phố cổ hà nội và nét hấp dẫn của phố cổ đối với du khách

Lời mở đầu
Toàn cầu hoá hiện nay đang là một xu thế tất yếu đối với sự phát triển
của nhân loại trên nhiều lĩnh vực. Nó đã góp phần tạo cơ hội cho việc giao lu
văn hoá giữa các nớc trên thế giới. ở Việt Nam vấn đề này đã góp phần không
nhỏ trong quan hệ hợp tác với các quốc gia khác, tạo nền tảng cho việc phát
triển kinh tế, song mặt khác nó lại đặt ra những thách thức cho việc bảo vệ bản
sắc văn hoá dân tộc. Phố cổ Hà Nội là một trong những địa điểm bị xu hớng
tân thời hoá,a chuộng đồ ngoại làm cho biến dạng. Hiện nay trong quá trình
công nghiệp hoá - hiện đại hoá, để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt ngời dân phá bỏ
nhà cũ xây dựng những ngôi nhà mới theo phong cách, kiến trúc hiện đại, bên
cạnh đó những ngôi nhà cũ vài trăm tuổi cha bị phá bỏ thì ở trong tình trạng
xuống cấp nghiêm trọng. Tình trạng này đang làm Hà Nội dần mất đi một di
sản văn hoá đáng tự hào, ngành du lịch mất đi một nguồn tài nguyên văn hoá
trong việc phát triển du lịch văn hoá của thủ đô. Chính vì thế vấn đề cải tạo,
bảo vệ và tôn tạo khu di tích này hiện nay đang là vấn đề đáng quan tâm của
chính quyền địa phơng và thành phố.
Là một sinh viên kinh tế sau này sẽ làm việc trong lĩnh vực du lịch, vấn
đề bảo tồn phố cổ đã thu hút sự quan tâm của em.
Trong bài viết này em xin phân tích phố cổ ở khía cạnh giá trị văn hoá
của nó đối với việc phát triển du lịch và vấn đề khai thác những giá trị đó vào
các tour du lịch của thủ đô trong hiện tại và tơng lai.
Em xin chân thành cảm ơn Thạc sĩ Ngô Đức Anh đã hớng dẫn và giúp đỡ
em hoàn thành đề án này.
1
I. Phố cổ Hà Nội và nét hấp dẫn của phố cổ đối với du
khách
1. Vài nét về phố cổ Hà Nội:
Hà Nội không chỉ là trung tâm kinh tế, chính trị mà đây còn là trung tâm
văn hoá của nớc Việt Nam. Hà Nội là nơi hội tụ những tài nguyên tự nhiên và
nhân văn phong phú, đa dạng, với một bề dày lịch sử gần 1000 năm đã trở
thành một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn đối với du khách trong và

ngoài nớc. Lịch sử ngàn năm Quốc Đô - Thăng Long Hà Nội bắt đầu từ đời
Lý Công Uẩn (1010) khi ông quyết định dời đô từ Hoa L (Ninh Bình) ra
Thăng Long (Hà Nội). Nhận thấy đây là một địa thế ở giữa khu vực trời và
đất, có thế rồng cuộn hổ ngồi nên ông đã cho xây dựng đô thị Thăng Long
với cấu trúc tam trùng thành quách (trong thành ngoài thị). Trải qua chiều
dài thời gian trong di sản đô thị Hà Nội , toà thành cổ hầu nh đã tan biến và
chỉ còn hiện diện bởi những công trình kiến trúc đơn lẻ. Song nó lại đợc đặc
trng bởi một cơ cấu đô thị hết sức đặc thù - đó là khu phố cổ hay còn gọi là
khu vực 36 phố phờng. Trớc đây dới triều đại Lý, Trần, Hậu Lê đây là trung
tâm thơng mại của Thăng Long, là phần thị trong kiến trúc xã hội tam trùng
thành quách.
Khi thực dân Pháp xâm chiếm Hà Nội năm 1886, chúng đã phá huỷ gần
nh toàn bộ hệ thống các di tích văn hoá, kiến trúc truyền thống nằm xung
quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm để lấy chỗ xây dựng khu phố Tây. Song song
với việc hoàn thiện khu vực trung tâm hồ Hoàn Kiếm, ngời Pháp đã tiến hành
chỉnh sửa trong khu vực 36 phố phờng của Hà Nội. Nhng do ảnh hởng của
phơng thức xây dựng mới vẫn còn ở mức độ hạn chế, ngời Hà Nội vẫn tiếp tục
phơng thức xây dựng Việt Nam truyền thống trong sửa chữa và xây dựng mới
những ngôi nhà của mình. Đó là những ngôi nhà kết cấu gỗ là chủ yếu, mái
lợp ngói ta, chiều rộng nhà hẹp và phát triển sâu vào phía trong lô đất bằng
những lớp nhà kế tiếp những lớp sân trong. Chính vì vậy, nhìn chung khu phố
này vẫn mang nét truyền thống quen thuộc bên cạnh khu phố Tây đang hình
thành với những đờng nét qui hoạch và kiến trúc đợc du nhập từ châu âu. Sau
này hai khu vực này đợc gọi là khu phố cổ và khu phố cũ làm nên niềm tự
hào của cả Hà Nội mà không phải bất cứ thành phố nào ở Việt Nam cũng nh
nhiều nớc khác có nổi. Hai thuật ngữ này mới chỉ ra đời từ năm 1995, là một
qui ớc để tiện cho việc nghiên cứu và tìm giải pháp bảo vệ. Thành phố Hà Nội
tạm thời qui định khu phố cổ là khu phố có hình tam giác (nhng kỳ thực là
hình thang), hai cạnh ngang là phố Hàng Đậu và dãy phố Hàng Bông Hàng
2

Gai Cầu Gỗ Hàng Thùng. Hai cạnh dọc là phố Trần Nhật Duật và dãy
phố Hàng Cót Hàng Gà - Hàng Điếu Hàng Da. Còn khu phố cũ gồm
ba khu vực: khu nhợng địa, khu thành cũ và khu nam Hồ Gơm.
Khu nhợng địa hình chữ nhật, hai cạnh dài là đờng Bạch Đằng và phố Lê
Thánh Tông Trần Thánh Tông, hai cạnh ngang là đoạn đầu phố Tràng Tiền
và phố Nguyễn Huy Tự. ở đây gồm những công trinh kiến trúc kiểu chính
thống, mái lợp ngói đá đen, mặt bằng có hành lang chạy bốn xung quanh,
nhà cuốn hình cung.
Khu thành cũ gồm các phố Phan Đình Phùng, Hùng Vơng, Hoàng Diệu,
Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Chu Văn An, Trần Phú. Các biệt thự ở đây th-
ờng theo kiến trúc miền Bắc nớc Pháp, mái dốc, các chi tiết trang trí ở cửa sổ,
ở nóc diêm dúa, tỉ mỉ.
Khu nam Hồ Gơm là một hình chữ nhật mà hai cạnh dài là Tràng Thi
Tràng Tiền và Trần Hng Đạo, hai cạnh ngang là Phan Bội Châu và Phan Châu
Trinh. Khu vực này đợc xây dựng đồng thời với khu vực thành cũ song qui
trình, qui hoạch có chậm hơn vì phải giải toả nhiều làng xóm. ở khu vực này
đa số cũng là biệt thự nhng mái không dốc, nhiều cửa theo kiến trúc Nam
Pháp.
Hai khu vực này đã tạo nên một công trình kiến trúc đô thị mang phong
cách á - âu, đợc xây dựng thích nghi với môi trờng truyền thống và thiên
nhiên của Hà Nội mà ngời xa gửi lại cho chúng ta và truyền cho đời sau.
2. Nét hấp dẫn của phố cổ đối với du khách:
Hà Nội 36 phố phờng là một di sản văn hoá của dân tộc. Nó có giá trị
rất lớn trong lĩnh vực kinh doanh du lịch. Các di tích lịch sử văn hoá trong khu
phố cổ đã làm cho sản phẩm du lịch đặc trng 3H của Hà Nội là: Hà Nội lịch
sử (history), Hà Nội anh hùng (heroism), Hà Nội mến khách (hospitality) càng
thêm hấp dẫn.
Điểm thu hút đầu tiên của khu phố này mang đến cho khách du lịch
không chỉ giá trị văn hoá vật thể mà còn có cả giá trị văn hoá phi vật thể bao
gồm trong nó.

