một số kết luận rút ra từ thực tế sử dụng đầu đề bài báo hiện nay

Phần mở đầu
1. Tính thiết thực của đề tài
Mỗi ngày, công chúng báo chí đợc tiếp nhận thông tin từ nhiều nguồn
khác nhau, trong đó báo in đợc coi là một loại hình thông tin hiệu quả nhất.
Cầm một tờ báo trên tay, dù quen hay lạ, độc giả bao giờ cũng lớt qua xem có
thông tin gì mới, sau đó mới tìm những chuyên mục yêu thích. Việc nhanh
chóng tìm ra thông tin mới lạ nhiều khi không phải qua việc đọc hết nội dung
một tin, bài mà là nhờ những đầu đề bài báo. Chính những đầu đề ấy tên
gọi của bài báo sẽ trả lời cho độc giả thông tin họ cần biết.
Bản chất của báo chí là thông tin và thông tin đó có tính chats hai chiều
( báo chí thông tin cho công chúng và đợc thông tin lại qua phản hồi). Để
thông tin báo chí có hiệu quả thì với bất cứ tác phẩm báo chí nào cũng phải
hay về nội dung và hấp dẫn về hình thức. Hiệu quả đó bao giờ cũng phụ thuộc
nhiều yếu tố: thông tin sự kiện, thể loại, cách diễn đạt, cách đặt đầu đề trong
đó đầu đề là yếu tố đặc biệt quan trọng. Đầu đề là cái tác động thị giác đầu
tiên đối với độc giả. Nó vừa là nội dung, vừa là hình thức của tờ báo, do đó bài
báo có đợc ngời đọc quan tâm, chú ý hay không phụ thuộc rất nhiều vào đầu
đề. Đọc báo là để tìm kiếm thông tin, cho nên càng tìm đợc thông tin trong
thời gian ngắn nhất, độc giả càng có cơ hội thu nhận đợc nhiều thông tin từ
nhiều bài, nhiều tờ báo khác nhau. Đối với báo chí, đầu đề phải là cách thể
hiện thông tin và có sức hấp dẫn tốt nhất để kích thích, thôi thúc độc giả đến
với bài báo.
Đầu đề tởng nh nằm ngoài bài báo nhng thực chất lại có mối quan hệ mật
thiết với bài báo. Bài báo chứa thông tin gì thì đầu đề phải khái quát đợc thông
tin đó một cách đầy đủ nhất, cho nên, đầu đề cũng có ý nghĩa quan trọng nh
thông tin trong bài. Vì vậy, nghiên cứu đầu đề là công việc gắn liền với thực tế
hoạt động báo chí và mang tính thực tiễn cao. Đó cũng là công việc để hoạt
động thông tin của báo chí hiệu quả hơn.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Trớc khoá luận này đã từng có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết về
đầu đề bài báo từ nhiều góc độ khác nhau.

Về công trình nghiên cứu, có thể kể đến đầu tiên là cuốn Ngôn ngữ báo
chí của PGS.TS Vũ Quang Hào (NXB ĐHQG, 2001) trong đó có một phần
nghiên cứu tơng đối đầy đủ về đầu đề bài báo. Bên cạnh đó cũng có nhiều
1
khoá luận tốt nghiệp, nghiên cứu khoa học về vấn đề này: Nguyễn Thu Hà,
Về những khiếm khuyết của một số tít báo tiếng Việt theo cách nhìn của ngôn
ngữ học, Luận văn cử nhân (ngắn hạn), Khoa Báo chí, ĐH Tổng Hợp,
H.1994; Nguyễn Đức Thắng, Tính hấp dẫn của tít báo Việt ngữ, Luận văn
tốt nghiệp, Khoa Báo chí, ĐH Tổng Hợp, H.1995; Trần Đỗ Thuỳ Ngân, Khảo
sá tít báo tiếng Anh ở Việt Nam, Khoá luận tốt nghiệp (Hệ chính quy VB2),
Khoa Báo chí, ĐHKHXH&NV, H., 2003
Về những bài viết, có thể kể đến nhiều bài viết về đầu đề bài báo hoặc
vấn đề có liên quan đến đầu đề bài báo trên tạp chí Ngôn ngữ: Hồ Lê, Nhờ
đâu những tiêu đề bài viết có sức hấp dẫn, số phụ, 1982; Nguyễn Thị Thanh
Hơng, Một số nhận xét về đặc điểm ngôn ngữ của các đầu đề trong báo chí
tiếng Anh hiện đại, số 9/2001
Có thể nói đó là những công trình nghiên cứu khá đầy đủ và đã cung cấp
đợc cái nhìn toàn cảnh về đầu đề báo chí ở Việt Nam. Tuy nhiên những công
trình này mới chỉ dừng lại ở mức khảo sát để tìm ra những thủ pháp đặt đầu đề
thông thờng hay những khiếm khuyết của một số loại đầu đề mà cha đi sâu
vào mới quan hệ giữa tên và bài. Nhng dù sao đây cũng là những tài liệu bổ
ích có giá trị tham khảo để chúng tôi hoàn thành tốt khoá luận này.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích lớn nhất của chúng tôi là tìm hiểu về thực tế sử dụng đầu đề bài
báo hiện nay thông qua khảo sát một số đầu đề, phân tích nội dung để tìm ra
mối quan hệ giữa bài và đầu đề, từ đó đánh giá chất lợng, hiệu quả và rút ra
những kết luận, nêu những đề xuất nhằm nâng cao chất lợng của đầu đề bài
báo trên báo chí.
Từ sau ĐH VI của Đảng, báo chí nớc ta đã phát triển nhanh chóng cả về
chất lợng và số lợng. Báo chí ngày càng phong phú hơn về nội dung thông tin,

hấp dẫn về hình thức thể hiện đã đem đến cho công chúng lợng thông tin dồi
dào, hấp dẫn và bổ ích. Bên cạnh những thành tựu đã đạt đợc, báo chí cũng có
không ít những hạn chế cần xem xét, chỉnh đốn lại. Trong những hạn chế đó
phải kể đến việc sử dụng ngôn từ trên báo chí. Sự tuỳ tiện trong ngôn ngữ dẫn
đến sự thiếu chính xác về câu từ và khó hiểu về cách diễn đạt đang ngày càng
phổ biến. Bằng chứng là đã có nhiều độc giả phản hồi, nhiều nhà nghiên cứu
lên tiếng về tình trạng này. Về chủ thể, nhiều tờ báo cũng đã mở hẳn chuyên
mục hoặc ra nội san nêu những trờng hợp sử dụng cha chính xác về câu từ
trong bài viết cũng nh trong cách đặt đầu đề. Rõ ràng, cùng với sự chính xác
2
về thông tin thì sự chuẩn mực trong ngôn ngữ thể hiện là điều rất quan trọng.
Một đầu đề tốt thì trớc tiên phải chuẩn xác về ngôn từ. Do đó, làm trong sáng
ngôn ngữ báo chí nói chung và đầu đề bài báo nói riêng cũng là làm trong
sáng ngôn ngữ Tiếng Việt là nhiệm vụ cần thiết và cấp bách hơn bao giờ hết.
Vì vậy, trong khuôn khổ là một khoá luận tốt nghiệp, chúng tôi không có tham
vọng thống kê toàn bộ đầu đề bài báo đợc sử dụng hiện nay mà cố gắng tập
trung vào những đầu đề có tần số xuất hiện lớn, qua đó làm rõ phần nào về
thực tế sử dụng đầu đề bài báo trên báo chí hiện nay.
4. Phơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận của khoá luận tốt nghiệp này là chủ nghĩa Mác Lênin và
t tởng Hồ Chí Minh cùng những đờng lối, quan điểm, chính sách của Đảng,
nhà nớc ta về báo chí. Cơ sở thực tiễn của chúng tôi là tổng hợp những đầu đề
bài báo, so sánh tần số xuất hiện của từng loại trên mỗi tờ báo và phân tích về
nội dung và đầu đề.
Các thao tác chúng tôi sử dụng:
- Thao tác tổng hợp, so sánh.
- Thao tác thống kê
- Thao tác phân tích.
5. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu
Hàng ngày có rất nhiều loại báo, tạp chí xuất hiện, mỗi tờ báo lại có tới

