N13.TL3- 451211 - Nguyễn Thị Đoan Trang (1)

BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

TIỂU LUẬN HỌC KỲ

MƠN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ
ĐỀ BÀI: 02
Tính tất yếu khách quan và đặc trưng của
nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam hiện nay

HỌ VÀ TÊN

:

Nguyễn Thị Đoan Trang

MSSV

:

451211

LỚP

:

N13 – TL3

Hà Nội, 2021
1

MỤC LỤC

MỤC LỤC........................................................................................................................2
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................3
BÀI LÀM.........................................................................................................................3
1.Khái niệm..............................................................................................................................3
2.Tính tất yếu khách quan của việc phát triển nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam.....................................................................................................................4

2.1.Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp với xu hướng phát triển
khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế giới hiện nay...................................................................4
2.2.Tính ưu việt của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thúc đẩy phát triển đối với
Việt Nam............................................................................................................................................... 4
2.3.Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với nguyện vọng mong muốn dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh của người dân Việt Nam....................................................5

3.Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.....6
3.1. Những đặc trưng chung của nền kinh tế thị trường........................................................................6
3.2. Những đặc trưng riêng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam..........6

KẾT LUẬN.......................................................................................................................9
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................10

2


MỞ ĐẦU
Lịch sử xã hội loài người đã trải qua nhiều mơ hình kinh tế khác nhau như:

nền kinh tế tự nhiên; kinh tế tự cung, tự cấp; kinh tế hàng hóa giản đơn; kinh tế
kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp; kinh tế thị trường. Trong tiến trình
phát triển đó, các mơ hình kinh tế ln có sự vận động và hoàn thiện hơn để đáp
ứng cho yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội và cho đến nay mơ hình kinh tế thị
trường được coi là mơ hình kinh tế có nhiều tính vượt trội so với các mơ hình
khác. Để tìm hiểu rõ hơn về nền kinh tế thị trường, đặc biệt là kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, em xin lựa chọn đề bài: “Tính tất yếu khách quan
và đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay.”
BÀI LÀM
1. Khái niệm
Thị trường là tổng hồ những quan hệ kinh tế trong đó nhu cầu của các chủ
thể được đáp ứng thông qua việc trao đổi, mua bán với sự xác định giá cả và số
lượng hàng hoá, dịch vụ tương ứng với trình độ phát triển nhất định của nền sản
xuất xã hội.
Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế được vận hành theo cơ chế thị trường.
Đó là nền kinh tế hàng hố phát triển cao, ở đó mọi quan hệ sản xuất và trao đổi
đều được thông qua thị trường, chịu sự tác động, điều tiết của các quy luật thị
trường.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế vận hành
theo các quy luật của thị trường, đồng thời góp phần hướng tới từng bước xác
lập một xã hội mà ở đó dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh; có
sự điều tiết của Nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

3


2. Tính tất yếu khách quan của việc phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
2.1. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp

với xu hướng phát triển khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế giới
hiện nay
Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế hàng hố phát triển ở trình độ cao. Khi
có đủ các điều kiện cho sự tồn tại và phát triển, nền kinh tế hàng hóa tự hình
thành. Sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa theo các quy luật tất yếu đạt tới
trình độ nền kinh tế thị trường. Đó là tính quy luật. Ở Việt Nam, các điều kiện
cho sự hình thành và phát triển kinh tế kinh tế thị trường đang tồn tại khách
quan. Do đó, sự hình thành kinh tế thị trường ở Việt Nam là tất yếu khách quan.
Mong muốn dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh là mong
muốn chung của các quốc gia trên thế giới. Do đó, việc định hướng tới xác lập
những giá trị đó trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam là phù hợp và tất yếu
trong phát triển.
Thực tiễn lịch sử cho thấy, mặc dù kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã
đạt tới giai đoạn phát triển cao và phồn thịnh ở các nước tư bản phát triển,
nhưng những mâu thuẫn vốn có của nó khơng thể nào khắc phục được trong
lòng xã hội tư bản, nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đang có xu hướng tự
phủ định, tự tiến hóa tạo ra những điều kiện cần và đủ cho một cuộc cách mạng
xã hội - cách mạng xã hội chủ nghĩa. Do vậy, sự lựa chọn mơ hình kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam là phù hợp với xu thế của thời
đại và đặc điểm phát triển của dân tộ , sự lựa chọn đó khơng hề mâu thuẫn với
tiến trình phát triển của đất nước. Đây thực sự là bước đ , cách làm mới hiện nay
của các dân tộc, quốc gia đang trên con đường hướng tới xã hội xã hội chủ
nghĩa.
2.2. Tính ưu việt của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong
thúc đẩy phát triển đối với Việt Nam
Thực tiễn trên thế giới và Việt Nam cho thấy kinh tế thị trường là phương
thức phân bổ nguồn lực hiệu quả mà loài người đã đạt được so với các mơ hình
kinh tế phi thị trường. Kinh tế thị trường luôn là động lực thúc đẩy lực lượng sản
xuất phát triển nhanh và có hiệu quả. Dưới tác động của các quy luật thị trường,
nền kinh tế luôn phát triển theo hướng năng động, kích thích tiến bộ kỹ thuật 4