2.1. Giá trị văn hoá vật thể.
Giá trị văn hó vật thể đợc thể hiện ở công trình kiến trúc độc đáo trong
khu phố. Trớc khi thực dân Pháp xâm lợc các ngôi nhà trong khu phố đều có
chung một dáng dấp đó là những ngôi nhà ống. Nhà nh một cái ống bề ngang
hẹp, chiều dài sâu có khi thông ra một ngõ khác, phố khác. Bố cục cũng tơng
tự nhau: gian ngoài là chỗ bán hàng hoặc làm hàng. Tiếp đó là một khoảng sân
3
lộ thiên để lấy ánh sáng, ngời dân thờng gọi là giếng trời là nơi giao hoà
giữa đất và trời, là một nét văn hoá trong triết lý âm dơng của ngời Hà Nội
xa. Gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối vào đó là khu phụ. Đa số là nhà một
tầng lợp bằng những viên ngói cong hình mũi hài, đợc sắp xếp khéo léo vừa
chống nắng, che ma vừa tạo hình vảy rồng rất hấp dẫn. Đây là kiểu nhà dân
dụng và phổ biến của ngời dân Thăng Long xa. Nhà vừa là xởng sản xuất thủ
công vừa là cửa hàng và là nơi sinh hoạt của gia đình. Các ngôi nhà xây sát
cạnh nhau thể hiện văn hoá cộng đồng, làng xã của ngời Việt Nam. Cái hấp
dẫn du khách của khu phố cổ chính là ở chỗ này, ở cái tổng thể do ngời xa đã
sắp xếp thành một cơ thể đầy sống động, khăng khít, gắn bó kề tựa nhau mà
tồn tại, sinh sôi
4
Quang cảnh một góc phố Hàng Bạc năm 1883 trớc khi thực dân
Pháp tiến hành tu sửa
Khi thực dân Pháp tiến hành chỉnh sửa lại khu phố, các ngôi nhà đợc xây
lại kiên cố nhng vẫn theo kiến trúc cổ. Các ngôi nhà vẫn đợc xây dựng theo
hình ống với bề rộng rất hẹp quay mặt ra phố, từ 3-5 m, chiều sâu vài chục
mét, chiều cao thờng là tầng rỡi đôi khi là hai tầng. Tuy hình thức trang trí bên
ngoài theo lối kiến trúc châu âu có làm biến dạng khu phố nơi ít, nơi nhiều,
song bóng dáng của thời xa (dù chỉ là của thế kỷ 19) vẫn còn lu lại ở dăm căn
nhà này, ở vài đoạn phố kia và đặc biệt là ở cái không gian văn hoá vẫn đậm
đà hơng vị cổ. Dới đây là một góc kiến trúc phố Hàng Đào vào năm 1926.
5

Khách du lịch đến khu phố cổ cũng nhận thấy đợc cơ cấu kiến trúc đô thị
Thăng Long xa qua những dãy phố hẹp, chi chít dọc ngang liên kết với nhau theo
kiểu bàn cờ. Chính tỉ lệ không gian kiến trúc phù hợp với tỉ lệ kích thớc đờng
phố, với con ngời và các hoạt động đa dạng của con ngời ở những thời kỳ cha có
phơng tiện cơ giới đã tạo nên sự thu hút và quan tâm của khách du lịch. Họ
không chỉ nhìn ngắm những dấu tích lịch sử mà muốn tìm hiểu sâu về kiến trúc
tổng thể mà cha ông ta đã bố trí không chỉ để sống, sinh hoạt mà còn để phòng
vệ trớc các cuộc chiến tranh. Cơ cấu phố cổ nh mộ bức tờng thành vững chắc bao
bọc, che chở cho phần đô nằm bên trong.
Bên cạnh đó trong khu phố cổ còn rất nhiều công trình đền, chùa, miếu
nằm rải rác trong nhiều đờng phố cổ kính, sang trọng thể hiện một khía cạnh
trong tâm hồn Hà Nội xa luôn tìm cách hoà đồng với một thế giới tâm linh.
Các di tích đình, đền là sản phẩm sáng tạo độc đáo, thiêng liêng của mỗi làng
quê, là sự kết tinh, tồn đọng văn hoá làng xã Việt Nam trong suốt chiều dài
lịch sử dân tộc. Theo thống kê trên phạm vi 100ha của khu phố cổ đã từng có
100 di tích là nơi thờ tự của các phờng cũ, nơi thờ tổ nghề, Thành Hoàng Hà
Nội. Hiện nay chỉ còn lại 54 ngôi đình, 6 chùa, 22 đền, 3 miếu. Trong đó có
một số di tích đợc xếp hạng nh đền Bạch Mã, đình Thanh Hà, chùa Cầu
Đông rất thu hút đợc du khách tới thăm, tìm hiểu những chứng tích đô thị
của một nớc châu á gốc nông nghiệp dẫu đã ra phờng phố nhng vẫn giữ
những tín ngỡng tôn giáo (mà chủ yếu là đạo phật).
Các ngôi chùa, đền ở đây đợc xây dựng theo lối kiến trúc rất đặc trng của
Việt Nam. Các mái đền, chùa đều đợc uốn cong và chạm trổ hình đầu rồng rất cầu
kỳ. Các chi tiết trang trí từ hình dáng bên ngoài nh mái chùa, cổng chùa cho đến
những chi tiết bên trong nh hơng án, cột gỗ đều rất tinh xảo, khéo léo, có giá trị
nghệ thuật cao. Trong chùa còn lu giữ nhiều cổ vật đáng giá:
Chùa Cầu Đông còn lu giữ bốn tấm bia có các niên đại 1624, 1639, 1711,
1816. Đặc biệt là bia 1624 có tên là Đông Môn tự ký do nhà s Nguyễn Văn
Hiệp dựng, kể lại việc chính ông mua thêm đất mở rộng khuôn viên và xây
dựng mở mang chùa. Ngoài ra trong chùa còn có một quả chuông đúc năm

1800 còn nguyên niên hiệu Cảnh Thịnh thứ 8.
Còn ở đền Bạch Mã có di vật quý là pho tợng thần Long Đỗ bằng đồng,
tơng truyền có từ thế kỷ 18.
ở các đình chùa còn lu giữ nhiều pho tợng phật rất đẹp và có giá trị. Nh
vậy phố cổ không chỉ mang những nét kiến trúc chung đặc trng của xã hội
6
nông nghiệp Việt Nam mà nó còn có những nét riêng biệt của khu đô thị
Thăng Long làm nên sức hấp dẫn và thu hút của khu phố.
2.2. Giá trị văn hoá phi vật thể
Khi đến phố cổ khách du lịch đều cảm thấy thú vị và tò mò trớc hàng loạt
dãy phố bắt đầu bằng từ Hàng: Hàng Bạc, Hàng Bè, Hàng Bài, Hàng Bông,
Hàng Đào Nhìn ở góc độ văn hoá, đây là sự hiện diện của một nền văn minh
nông nghiệp châu thổ sông Hồng mà Hà Nội là tâm điểm. Khu vực 36 phố ph-
ờng chính là nơi giao lu buôn bán, trao đổi hàng hoá, là nơi tập trung tất cả
các sản vật có tiếng của miền núi, miền đồng bằng và miền biển. Nhng nét đặc
biệt là mỗi phố Hàng đều buôn bán một loại tơng ứng với tên phố nh: Hàng
Đào bán lụa, Hàng Trống bán trống Các sản phẩm đợc buôn bán và trao đổi
đều là những đồ dùng thiết yếu có quan hệ mật thiết với sản xuất lúa nớc, sản
phẩm nông nghiệp và nghề sông nớc nh: muối, khoai, cuốc, bừa, bồ, cót
Có thể nói khu vực này hội tụ hầu hết các ngành nghề thủ công truyền
thống của Việt Nam ở khắp mọi miền đất nớc. Những ngời thợ thủ công đã đa
ngành nghề của quê hơng mình lên Hà Nội làm ăn. ở chốn kẻ chợ xầm uất
này sự cạnh tranh đọ sức đua tài diễn ra rất mạnh mẽ, phải nghề tinh tài cao
mới trụ nổi và phát triển đợc. Vì vậy những cái còn lại và phát triển là những
cái tiêu biểu, tinh hoa của các vùng trong nớc. Để giúp nhau trong sản xuất và
buôn bán cũng nh trong việc giữ gìn nghề tổ những ngời thợ thủ công liên kết
với nhau tạo ra những phờng hội - đó là những phố Hàng mà chúng ta thấy
ngày nay. Mỗi phố Hàng có tính đặc thù và tính chuyên biệt cao. Một khách
nớc ngoài khi đến thăm phố cổ đã rất ngạc nhiên viết: Mỗi loại hàng hoá đều
có một phố riêng. ở phố Bát Sứ tất cả đều xanh. Tiếp đến phố Bát Đàn