hàng chục, hàng trăm đầu đề bài báo. Trớc một khối lợng lớn đầu đề nh vậy,
việc nghiên cứu quả là không dễ dàng. Do vậy, đối tợng khoá luận của chúng
tôi là những đầu đề có tần số xuất hiện lớn trên 3 tờ báo: Hànộimới hàng ngày,
Tuổi trẻ hàng ngày và Lao động cuối tuần.
- Báo Hà nội mới - cơ quan ngôn luận của Đảng bộ và nhân dân thủ đô,
là tờ báo địa phơng lớn nhất, hàng ngày đem đến cho ngời dân Hà Nội và cả
nớc những thông tin về mọi mặt hoạt động của đời sống chính trị, kinh tế, văn
hoá, xã hội.
- Báo Tuổi trẻ, cơ quan của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Là
tờ báo có số lợng phát hành lớn, nội dung phong phú, đặc sắc cùng với phong
cách thể hiện tốt đã làm cho tờ báo này trở nên hấp dẫn, đợc nhiều tầng lớp
công chúng quan tâm.
- Báo Lao động cuối tuần. Đây là một ấn bản của báo Lao động cơ
quan TW của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam. Với phơng hớng đứng trên
3
quan điểm lập trờng của Đảng cộng sản Việt Nam để nói lên tiếng nói của ng-
ời lao động, Lao động cuối tuần là một tờ báo có sức hấp dẫn bạn đọc bằng sự
đa dạng hóa thông tin, bổ ích cho ngời đọc. Đây cũng là một trong số ít các tờ
báo có lợng phát hành cao.
Kết cấu của khoá luận gồm:
Ngo i Phần mở đầu & Phần kết luận.
Chơng I Lý luận chung về đầu đề bài báo trên báo chí
Chơng II Thực tế sử dụng đầu đề bài báo hiện nay
Chơng III Một số kết luận rút ra từ thực tế sử dụng đầu đề bài báo
hiện nay
Chơng I
Lý luận chung về đầu đề bài báo trên báo chí
1. Khái niệm
Đầu đề là tên gọi của bài báo, nó còn có nhiều cách gọi khác nh nhan đề,
tiêu đề, tựa đề, tên bài. Về mặt thuật ngữ, đầu đề bài báo là nghĩa tiếng Việt

của thuật ngữ tít (từ mợn tiếng Pháp Titre và tiếng Anh Title). ở đây chúng tôi
dùng thuật ngữ đầu đề vì nó là phiên âm của tiếng Việt, do đó phù hợp với
cách viết, cách đọc của ngời Việt hơn. Mặt khác, nếu dùng thuật ngữ tít thì từ
góc độ ma-két báo, tít có nhiều cách gọi: tít đầu trang, tít bài, tít phụ trên, tít
phụ dới, tít dẫn vì thế khi dùng thuật ngữ tít để chỉ tên bài thì thờng dễ nhầm
với những loại khác. Còn khi sử dụng thuật ngữ đầu đề là chỉ tít lớn của bài,
nghĩa là chỉ có một cách hiểu là tên bài báo mà thôi.
2. Mối quan hệ giữa đầu đề và bài báo
- Xét về vị trí, đầu đề thờng đợc đặt ở nhiều nơi khác nhau sao cho độc
giả dễ dàng nhận ra bài báo. Tùy theo cách trình bày của hoạ sĩ mà đầu đề có
thể đợc đặt ở đầu bài, giữa bài hoặc đợc đặt lọng vào ảnh. Để phân biệt giữa
tên và bài báo, đầu đề thờng đợc in với co chữ lớn hơn theo nhiều kiểu phông.
Do vậy, đầu đề thờng chiếm diện tích lớn trên mặt báo.
- Về nội dung, đầu đề là sự khái quát toàn bộ thông tin của bài trong một
giới hạn ngôn từ nhất định, cho nên đó là một bộ phận rất quan trọng của bài
báo. Nội dung bài báo nói tới sự kiện, hiện tợng gì thì đầu đề sẽ tóm tắt những
thông tin đó thành một câu đơn giản, ngắn và đủ ý. Do vậy, đầu đề phụ thuộc
rất nhiều vào nội dung của bài. Còn đầu đề lại nh một lời mời chào, giới thiệu
nhanh nhất, tốt nhất tới độc giả để họ chú ý và đọc bài báo. Thông tin đặc sắc
4
sẽ tạo đợc đầu đề hấp dân, còn đầu đề tốt sẽ lôi kéo ngời đọc đến với tác phẩm
đó. Sự phụ thuộc và tác động qua lại lẫn nhau đã khiến đầu đề và bài báo
không thể tách rời và có mối quan hệ hữu cơ đặc biệt.
3.Vai trò của đầu đề
Trong thời đại báo chí phát triển nh hiện nay, hàng ngày chúng ta đợc
tiếp nhận một lợng thông tin khổng lồ từ nhiều nguồn khác nhau. Đứng trớc
một khối thông tin đồ sộ nh vậy, không phải ai cũng có điều kiện tìm hiểu hết
đợc, mà với nhiều ngời, họ chỉ chú ý tới những đầu đề hấp dẫn hoặc thông tin
họ quan tâm. Do đó, khi đọc bất kỳ tờ báo nào, việc đầu tiên của độc giả là th-
ờng lớt qua các đầu đề ở trên mỗi bài báo hoặc ở trên trang nhất của các tờ

báo hay phần mục lục của các tạp chí bởi lẽ ngay trong những đầu đề của các
bài báo ấy đã tiềm chứa những giá trị thông tin căn bản đợc dồn nén trong một
số lợng đơn vị từ ngữ ngắn gọn và hàm súc [1, 31].
Đầu đề giống nh biển hiệu của một cửa hàng, hay sự chỉ dẫn trên đờng
[2, 22]. Nó giúp độc giả biết bài báo thông tin điều gì, cũng nh biển hiệu cho
biết cửa hàng bán cái gì, hay sự chỉ dẫn trên đờng cho biết ngời ta đang và sẽ
đi trên con đờng nào. Với nhiệm vụ tóm tắt thông tin một cách đầy đủ nhất,
đầu đề bài báo phải đợc thể hiện sao cho hấp dẫn và gây ấn tợng với độc giả
ngay từ đầu.
Một tờ báo đợc coi nh một cửa hàng mà trong đó mỗi bài báo là một món
hàng. Để thu hút khách hàng, cửa hàng đó cần phải bắt mắt từ vẻ ngoài và
phải phong phú về sản phẩm. Cũng nh thế, một tờ báo muốn có nhiều độc giả
cần đợc chú trọng về hình thức và hấp dẫn về nội dung thông tin. Sự chăm
chút đó phải đợc bắt đầu từ mỗi bài báo. Bởi vậy, muốn thu hút độc giả và
khuyến khích họ đọc báo, ngời làm báo cần phải sử dụng một tổng thể các kỹ
thuật nhằm kích thích sự chú ý của độc giả. Trong đó, đầu đề bài báo là yếu tố
đợc đặc biệt chú trọng. Theo nhiều công trình điều tra xã hội học, hơn 70%
ngời đọc báo bị thu hút bởi sức hấp dẫn của đầu đề [3, 16]. Một đầu đề tốt hay
dở thì chỉ cần liếc mắt qua cũng đủ để có một ý niệm tổng quát. Vì vậy, cần
phải dành cho đầu đề sự chăm sóc đặc biệt. Một đầu đề dở đợc đặt cho một
bài báo hay sẽ mang tội huỷ hoại, là một sự láng phí. Ngợc lại, một bài báo tồi
cũng có thể đợc cứu nhờ một đầu đề hay [4, 126].
Hiểu đợc vai trò và ý nghĩa quan trọng của đầu đề bài, nhà báo phải biết
cách thể hiện đầu đề sao cho cái thần của nội dung thông tin phải đợc diễn đạt
bằng ngôn từ đẹp và ngắn gọn
3. Đặc trng, đặc điểm của đầu đề bài báo
5
Theo Ngôn ngữ báo chí [5, 170-171] của PGS.TS Vũ Quang Hào, đầu
đề bài báo có những đặc điểm:
- Đầu đề bài báo có số lợng rất lớn bởi mỗi trang báo có đến hàng chục

thậm chí hàng trăm đầu đề.
- Do số lợng lớn nh vậy nên ngoại trừ những đầu đề có tên đặc biệt, hấp
dẫn thì độc giả thờng khó có thể nắm bắt và lu nhớ đợc. Khi đã không nhớ tên
bài , họ cũng khó có thể nhớ đợc nội dung bài.
- Đầu đề bài báo tồn tại cùng với sự tồn tại của bài báo, trong khí đó thời
gian tồn tại của bài báo khá ngắn ngủi, bởi vậy đầu đề báo cũng chỉ sống
trong khoảng thời gian giữa hai kỳ ra báo, thậm chí bị quên ngay sau khi độc
giả vừa đọc xong bài báo.
- Do đặc điểm của báo là thông tin nhanh, gọn, chính xác và đòi hỏi sự
hấp dẫn cao nên yêu cầu của đầu đề bài báo cũng phải chính xác, hấp dẫn và
có khả năng níu mắt ngời đọc ngay khi họ vừa cầm tờ báo.
- Bài báo muốn thu hút sự chú ý của ngời đọc, trớc hết phải thông qua
đầu đề bài báo. Chính vì vậy, đầu đề bài báo có nhiệm vụ và vai trò rất lớn
quyết định đến sự thành công của bài báo.
4. Tính chất của đầu đề bài báo
Theo Loic Hervouet, một đầu đề hay và hiệu quả đòi hỏi nhiều tính chất
và không thể thoả mãn mọi tính chất đó trong một đầu đề. Đầu đề hấp dẫn làm
cho ngay cả độc giả lời nhất cũng không cỡng lại nổi. Những tính chất đó là:
+ Đầu đề phải rõ ràng và dễ hiểu, tức là phải làm sao để độc giả có thể
hiểu ngay lập tức. Để làm đợc điều này thì khi đặt đầu đề, tác giả phải tránh
các từ trừu tợng, các từ viết tắt, các từ chuyên môn, các từ dễ gây hiểu lầm.
+ Thứ hai, đầu đề phải ngắn và năng động, nghĩa là phải viết thật ngắn,
trực tiếp, loại bỏ các yếu tố thừa nh: tính từ, trạng từ hay các yếu tố lặp, và
dùng câu khẳng định hơn là câu nghi vấn.
+ Đầu đề phải chính xác và chứa thông tin. Không đặt đầu đề chung
chung, theo kiểu Thể thao cũng là một cách giải trí, hay nửa vời theo kiểu
Một dân tộc không bị mắc ung th (dân tộc nào, phải nói rõ ra luôn). Khi đặt
đầu đề phải dựa vào nội dung thông tin và không đợc nhầm đầu đề với chuyên
mục.
+ Cuối cùng, tác giả cho rằng đầu đề phải thích đáng. Nghĩa là nó phải