công nghệ, nâng cao năng xuất lao động, chất lượng sản phẩm và giá thành hạ.
Xét trên góc độ đó, sự phát triển của kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.
Do vậy, trong phát triển của Việt Nam cần phải phát triển kinh tế thị trường
để thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả, thực hiện mục
tiêu của chủ nghĩa xã hội là “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh.” Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự lựa chọn
cách làm , bước đi đúng quy luật kinh tế khách quan để đi đến mục tiêu của chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam
2.3. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với nguyện
vọng mong muốn dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh của
người dân Việt Nam
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ phá vỡ tính
chất tự cấp, tự túc, lạc hậu của nền kinh tế bao cấp cũ; đẩy mạnh phân công lao
động xã hội, phát triển ngành nghề; tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy
lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ, khuyến khích ứng dụng kỹ thuật cơng
nghệ mới bảo đảm tăng năng xuất lao động, tăng số lượng, chất lượng và chủng
loại hàng hóa, dịch vụ góp phần từng bước cải thiện và nâng cao đời sống của
nhân dân; thúc đẩy tích tụ và tập trung sản xuất, mở rộng giao lưu kinh tế giữa
các vùng miền trong nước và với nước ngồi; khuyến khích tính năng động,
sáng tạo trong các hoạt động kinh tế; tạo cơ chế phân bổ và sử dụng các nguồn
lực xã hội một cách hợp lý, tiết kiệm;... Điều này phù hợp với khát vọng của
người dân Việt Nam về một cuộc sống đủ đầy và thuận tiện, hiện đại.
Như vậy, phát triển kinh tế thị trường đối với nước ta là một tất yếu kinh tế,
một nhiệm vụ kinh tế cấp bách để chuyển nền kinh tế lạc hậu thành nền kinh tế
hiện đại, hội nhập vào sự phân cơng lao động quốc tế. Đó là con đường đúng
đắn để phát triển lực lượng sản xuất, khai thác có hiệu quả mọi tiềm năng của
đất nước để thực hiện nhiệm vụ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Kinh tế

hàng hóa, kinh tế thị trường không đối lập với các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội mà trái lại thúc đẩy các nhiệm vụ đó phát
triển mạnh mẽ hơn.
Thực tiễn những năm đổi mới chỉ ra rằng, việc chuyển sang mơ hình kinh
tế thị trường của Đảng ta là hoàn toàn đúng đắn. Nhờ mơ hình kinh tế đó, chúng
ta đã bước đầu khai thác được tiềm năng trong nước đi đôi với thu hút vốn và kỹ
5


thuật nước ngồi, giải phóng được năng lực sản xuất trong xã hội, phát triển lực
lượng sản xuất, góp phần quyết định bảo đảm nhịp độ tăng trưởng GDP bình
quân hằng năm cao. Hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật và xã hội được tăng
cường. Đời sống của nhân dân được cải thiện, nâng cao tích luỹ xã hội, tạo tiền
đề cho sự phát triển trong tương lai.
3. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam hiện nay
3.1. Những đặc trưng chung của nền kinh tế thị trường
3.1.1. Về chủ thể kinh tế
Các chủ thể kinh tế được tự do sản xuất kinh doanh theo luật pháp và được
bình đẳng khơng phân biệt đối xử. Các chủ thể kinh tế đều có cơ hội để tiếp cận
các nguồn lực phát triển có hiệu quả.
3.1.2. Về thị trường
Thực hiện các giải pháp để tạo lập và phát triển các yếu tố thị trường cơ
bản như thị trường hàng hóa và dịch vụ; thị trường vốn, tiền tệ; thị trường khoa
học, công nghệ; thị trường lao động, thị trường bất động sản và lành mạnh hóa
các yếu tố thị trường đó nhằm tạo điều kiện cho nền kinh tế thị trường phát triển
ổn định, bền vững và bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa.
3.1.3. Về cơ chế vận hành
Tơn trọng tính khách quan của các quy luật kinh tế thị trường; tính năng
động của cơ chế thị trường.

