻ tự tin hơn nhiều.
     Ngồi ra cơ tạo cơ hội để trẻ được nghe các âm thanh khác nhau từ môi
trường như: Nghe hát quan họ ở lễ hội, tiếng đài phát thanh, tiếng chim hót…
Nhằm kích thích thính giác, và các giác quan của trẻ rất lớn.
     Có thể tạo sự giao lưu ngơn ngữ cho trẻ thơng qua các hoạt động đón, trả
trẻ. Khi trẻ được đến lớp hoặc đưa trẻ về với phụ huynh cơ cũng có thể phát
triển ngơn ngữ cho trẻ bằng cách dạy trẻ những câu chào hỏi lễ phép nhắc
nhở trẻ biết  chào người lớn.
     Bên cạnh đó cơ có thể tổ chức các hoạt động kết hợp với lời nói trong các
trị chơi, bài hát, đọc thơ, đóng kịch. Đây là cô hội rất lớn để trẻ trải nghiệm,
vận dụng vốn ngơn ngữ đã tích lũy được vào hoạt động của bản thân, là điều
kiện rất tốt để trẻ phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ. Chú ý cần đảm bảo
tất cả các nhóm trẻ trong lớp đều được tham gia để các nhóm đều phát triển
như nhau. Khi kết thúc hoạt động cô cần tập hợp tất cả các câu từ mà trẻ nói
chưa hợp lý để uốn nắn, động viên nhắc nhở trẻ để trẻ có thể nhận ra và sửa
sai.
* Môi trường chữ viết phong phú:

       Một trong các mục tiêu của phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5- 6 tuổi là: Hình
thành và phát triển ở trẻ khả năng nghe, đọc, phát âm... và một số kỹ năng
cần thiết cho việc học đọc, học viết như: cách lật giở sách, cách cầm bút tô
viết chữ, khả năng phối hợp tay, mắt và tri giác từ trọn vẹn từ trái sang phải,
biết diễn tả sự việc hoặc ý muốn của mình bằng câu đầy đủ một cách mạch
lạc rõ ràng. Là giáo viên trực tiếp dạy trẻ 5 tuổi nhiều năm, tôi nhận thấy

download by :


rằng việc tạo môi trường chữ phong phú quanh trẻ sẽ góp phần tích cực và
có hiệu quả cao trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
      Cần chọn vị trí phù hợp trong lớp học để trẻ hàng ngày được tiếp xúc như:
Dán tên cho các góc, các giá kệ ở các góc, gắn tên lên cây cối, đồ dùng, đồ
chơi… để trẻ được tắm mình trong mơi trường ngơn ngữ tiếng việt.
   Ngồi ra việc xây dựng góc sách truyện cũng là giúp trẻ có thói quen đọc
sách, xây dựng sự đam mê đối với sách của trẻ đây là nền tảng đầu tiên của
văn hóa đọc, hình thành sở thích lành mạnh cho tâm hồn trẻ thơ sau này.

                          Hình ảnh: Góc Bé u văn học
   Cần phải thay đổi những tuýp chữ theo từng chủ đề, sự kiện để làm phong
phú mới mẻ cho trẻ. Đối với trẻ phải sử dụng chữ in thường và hình ảnh minh
họa để giúp trẻ cảm nhận được sự kiện, sự vật hiện tượng mà cơ cần truyền
đạt.
   Có thể kết hợp với phụ huynh để tạo môi trường ngôn ngữ cho trẻ ở gia
đình như nhắc phụ huynh hày dành thời gian để đọc cho con nghe những câu
chuyện, những bài thơ hay hoặc chơi đồ chữ với trẻ để trẻ có sự ham muốn
trong việc làm quen chữ viết kích thích phát triển ngơn ngữ cho trẻ.

download by :