chỉ ra đợc thông tin độc đáo ở chỗ nào và nhất thiết phải phù hợp với nội dung
bài báo. Để biết một đầu đề có thực sự thích đáng không thì tự mình đặt ra câu
hỏi: Dùng đầu đề này cho một bài báo khác có đợc không? Trong sáu tháng
6
nữa dùng đầu đề này có đợc không? Nếu cả hai câu trả lời là có thì rõ ràng
là đầu đề đó không thích đáng. Không đặt những đầu đề hấp dẫn cho một bài
báo chẳng có gì quan trọng. Đầu đề phải có tỉ lệ cân xứng với độ dài của bài
báo. [6, 72-75]
Đây cũng chính là những yêu cầu và kỹ năng mà bất cứ nhà báo nào khi
đặt đầu đề cho tác phẩm báo chí cũng phải chú ý đặc biệt. Bởi nếu muốn độc
giả quan tâm tới bài báo của mình thì điều đầu tiên là tác giả phải biết cách
níu giữ mắt họ bằng chính những đầu đề hấp dẫn.
5. Các dạng đầu đề bài báo
- Về các dạng, Loic Hervouet cho rằng có 3 dạng đầu đề mà nhà báo có
thể lựa chọn cho phù hợp với dạng bài viết của mình. Đó là:
+ Đầu đề thông báo:
Tham vọng duy nhất của loại đầu đề này là cung cấp thông tin chính cho
độc giả (). Đầu đề này phải tóm tắt đợc toàn bộ bài báo trả lời một cách đơn
giản một số trong các câu hỏi cơ bản (Ai? Cái gì? ở đâu? Khi nào? Nh thế
nào? Tại sao?) () Nhà báo phải lựa chọn cẩn thận thông tin nào sẽ đa lên làm
đầu đề bài báo, và làm đầu đề theo quy tắc đã nêu trên. Cũng theo tác giả, với
loại này thì đặt đầu đề là công việc nhàm chán nhng cũng không hoàn toàn dễ.
Trớc hết, phải tìm cho đợc cốt lõi thông tin, sau đó chọn lựa từ ngữ. Không thể
trả lời hết sáu câu hỏi cơ bản, nhng phải u tiên cho Nh thế nào? và Tại sao?.
Cuối cùng là cô đọng thông tin trong một dòng sau khi đã loại bỏ hết những
yếu tố thừa.
+ Đầu đề kích thích:
Loại đầu đề này chỉ chứa một vài yếu tố liên quan đến chủ đề của bài báo,
mục đích chính là làm cho độc giả tò mò, muốn đọc ngay lập tức. Nói tóm lại,
nó phản ánh cái thần của bài báo, hơn là nội dung bài báo. Với loại này, tất

cả phụ thuộc trí tởng tợng, nhà báo phải chú ý đến cả nội dung và hình thức
của đầu đề. Và chú ý không để cho xu hớng rẻ tiền lấn át.
+ Đầu đề hỗn hợp:
Theo tác giả, đây là loại thờng đợc dùng nhất. Đó là sự hoà hợp của cả hai
loại trên, tức là vừa cung cấp thông tin, lại vừa gợi trí tò mò. [6, 76-77]
- Quan niệm về vấn đề này, hai nhà báo M. Voirol và J. L. Lagardette cũng
thừa nhận có 3 dạng đầu đề trên.
Theo J. L. Lagardette, chất lợng chủ yếu của đầu đề mang thông tin là
chứa đựng phần chính của thông tin theo nghĩa chính xác và rõ ràng của nó.
Các tít đó cần phải đặc trng, tiêu biểu, phù hợp, cân đối với độ dài của phần
7
nội dung. Với những đầu đề gây chú ý thì không nhất thiết phải là tóm tắt
các thông tin chứa đựng trong phần nội dung. Chúng nêu bật tinh thần hơn là
vấn đề cụ thể, và đợc nhằm để kích thích tính tò mò [4, 127-130].
Còn nhà báo M. Voirol cũng cho rằng, đầu đề thông báo mang đến cho
độc giả, khán giả và thính giả phần quan trọng của thông tin. Phần lớn các tít
của các tờ nhật báo () đều thuộc loại này. Còn những đầu đề gây kích động
ít mang thông tin hơn là muốn thể hiện một kiểu gây ấn tợng. Nó làm cho
độc giả ngạc nhiên, tò mò và đôi khi gây cời. (). Tác giả cho rằng, loại đầu
đề này có u điểm là ngắn và gây ấn tợng (thờng là từ ba đến năm từ). Nhợc
điểm của nó là ít thông tin. Chính vì vậy, trong các tờ nhật báo nó luôn đợc kết
hợp với các tít phụ ở trên hoặc những tít phụ mang tính thông tin ở dới và
trong các tờ tạp chí nó luôn đợc sử dụng thêm một chiếc mũ ngoặc vuông để
giải thích. Tác giả cũng nhấn mạnh, loại đầu đề này phải thể hiện một cách
trung thực nội dung của bài báo, và nó đặc biệt cần thiết khi tít của bài báo
muốn viết theo kiểu nớc đôi, mập mờ. [2, 23-26]
6. Chức năng của đầu đề
6.1/Chức năng của báo chí
Đầu đề có tầm quan trọng và mối quan hệ hữu cơ không thể tách rời với
bài báo thì điều đầu tiên đối với đầu đề là phải thực hiện đợc đặc trng và chức

năng của báo chí nói chung. áp dụng lý thuyết Cơ sở lý luận báo chí truyền
thông, chức năng của báo chí đợc chia thành 3 nhóm chức năng cơ bản sau:
[7, 68-93]
6.1.1/ Chức năng t tởng
Là nhóm chức năng có vai trò đặc biệt quan trọng của báo chí. Bất cứ một
giai cấp cầm quyền hay một nhà nớc nào cũng đều cần tới báo chí nh một
công cụ chính để tuyên truyền hệ t tởng cho giai cấp, nhà nớc đó tới quần
chúng nhân dân. Mặt khác, báo chí cũng liên kết các thành viên của xã hội
thành một khối thống nhất theo lập trờng chính trị của giai cấp, nhà nớc đó.
Với khả năng tác động rộng lớn, nhanh chóng, mạnh mẽ trong việc giáo
dục lý tởng, chính trị, xây dựng lối sống văn hoá lành mạnh, báo chí có vai trò
lớn trong việc hình thành tính tự giác, ý thức xã hội của nhân dân. Để làm đợc
điều này, báo chí phải thông tin một cách toàn diện, sinh động các sự kiện,
hiện tợng, quá trình xảy ra trong đời sống thực tế tới đông đảo công chúng. Từ
đó, giúp họ có đợc cái nhìn toàn cảnh về hiện thực xã hội. Báo chí phải đạt đ-
ợc nhiệm vụ là định hớng một cách toàn diện. Muốn vậy, báo chí phải có khả
năng nhìn nhận và thẩm định đời sống hiện thực một cách hệ thống, qua đó
8
định hớng sự chú ý của công chúng vào việc nhận thức cái cần thiết. Nghĩa là
báo chí phải hình thành một mô hình thông tin hợp lý về bức tranh thế giới
khách quan. Và việc thẩm định giá trị của sự kiện, hiện tợng, quá trình xảy ra
phải đợc đặt dới ánh sáng của hệ t tởng và những lý tởng xã hội của giai cấp,
nhà nớc mà nền báo chí đó chịu sự chi phối. Tính định hớng cũng bao gồm
khả năng xác định mục đích hành động, kết quả cần phải đạt, phù hợp với lợi
ích chung của giai cấp, xã hội.
Là một phơng tiện quan trọng của Đảng thực hiện chức năng giáo dục
chính trị t tởng, báo chí góp phần vào việc hình thành ý thức xã hội, thế
giới quan, đồng thời tạo nên d luận và định hớng d luận xã hội đó. Việc hình
thành ý thức xã hội cũng là hình thành ý thức lịch sử - văn hoá, văn học - nghệ
thuật. Với khả năng thông tin phong phú và tác động rộng lớn của mình, báo