tất cả đều đỏ. Rồi đến phố Hàng Đồng lấp lánh kim vàng chói. Phố Hàng
Thêu và phố Hàng Tranh màu sắc tơi vui rực rỡ. Điều này thoạt nhìn có vẻ vô
lý về phơng diện thơng mại, nhng nó lại là cách tổ chức có lợi cho ngời bán.
Họ có điều kiện tơng trợ giúp đỡ nhau trong việc định giá, giữ giá, vay mợn
hàng, giới thiệu khách hàng cho nhau Đây là một biểu hiện cụ thể của tính
cộng đồng của ngời Việt Nam Buôn có bạn, bán có phờng. Môi trờng sống
này đã đi vào văn hoá và để lại dấu ấn không phai mờ về một khía cạnh đắc
sắc của nền văn hoá nông nghiệp điển hình ở phơng Đông. Ngày nay các sản
phẩm đợc bán ở các phố đã thay đổi phong phú và nhiều loại hơn, không chỉ
đơn thuần là một mặt hàng nh trớc đây. Chính những sản phẩm thủ công
truyền thống đã giúp cho sự phát triển của hệ thống các cửa hàng bán đồ lu
niệm, tạo ra một khu vực shopping lý tởng cho du khách đến thăm và mua đồ
lu niệm.
Phố cổ cần còn có nhiều món ăn truyền thống nh:
7
Chả cá lã vọng là món ăn đặc biệt của phố Chả Cá. Nó ra đời ở cuối thế
kỷ 19, do một gia đình họ Đoàn ở số nhà 14 phố này nghĩ ra cách chế biến.
Món ăn này dần dần đợc ngời Hà Nội a thích, trở nên nổi tiếng đến nỗi tranh
đoạt đợc cả tên gọi cổ truyền của dãy phố.
ở phố Hàng Than thì nỗi tiếng với món bánh cốm đợc chế biến từ nếp
non. Đây nguyên là thứ bánh cới, thay cho cánh thiếp báo hỷ đánh dấu những
ngày vui của các cặp vợ chồng mới.
Ngoài ra phố cổ còn nhiều món ăn đặc trng khác, nó không chỉ thể hiện ở
sự tinh diệu trong nghệ thuật ẩm thực Hà Nội, mà nó còn thể hiện nét văn hoá
ăn uống của chốn kinh kỳ xa. Điều đó không chỉ thúc đẩy động cơ đi du lịch
tìm hiểu nghiên cứu mà nó còn thu hút các đối tợng khác muốn thởng thức h-
ơng vị món ăn xa của ngời Việt Nam.
Phố cổ là nơi buôn bán sầm uất nhất, là nơi qui tụ ngời dân ở khắp miền tổ
quốc nên các lễ hội dân gian trong khu phố cũng rất phong phú. Đó là những nghi
thức, lễ tiết nông nghiệp thờ nớc, thờ lúa cùng các sản phẩm của cây lúa điển hình

nh lễ tế xuân ngựu, với tục đả xuân ngu ở phờng Đông Hà xa đợc trải dài trên
phố Hàng Chiếu đến tận Hàng Gai bây giờ. Lễ hội thể hiện khía cạnh tâm linh của
ngời Hà Nội xa muốn tìm kiếm một năng lợng vô hình mà họ tin tởng, thể hiện
lòng kính trọng của họ với Thành Hoàng, tổ nghề
Nói tóm lại khu phố cổ chủ yếu cổ ở cái qui hoạch thời xa của nó khách
du lịch vẫn có thể thấy nó cổ ở những phố ngắn, những con đờng hẹp đan xen
nhau nh một bàn cờ. Và nó vẫn giữ nét đặc biệt của 36 phố phờng từ xa là một
khu vực buôn bán sầm uất nhất thủ đô, là nơi hội tụ nhiều ngành nghề thủ công
truyền thống, là nơi du khách có thể thởng thức những món ăn độc đáo. Các giá
trị của phố cổ là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển loại hình du lịch nghiên
cứu tìm hiểu, du lịch theo chuyên đề cho những ngời có nhu cầu tìm hiểu về quá
trình phát triển của Thăng Long Hà Nội qua các thời đại.
II. Hiện trạng của phố cổ Hà Nội
1. Hiện trạng xây dựng và tu tạo phố cổ:
a. Hiện trạng xây dựng:
Nh chúng ta đã biết các ngôi nhà đợc xây dựng trong khu phố cổ từ thế
kỷ 19 hoặc trớc đó đều có chung một kiến trúc là nhà hình ống. Không gian
kiến trúc này gần nh thống nhất, do đó không khí vẫn lu thông, ngôi nhà vẫn
thở. Tiếc rằng đến nay cơ cấu c dân một nhà ống + một gia đình hầu nh không
còn nữa. Trớc làn sóng di c ra đô thị ngày càng tăng đã làm cho dân số Hà Nội
tăng lên đáng kể mà tập trung nhiều nhất ở khu phố cổ. Theo thống kê hiện
nay trong khu phố cổ có khoảng 15270 hộ gia đình sinh sống với dân số thực
tế thờng trú là 66191 ngời trên diện tích đất ở là 326750 m
2
. Điều này đã dẫn
8
đến tình trạng có nhiều gia đình, thậm chí cả chục gia đình trú ngụ trong một
ngôi nhà ống, làm cho điều kiện sinh sống trở nên không chấp nhận đợc. Nhất
là hệ thống nớc và vệ sinh đợc xây dựng ở những thế kỷ trớc với t cách sinh
hoạt thô sơ đã không còn phù hợp. Cùng với sự tàn phá của thời gian, ma

nắng, mối mọt đã làm cho các ngôi nhà xuống cấp trầm trọng. Khu vực phố cổ
trở thành nơi ô nhiễm nặng nhất, c dân phải sống trong những căn nhà thiếu
ánh sáng và không khí, tối tăm và ngột ngạt. Ta có thể thấy rõ điều đấy qua
bức tranh về quang cảnh phố Hàng Buồm hiện nay.
Do đòi hỏi của sinh hoạt ngời dân đã phá nhà cũ xây nhà mới. Tuy Đảng
và nhà nớc có chủ trơng và chính sách đúng đắn và quan tâm đến việc bảo tồn
phát huy giá trị di tích lịch sử văn hoá, nhng trong quá trình đô thị hiện
nay, do yếu tố tự phát, tính tổ chức và tính pháp luật trong hoạt động đô thị
yếu nên các ngôi nhà đợc xây dựng không có qui hoạch. Nơi đây đã mọc lên
nhiều nhà 3-4 tầng, cửa sắt khép kín, các mặt tiền ốp đá rửa pha tạp các kiểu
dáng kiến trúc du nhập từ Nhật, Pháp, Mỹ đã phá vỡ cơ cấu kiến trúc cổ của
khu phố.
9
Thực trạng xây dựng ở một góc phố Hàng Ngang hiện nay
Các ngôi đình, chùa tuy không bị phá nhng lại bị các nhà dân xung
quanh lấn chiếm, che khuất. Nh cả hai đầu đao mái đền Bạch Mã đã đợc xếp
hạng cũng phải đâm vào một cửa sổ một quán ăn sát nách nhà.
Có thể nói nếu không qui hoạch thì một khối lợng lớn các di tích lịch sử,
văn hoá trong khu phố cổ sẽ bị chìm lấp, bị xâm phạm nghiêm trọng. Đồng
thời vì những nhu cầu mu sinh của con ngời sẽ có nhiều di tích bị phá vỡ cảnh
quan, thậm chí bị khai thác một cách tuỳ tiện. Điều đáng lo ngại ở đây là quá
trình cao ốc hoá, bê tông hoá vốn đã và sẽ còn lan tràn hầu hết các ngõ
phố trong khu vực 36 phố phờng, đặt Hà Nội trớc nguy cơ mất đi một niềm tự
hào, nghành du lịch mất đi một điểm đến hấp dẫn. Mà Hà Nội vốn hấp dẫn đ-
ợc du khách bởi giá trị lịch sử ngàn năm văn hiến, bởi vì sự khác biệt của khu
phố cổ với các đô thị hiện đại của các quốc gia khác.
b. Công tác qui hoạch, bảo tồn của nhà nớc đối với khu phố cổ và tiến độ
thực hiện của công tác qui hoạch :
Trớc nguy cơ quá trình đô thị hoá đang dần làm vẻ đẹp riêng của phố ph-
ờng xa biến mất, lặn hụp hoà vào chỗ nào cũng nh chỗ nào thì việc quan tâm