     Biện pháp trên giúp trẻ có được một mơi trường phát triển ngôn ngữ một
cách tự nhiên mà lại hiệu quả.
3.2. Biện pháp 2: Tô chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt:
Việc tổ chức tiết học có ý nghĩa rất quan trọng nó góp phần rất lớn để tạo
hứng thú cho trẻ,giúp trẻ học tốt hơn.
  Tôi vào bài một cách sinh động để gây sự chú ý của trẻ.
   Ví dụ : Chủ điểm :thể giới thực vật , tên bài dạy kể chuyện “ quả bầu tiên”tơi
sử dụng mơ hình sa bàn để gây hứng thú cho trẻ .
    Tổ chức hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm .
   Ví dụ khi trọng tâm là kể chuyện sáng tạo, tơi cho trẻ lựa chọn cách sử dụng
trang phục , đồ dùng phù hợp với nội dung câu chuyện trẻ sẽ kể dựa theo
hình thức khác nhau.
 
 

 
 

download by :


 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
                                             Trẻ say mê kể chuyện      
 3.3. Biện pháp 3: Tạo môi trường chữ viết 
    Tạo môi trường chữ viết phong phú ở trường, trong lớp, nhốm là một biện
pháp để phát triển ngôn ngữ cho trẻ  
 - Cách tạo ra môi trường chữ viết
  + Giáo viên viết vào giấy các từ chỉ đồ dùng, vật dụng,các góc hoạt động
xung quanh lớp.
  Ví dụ: Góc sách/ thư viện  có thể đổi là “Thư viện của bé ” . Chủ đề thế giới
thực vật  thì có thể đổi thành “Hoa và lá”.Chủ đề gia đình đổi thành”Gia đình
của bé ” .        
- Khi tạo môi trường chữ viết cần chú ý:
   +  Khuyến khích trẻ tham gia với giáo viên
   + Khi làm cùng với trẻ ,giáo viên phải hướng dẫn tỉ mỉ.cụ thể
   + Viết các chữ  rõ ràng, dễ đọc,dễ nhận biết

download by :


   + Giáo viên thường xuyên đọc cùng với trẻ các từ đó bất cứ lúc nào có thể.
- Những hoạt động để ghi:
    +   Ở lớp, nhóm nên có một cái bảng dùng để ghi lại các câu hỏi, câu trả lời
của trẻ.
    +  Ghi lại câu chuyện của trẻ vào vở.
    +  Ghi lại lời kể của trẻ vào bức tranh.

- Những hoạt động để đọc:
    + Khuyến khích trẻ đọc theo trí nhớ. Có thể cho trẻ chơi trị chơi “cơ
giáo”.Trẻ đóng vai cơ giáo và đọc chuyện cho học sinh nghe ( những câu
chuyện trẻ đã được làm quen )
    + Đọc sách phải đọc từ trái sang phải, từ trên xuống dưới.
    +  Làm quen với các hành vi của người đọc: cầm sách đúng chiều( sách
không bị ngược), giở sách từ trang đầu đến trang cuối và giở từng trang một.
   +  Làm quen để biết được ý nghĩa của các ký hiệu quen thuộc như ký hiệu
tên trẻ, ký hiệu tên lớp, biểu tượng quảng cáo, ký hiệu giao thông.
 3.4  Biện pháp 4:  Tạo hứng thú cho trẻ với đồ dùng trực quan và trị
chơi 
  Đây là hình thức cơ bản cho trẻ làm quen với văn học. Các tác phẩm văn học
cho trẻ làm quen trong hoạt động này thường nằm trong chương trình, có
nội dung phù hợp với chủ đề đang thực hiện. Thời gian của hoạt động này
thường không nhiều: 30 đến 35 phút có thẻ kéo dài thêm 5 phút. Vỉ vậy trong
giờ hoạt động này tôi sử dụng nhiều hình thức khác nhau để gây hứng thú
cho trẻ giúp trẻ nhanh chóng phát triển ngơn ngữ mạch lạc cho trẻ
* Sử dụng đồ dùng trực quan
     Trong hoạt động này hình thức sử dụng đồ dùng trực quan rất có hiệu quả.
Đồ dùng trực quan có thể là tranh ảnh, mơ hình, sa bàn, rối que, rối bóng,
trang phục, sân khấu, băng đài…

download by :