chí góp phần to lớn trong việc giáo dục, truyền thụ những tri thức và giá trị
văn hoá, lịch sử của dân tộc, nhân loại. Các loại hình văn học nghệ thuật
đợc thể hiện trên báo chí cũng chứa đựng những nội dung lịch sử, sự kiện,
nhân vật có ảnh hởng tới việc hình thành ý thức lịch sử, văn hoá.
Không chỉ hình thành các yếu tố của ý thức xã hội, báo chí còn có nhiệm
vụ tiến hành nhiều hoạt động tuyên truyền, cổ động và tổ chức. Các hoạt động
này có mối liện hệ mật thiết với nhau, mang đến cho công chúng những tri
thức sâu sắc có tính bản chất nhằm tác dụng vào thế giới quan và sự hình
thành những quan niệm, niềm tin, lý trí. Mặt khác chúng cũng định hớng
trong d luận thái độ, tình cảm, cách ứng xử của xã hội đối với sự kiện, hiện t-
ợng, quá trình diễn ra trong đời sống hiện thực. Qua việc tác động vào các
thành viên trong xã hội, báo chí giúp họ xác định đúng tính chất, mục đích,
biện pháp và động viên quần chúng tham gia tích cực vào việc giải quyết
những nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ đất nớc.
6.1.2/ Chức năng quản lý
Mỗi xã hội là một hệ thống rất đa dạng, phong phú và phức tạp. Do đó,
quản lý xã hội là công việc cần thiết và cũng là một hoạt động có ý thức của
con ngời. Để hoạt động quản lý có hiệu quả, báo chí cần đảm bảo thông tin
hai chiều thuận và nghịch giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Thông
tin hai chiều tồn tại trong hoạt động của hệ thống các phơng tiện truyền thông
đại chúng. Hoạt động quản lý có hiệu quả hay không phụ thuộc nhiều vào tính
chất, số lợng và chất lợng thông tin hai chiều liên tục này. Báo chí tổ chức
hoạt đông trong lĩnh vực quản lý xã hội theo các hớng:
9
- Đăng tải, bình luận, phân tích và giải thích các văn kiện, nghị quyết của
Đảng, nhà nớc để quần chúng hiểu, giúp họ ứng dụng những chính sách đó
vào đời sống.
- Báo chí tham gia vào việc kiểm tra các cơ quan, tổ chức trong việc thực
hiện đờng lối, chính sách của Đảng, nhà nớc. Phân tích tình hình thực tế ở
các địa phơng, cơ sở sản xuất một cách toàn diện, phát hiện những thiếu sót

giúp cơ quan quản lý, cán bộ lãnh đạo nhận thức đợc thiếu sót để kịp thời điều
chỉnh. Đa ra những kiến nghị, giải pháp để hoạt động quản lý tốt hơn.
- Báo chí tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chống các hiện tợng tiêu
cực trong kinh tế xã hội, trong tổ chức Đảng, các cơ quan nhà nớc. Mục đích
của cuộc đấu tranh này là nhằm khẳng định bản chất u việt của chế độ, lành
mạnh hoấcc mối quan hệ xã hội, đẩy lùi các hiện tợng trái với bản chất chế
độ, làm tổn hại đến lợi ích chung của toàn xã hội.
Các hớng hoạt động này luôn có mối liên hệ chặt chẽ, tích cực, tác động
qua lại với nhau nhằm thực hiện tốt chức năng quản lý của báo chí.
6.1.3/ Chức năng phát triển văn hoá, giải trí
Để thực hiện chức năng này, báo chí phải luôn quan tâm hàng đầu tới
những giá trị văn hoá, nhân văn: các tác phẩm văn học, nghệ thuật, âm nhạc,
điêu khắc, hội hoạ, kiến trúc, lễ hội, phim truyện Thông qua việc phổ biến
sâu rộng tới công chúng, báo chí giúp mỗi ngời không ngừng bổ sung tri thức,
làm phong phú thêm đời sống tinh thần. Đây cũng là điều kiện để con ngời tự
hoàn thiện mình và phát triển một cách toàn diện hơn. Đây cũng là công cuộc
xây dựng và phát triển xã hội theo một lối sống lành mạnh nhằm thực hiện tốt
nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nớc sánh cùng bè bạn năm châu.
Báo chí phải luôn quan tâm và đặt lên hàng đẩu công việc chuyển tải thông
tin văn hoá, văn nghệ là nâng cao chất lợng tác phẩm văn học, nghệ thuật,
tăng cờng tính hấp dẫn sinh động, tính t tởng của các tác phẩm và các hoạt
động văn hoá. Bằng hoạt động có tổ chức và mục đích, báo chí góp phần hình
thành nhân cách, lối sống lành mạnh, trình độ hiểu biết, khả năng nhận thức
của mỗi cá nhân trong xã hội.
Báo chí ngày càng phát triển thì những hoạt đông thông tin quảng cáo và
hớng dẫn trên báo chí cũng xuất hiện ngày càng nhiều. Điều đó có ý nghĩa xã
hội to lớn, đáp ứng nhu cầu đa dạng, phong phú của nhân dân lao động. Các
hoạt động chỉ dẫn, quảng cáo: dự báo thời tiết, thông tin giá cả thị trờngđều
làm phong phú thêm nội dung chuyển tải thông tin của báo chí. Do đó, thực
10

hiện chức năng phát triển văn hoá, giải trí sẽ tạo điều kiện để thực hiện tốt
chức năng t tởng và quản lý xã hội của báo chí.
6.2/Chức năng của đầu đề
Bên cạnh việc thực hiện những chức năng chung của báo chí thì đầu đề
bài báo cũng mang những đặc trng, chức năng riêng của mình. Thực tế hoạt
động báo chí cho thấy, mỗi nhà báo đều có những quan điểm riêng của mình
về chức năng của báo chí. Có thể thấy điều này qua những nhận định của một
số nhà báo thế giới.
- Nói đến chức năng của đầu đề, nhà báo Pháp Jean Luc Martin
Lagardette cho rằng đầu đề bài báo chứa đựng hai chức năng chính: thu hút
sự chú ý và cung cấp một thông điệp. Nghĩa là nó vừa phải hấp dẫn vừa
chuyển tải đợc thông tin mới. Cũng theo tác giả, tác động thị giác và thông tin
là hai phơng diện có mối giao hoà với nhau nhng đôi khi chống lại nhau. Đầu
đề là một sự thoả hiệp giữa phần viết và phần hình ảnh. Về nguyên tắc chung,
đầu đề tóm tắt bài báo. Đó là cái nhãn mang những thông tin chỉ dẫn cho phần
nội dung. Nó mang lại nhận thức tức thời về thông điệp chính. Vì vậy, nó rất
quan trọng ở chỗ chỉ cần đọc đầu đề, độc giả đã biết đợc cốt lõi của thông
tin. [4, 127].
- Nhà báo Michel Voirol cũng có cùng quan điểm nh trên về chức năng của
đầu đề bài báo. Theo tác giả, đầu đề phải luôn luôn khác nhau, luôn luôn
mới, kể cả khi thông tin đợc phát lại. Và để thu hút sự chú ý, đầu đề phải
ngắn, để giữ đợc sự chú ý thì đầu đề phải độc đáo. [3, 22]
- Trong cuốn Sổ tay dành cho các nhà báo Đông và Trung Âu (Handbook for
Journalists of Central and Eatern Europe) của Malcolm F. Mallette, tác giả đã
chỉ ra rằng, đầu đề bài báo có bốn chức năng:
+ Tổng kết thông tin
+ Phân định mức độ quan trọng của câu chuyện
+ Chúng là những yếu tố rất dễ nhận thấy trong việc trình bày của một
trang báo
+ Chúng gây cảm tình đối với ngời xem (giúp họ quyết định trở thành độc