và làm cho khu phố cổ giữ đợc sắc thái riêng của nó là cần thiết. Bởi khu phố
cổ là một trong những hình ảnh của Hà Nội xa làm ăn, sinh sống, mà tình thần
Hà Nội nghìn đời liên quan tới con ngời Hà Nội bây giờ, chứ không phải chỉ
về mặt di tích và du lịch. Nói nh thế không có nghĩa là ca ngợi sự bảo thủ, níu
10
kéo sự tồn tại dài lâu những nhà xa, lối cũ mà điều quan trọng là làm sao tạo
ra cho đợc sự hài hoà giữa phát triển đô thị với cái vốn có của truyền thống,
mối tơng quan giữa bảo tồn các di sản văn hoá và phát triển đô thị. Cần phải
nhận thức rõ bảo tồn và phát triển là hai nhiệm vụ luôn đi liền nhau. Bảo tồn
chứ không phải là bảo vệ. Bảo tồn là giữ không để cho mất đi, còn bảo vệ
là giữ không để cho xâm phạm. Bảo tồn không có nghĩa là ôm kh kh lấy vốn
cổ, không cho nó thay đổi, trái lại phải luôn làm cho nó lớn mạnh hơn, bổ
sung cho nó những yếu tố mới, tức là phát triển nó. Để thực hiện điều đó, đợc
sự hổ trợ của trung ơng, Hà Nội xây dựng một chơng trình tổng thể trên tất cả
các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội. Trong chơng trình phát triển tổng thể đó,
kế hoạch từ nay đến năm 2010 Hà Nội tiếp tục triển khai chơng trình bảo tồn,
tôn tạo phát triển khu phố cổ. Chơng trình phân thành 2 khu vực:
+ Khu vực bảo vệ và tôn tạo cấp 1 diện tích 19 ha, giới hạn bởi phố Hàng
Chiếu (phía Bắc) Hàng Bạc (phía Nam) Trần Nhật Duật (phía Đông)
Hàng Đờng Hàng Ngang (phía Tây).
+ Khu bảo vệ tôn tạo cấp 2 là những phần còn lại với diện tích là 81 ha.
Khu phố cổ sẽ hình thành các trung tâm thơng mại, khu dân c và các
công trình văn hoá truyền thống. Trong đó khu trung tâm thơng mại gồm 3
cụm: chợ Đồng Xuân, Hàng Da, Hàng Bè, hai trục phố thơng mại kết hợp nhà
ở là Hàng Ngang Hàng Đào Hàng Đờng - Đồng Xuân và Lơng Văn Can
Hàng Cân Chả Cá - Hàng Lợc. Khu dân c gồm 3 cụm dân c gắn kết với
3 cụm chợ, qui mô mỗi cụm khoảng 20000 dân.
Chơng trình đã thu hút đợc nhiều dự án tham gia. Một trong số đó là dự
án Asia Rehab do Tolouse, Hà Nội và Bruxelles trình đã đi vào từ tháng 2
2000. Dự án này thực hiện dựa trên mục tiêu:

+ Gìn giữ đặc trng văn hoá, di sản vật thể và phi vật thể của phố cổ Hà Nội
+ Tiếp tục thực hiện việc tôn tạo phố cổ Hà Nội
+ Thu hút sự tham gia của ngời dân vào việc tôn tạo phố cổ Hà Nội
+ Trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản ở Việt Nam và các nớc khác
Nhiệm vụ của dự án là:
+ Giữ gìn nghệ truyền thống trong phố cổ, nâng giá trị hiểu biết nghề
truyền thống, duy trì các hoạt động kinh tế của các nghề này
+ Lập kế hoạch bảo tồn và tôn tạo trọng điểm đối với một số ngôi đình
theo bản kiến trúc thực hiện trên 3D.
11
+ Triển khai tôn tạo quy mô rộng các công trình nhằm nâng cao giá trị
khu phố cổ. Việc thực hiện kế hoạch tu tạo sẽ triển khai từ các phố trọng điểm
với một số lợng lớn các công trình.
+ Một số nhiệm vụ khác nhằm đảm bảo đời sống của nhân dân trong khu
phố và kêu gọi sự tham gia của ngời dân vào kế hoạch bảo tồn cả về mặt tài
chính và ý thức.
Dự án này đã thu đợc một số kết quả khả quan nh:
+ Đã hoàn thành việc tu bổ hai ngôi nhà: 38 Hàng Đào và 87 Mã Mây
+ Nâng cấp tuyến phố dọc Hàng Buồm đến chợ Đồng Xuân làm phố đi
bộ phục vụ cho khách tham quan theo đặc thù đờng đi bộ qua phố cổ.
+ Việc tôn tạo đã lựa chọn khu thí điểm là ô phố Hàng Bè Hàng Bạc -
Đinh Liệt Cầu Gỗ đã và đang tiến hành thực hiện.
Ngoài ra còn có một dự án khác về kế hoạch di chuyển dân c trong khu
phố cổ sang Gia Lâm để trả lại sự thông thoáng cho khu phố.
Song song với việc thực hiện dự án, chính quyền nhà nớc cũng đề ra
những biện pháp chế tài chặt chẽ đối với việc xâm hại di tích lịch sử phố cổ.
Nâng cao cơ chế quản lý với vấn đề xây dựng để tránh khu vực 36 phố phờng
rơi vào trờng hợp phần cổ bị lấn át, chèn ép bởi những công trình hiện đại
mới xây dựng trong một tơng quan tỉ lệ không tơng xứng, không gian và công
trình kiến trúc mất hẳn bản sắc truyền thống dân tộc nh đã xảy ra ở các đô thị

hiện đại ở một số nớc phát triển ở châu á và châu âu. Nhng cũng không vì
cái cổ mà loại bỏ cái mới, làm cái cổ bị cách ly một cách cứng nhắc với
cái mới.
Các hoạt động tôn tạo này và tiến độ thực hiện của nó đã và đang là một
trong những nhân tố quan trong của việc giữ gìn và bảo vệ bản sắc văn hoá
dân tộc nói chung và bản sắc văn hoá độc đáo của ngời Hà Nội nói riêng.
2. Hiện trạng khai thác phố cổ trong các tour du lich:
Với bề dày lịch sử và phát triển gần 1000 năm, với tài ngyên tự nhiên và
nhân văn phong phú, đa dạng, qui tụ nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng, gìn
giữ đợc trong mình những sản văn hoá vật thể và phi vật thể có giá trị, Hà Nội
từ nhiều năm nay đã trở thành một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn đối
với du khách bốn phơng, đợc UNESCO công nhận là thành phố hoà bình của
thế giới và đợctạp chí Travel and Leisure (một tạp chí có uy tín của Hoa Kỳ
chuyên phân tích chất lợng du lịch) đánh giá là thành phố du lịch tốt thứ 2
châu á và thứ 13 trên thế giới.
12
Nếu lấy mốc so sánh từ năm 1990, có thể thấy rằng lợng khách quốc tế
và khách nội địa đến Hà Nội có tốc độ tăng định gốc rất cao, trong đó khác
quốc tế tăng 3619 %, khách nội địa tăng 2500 %.
Tốc độ phát triển đấy đã cho thấy rằng các công ty du lịch Hà Nội đã biết
khai thác tài nguyên du lịch sẵn có của thủ đô làm cho sản phẩm du lịch 3H
ngày càng hấp dẫn, thu hút đợc nhiều khách du lịch. Trong các chơng trình
city tour mà các công ty lũ hành xây dựng có một điểm thăm quan ít khi bị bỏ
qua đó là khu phố cổ và khu phố cũ. Chính quyền thành phố rất quan tâm đến
sự phát triển du lịch của khu vực này bằng những phố đi bộ phục vụ cho du
khách tham quan phố cổ. Khu phố này kéo dài từ Hàng Buồm đến chợ Đồng
Xuân đợc tổ chức vào thứ 7 và chủ nhật hàng tuần. Điều này đã tạo đợc sức
hấp dẫn lớn đối với du khách nớc ngoài vì họ có thể tìm hiểu khu phố một
cách thoải mái mà không phải lo ngại về vấn đề giao thông.
Các công ty lữ hành đã khai thác cơ cấu kiến trúc đặc biệt của khu phố