   Tơi tận dụng các ngun liệu vật liệu có sẵn ở địa phườg như ;sách báo, lịch
cũ, ống lon, chai nhựa, xốp, vải vụn, cành  cây  khô, quần áo cũ nhằm phát
triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Khi kể chuyện tôi dùng những tranh ảnh sáng  tác màu sắc  đẹp để gây hứng
thu cho trẻ nghe , xem  để trẻ biết cách sử dụng và giữ  gìn đồ chơi .

- Đồ dùng trực quan là tranh ảnh:
Ví dụ : Truyện “ Dê con nhanh trí” chủ đề “ Gia đình”
     Đồ dùng trực quan cịn là hình thức để giảng giải từ khó trong nội dung
tác phẩm: thường mỗi bài thơ, câu chuyện lại đem đến cho trẻ một vài từ mới
và cơ sẽ giải thích cho trẻ để trẻ hiểu ý nghĩa của từ mới đó.
- Sử dụng hình thức rối tay để giới thiệu truyện.
   Tay trái của cô là rối dê mẹ, tay phải là rối dê con cơ nói giọng dê mẹ và cử
động tay trái phù hợp với ngữ điệu kể” Con ở nhà cho ngoan! Mẹ đi ra đồng
ăn một ít cỏ tươi để có sữa ngọt cho con bú. Ai gọi của cũng đừng mở nhé !
Nếu khơng thì con Sói vào ăn thịt con đấy!”. Các con hãy đoán xem đố là câu
nói của ai và ở trong câu chuyện gì?
   Truyện “ Dê con nhanh trí” tơi đã kể cho trẻ làm quen hoạt động khác từ
hôm trước nên trẻ đã nắm được nội dung câu chuyện. Vì vậy tơi đã sử dụng
chính những nhân vật trong chuyện và kể trích đoạn một câu nói của dê mẹ
để hỏi trẻ về tên nhân vật và tên truyện để từ đó dẫn dắt để kể lại truyện giúp
trẻ thuộc truyện. Sau giờ hoạt động chung này trẻ đã thuộc truyện cô đã tổ
chức cho trẻ tập đóng kịch và hình thức sử dụng đồ dùng trực quan trong
hoạt động này là mũ, trang phục và sân khấu. Việc thay đổi hình thức khi cho
trẻ làm quen cùng một tác phẩm văn học đã đem lại hiệu quả cao cho cơ và
trẻ.
    Ví dụ: Truyện “ Sự tích cây khoai lang” Chủ đề “ Thực vật”
- Sử dụng đồ dùng trực quan là sa bàn và rối.

download by :


   Mở đầu câu truyện là: “ Trong một túp lều nhỏ ven rừng có hai bà chúa nhà
kia sống bằng nghề đào củ mài để ăn”. Cơ giải thích tử” Túp lều” bằng cách
chỉ vào túp lều cô làm bằng chổi đót. Cơ nói: “ Túp lều” được làm bằng tre
nứa, rơm rạ hoặc lá cọ là nơi ở của gia đình rất nghèo “ Túp lều nhỏ” thì gia