3.1.4. Về vai trò của Nhà nước
Nhà nước điều tiết nền kinh tế thị trường trên cơ sở vận dụng các quy luật
kinh tế của nền kinh tế thị trường vào điều kiện Việt Nam trong bối cảnh hội
nhập kinh tế quốc tế để định hướng phát triển nền kinh tế, tạo lập môi trường
cho nền kinh tế phát triển ổn định, bền vững và hạn chế mặt trái của cơ chế thị
trường.
3.2. Những đặc trưng riêng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
3.2.1.Về mục tiêu
Thứ nhất, về hệ thống mục tiêu phát triển
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ: phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta nhằm mục tiêu phát
6


triển kinh tế - xã hội của đất nước, thực hiện: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh”. Để thực hiện được mục tiêu đó trong phát triển nền kinh
tế thị trường, phải tạo điều kiện để giải phóng mạnh mẽ sức sản xuất và khơng
ngừng phát triển lực lượng sản xuất; phát triển lực lượng sản xuất hiện đại gắn
với xây dựng quan hệ sản xuất mới XHCN phù hợp trên cả ba mặt: sở hữu, quản
lý và phân phối; phát triển kinh tế thị trường để từng bước xây dựng hạ tầng
kinh tế cho chủ nghĩa xã hội; cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân. Mục
tiêu kinh tế - xã hội - văn hóa mà nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta phải đạt là:
Làm cho dân giàu: Nội dung căn bản của dân giàu là mức bình quân GDP
đầu người tăng nhanh trong một thời gian ngắn và khoảng cách giàu, nghèo
trong xã hội ngày càng được thu hẹp.
Làm cho nước mạnh: Thể hiện ở mức đóng góp to lớn của nền kinh tế thị
trường cho ngân sách quốc gia; ở sự gia tăng ngành kinh tế mũi nhọn; ở sự sử
dụng tiết kiệm, có hiệu quả các nguồn tài nguyên quốc gia; ở sự bảo vệ mơi

trường sinh thái, bảo vệ các bí mật quốc gia về tiềm lực kinh tế, khoa học, công
nghệ và an ninh, quốc phịng.
Làm cho xã hội cơng bằng, văn minh: Thể hiện ở việc xử lý các quan hệ lợi
ích ngay trong nội bộ nền kinh tế thị trường, ở đó việc góp phần to lớn vào giải
quyết các vấn đề xã hội, ở việc cung ứng các hàng hóa và dịch vụ có giá trị
khơng chỉ về kinh tế mà cịn có giá trị cao về văn hóa, xã hội.
Thứ hai, về mục tiêu chính trị
Làm cho xã hội dân chủ, biểu hiện ở chỗ dân chủ hóa nền kinh tế, mọi
người, mọi thành phần kinh tế có quyền tham gia vào hoạt động kinh tế, vào sản
xuất kinh doanh, có quyền sở hữu hợp pháp về tài sản của mình; quyền của
người sản xuất và người tiêu dùng được bảo vệ trên cơ sở pháp luật của nhà
nước.
3.2.2. Về chế độ sở hữu và các thành phần kinh tế
Nền kinh tế có nhiều thành phần, với nhiều hình thức sở hữu. Các thành
phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành
mạnh với nhau trên cơ sở pháp luật của nhà nước, trong đó kinh tế nhà nước giữ
vai trò chủ đạo và kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành
nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân; chế độ công hữu về tư liệu sản
7


xuất chủ yếu, từng bước được xác lập và sẽ chiếm ưu thế tuyệt đối khi chủ nghĩa
xã hội về cơ bản được xây dựng xong.
3.2.3. Về chế độ phân phối
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, thực
hiện phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu; đồng thời
có các hình thức phân phối khác nữa (phân phối theo vốn, theo tài năng cùng các
nguồn lực khác đóng góp vào sản xuất kinh doanh), vừa khuyến khích lao động,
vừa bảo đảm phúc lợi xã hội cơ bản, bảo đảm sự phân phối công bằng, hợp lý và