với nhng con phố dài hẹp, nhà hình ống đan xen nhau đặc trng cho đời sống
sinh hoạt của nhân dân Thăng Long trớc đây vào các chơng trình du lịch theo
chuyên đề phục vụ cho những du khách có nhu cầu tìm hiểu nghiên cứu sự
phát triển xã hội Việt Nam qua các thời đại.
Rất nhiều các công trình kiến trúc cổ đã đợc tu sửa nh: ngôi nhà 38 Hàng
Đào và 87 Mã Mây, cùng với những di tích đợc xếp hạng nh: đình Đồng Lạc,
đền Bạch Mã, chùa Cầu Đôngđợc đa vào hoạt động đón du khách tới tham
quan.
Bên cạnh đó hệ thống dịch vụ phục vụ cho khách du lịch nh cửa hàng ẩm
thực và các cửa hàng bán đồ lu niệm cũng rất phát triển. Nhất là ở dãy phố
Hàng Bạc là địa điểm nổi tiếng với nhiều cửa hàng ăn, các hiệu càfê phục vụ
cho du khách muốn thởng thức những món ăn truyền thống của Thăng Long
xa, hay th giản thởng thức hơng vị cổ của khu phố. Còn trên dãy phố Hàng
Bông, Hàng Gai lại là địa điểm thuận tiện nhất cho những khách mua hàng có
ít thời gian. Du khách có thể thoải mái lựa chọn những bức tranh sơn mài, đồ
thêu ren, những mảnh vải lụa và những đồ thủ công mỹ nghệ khác với giá cả
từ 1 1000 $.
Những món quà lu niệm nh mũ hoặc áo phông có in sẵn những biểu tợng
du lịch của Việt Nam đợc bán ở Hàng Bông cũng đã thu hút đợc rất nhiều du
khách .
13
Còn ở Hàng Quạt, Hàng Thiếc lại phát triển những cửa hàng lu niệm bán
quần áo truyền thống của ngời Việt Nam đầy màu sắc, trang phục nam giới,
áo the khăn đóng đợc treo trong các cửa hiệu với giá không quá 5 đô la Mỹ.
Là một trong những nơi tập trung nhiều ngành thủ công nhất nên ngoài
việc tận dụng các sản phẩm thủ công để phát triển các cửa hàng bán đồ lu
niệm ngành du lịch Hà Nội còn tổ chức các chuyến tham quan đến tận xởng
nghề giúp cho du khách tận mắt chứng kiến và tìm hiểu những ngành nghề
này. Ví dụ đến ngôi nhà số 5 Hàng Trống, bạn sẽ đợc tìm hiểu về kĩ thuật làm
trống thủ công của những ngời thợ.

Tuy nhiên các tour du lịch ở phố cổ cha khai thác đợc tất cả những lợi thế
vốn có của khu phố. Đây là khu vực có nhiều lễ hội đặc trng cho nền văn hoá
nông nghiệp sông Hồng nh lễ thờ thần nớc, thờ thần lúa, các lễ hội ở đình,
miếu thờ Thành Hoàng và tổ nghề nhng chúng cha đợc khai thác và nhìn
nhận đúng mức, thiếu việc tổ chức đa các trò chơi truyền thống mang bản sắc
văn hoá dân tộc cũng nh các lễ hội vào các tour du lịch. Điều này xuất phát từ
việc các công ty du lịch cha xác định đợc lợi thế cạnh tranh của khu vực đối
với các địa phơng khác là chất lợng du lịch, tài nguyên du lịch hay là giá cả.
Do đó đã gặp nhiều khó khăn trong việc định hớng và tìm giải pháp khai thác
sản phẩm khu phố cổ. Không những thế các công ty du lịch trong khu phố
chủ yếu là những doanh nghiệp nhỏ, số lợng lớn trong khi nguồn khách lại
không ổn định, hệ thống quản lý ngành yếu, dẫn đến tình trạng cạnh tranh
quyết liệt và tranh giành khách. Mối liên hệ giữa các nhà cung cấp sản phẩm
du lịch với các công ty này thiếu sự gắn bó và cha đợc các nhà cung cấp sản
phẩm nhận thức đầy đủ và quan tâm đúng mức. Nhất là các cửa hàng bán đồ l-
u niệm, tuy số lợng nhiều những sản phẩm lại không phong phú, đa dạng và
cha có những sản phẩm độc đáo tạo nét đặc trng của Hà Nội.
Hay chỉ đơn giản ở vấn đề vận chuyển khách cũng xảy ra nhiều bất cập.
Việc vận chuyển bằng ô tô không thích hợp với việc tham quan khu phố, do
vậy các công ty du lịch sử dụng phơng tiện vận chuyển là xích lô. Điều này đã
đợc khách du lịch(nhất là khách du lịch nớc ngoài) a thích,nhng dịch vụ này
lại cha đợc phát triển mạnh mẽ. Xung quanh khu vực tình trạng ô nhiễm môi
trờng đã làm mất đi mỹ quan của khu phố. Muốn phát triển đợc du lịch các cơ
quan chức năng cần có biện pháp nâng cấp hệ thống nớc thải, vấn đề vệ sinh
trong khu vực.
14
Tình trạng chèo kéo khách, ăn xin quanh hồ Hoàn Kiếm và phố cổ
không những làm mất đi nét đẹp trong văn hoá ứng xử của ngời Hà Nội mà nó
còn gây ra cho du khách sự khó chịu.
Các công tác quảng cáo phải quảng bá về hình ảnh của khu phố kém hiệu

quả, cha có nét đặc trng. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền cho ngời dân thấy đ-
ợc giá trị của các di tích lịch sử nơi đây với đời sống của họ cũng nh đối với sự
phát triển của du lịch còn kém.Nhờ đó đã dẫn đến tình trạng ngời dân phá nhà
cũ xây nhà mới một cách vô tổ chức để mở rộng không gian bán hàng phục vụ
khách mà không biết rằng điều thu hút khách du lịch chính là sự hài hoà trong
tổng thể kiến trúc cổ đấy.
3. Đánh giá hiện trạng bảo tồn phố cổ và việc khai thác du lịch trong
các tour du lịch hiện nay và trong tơng lai:
Trong những năm qua, việc bảo vệ và phát huy các di sản văn hoá của
phố cổ đã đợc chính quyền địa phơng quan tâm xúc tiến. Nhiều di tích lịch sử
văn hoá đã và đang đợc tu sửa tôn tạo nh số nhà 38 Hàng Đào, 87 Mã Mây
Cùng nhiều ngành nghề thủ công truyền thống đang đợc phục hồi. Tuy nhiên
trong công tác quản lý còn thiếu sự liên kết phối hợp giữa các ngành với nhau
và giữa nhà nớc với nhân dân. Nhà nớc cha có một cơ chế quản lý hiệu quả
việc bảo tồn và phát triển phố cổ. Các qui định, qui chế về việc bảo vệ và
chống xâm phạm di tích còn yếu, cha chặt chẽ, nên trên thực tế các di tích
đang từng ngày, từng giờ bị phá đi một cách hợp pháp tức là đợc cấp phép
hoặc không đợc cấp phép thì ngời dân vẫn cứ làm mà chẳng thấy nhà quản lý
nói gì. Vì đây là nhà của họ, việc phá hay sửa là quyền của họ. Công tác tu bổ
diễn ra chậm, những nhà cha đợc tu bổ thì lụp xụp, những nhà xây dựng mới
thì không theo quy hoạch dẫn đến tình trạng mất mỹ quan trong khu phố.
Điều này đợc thấy rất rõ ở khu phố Hàng Buồm. Hầu hết ở đây là những ngôi
nhà mới đợc xây dựng lại, các nhà cổ không nhiều.
Việc di chuyển bớt dân c trong khu vực sang Gia Lâm để tạo độ thoáng
cho khu phố gặp rất nhiều khó khăn.Vì theo điều tra 37,6% số hộ muốn giữ
nguyên hiện trạng, không thay đổi gì về nơi ở, 39,2% số hộ muốn giữ nguyên
những cần sửa chữa cải tạo thêm tại chỗ, 8,2% số hộ muốn giữ nguyên và mở
thêm diện tích nơi khác, chỉ có 6,7% số hộ muốn rời khỏi khu vực phố cổ.
Việc nâng cấp hệ thống thoát nớc cha hoàn chỉnh, vấn đề xây dựng nhà
vệ sinh công cộng cho du khách và ngời dân đang là vấn đề gây nhiều tranh