giả). [1, 31]
- Còn theo quan niệm của nhà báo Pháp Loic Hervouet, chức năng đầu
tiên của đầu đề là bắt mắt (thu hút mắt) độc giả khi họ lớt xem tờ báo đầu
tiên. Thông thờng khi mua báo, độc giả chỉ nhìn lên tờ báo chứ ít khi xem
phần mục lục: ngời đã quen đọc một tờ báo sẽ mua ngay tờ báo mà không
quan tâm lắm đến việc trong số báo có những gì. Cũng có những ngời xem lớt
11
qua tờ báo ấy trớc khi quyết định mua. Dù họ có phải mua báo, hay nhận đợc
báo miễn phí, thì việc đầu tiên bao giờ cũng là nhìn lớt qua xem có gì đáng
đọc hay không. Một đầu đề hấp dẫn, ngay lập tức sẽ thu hút sự chú ý của độc
giả.
+ Chức năng thứ hai của đầu đề, theo tác giả nó là một yếu tố phân biệt
bài nào quan trọng hơn bài nào. Nó thể hiện sự lựa chọn của ban biên tập. Đọc
toàn bộ các đầu đề trong một tờ báo, độc giả sẽ biết ngay hôm nay có gì mới
và tyhông tin nào quan trọng hơn.
+ Tiếp theo, tác giả cho rằng giúp độc giả lựa chọn là vai trò chính của
đầu đề, nghĩa là có khi độc giả chỉ đọc đầu đề, hoặc đọc đầu đề xong họ xem
luôn bài báo, cũng có khi lại trở lại đọc sau Vì vậy, theo tác giả đầu đề phải
nêu bật đợc chủ đề, nếu có thể đợc thì nêu cả góc độ của bài báo nữa. Đầu đề
phải nhấn mạnh có gì mới, có gì hay đáng đọc. Có nh vậy, độc giả mới có thể
lựa chọn bài báo nào là cần đọc khi xem lớt qua tờ báo. [6, 71- 72]
Đầu đề là một phần của bài báo và không thể tách rời bài báo. Nó phụ
thuộc nội dung thông tin của bài báo đó và cũng mang những chức năng
chung của báo chí. Để thực hiện đợc chức năng đó, theo tác giả Vũ Quang
Hào đầu đề phải thoả mãn ít nhất hai yêu cầu:
Khái quát đợc nội dung thông tin của cả bài báo trong một cấu trúc định
danh ngôn ngữ xác định, chuẩn mực, ngắn gọn và có thể có sức biểu cảm (đối
với một vài loại đầu đề). Thứ hai, đầu đề phải đợc trình bày hấp dẫn (về ma-
két). Hai yêu cầu này cũng đông thời là hai điều kiện để một đầu đề níu mắt
ngời đọc. Đó là điều kiện cần và đủ. [5, 173]

12
Chơng II
Thực tế sử dụng đầu đề bài báo hiện nay
1 Cấu trúc của đầu đề bài báo:
Đầu đề bài báo có hấp dẫn hay không phụ thuộc nhiều yếu tố trong đó
việc lựa chọn ngôn ngữ và cấu trúc ngữ pháp là điều rất quan trọng sẽ quyết
định giọng điệu, phong cách thể hiện của mỗi tác giả. Cấu trúc của đầu đề có
3 loại:
1.1/Đầu đề có cấu trúc là một từ
Từ là đơn vị nhỏ nhất có nghĩa hoàn chỉnh và cấu tạo ổn định dùng để
đặt câu [8, 63]. Từ ở đây là từ đơn hoặc từ ghép. Nó có thể là danh từ, động
từ hoặc tính từ. Loại này có tần số xuất hiện rất ít. Do vậy cũng không phải là
loại cấu trúc đợc sử dụng nhiều.
1.2/Đầu đề có cấu trúc là một câu
Câu là đơn vị dùng từ hay đúng hơn dùng ngữ mà cấu tạo nên trong quá
trình t duy, thông báo, nó có nghĩa hoàn chỉnh, có cấu tạo ngữ pháp và có tổ
chức độc lập [8, 207]. Đây đợc coi là cách đặt đầu đề khá đơn giản. Thờng
thì ngời đặt đầu đề cứ tóm tắt nội dung bài và viết thành một câu theo 2 loại:
câu đơn hoặc câu ghép. Câu đơn có kết cấu chủ vị, là loại câu cơ sở, thờng
phổ biến trong hoạt động giao tiếp và chữ viết hàng ngày. Do có kết cấu đơn
giản nên câu đơn đợc sử dụng nhiều cho các đầu đề bài báo dới các dạng nh
câu trần thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu mệnh lệnh. Trong khi đó, câu
ghép lại phức tạp hơn nhiều. Câu ghép thờng biểu hiện nhận thức nhiều mặt
của các hiện tợng khách quan và biểu đạt tính phức tạp bên trong của các hiện
tợng khách quan đó thông qua biện pháp t duy phức tạp [9, 203-204]. Câu
ghép có cấu trúc từ hai cụm chủ vị trở lên và có các thành tố phụ đi kèm
nh định ngữ, bổ ngữ nên có khả năng chứa đựng thông tin lớn. Do tính phức
tạp của nó nên việc sử dụng câu ghép không phải dễ dàng, mặt khác cũng do
yêu cầu đầu đề phải ngắn gọn nên đây là loại đợc sử dụng ít .
1.3/Đầu đề có cấu trúc là một ngữ

Ngữ là đơn vị ngữ pháp ở bậc trung gian giữa từ và câu. Một ngữ thờng
có 4 loại [8, 120-188]:
1.3.1/Kiểu danh ngữ:
Danh ngữ là một ngữ có danh từ làm chính tố (thành tố trung tâm). Chính
tố của danh ngữ có thể là danh từ đơn thể, danh từ tổng thể, danh từ trừu tợng
13
hay danh từ vị trí. Danh ngữ có chức năng định danh, do vậy rất phù hợp với
kiểu đầu đề nêu vấn đề, gọi tên sự vật, hiện tợng. Ví dụ:
+ Chuyện lạ ở chùa Pháp Vân
(Lao động cuối tuần, ngày 4/4)
+ Tấm huân chơng trớc ngày đổi tên
(Hànộimới, ngày 7/1)
+ ớc vọng của nguồn nhân lực trí tuệ
(Hànộimới, ngày14/1)
+ Hiệu quả từ cách làm hay
(Hànộimới, ngày21/2)
+ Một nét độc đáo trong văn hoá Việt Nam
(Lao động cuối tuần, ngày30/5)
+ Vị mặn của con chữ
(Tuổi trẻ, ngày 3/9)
+ Sự gán ghép phi lịch sử,
(Lao động cuối tuần, ngày 12/12)
+ Thông điệp của nghị lực thép
(Tuổi trẻ, ngày 13/12)
1.3.2/Kiểu động ngữ:
Là ngữ có động từ làm chính tố, đi kèm với nó là các phụ tố. Cấu trúc
này có khả năng nhấn mạnh hành động, quá trình của sự kiện, hiện tợng nhờ
vào động từ đợc đặt ở đầu câu. ở cấu trúc này, chủ ngữ bị lợc đi, chỉ còn vị
ngữ. Độc giả chỉ biết đợc chủ thể khi đã đọc xong bài báo. Ví dụ:
+ Đi tìm bí mật bởi Phúc Trạch

(Lao động cuối tuần, ngày 30/5)
+ Hoá thân thành chiến sĩ quyết tử
(Lao động cuối tuần, ngày 10/10)
+ Thăm nhà máy của một giám đốc anh hùng
(Hànộimới, ngày 14/1)
+ Giữ gìn vẻ đẹp lễ hội
(Hànộimới, ngày 29/1)
+ Quyết tâm xoá xe dù, bến cóc
(Hànộimới, ngày 4/5)
+ Dng lều trọ học
(Tuổi trẻ, ngày 14/2)
+ Rủ nhau làm Web
14
(Tuổi trẻ, ngày15/7)
+ Gieo ớc mơ trên đồng ruộng
(Tuổi trẻ, ngày 4/9)
+ Cảnh báo ô nhiễm môi trờng hậu cúm gà
(Lao động cuối tuần, ngày 15/2)
1.3.3/Kiểu tính ngữ:
Là ngữ có tính từ làm chính tố, có khả năng biểu hiện phẩm chất, tính
chất của nhân vât, sự kiện, sự vật đợc nói tới trong đầu đề bài báo. Kiểu này
thờng thích hợp với những đầu đề mang tính biểu cảm. Tuy nhiên loại này ít
đợc sử dụng do không phù hợp với cấu trúc định danh của đầu đề bài báo.Ví
dụ:
+ Hoang sơ suối cá Lơng Ngọc.
(Lao động cuối tuần, ngày16/5)
+ Sôi động thị trờng quần áo giáp Tết
(Hànộimới, ngày13/1)
+ Nhức nhối nạn cờ bạc đầu năm
(Hànộimới, ngày 7/2)