hạn chế sự bất bình đẳng trong xã hội.
3.2.4. Về vai trò quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sự quản lý và điều tiết
nền kinh tế của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam. Vì vậy, sự quản lý của nhà nước trong nền kinh tế thị
trường phải định hướng cho nền kinh tế phát triển có hiệu quả trên cơ sở đảm
bảo lợi ích quốc gia, lợi ích của nhân dân lao động thơng qua hệ thống pháp luật,
chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế, xã hội. Đồng
thời, có sử dụng cơ chế thị trường (vận dụng các quy luật kinh tế thị trường để
đưa ra những công cụ tác động vào thị trường) kích thích sản xuất, giải phóng
sức sản xuất, phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế thị
trường.
Sự quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế thị trường
nhằm giải quyết mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng
xã hội, cải thiện đời sống nhân dân. Nhà nước thực hiện chính sách xã hội, một
mặt, khuyến khích làm giàu hợp pháp, mặt khác phải thực hiện xóa đói, giảm
nghèo.
3.2.5. Về nguyên tắc giải quyết các mối quan hệ chủ yếu
Kết hợp ngay từ đầu giữa lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất, bảo đảm
giải phóng sức sản xuất; xây dựng lực lượng sản xuất kết hợp với củng cố và
hoàn thiện quan hệ sản xuất mới XHCN, nhằm phục vụ cho phát triển sản xuất
và cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; giữa phát triển sản xuất với từng
bước cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân; giải quyết tốt các vấn đề xã hội
và công bằng xã hội, ngăn chặn các tệ nạn xã hội; giải quyết tốt các nhiệm vụ
chính trị, xã hội, văn hóa, mơi trường và an ninh, quốc phịng.
3.2.6. Về tính cộng đồng và tính dân tộc
8


Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta mang tính cộng

đồng cao theo truyền thống của xã hội Việt Nam, phát triển kinh tế thị trường có
sự tham gia của cộng đồng và vì lợi ích của cộng đồng, hướng tới xây dựng một
cộng đồng xã hội Việt Nam giàu có, đầy đủ về vật chất, phong phú về tinh thần,
dân chủ, công bằng, văn minh, đảm bảo cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho
nhân dân.
3.2.7. Về quan hệ quốc tế
Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta dựa vào sự phát huy tối đa
nguồn lực trong nước và triệt để tranh thủ nguồn lực nước ngoài theo phương
châm “Kết hợp sức mạnh của dân tộc và sức mạnh của thời đại” và sử dụng các
nguồn lực đó một cách hợp lý, đạt hiệu quả cao, để phát triển nền kinh tế đất
nước với tốc độ nhanh, hiện đại và bền vững.
Như vậy, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta vừa
mang tính phổ biến (đặc trưng chung) của mọi nền kinh tế thị trường; vừa có đặc
trưng riêng của tính định hướng xã hội chủ nghĩa. Hai nhóm nhân tố này cùng
tồn tại, kết hợp và bổ sung cho nhau. Trong đó, nhóm đặc trưng chung đóng vai
trị là động lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển, nhóm đặc trưng riêng đóng vai
trị hướng dẫn nền kinh tế phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
KẾT LUẬN
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nội dung
quan trọng trong đường lối đổi mới toàn diện đất nước của Đảng được thực hiện
35 năm qua và cũng là một trong những yếu tố quan trọng nhất đóng góp vào
những thành tựu đạt được của đất nước. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới của
nền kinh tế Việt Nam để đạt tốc độ tăng trưởng nhanh, bền vững, Đảng và Nhà
nước cần nghiên cứu, xem xét những vấn đề đặt ra để hoàn thiện hơn thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

9


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ giáo dục và đào tạo, “Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lê nin (Dành
cho bậc Đại học – không chuyên Lý luận chính trị)”, Hà Nội, 2019.
2. Bộ giáo dục và đào tạo, “Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lê nin (Dành
cho các khối ngành không chuyên Kinh tế - Quản trị kinh doanh trong các
trường đại học và cao đẳng)”, Hà Nội, 2019.
3. Tạp chí Cộng sản, “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt nam”, ngày 18/07/2021,
nguồn: />4. />5. />t-trien-kinh-te-thi-truong-dinh-huong-xa-hoi-chu-nghia.aspx

10