luận và cha đợc giải quyết.
15
Cùng với những tồn tại trong công tác bảo tồn phố cổ là những khó khăn
đối với ngành du lịch. Việc bảo tồn di tích có liên quan chặt chẽ đến vấn đề
phát triển và thu hút khách du lịch. Phổ cổ có nhiều giá trị lịch sử văn hoá
nhng trình trạng hiện nay của nó đã làm hạn chế sự hấp dẫn của các chơng
trình du lịch
Nếu nh chơng trình tu tạo phố cổ thành công, trả lại bộ mặt và những nét
văn hoá riêng của nó thì trong tơng lai các giá trị văn hoá này không chỉ thu
hút khách du lịch với mục đích tham quan nghiên cứu, mà còn thu hút đa số
khách đi du lịch với mục đích khác, ở các lĩnh vực khác và từ nơi khác đến
(nh khách du lịch công vụ rất phổ biến ở Hà Nội).
Theo định hớng phát triển du lịch Hà Nội, thì đến năm 2010 du lịchHà
Nội dựa trên nguyên tắc kết hợp không gian kinh tế xã hội và lợi thế so
sánh của Hà Nội với các lãnh thổ phụ cận của toàn vùng làm căn cứ để xác
định việc xây dựng khai thác và sử dụng những sản phẩm du lịch của Hà Nội.
Trên nguyên tắc đó thì các sản phẩm đặc thù của phố cổ nh kiến trúc, lễ hội,
văn hoá, nghề thủ công truyền thống sẽ đợc khai thác hợp lý theo hớng phát
triển bền vững. Cùng với sản phẩm du lịch thì các dịch vụ bổ trợ nh lu trú, vận
chuyển, shopping cũng sẽ phát triển cả về số lợng và chất lợng nhằm thoả
mãn tốt nhất nhu cầu của khách du lịch.Nhất là với sự ra đời của sở du lịch Hà
nội sẽ giúp cho việc định hớng và tạo môi trờng cạnh tranh lành mạnh giữa
các công ty du lịch trong tơng lai.
Bên cạnh tốc độ phát triển của hệ thống Internet công tác quảng cáo các
sản phẩm du lịch mới, độc đáo về phố cổ của các công ty đến khách du lịch sẽ
dễ dàng và thuận lợi hơn, giúp du khách có thể lựa chọn đợc chơng trình du
lịch phù hợp.
III. Giải pháp nhằm bảo tồn và khai thác có hiệu quả khu
phố cổ trong các tour du lịch ở thủ đô
1. Giải pháp về quản lý nhà nớc.

Khi nghiên cứu và tìm hiểu về phố cổ Hà Nội ta thấy giữa nó và phố cổ
Hội An có những nét tơng đồng giống nhau. Tuy nhiên phố cổ Hội An bị lãng
quên trong một thời gian dài, đến khi ngời ta nhận ra giá trị của nó và tiến
hành bảo tồn thì hầu nh nó vẫn còn nguyên vẹn, nên công tác này tiến hành
không mấy khó khăn. Còn với phố cổ Hà Nội lại trải qua nhiều biến cố nh
chiến tranh tàn phá, sự du nhập của văn hoá phơng Tây làm cho biến dạng
không giữ đợc hình dáng ban đầu. Chính vì thế công tác quản lý và qui hoạch
khó khăn và phức tạp hơn nhiều. Các giải pháp quản lý và bảo tồn, tôn tạo di
16
tích lịch sử khu phố cổ Hà Nội phải đợc dựa trên cơ sở đảm bảo các mục tiêu:
giữ gìn và phát huy các giá trị di sản của di tích, giải quyết các vấn đề bức xúc
hiện nay, bảo tồn, tôn tạo khu phố cổ Hà Nội trở thành khu vực di tích đô thị
phát triển bền vững. Muốn vậy chính quyền nhà nớc và uỷ ban bảo tồn di tích
cần phải:
- Tổng kiểm kê các ngôi nhà trong khu phố cổ nhằm xác
định những đặc điểm kiến trúc, xác định niên đại, mức độ bảo tồn và giá trị về
các mặt của chúng. Trên cơ sở đó tiến hành phân loại các ngôi nhà nhằm vạch
ra đợc hớng xử lý về bảo tồn và tôn tạo:
+ Ngôi nhà nào quả thật đã xây từ vài trăm năm hoặc là di tích lịch sử thì
ra lệnh bắt buộc giữ nguyên lại để làm lu niệm của một thời. Tiến hành kiểm
tra trình trạng kỹ thuật của ngôi nhà nh kết cấu chịu lực, bộ mái, tình trạng
cấp thoát nớc, vệ sinh để có kế hoạch bảo tồn hoặc tu bổ hợp lý. Đồng thời
phải có chính sách thoả đáng đối với c dân trong ngôi nhà ấy nh đền bù bằng
tiền, cung cấp một chỗ ở mới cho ngời dân
+ Những ngôi nhà nào xét ra chẳng cổ hoặc cũ gì cho lắm nh các
ngôi nhà đợc xây dựng từ thế kỷ 19 đã qua cũ nát không có kiến trúc đặc trng
hoặc những ngôi nhà cổ đã bị đập phá, sửa sang gần hết làm cho biến dạnh thì
cho phép cải tạo, để c dân đợc sống trong môi trờng vệ sinh hơn, tiện nghi
hơn.
- Mô tả bằng các phơng tiện có thể các ngôi nhà điển hình theo hệ phân

loại, đặc biệt cần vẽ ghi chi tiết các ngôi nhà có giá trị đặc biệt. Cũng cần ghi
lại chân dung các mặt phố, để có thể đa ra một bản kiến trúc thiết kế sát với
kết cấu phố cổ xa và phù hợp với hiện tại cho việc trùng tu bảo tồn di tích.
- Tiến hành điều tra nhân khẩu học và xã hội học trên cơ
sở những biểu mẫu để có kế hoạch di dân hợp lý, đảm bảo và cải thiện đợc
điều kiện sống, làm ăn theo nhu cầu và nguyện vọng ngời dân.
- Thực thi luật di sản văn hoá trong cuộc sống, tạo sức
mạnh hành động của cá nhân, gia đình, cộng đồng trong việc su tập, bảo tồn,
phát huy di sản văn hoá, bằng cách tuyên truyền phổ biến, nâng cao nhận thức
của ngời dân về giá trị di sản.
- Đồng thời phải có một hệ thống các biện pháp chế tài
chặt chẽ đối với việc xâm hại di tích lịch sử phố cổ Hà Nội nh phạt tài chính
đối những hành động xâm lấn làm ảnh hởng đến cảnh quang, phạt tù với hành
động ăn trộm cổ vật
17
2. Nhóm giải pháp về tu tạo và bảo tồn
Giá trị văn hoá - lịch sử của khu phố cổ là sức mạnh nội sinh tiềm tàng
thúc đẩy sự phát triển của loại hình du lịch văn hoá trong khu vực. Chính vì
vậy các chính sách của nhà nớc trong việc tu tạo, bảo tồn khu phố cổ có ảnh h-
ởng rất lớn đến sự phát triển của du lịch. Để khác hiệu quả nguồn tài nguyên
này, địa phơng và chính quyền nhà nớc cần:
- Việc hiệu chỉnh các ngôi nhà mới xây phải theo dáng dấp các ngôi
nhà cũ, bảo tồn kiến trúc cổ của khu phố theo từng điểm hoặc theo từng đoạn
phố, giữ số tầng ở mức 2 3 tầng Giúp cho việc giữ gìn chân dung các dãy
phố trên những nét chính.
- Trả lại cho khu phố cổ những chức năng cũ nh sản xuất hàng thủ công
mỹ nghệ, bán hàng, làm phong phú các sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền
thống của ngời Việt Nam bằng cách đầu t vốn, hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình,
các doanh nghiệp kinh doanh và sản xuất đồ thủ công truyền thống nh tranh
Hàng Trống, làm trống, đúc đồng Có chế độ khuyến khích thích hợp qua