+ Đậm đà âm sắc Việt
(Hànộimới, ngày 5/6)
+ Tng bừng ngày khai trờng
(Hànộimới, ngày 6/9)
+ Nhộn nhịp vành đai biên giới
(Lao động cuối tuần, ngày 26/9)
+ Rộn ràng thành phố mặt trời
(Tuổi trẻ, ngày 26/1)
+ Nhọc nhằn đờng đi học
(Tuổi trẻ, ngày 18/3)
+Loay hoay sắp xếp nhà máy đờng
(Tuổi trẻ, ngày 21/8)
1.3.4/Ngữ ổn định hoá
Là loại đơn vị hình thành khi dùng từ để cấu tạo câu nhng không phải là
đơn vị có sẵn và không có cấu tạo ổn định. Trong quá trình phát triển của
ngôn ngữ, có nhiều ngữ dần dần ổn định hoá. Quá trình ổn định hoá tạo nên
những từ ghép hai tiếng hoặc ở phạm vi rộng hơn là những đơn vị có thể gọi là
thành ngữ.
15
2. Phân loại đầu đề
Nh đã nói, số lợng đầu đề bài báo là rất lớn, do đó việc phân chia các
cách thức đặt đầu đề cũng không thể đầy đủ hết đợc. Vì vậy, trong khoá luận
này, chúng tôi chỉ tập hợp và phân chia những đầu đề có tần số xuất hiện lớn.
Mỗi loại đầu đề, chúng tôi đa ra những ví dụ cụ thể và phân tích nội dung để
tiện cho việc xem xét mối quan hệ giữa tên bài và nội dung. Sau khi khảo sát,
chúng tôi thấy các đầu đề thờng đợc đặt theo những cách thức sau:
2.1/Đầu đề thông báo
- Kiểu đầu đề này phổ biến nhất cho hầu hết các tin. Nh trên đã nói, tham
vọng duy nhất của đầu đề này là cung cấp thông tin chính cho độc giả. Thông
tin trong bài báo hấp dẫn thì đầu đề cũng hấp dẫn, nghĩa là đầu đề này phụ

thuộc vào nội dung bài. Ví dụ:
+ Đảo Bạch Long Vĩ đợc cấp điện 24/24 giờ.
(Tuổi trẻ, ngày 30/10)
Tin này thông báo sẽ diễn ra lễ cắt băng khánh thành chính thức đa trạm
điện gió vào khai thác, cấp điện thờng xuyên cho quân, dân và lực lợng thanh
niên xung phong trên đảo. Tin còn cho biết tổng số vốn đầu t xây dựng công
trình; thời hạn sử dụng điện mỗi ngày của ngời dân trên đảo trớc khi có trạm
mới này. Đầu đề đã đa đợc thông tin quan trọng nhất, do vậy độc giả chỉ cần l-
ớt qua là biết đợc thông tin mới
+ Trờng CĐ GTVT3 (TP.HCM): Hàng trăm sinh viên đập phá ký túc xá.
(Lao động cuối tuần, ngày 9/5)
Đây là tin sâu về nguyên nhân vụ đập phá. Đó là do nhà trờng không tôn
trọng ý kiến và nhu cầu của sinh viên, dẫn đến việc một số sinh viên sau khi
uống rợu say đã hành động quá khích kéo theo phản ứng lây lan của nhiều
sinh viên trong trờng rồi tới ký túc xá gây rối và phá hoại.
+ Quận 3, TP. HCM: sập nhà, 2 ngời chết, 8 ngời bị thơng.
(Tuổi trẻ, ngày 2/1)
Tin nói về một ngôi nhà bị sập lúc đang xây dựng. Tin cho biết thời gian
xảy ra, nguyên nhân, công tác cứu hộ và tình trạng các nạn nhân. Đầu đề nêu
đợc chi tiết nổi bật nhất, do vậy độc giả có đợc cái nhìn tổng quát về sự kiện,
họ có thể tiếp tục đọc tin hoặc cũng có thể không vì đã nắm đợc thông tin
chính của bài.
+ Năm 2004: Sẽ có 14.000 ngời nghiện ở TP.HCM trở thành công nhân.
(Tuổi trẻ, ngày 27/1)
16
Đây là số học viên đã hoàn tất việc cai nghiện và đợc chuyển sang làm
công nhân theo đề án sau cai nghiện. Nhiều đơn vị, doanh nghiệp đăng ký tiếp
nhận học viên sau cai nghiện vào làm việc.
+ Chủ tịch nớc Trần Đức Lơng đã về đến Hà Nội, kết thúc tốt đẹp chuyến
thăm chính thức ba nớc LB Nga, CH Hung-ga-ri và Vơng quốc Anh.

(Hànộimới, ngày 28/5)
+ Hầm Hải Vân sẽ đợc đa vào sử dụng cuối năm nay.
(Tuổi trẻ, số 4023, ngày 29/1)
+ UBND Thành phố ra chỉ thị tổ chức phục vụ Tết Giáp Thân, phát động
Tết trồng cây và thực hiện kế hoạch sản xuất vụ đông xuân 2004.
(Hànộimới, ngày 8/1)
+ Quỹ bảo trợ trẻ em Việt Nam tiếp nhận 3 tỷ 535 triệu đồng tài trợ của
Bộ Công nghiệp.
(Hànộimới, ngày 7/1)
+ Cháy lớn tại Cty giày Thợng Thăng TP.HCM
(Lao động cuối tuần, số 6617, ngày 17/10)
+ Nội các I-xra-en thông qua kế hoạch đơn phơng của Thủ tớng A-ri-en
Sarôn
(Hànộimới, ngày 8/6)
+ Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức trọng thể Đại lễ Phật đản Phật
lịch 2548.
(Hànộimới, ngày 3/6)
+ Đồng Nai: Công an xã dùng súng thị uy dẫn đến chết ngời
(Tuổi trẻ, ngày 27/9)
+ I-rắc: Bất đồng về lựa chọn chính phủ tổng thống lâm thời.
(Hànộimới, ngày 1/6)

Những đầu đề trên đều khái quát đợc thông tin chính của bài. Do vậy,
đọc giả khi lớt qua cũng có thể có đợc ý niệm tổng quát về thông tin.
- Đối với tin thì đây là kiểu đầu đề đắc dụng, tuy nhiên với các loại bài
thì mức độ sử dụng không nhiều nh trên tin. Ví dụ:
+ Lấn chiếm đất đai xây dựng nhà không phép tại 114 Hoàng Hoa Thám.
(Hànộimới, ngày 23/2)
Bài viết về khiếu kiện của các hộ dân số nhà 114 cũ, nay là 375 Hoàng
Hoa Thám, phờng Ngọc Hà (Hà Nội) đối với một số gia đình chiếm dụng diện

tích phụ, đờng đi chung và xây dựng không phép để sử dụng riêng.
17
+ Gà chết hàng loạt ở Long An Tiền Giang.
(Tuổi trẻ, ngày 2/1)
Thông báo tình hình các đàn gà chết hàng loạt chỉ trong thời gian rất
ngắn sau khi xuất hiện một vài dấu hiệu. Bài viết cũng đa ra nguyên nhân và
các biện pháp giải quyết.
+ Các bến xe sẽ nằm ở ngoại vi thành phố.
(Hànộimới, số ngày 5/1)
Theo quy hoạch mới của Thủ đô, các bến xe khách liên tỉnh và xe tải liên
tỉnh đều đựơc xây dựng ở phía Bắc, Nam và Tây nam thành phố, nghĩa là phía
ngoài thành phố để dễ dàng hoạt động.
+ Bà Ngô Bá Thành ngời đàn bà thép đã ra đi
(Tuổi trẻ, ngày 6/2)
+ Đồng Tháp: hơn 8.200 HS phải nghỉ học vì lũ
(Tuổi trẻ, ngày 27/9)
+ Việt Nam từng có những hải đội Hoàng Sa.
(Tuổi trẻ, ngày 31/1)
+ Hà Nội: chen nhau nộp thuế trớc bạ nhà đất
(Tuổi trẻ, ngày 30/12)
+ Từ nay đến 2010: Sẽ mở thêm 110 trờng ĐH, CĐ
(Tuổi trẻ, ngày 11/10)

Có thể nói đầu đề thông báo la loại cung cấp thông tin hiệu quả về sự
kiên, quá trình, hiện tợng. Nhờ vậy độc giả sẽ dễ dàng nắm bắt đợc thông tin
ngay mà không cần phải đọc cả bài.
2.2/Đầu đề giải thích.
Thờng thì kiểu đầu đề này đa tên riêng, danh từ lên phần đầu của đầu đề,
phần còn lại nêu đặc điểm có tính chất nổi bật hoặc mang tính thời sự của tên
riêng, danh từ đó. Và giữa hai phần của đầu đề thờng sử dụng một gạch nối

hoặc dấu hai chấm nhằm làm rõ thành phần chính.Ví dụ:
+ Hoa kim châm nữ hoàng vitamin.
(Lao động cuối tuần, ngày 9/5)
Đây không chỉ là một loại hoa đẹp mà còn là vị thuốc quý chữa đợc các
bệnh đờng tiết niệu, chảy máu cam, viêm gan Đây cũng là một thứ rau cao
cấp giàu vitamin có thể chế biến thành các món ăn độc đáo. Do vậy, trồng hoa
kim châm đem lại nguồn lợi kinh tế lớn. Tác giả đã chọn một trong những đặc
điểm giá trị của hoa đặt cho đầu đề.
18
+ ốc sên lớn món ngon bị bỏ quên.
(Lao động cuối tuần, ngày 4/4)
Bài viết cho biết những chất bổ có trong ốc sên và tác dụng chữa bệnh,
đặc điểm sinh học của nó. Đây là loại thức ăn tốt cho gia cầm, thuỷ sản, cây
trồng. Trong khi ở nớc ta ốc sên bị bỏ quên thì tại Pháp hàng năm phải nhập
khẩu với số lợng lớn để làm thức ăn.
+ Nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam: Ngời viết giao hởng nhiều nhất nớc.
(Tuổi trẻ, ngày 31/1)
Bài cho biết ông là nhạc sĩ sinh ra ở vùng quê nhạc tài tử, đợc đào tạo bài
bản về âm nhạc từ nhỏ và sáng tác rất nhiều bản nhạc cho các loại đàn. Ông
cũng là nhạc sĩ đầu tiên của Việt Nam đợc Mỹ đặt hàng để dàn dựng tác phẩm
mới tại NewYork
+ Cà cuống món gia vị của bậc đế vơng.
(Lao động cuối tuần, ngày 11/4)
Trong lịch sử, cà cuống từng đợc coi là ngang hàng với các món sơn hào
hải vị quý hiếm để đem dâng vua. Tinh dầu cà cuống đợc xếp là loại sản phẩm
của côn trùng đợc bán với giá cao nhất. Tuy nhiên, ngày nay cà cuống đang có
nguy cơ tuyệt chủng.
+ Vịt bầu Quỳ nguồn mì chính tự nhiên.
(Lao động cuối tuần, ngày 16/5)
Đây là một giống vịt quý, đặc sản của dân tộc Thái (Nghệ An). Với