đình càng nghèo khổ hơn.
Như vậy, đồ dùng trực quan sẽ giúp cơ giảng giải được từ khó giúp trẻ hiểu
được từ khó đó.
- Sử dụng đồ dùng trực quan ứng dụng cơng nghệ thơng tin:
Hình thức kể chuyện theo tranh, thiết kế các hình ảnh câu chuyện trên máy
tính được trẻ thích thú vì các nhân vật trong chuyện được cơ thiết kế là
những hình ảnh động .
* Sử dụng trị chơi
Ví dụ: Trị chơi “ Kể lại chuyện theo tranh”
Kể lại truyện theo tranh có rất nhiều hiệu quả vì khi trẻ nhìn vào bức tranh
trẻ sẽ hình dung ra diễn biến câu chuyện một cách đầy đủ từ đó có thể kể lại
truyện mà khơng bị nhầm lẫn . Ở hình ảnh cơ kết hợp lồng chữ viết bằng cách
viết nội dung  câu chuyện ,bài thơ phía dưới của mỗi bức tranh phù hợp với
hình ảnh.
  Ví dụ: Trị chơi “ Kể truyện sáng tạo”
   Hình thức này rất có tác dụng kích thích tuệ duy của trẻ đồng thời cũng
giúp trẻ phát triển ngôn ngữ , phát triển năng lực tri giác cụ thể và trí nhớ .
Xuất phát từ một sự việc hiện tượng diễn ra xung quanh trẻ hay một sự kiện
bất ngờ xảy ra, cũng có thể là chuyện bịa cơ gợi ý, khuyến khích trẻ kể lại sự
việc hay câu chuyện đó theo cách trình bày của một tác phẩm văn học hay sử
dụng cách nói vần những câu nói ngắn để tạo thành bài thơ ngắn. Trẻ biết
chia nhóm kể chuyện tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, nhanh nhẹn và
linh hoạt qua việc biểu diễn hoặc đóng kịch.

download by :


     Qua những ví dụ minh họa ở trên, tơi thấy hình thức sử dụng đồ dùng trực
quan, sử dụng trò chơi trong hoạt động cho trẻ làm quen với văn học là hình
thức rất cơ bản giúp giáo viên  phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ.

3.5. Biện pháp 5: Cho trẻ kể lại truyện, chơi đóng kịch và đóng vai theo
chủ đề.
* Dạy trẻ kể lại truyện :để trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn cảm tác
phẩm văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngơn ngữ
đã có sẵn của các tác giả và của giáo viên. tuy nhiên yêu cầu trẻ khơng học
thuộc lịng câu chuyện , trẻ phải kể bằng ngơn ngữ của chính mình, truyền
đạt nội dung câu chuyện một cách tự do thoải mái nhưng phải đảm bảo nội
dung cốt truyện.
 - Yêu cầu đối với trẻ:
   + Kể nội dung chính của câu chuyện khơng u cầu trẻ kể chi tiết lời kể phải
có cấu trúc ngữ pháp, giọng kể diễn cảm to , rõ ràng, không ê a , ấp úng cố
gắng thể hiện đúng ngôn ngữ đối thoại hay độc thoại
  + Chuẩn bị :  Kể chuyện cho trẻ nghe trước khi kể cô giao nhiệm vụ ghi nhớ 
và kể lại .
  + Tiến hành:
  Đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện .Đàm thoại nhằm mục đích giúp
trẻ nhớ lại nội dung câu chuyện , giúp trẻ xây dựng dàn ý câu chuyện kể , lựa
chọn hình thức ngơn ngữ :cách dùng từ, đặt câu.
  Ví dụ : Truyện cây khế  :Theo con tính cách của người anh như thế nào ?
  +Yêu cầu với câu hỏi  : Đặt câu hỏi về tên nhân vật , thời gian  , khơng gian  ,
hành động chính , lời nói ,cá tính nhân vật , Dê mẹ dặn  dê con như thế nào  ?
Câu hỏi  phải phù hợp với trẻ cả về hình thức và ngữ pháp  .Khi đàm thoại cơ
cần lưu ý giới thiệu cho trẻ biết thêm các từ đồng nghĩa những cụm từ thay
thế để tạo điều kiện cho trẻ lựa chọn từ để kể.

download by :