việc miễn giảm thuế doanh nghiệp. Điều này sẽ là yếu tố quan trọng trong
việc tạo ra sự hấp dẫn của khu vực shopping
- Mở rộng vỉa hè, thu hẹp đờng đi giúp tạo không gian công cộng cho
các hoạt động sinh hoạt trong khu phố cổ nh những hàng quà rong, những
quán nớc giúp cho việc khôi phục nét hấp dẫn đặc biệt trong văn hoá của
ngời Hà Nội xa trong các tour du lịch chuyên đề. Nh vậy cần có biện pháp hạn
chế các xe ô tô, xe máy, vào khu phố cổ. Mở rộng các dãy phố đi bộ trong khu
phố cổ để tạo không gian cổ xa
Để có thể thực hiện những kế hoạch bảo tồn trên, ngoài nguồn vốn ngân
sách nhà nớc cần phải thu hút vốn đầu t của nớc ngoài thông qua các dự án
bảo tồn. Tuyên truyền cho ngời dân hiểu những giá trị văn hoá, lịch sử của khu
phố đối với đời sống tinh thần và kinh tế của họ. Từ sự hiểu họ sẽ thấy đợc cái
cần thiết trong việc bảo tồn khu phố từ đó thu hút đợc sự đóng góp, ủng hộ
của các cá nhân, tổ chức trong thành phố nhất là các ngành kinh doanh dựa
trên những giá trị vốn có của phố cổ.
3. Giải pháp khai thác có hiệu quả giá trị văn hoá, kiến trúc phố cổ
trong các tour du lịch.
Nhóm giải pháp về quảng bá hình ảnh:
Trớc hết các công ty du lịch cần xác định đợc hình ảnh đặc trng hấp dẫn
của khu phố cổ. Từ đó sử dụng nó nh một biểu tợng cho việc quảng bá hình
ảnh của phố cổ.
18
- Cùng với tổng cục du lịch, ban chỉ đạo phát triển du lịch Hà Nội, sở
du lịch Hà Nội phải là cơ quan chủ chốt, thực hiện công tác quả bá cho du lịch
Hà Nội nói chung và phố cổ nói riêng, góp phần tạo lập quan hệ, khơi nguồn
khách. Bởi vì hiện nay các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành ở Việt Nam chủ
yếu là những doanh nghiệp nhỏ lẻ không có đủ nguồn lực để đặt các trụ sỏ
thông tin du lịch ở nớc ngoài. Vì vậy cần có sự tham gia của cơ quan nhà nớc.
Trong nớc thì tạo điều kiện mở rộng các quầy cung cấp thông tin du lịch
không chỉ ở sân bay, khu vực quanh Hồ Gơm mà còn cần đặt quầy cung cấp

thông tin này ở các khu vực khác trong Hà Nội, cũng nh các vùng phát triển
du lịch.
- Gắn liền công tác tuyên truyền quảng bá du lịch với sự kiến lớn xảy ra
trong thành phố nh : sắp tới Hà Nội sẽ kỷ niêm 1000 năm Thăng Long Hà
Nội, các doanh nghiệp cần tận dụng cơ hội này để quảng cáo hình ảnh của
doanh nghiệp, quảng cáo các chơng trình du lịch mới với du khách trong nớc
cũng nh du khách nớc ngoài.
- Cần đầu t và chú trọng quảng cáo thông tin về nét đẹp hấp dẫn về cảnh
quan du lịch phố cổ với bạn bè trên thế giới thông qua các ấn phẩm và hệ
thống thông tin đại chúng mà đặc biệt là hệ thống Internet vì hiện nay hệ
thống này đang phát triển mạnh mẽ. Trong nội dung quảng cáo cần đa những
nét độc đáo, khác biệt của khu phố cổ với các vùng khác nh kiến trúc, văn
hoá, ẩm thực với các dịch vụ bổ sung cùng những mức giá và chất lợng phù
hợp để thoả mãn các nhu cầu khác nhau của khách du lịch. Các ấn phẩm này
nên quảng cáo bằng nhiều thứ tiếng, ngoài tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến thì
chúng ta cũng nên quảng cáo cả bằng tiếng Trung, tiếng Pháp
- Phát triển hình thức quảng cáo thông qua các khách sạn, nhà nghỉ vì
phần lớn khác du lịch nớc ngoài đến Hà Nội với mục đích vì công vụ kết hợp
với tham quan du lịch. Hình thức này vừa tiết kiệm đợc chi phí quảng cáo vừa
tạo lập đợc các mối quan hệ với các nhà cung ứng dịch vụ lu trú.
Nhóm giải pháp về khai thác xây dựng các tour du lịch trên giá trị
của khu phố cổ:
- Xây dựng các chơng trình du lịch theo chuyên đề với mục đích nghiên
cứu tìm hiểu về kiến trúc phố cổ, văn hoá ẩm thực, nghề thủ công truyền
thống của Việt Nam.
- Đào tạo đội ngũ hớng dẫn viên trong các tour du lịch này có kiến thức
chuyên sâu về phố cổ nhằm giúp du khách hiểu đợc giá trị văn hoá của nó, tạo
nên sự hấp dẫn của chuyến đi bằng cách mở các lớp tập huấn, bồi dỡng kiến
19
thức nghiệp vụ cho hớng dẫn viên qua các trung tâm, cơ sở đào tạo du lịch nh

trờng đại học, các trờng trung cấp du lịch trên địa bàn Hà Nội.
- Tổ chức các trò chơi truyền thống tạo điều kiện cho du khách tham
gia trong các chuyến du lịch lễ hội nh đánh cờ ở phố Mã Mây, cho du khách
tham gia làm các sản phẩm thủ công nh vẽ tranh, làm trống
- Tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch mới, chất lợng cao, độc đáo
tận dụng thuận lợi của phố cổ (là khu vực trung tâm của thành phố Hà Nội, có
các tài nguyên du lịch phong phú không chỉ ở kiến trúc mà còn ở lễ hội, ẩm
thực, văn hoá), nâng cao chất lợng sản phẩm hiện có, tính giá hợp lý để cạnh
tranh với sản phẩm của các khu vực khác và các nớc khác trong khu vực
Nhóm giải pháp khác:
- Phát triển hệ thống dịch vụ vận chuyển du khách (nhấtlà vận chuyển
bằng xích lô) để nâng cao chất lợng phục vụ. Để thực hiện điều này thì nhà n-
ớc trực tiếp đứng ra thành lập doanh nghiệp vận chuyển, hoặc khuyến khích
các cá nhân tổ chức thực hiện thông qua việc đầu t vốn, cho vay vốn. Bên cạnh
việc thành lập các doanh nghiệp này, cần có chính sách liên kết ngành giữa
công ty lữ hành với công ty vận chuyển để tạo ra sự phát triển vững chắc, cung
cấp sản phẩm với chật lợng tốt cho du khách làm tăng doanh thu của cả 2 bên.
- Có biện pháp tích cực để dẹp bỏ nạn ăn xin, móc túi, cớp giật góp
phần giữ vững an ninh trật tự, tạo một môi trờng văn hoá lành mạnh, an toàn
đối với du khách đến thăm. Cơ quan chính quyền thành phố cần thành lập một
đội bảo vệ xử lý các vụ việc này. Đa ra hình thức xử phạt thích đáng từ phạt tài
chính với tội danh nhẹ, đến phát tù với những tội nặng hơn.
- Nâng cao năng lực quản lý của tổng cục du lịch và nhất là sở du lịch
Hà Nội để tạo môi trờng cạnh tranh lành mạnh cho các công ty, đại lý du lịch
nh đa ra các quy định, luật định trong việc thành lập doanh nghiệp, trong việc
cạnh tranh (nh đa ra mức giá trần, giá sàn).
- Tập trung nỗ lực marketting, xây dựng hình ảnh của phố cổ trên cả 3
thị trờng mục tiêu: Thị trờng khách có khả năng thanh toán cao, trung bình và
thấp thông qua các chơng trình du lịch, với những mức giá khác nhau tơng
ứng với dịch vụ bổ sung khác nhau phù hợp với thị trờng khác.