những thớ thịt ít mỡ, dày chắc và tỉ lệ mì chính cao, vịt bầu Quỳ đợc đánh giá
là giống vịt ngon nhất nớc ta.
+ Ba ba thần tài nớc ngọt
(Lao động cuối tuần, ngày 24/10)
Do có tác dụng chữa bênh, bổ máu, tăng cờng sức khoẻ, và là món ăn
ngon, đặc sắc nên ba ba là một loài thuỷ sản có khả năng đem lại nguồn lợi
kinh tế cao, và đợc mệnh danh là thần tài nớc ngọt.
+ Niên giám điện thoại và những trang vàng: Cẩm nang mua sắm và cơ
hội giao thơng.
(Hànộimới, ngày 17/6)
Nêu những tiện ích của cuốn sách với ngời dân và các doanh nghiệp. Iửc
cải tiến nội dung và hình thức để cuốn sách ngày càng tiện lợi hơn.
+ Cỏ mật nguồn đờng tự nhiên lý tởng
(Lao động cuối tuần, ngày 18/4)
19
Loại cỏ này có tỷ lệ ngọt gấp 300 lần so với đờng, có tác dụng cho trí
nhớ và tạo giấc ngủ sâu. Đồng thời là một dợc phẩm tốt cho ngời mác bệnh
béo phì, tiểu đờng. Dễ trồng, đầu t ít mà hiệu quả kinh tế cao.
+ Tôn Thất Bách ngời trí thức của nhân dân.
(Lao động cuối tuần, ngày 28/3)
+ Thủ Thiêm - đô thị sinh thái
(Tuổi trẻ, ngày 11/11)
+ Nguyễn Hoàng Phơng một đời khám phá đến cùng.
(Lao động cuối tuần, ngày 28/3)
+ Rau hẹ vị thuốc tiện dụng và rẻ tiền.
(Lao động cuối tuần, ngày 5/12)
+ Chùa Hà Nội cốt cách chân, thiện, mỹ của ông cha.
(Hànộimới, ngày 1/5)
+ Enya nữ hoàng của những bản thánh ca.
(Lao động cuối tuần, ngày 9/5)

+ Xuân Đỉnh vùng quê giàu truyền thống cách mạng.
(Hànộimới, ngày1/5)

2.3/Đầu đề câu hỏi
Đây là đầu đề này đợc sử dụng khá phổ biến trên các báo. Căn cứ vào
những mối quan hệ giữa nội dung và tên bài, chúng tôi thấy có hai loại:
Câu hỏi ở đầu đề đợc trả lời trong bài
Câu hỏi ở đầu đề không đợc trả lời trong bài.
- Câu hỏi ở đầu đề đợc trả lời trong bài
Với loại này, độc giả đợc hứa hẹn một câu trả lời chắc chắn ở phía dới
bài. Đầu đề này thờng có từ để hỏi Vì sao, tại sao, nh thế nào Hoặc đợc
dùng cho những bài phỏng vấn, hoặc đối với những bài mà câu hỏi đã mang
giá trị khẳng định 9độc giả chỉ biết điều này sau khi đã đọc xong bài. Và có
thể coi đây là một thủ pháp nhằm gây sự chú ý của độc giả. Ví dụ
+ Vì sao nông sản Việt Nam cần có thơng hiệu?
(Hànộimới, ngày 8/1)
Bài viết gồm 2 phần, trong mỗi phần đề có đa lời giải thích cho đầu đề.
Đó là: xây dựng thơng hiệu cho nông sản nhằm nâng cao sức mạnh cạnh trnh
trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và để mức tiêu thụ trái cây Việt Nam
ở nội địa và xuất khẩu không bị chênh lệch.
20
+ Vì sao giá thuốc tăng 100 400%?
(Lao động cuối tuần, ngày 22/8)
Bài này chỉ ra nguyên nhân của việc tăng giá thuốc là do một số mạng lới
đã thao túng việc phân phối độc quyền, nhiều tầng nấc. Giá bán đợc nâng lên
bằng nhiều thủ đoạn lắt léo, khi thuốc đến tay bệnh nhân thì đã tăng từ 100
400%.
+ Năm 2003: các trờng tuyển sinh nh thế nào?
(Tuổi trẻ, ngày2/2)
Bài viết đa ra số điểm chuẩn các trờng ĐH của năm 2003 để độc giả biết

đợc điểm chuẩn của năm trớc, qua đó họ có thể lựa chọn trờng cứ vào số điểm
đa ra.
+ Cháy rừng có chủ ý, làm sao để ngăn chặn?
(Hànộimới, ngày 3/6)
Bài nói về các rừng thuộc thành phố Hà Nội thờng xảy cháy mà một
trong những nguyên nhân là do con ngời gây ra. Để ngăn chặn tình trạng này,
phải xét xử nghiêm minh với đối tợng gây ra. Và ngành kiểm lâm cũng phải đ-
ợc trang bị các hồ chứa nớc di động, các loại máy bơm hiện đại, khi quy hoạc
rừng phải tạo nớc dự trữ cho công tác phòng, chữa cháy rừng.
+ Vì sao vẫn phải mua vàng giá cao?
(Tuổi trẻ, ngày 6/5)
Bài cho biết, giá vàng thế giới đã giảm nhng trong nớc vẫn cao. Nguyên
nhân là do các doanh nghiệp nhà nớc và t nhân sau khi nhập vàng về phải chờ
gia công thành vàng miếng mới bán ra thị trờng và phải tuỳ thuộc vào lợng
vàng các ngân hàng thơng mại bán ra để điều chỉnh giá. Bài viết này có dung
lợng khá dài, độc giả muốn biết nguyên nhân thì phải đọc hết cả bài, do vậy
dễ dẫn đến mất thời gian của họ.
+ Mua đất dự án: làm gì để tránh rủi ro?
(Tuổi trẻ, ngày 4/6)
Bài viết nêu trờng hợp mua đất dự án bị cò lừa. Sau đó có đa ra lời
khuyên khi mua nhà, đất: không mua qua t nhân, tìm hiểu kỹ tình trạng đền
bù, giải toả, nói rõ mục đích mua và phải chú ý tới các nội dung trong bản hợp
đồng.
+ Vì sao Thể Công thay tớng?
(Hànộimới, ngày 2/2)
21
Bài viết chỉ ra nguyên nhân ở lối chơi vô hồn, sự liên kết cầu thủ lỏng
lẻo, ý thức chiến thuật và chiến thắng kém, cầu thủ lấy thô bạo làm vũ khí
dẫn đến những trận thua liên tiếp và nguy cơ rớt hạng.
+ Kiến nghị của cử tri giải quyết đợc đến đâu?

(Tuổi trẻ, ngày 9/1)
Bài đa ra nhiều kiến nghị của các cử tri về nhiều vấn đề, trong đó có vấn
đề giao thông. Tuy nhiên, những kiến nghị này chỉ mới đợc đa vào dự kiến để
xem xét, chứ cha đợc giải quyết để khắc phục, xử lý nhiều vấn đề do dân kiến
nghị.
+ Nông dân nuôi gà: Trắng tay mà còn trả lãi!?
(Tuổi trẻ, ngày 22/3)
Bài viết về việc ngời nông dân bị thất thu vì đàn gà bị thiêu huỷ trong
dịch cúm gia cầm, họ phải chờ tiền hỗ trợ nhng vẫn cha có. Trong khi đó, tiền
nợ ngân hàng họ vẫn phải chịu lãi và đành tiếp tục chờ chủ trơng xử lý các
món nợ của cơ quan chức năng. Kiểu đầu đề này giống nh lời khẳng định, độc
giả có thể hiểu ngay thông tin.
+ Bu điện Hà Nội: Tính cớc sai còn doạ cắt dịch vụ?
(Tuổi trẻ, ngày 19/8)
Bài cho biết việc nhiều thuê bao dịch vụ Mega VNN bị bu điện Hà Nội
tính cớc sai khiến mỗi tháng họ phải thanh toán một khoản tiền lớn. Đáng lu ý
hơn, họ còn bị doạ sẽ cắt dịch vụ nếu không trả tiền cớc đúng thời hạn. Cũng
giống nh đầu đề trên, đầu đề này tuy đặt câu hỏi nhng thực chất đã là lời
khẳng định.
+ Xe đạp Việt Nam bị kiện. Vì sao?
(Tuổi trẻ, ngày 12/8)
+Vì sao Trung Quốc phải hạn nhiệt tăng trởng?
(Hànộimới, ngày 12/5)
+ Tiền polyme bảo quản và sử dụng nh thế nào?
(Hànộimới, ngày 16/2)
+ Thị trờng phân bón: lại sốt, Tại sao?
(Tuổi trẻ, ngày 3/8)
+ Vì sao sinh viên phải làm việc trái nghề?
(Hànộimới, ngày 16/2)
+ Nhà ở cho ngời thu nhập thấp: Vì sao triển khai muộn?