   Tôi dùng ngôn ngữ ngắn gọn , dễ hiểu , phù hợp  với  nhận thức của trẻ kể
lại nội dung tác phẩm  : Cô kể diễn cảm , lời kể có các mẫu câu cần luyện cho

trẻ ( mới ). Mẫu chuyện của cơ có tác dụng chỉ cho trẻ thấy trước kết quả trẻ
cần đạt được : Về nội dung , độ dài , trình độ câu chuyện .
     Tôi đặc biệt lưu ý khi trẻ kể :
  Trẻ phải quay mặt xuống các bạn , kể với tốc độ vừa phải , giọng rõ ràng , tư
thế tự nhiên . Trong quá trình kể , trẻ đứng sai tư thế , phát âm sai cô nên để
trẻ kể xong mới sửa sai cho trẻ  và cho trẻ sửa lại bằng được mới thôi.
   Khi cô gọi trẻ lên , trẻ không kể , cô nên đặt câu hỏi gợi ý để trẻ trả lời giúp
trẻ nhớ lại truyện, mạnh dạn hơn và có thói quen  giao tiếp tốt  .
   Nếu trẻ qn , cơ có thể nhắc hoặc đặt câu hỏi cho trẻ nhớ . Trẻ kể xong , cô
nhận xét, đánh giá truyện kể của trẻ , không nên để đến cuối giờ trẻ sẽ quên
mất những ưu nhược điểm của mình hay của bạn . Cơ cần nhận xét đúng ,
chính xác để có tác dụng khuyến khích , động viên trẻ , nhận xét cả về nội
dung , ngơn ngữ tác phong .


Chơi đóng vai theo chủ đề :
  Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia vào cuộc nói chuyện với bạn
để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi , trẻ bắt chước các nhân vật mà
trẻ đóng vai , làm cho ngôn ngữ đối thoại của trẻ thêm phong phú và đa
dạng .
    Ví dụ : chủ đề : Gia đình : Nấu ăn : Trẻ tự phân vai chơi của mình : Mẹ đi
chợ , nấu ăn , chăm sóc các con , ba đi làm , ơng bà kể chuyện cho các cháu
nghe .



Chơi đóng kịch :Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một phương pháp tốt để
phát triển ngôn ngữ đối thoại cho trẻ . Nội dung kịch được chuyển thể từ tác
phẩm văn học mà trẻ đã được làm quen . Trẻ làm quen với các mẫu câu văn
học đã được gọt giũa chọn lọc . Khi đóng trẻ cố gắng thể hiện đúng ngữ điệu ,

download by :


tính cách nhân vật mà trẻ đóng , giúp cho ngôn ngữ của trẻ mang sắc thái
biểu cảm rõ rệt .

 
Trẻ rất vui khi tham gia đóng kịch?
 3.6. Biện pháp 6: Thơng qua các hoạt động khác trrong lớp
* Hoạt động ngồi trời:
   Dạy trẻ kể về những sự vật hiện tượng xung quanh cuộc sống hàng ngày,
những điều trẻ đã biết, tưởng tượng... trẻ phải tự lựa chọn nội dung, hình
thức, ngơn ngữ , sắp xếp chúng theo một trình tự nhất định. Tôi chủ yếu tập
cho trẻ kể theo dạng : Kể chuyện miêu tả, kể chuyện theo chủ đề. Ví dụ : miêu
tả hiện tượng thời tiết: trời âm u, mây đen , gió thổi mạnh trời sắp mưa.
* Hoạt động góc :
  Thơng qua hoạt động góc tơi cũng có thể phát triển ngôn ngữ mạch lạc
được cho trẻ:

download by :


        
Giờ hoạt động góc của trẻ
- Dạy trẻ kể theo trí giác: Khơng ngừng phát triển ngơn ngữ độc thoại nên
cho trẻ nói  đúng ngữ pháp tư thể tác phong khi trẻ nói và phát triển các cơ
quan cảm giác. Bởi vì trẻ quan sát tốt mới miêu tả tốt. Mục đích nhằm phát
triển ngơn ngữ mạch lạc cho trẻ phát triển tư duy lơ gíc, khả năng quan sát, 
trẻ tập trung vào đồ chơi.