- Đặt thùng rác công cộng, cảnh cáo nhắc nhở với hành vi xả rác bừa
bãi. Phát triển phong trào sinh viên tình nguyện trong việc giữ gìn thành phố
xanh sạch đẹp.
20
Kết luận
Phố cổ Hà nội với các giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể hội tụ trong nó, là
nguồn tài nguyên quí giá cho việc phát triển du lịch của thủ đô. Mặc dù phố cổ
theo đúng nghĩa của nó đã bị thực dân Pháp và chiến tranh phá huỷ, cái còn lại
hôm nay là những di sản của phố cũ, nhng chúng vẫn giữ đợc cơ cấu không gian
của khu dân c lâu đời gắn liền với kinh thành Thăng long. Cái thu hút đến phố cổ
hôm nay không chỉ là những đặc trng kết trúc đô thị của một nền kinh tế nông
nghiệp sông Hồng mà còn bởi hệ thống các nghành nghề thủ công truyền thống đã
phát triển đến một trình độ cao trong khu vực,bởi lối sống sinh hoạt văn hoá ẩm
thực phố cổ có một ý nghĩa và vị thế rất lớn đối với việc phát triển du lịch văn hoá
của thủ đô.Tuy nhiên hiện nay nguồn tài nguyên này đang trong tình trạng bị phá
huỷ nghiêm trọng do không có kinh phí tu bổ và do cơ chế quản lý xây dựng còn
kém hiệu quả.Bên cạnh những ngôi nhà lụp xụp do không đợc cải tạo, lại bị tàn
phá bởi ma nắng và thời gian là những ngôi nhà mới đợc xây dựng lại tuỳ tiện
không có qui hoạch đã gây ra sự thiếu mỹ quan cho khu phố. Việc đa ra giải pháp
đúng đắn khả thi cho trong công việc giải toả dân c cải tạo lại cơ sở hạ tầng hiện
nay là một vấn đề cấp thiết.Nó ảnh hởng đến sự phát triển du lịch phố cổ trong
hiện tại và tơng lai.Không những thế các cơ quan quản lý du lịch cũng cần có
những giải pháp để có thể nâng cao chất lợng du lịch, tạo sự phong phú cho các
tour, khai thác một cách triệt để những giá trị du lịch trong khu vực theo hớng phát
triển bền vững nhằm hoàn thành mục tiêu và định hớng mà đại hội Đảng bộ thành
phố lần thứ XIII đề ra: Đẩy mạnh phát triển du lịch, tập trung có chọn lọc một số
điểm, khu và tuyến du lịch trọng điểm, giàu bản sắc dân tộc, có sức cạnh tranh
cao, nâng cao chất lợng nguồn lực và xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch theo
hớng hiện đại trên cơ sở phát huy nội lực, tranh thủ các nguồn lực bên ngoài vơn
lên để vợt qua khó khăn và thách thức, tận dụng cơ hội và lợi thế so sánh đa du

lịch Hà nội từ nay đến năm 2005 trở thành nghành quan trọng trong cơ cấu kinh
tế thủ đô. Và đến năm 2010 trở thành nghành kinh tế mũi nhọn theo tinh thần
nghị quyết đại hội lần IX của Đảng.
Danh mục tài liệu tham khảo
Sách
- Lê Nh Hoa: Quản lý văn hoá đô thị trong điều kiện công nghiệp hoá -
hiện đại hoá đất nớc Viện văn hoá và nhà xuất bản văn hoá thông tin Hà
Nội 2000
21
- TS Lu Minh Trí và ban chỉ đạo quốc gia kỉ niệm 1000 năm Thang
Long Hà Nội: tìm trong di sản văn hoá Việt Nam, Thăng Long Hà Nội
NXB Văn hoá thông tin.
- TS Nguyễn Văn Mạnh: Những cơ hội và biện pháp chủ yếu để phát
triển kinh doanh du lịch lữ hành ở Hà Nội giai đoạn 2001 2010, Đại học
kinh tế quốc dân Hà Nội tháng 10 2000
- Hoàng Đạo Tính: Di sản văn hoá bảo tồn và trùng tu NXB Văn hoá
thông tin Hà Nội 2002
- Nguyễn Vinh Phúc: Hà Nội qua những năm tháng NXB TG Hà
Nội 2000
- TS Đỗ Minh Thúy: Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên
tiến đậm đà bản sắc dân tộc, thành tựu và kinh nghiệm Viên văn hoá và
NXB Văn hoá thông tin Hà Nội 2004
- Giáo s tiến sỹ Trần Văn Bính: Văn hoá Thăng Long Hà Nội hội tụ và
toả sáng , NXB Chính trị quốc gia 2003
- Tô Hoài: Hà Nội và Hà Nội , NXB Hà Nội 1996
Tạp chí báo
- Lê Huy: Đôi điều suy nghĩ về giữ gìn, tôn tạo phố cổ Hà Nội Tạp
chí Thăng Long Hà Nội số 25 năm 2004
- TS Nguyễn Quang Lâm: Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế
mũi nhọn của thủ đô - Du lịch Việt Nam số 2 năm 2005

- TS Nguyễn Văn Mạnh: Tính hấp dẫn của nơi đến du lịch
- Tạp chí du lịch Việt Nam
- Giáo s tiến sỹ Nguyễn Văn Đính Nguyễn Văn Mạnh: Ngành du
lịch Hà Nội trong những năm đổi mới tính chất du lịch Việt Nam.
- TS Nguyễn Quang Lâm Giám đốc sở du lịch Hà Nội: Du lịch thủ
đô trong thời kỳ đất nớc đổi mới Du lịch Việt Nam số 10 năm 2004
- Đức Nguyễn: Di tích lịch sử khu phố cổ Hà Nội Tính chất du lịch
Việt Nam số 10 năm 2004
- Việt Hờng: Phố hàng Hà Nội, tính chất Hà Nội ngày nay
- Thế Hùng: Đến năm 2010 ngời .
Internet: .
22
Mục lục
Trang
Lời mở đầu 1
I. Phố cổ Hà Nội và nét hấp dẫn của phố cổ đối với du khách 2
1. Vài nét về phố cổ Hà Nội: 2
2. Nét hấp dẫn của phố cổ đối với du khách: 3
2.1. Giá trị văn hoá vật thể 3
2.2. Giá trị văn hoá phi vật thể 7
II. Hiện trạng của phố cổ Hà Nội 8
1. Hiện trạng xây dựng và tu tạo phố cổ: 8
a. Hiện trạng xây dựng: 8
b. Công tác qui hoạch, bảo tồn của nhà nớc đối với khu phố cổ và tiến độ thực hiện
của công tác qui hoạch : 10
2. Hiện trạng khai thác phố cổ trong các tour du lich: 12
3. Đánh giá hiện trạng bảo tồn phố cổ và việc khai thác du lịch trong các tour du lịch
hiện nay và trong tơng lai: 15
III. Giải pháp nhằm bảo tồn và khai thác có hiệu quả khu phố cổ trong các tour du lịch ở
thủ đô 16

1. Giải pháp về quản lý nhà nớc 16
2. Nhóm giải pháp về tu tạo và bảo tồn 18
3. Giải pháp khai thác có hiệu quả giá trị văn hoá, kiến trúc phố cổ trong các tour du
lịch 18
Kết luận 21
Danh mục tài liệu tham khảo 21
Sách 21
Tạp chí báo 22
23