(Tuổi trẻ, ngày 17/2)
+ Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi có gì mới?
22
(Hànộimới, ngày 10/5)
- Câu hỏi ở đầu đề không đợc trả lời trong bài.
ở loại đầu đề này, thông tin trong bài thờng cha đợc giải quyết. Tác giả
chỉ nêu sự kiện, hiện tợng, quá trình và để độc giả tự suy nghĩ, tự hiểu sự kiện
đó chứ không nêu nhận định của mình Ví dụ:
+ Phải sống chung với ô nhiễm đến bao giờ?
(Tuổi trẻ, ngày 2/1)
Bài viết về cuộc sống của ngời dân ở phờng Bắc Mỹ An, quận Ngũ hành
Sơn, Đà Nẵng khi phải chịu ô nhiễm nguồn nớc và không khí từ hơn 10 năm
nay. Tình trạng ô nhiễm ngày càng nặng, tuy nhiên các cơ quan chức năng vẫn
cha có biện pháp gì, cho nên ngời dân nơi đây không biết đến bao giờ mới
thoát khỏi ô nhiễm.
+ Bao giờ Hà Nội có nhà trọ công nhân?
(Hànộimới, ngày 26/2)
Bài viết đa ra con số lao động ngoại tỉnh ở Hà Nội phải sóng ở những khu
nhà tạm bợ, ổ chuột do không có chỗ ở cố định và dễ dẫn đến sức lao động bị
giảm hoặc sa vào các tệ nạn xã hội Việc bao giờ các doanh nghiệp Hà Nội
có khu nhà trọ cho công nhân vẫn là câu hỏi cha có lời giải đáp.
+ Khu di tích Hoàng thành liệu có thành hồ chứa nớc?
(Lao động cuối tuần, ngày 29/2)
Bài nói về việc bảo vệ khu di tích Hoàng thành Thàng Long trong
mùa ma bão. Các mái che đã đợc dựng lên để tránh nớc ma từ trên xuống cho
khu di tích, nhng việc nớc dới hố khai quật dâng từ dới lên thì lại cha có hớng
giải quyết triệt để. Bài không nêu ra khả năng khu di tích sẽ bị ngập, nhng
cũng không đa ra biện pháp khắc phục vấn đề này.
+ Núi Bân: ai bán, ai mua?
(Tuổi trẻ, ngày 10/1)

Di tích lịch sử văn hoá quốc gia Núi Bân (xã Thuỷ An, Huế), nơi vua
Quang Trung lập bàn tế trời đất lên ngôi hoàng đế đã bị ngời dân địa phơng tự
do chiếm dụng và chia nhỏ để bán làm nơi chôn cất, biến nơi đây thành nghĩa
địa. Chính quyền nơi đây vẫn cha có biện pháp mạnh để chấm dứt tình trạng
này.
+ Việt Nam sẽ có điện hạt nhân?
(Hànộimới, ngày 31/5)
Bài viết không đa ra câu trả lời vì việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân
mới chỉ trong dự án. Bài báo chỉ ra cái ta còn thiếu khi xây dựng nhà máy, đó
23
là nguồn nhân lực, những văn bản pháp luật phục vụ cho việc nội địa hoá điện
hạt nhân, hơn nữa vị trí xây dựng nhà máy vẫn cha đợc xác định. Do vậy, tuy
bài viết không khẳng định nhng độc giả cũng hiểu việc sử dụng điện hạt nhân
hạt nhân chỉ là chuyện trong tơng lai.
+ Vùng văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên
Di sản phi vật thể đợc UNESCO công nhận?
(Lao động cuối tuần, ngày 16/5)
Bài viết nói về việc Ban Di sản văn hoá phi vật thể (Bộ VH TT) chọn
Vùng văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên làm ứng cử viên để đệ trình
UNESCO đa vào danh mục di sản thế giới. Việc có đợc công nhận là di sản
thế giới hay không còn phụ thuộc thời gian sắp tới.
+ Sân vận động quốc gia Mỹ Đình
Bao giờ thu mới đủ chi?
(Hà Nội mới, ngày 12/1)
Việc khai thác, bảo dỡng và sử dụng sân vận động thời hậu Sea
Games22, trong đó Ban quản lý khu Liên hợp thể thao Mỹ Đình đứng ra điều
hành hoạt động. Ngoài việc tổ chức các trận đấu giao hữu bóng đã, BQL có
thể cho thuê sân thi đấu, sân tập, cửa hàng CLB Thể Công đánh tiếng thuê
sân là một tín hiệu vui, tuy nhiên CLB sẽ gặp khó khăn do kinh phí thuê cao,
vị trí sân lại xa trung tâm Vì vậy, không có các CLB thuê sân dài hạn, không

thu hút các giải quốc tế thì việc đảm bảo thu chi của SVĐ vẫn là điều nan giải.
+ Bảo tàng Hà Nội Lỗi hẹn đến bao giờ?
(Lao động cuối tuần, ngày 8/2)
Trong khi hầu hết tỉnh thành trong cả nớc thì Hà Nội vẫn cha có một bảo
tàng cho riêng mình. Do vậy, việc thành lập một bảo tàng của Hà Nội là rất
cần thiết để những hiện vật của thủ đo không phải ở nhờ trong kho của một
bảo tàng TW. Tuy nhiên, từ nhiều năm việc xây dựng này vẫn cha đến đâu vì
cứ lần khất lần này lần khác. Bởi vậy, không biết đến bao giờ bảo tàng Hà Nội
mới đợc xây dựng.
+ Canh dỡng sinh: chữa khỏi bệnh ung th và Aids?
(Tuổi trẻ, ngày 9/3)
Canh dỡng sinh là một món ăn do ngời Nhật phát minh, có tác dụng bồi
dỡng cơ thể. Bài viết đa ra lời phân tích của trởng khoa nội 2, viện y dợc dân
tộc TP.HCM về tác dụng thực của loại canh nay là không đủ lớn để chữa đợc
bệnh nh nhiều ngời vẫn tởng.
+ Có nên giết nhầm hơn bỏ sót?
24
(Lao động cuối tuần, ngày 8/2)
+ Xơng tê giác ngàn năm trị bá bệnh (?)
(Tuổi trẻ, ngày 15/5)
+ Quy hoạch treo: Treo đến bao giờ?
(Tuổi trẻ, ngày 3/7)
+ Giải boáng đá chuyên nghiệp 2004: Tân binh liệu có đăng quang?
(Hànộimới, ngày 7/1)
+ Sẽ có bảo tàng muối đầu tiên tại Đông Nam á?
(Lao động cuối tuần, ngày 11/4)
+ Bao giờ giá bớt leo thang?
(Hànộimới, ngày 23/2)
+Trẻ em lao động sớm Tơng lai về đâu?
(Hànộimới, ngày 4/6)

2.4/Đặt dấu chấm lửng
Đối với báo chí, dấu chấm lửng thờng đợc dùng để biểu thị ý ngời viết
không thể diễn đạt hay kể ra hết đợc, hoặc cũng có thể đợc dùng để châm
biếm, hài hớc. Ví dụ:
+ Những ngôi nhà xây để cỏ mọc.
(Hànộimới, ngày 14/5)
Những ngôi nhà đợc xây phần thô rồi bán cho ngời mua để họ tự hoàn
thiện. Do không có giấy phép xây dựng và trong quá trình thi công đã ảnh h-
ởng đến hệ thống hạ tầng khu vực nên công trình bị đình chỉ thi công. Việc
xây dựng dở dang trong thời gian dài khiến những ngôi nhà trông nh bị bỏ
hoang.
+ Xoá quy hoạch treo: Dân cần nhng một số quan cha vội.
(Tuổi trẻ, ngày19/5)
Nhiều dự án chậm triển khai khiến ngời dân phải chờ đợi và chịu đựng
trong thời gian dài. Về vấn đề này, nhiều quan chức cho rằng cần sớm giải
quyết ngay, nhng một số lại tỏ ra không vội vã với việc giải quyết này.
+ Các công trình rùa.
(Tuổi trẻ, ngày 3/3)
Bài phản ánh về những công trình giao thông (TP.HCM) luôn bị trễ hẹn,
không đúng tiến độ thi công và thực hiện bởi nhiều nguyên nhân.
ở 3 ví dụ trên, dấu chấm lửng đợc dùng để phê phán sự không chu đáo,
thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện những công trình xây dựng.
+ Chung c cao cấp, giá cao trọc trời.
25