- Chuẩn bị : Chọn  đồ dùng, đồ chơi phải  đẹp hấp dẫn về hình thức để làm cho
trẻ hứng thú, rung động khi kể .Chọn đồ chơi, vật thật có thể như  : Gương,
lược, khăn , chén ly, cốc, gia súc, gia cầm, thực vật .., chọn tranh nên chọn
tranh có màu sắc tươi sáng bố cục rõ ràng , tổ chức cho trẻ làm quen với
tranh hoặc vật thật xác định màu sắc đặc điểm, cách chơi, cách sử dụng. Ví dụ
:Búp bê của cơ là người anh nhé, cịn của con là gì? Người anh có nhà to,
ruộng vườn , cịn em có gì? khi trẻ kể tơi thường nhắc trẻ phải đứng quay mặt
về phía các bạn , giọng kể phải rõ ràng, tốc độ hợp lý nếu trẻ kể sai hay ngọng
cô để trẻ kể song rồi sửa.
- Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ:

download by :


- Mục đích : Phát triển ngơn ngữ mạch lạc , ghi rõ mẫu  cần luyện . Chọn đề
tài phù hợp với nhận thức và kinh nghiệm của mình. Ví dụ :Ngày mai là ngày
cuối tuần các con ở nhà làm gì? các con chú ý  những việc đã làm hoặc đi chơi
như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tơi chọn hình thức cả lớp tham gia sau đó
cho cá nhân trẻ kể.
_Day trẻ kể chuyện sáng tạo :
 -Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lơ gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, thể hiện rõ
ràng về ngôn ngữ có thể kể bằng mơ hình, hay bằng tranh, có thể hình thức
cơ kể một đoạn , rồi u cầu trẻ kể tiếp, tổ chức nhiều hình thức sinh động
phát huy trí tưởng tượng của trẻ.
3.7. Biện pháp 7 : Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh
- Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết
và phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà
- Vận  động phụ huynh hỗ trợ vật liệu , nguyên liệu như : giấy, sách, những lọ
nhựa, quần  áo cũ, vải vụn ...
- Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với

trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trị chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc
độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm
đúng cho trẻ bắt chước.
  - Tuyên truyền đưới hình thức, bảng tun truyền đẹp,  thay  đổi nơi dung và
hình thức phù hợp với chủ đề. ví dụ :Chủ đề : Thế giới thực vật , tết và mùa
xuân , bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xn, câu thơ, câu
truyện, bài hát, đồng dao...có tổ chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh.
   - Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh để
lơi cuốn trẻ., giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón và trả  trẻ
trao đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truyện trò truyện giúp cho trẻ phát
triển ngôn ngữ mạch lạc
4. Hiểu quả sang kiến khinh nghiệm

download by :


   Qua một số biện pháp đã sử dụng ở trên tôi thấy khả năng phát triển ngôn
ngữ mạch lạc của trẻ đat được kết quả như sau:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Số

Số trẻ chưa

lượng

Số trẻ đạt

đạt

N

%

N

%

44

94

3

6

43

92

4

8

45

96

2

4

Trẻ đã tham gia đóng kịch thể hiện 44

94

3

6

trẻ

Nội dung

N=47

Vốn từ của trẻ , nói nhiều câu có
nghĩa đầy đủ, phân biệt được ý
nghĩa một số từ.
Kinh nghiệm sống của trẻ , trẻ hứng
thú tham gia học, phát biểu , kể

chuyện và đóng kịch.
Trẻ kể chuyện theo trí nhớ

vai diễn của mình

download by :


Trẻ phát âm chính xác , mạch lạc , ít
sử dụng ngôn ngữ địa phương

46

98

1

 
Tác giả: Trần Thị Điệp Trang

download by :

2