Tiểu luận Kinh tế chính trị: Đặc trưng của Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ý nghĩa và liên hệ bản thân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA …

TIỂU LUẬN
KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN

Anh/ chị hãy làm rõ những đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Từ đó, hãy chỉ
ra ý nghĩa phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta hiện nay?
Liên hệ trách nhiệm bản thân anh/chị trong việc phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam?
HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN

Lớp: …………………………………….; Mã sv: ……………
Khoa: ………………………………………………………….
Khóa năm:

20… - 20…

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN:

Hà Nội – 2022

1


MỤC LỤC
NỘI DUNG

I

TRANG

MỤC LỤC ……………………………………………….

2

PHẦN MỞ ĐẦU …………………………………………

3

PHẦN NỘI DUNG ………………………………………

4

Khái niệm và đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định 4
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ………… ……….. .. …

1.1

Khái niệm Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở 4
Việt Nam …………. ………………. ………….. . ……..

1.2

Đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ 5
nghĩa ở Việt Nam ….. ………………….. . …………

1.2.
1

1.2.
2
1.2.
3
1.2.
4
1.2.
5
II

Về mục tiêu phát triển ………………………………………..

5

Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế ………………………

6

Về quan hệ quản lý nền kinh tế ……………………………….

8

Về quan hệ phân phối ………………………………………..

8

Về quan hệ giữa gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
9
…………………………………………………………………
Ý nghĩa phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ 12

nghĩa ở nước ta hiện nay …………………………………..

2.1

Ý nghĩa về mặt kinh tế của việc phát triển kinh tế thị trường định

2.2

hướng xã hội chủ nghĩa ………………………………….
Ý nghĩa về mặt xã hội của việc phát triển kinh tế thị trường định

III

hướng xã hội chủ nghĩa ………………………………….
Trách nhiệm của bản thân trong việc xây dựng và phát triển kinh 13
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ……………
PHẦN KẾT LUẬN ………………………………………..
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………… .

2


PHẦN MỞ ĐẦU

Lịch sử xã hội loài người qua nhiều giai đoạn phát triển và chế độ xã hội
với nhiều mơ hình kinh tế và trình độ phát triển khác nhau như: Nền kinh tế tự
nhiên; kinh tế tự cung, tự cấp; kinh tế hàng hóa giản đơn; kinh tế kế hoạch hóa
tập trung, quan liêu, bao cấp; kinh tế thị trường (KTTT). Mỗi một mơ hình kinh
tế có những nét đặc trưng riêng, có vai trị nhất định đối với sự phát triển của xã
hội loài người. Trong tiến trình phát triển đó, các mơ hình kinh tế ln có sự

vận động và hồn thiện hơn để đáp ứng cho yêu cầu phát triển KT - XH và cho
đến nay mơ hình KTTT được coi là mơ hình kinh tế có nhiều tính vượt trội so
với các mơ hình khác; chẳng hạn, tạo động lực để thúc đẩy nền kinh tế phát
triển nhanh hơn, có hiệu quả hơn, cung cấp cho thị trường hàng hóa và dịch vụ
ngày càng nhiều hơn, phong phú, đa dạng về chủng loại, mẫu mã hàng hóa.
Như vậy, có thể thấy nền KTTT là một tất yếu và tồn tại ở nhiều chế độ xã
hội khác nhau, mang những đặc trưng khác nhau. Bên cạnh đó, qua q trình
hình thành và phát triển, chủ nghĩa xã hội (CNXH) đã được hiểu theo các
trường phái khác nhau và được vận hành một cách khác nhau ở các quốc gia
khác nhau. Như vậy, việc tìm hiểu những đặc trưng cơ bản của KTTT ở Việt
Nam là một việc làm cần thiết. Chính vì vậy, em lựa chọn chủ đề tiểu luận:
“Đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam” với mục tiêu làm rõ những đặc trưng đó và những liên hệ trách nhiệm
bản thân trong việc xây dựng nền kinh tế thị trường ở nước ta.

3


PHẦN NỘI DUNG
I. Khái niệm và đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam
1.1.Khái niệm Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Có nhiều khái niệm về kinh tế thị trường , tùy theo góc độ lĩnh vực
nghiên cứu khác nhau như: kinh tế học, kinh phát triển, hay kinh tế chính trị…
mà có những khái niệm khác nhau.
Xã hội lồi người ln phát triển từ thấp tới cao, hình thái kinh tế ban
đầu là kinh tế tự nhiên với đặc trưng là sản phẩm được sản xuất ra là để đáp
ứng nhu cầu cá nhân, gia đình, bộ tộc (hay còn gọi là nền kinh tế tự cấp tự túc).
Trải qua thời gian lâu dài, khi lực lượng sản xuất phát triển, khi có sản phẩm
thặng dư, quan hệ trao đổi mua bán sản phẩm xuất hiện và phổ biến cũng chính

là lúc Kinh tế hàng hóa ra đời. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, dù xuất hiện kinh tế
hàng hóa và có các hoạt động trao đổi mua bán, nhưng các hoạt động này vẫn
mang tính tự phát, trao đổi chưa theo nguyên tắc thị trường. Nên, ở giai đoạn
đầu, người ta gọi đó là Kinh tế hàng hóa giản đơn. Khi lực lượng sản xuất phát
triển cao hơn, các quan hệ kinh tế đều được thực hiện thơng qua thị trường và
quan hệ hàng hóa - tiền tệ phát triển đến một trình độ nhất định sẽ đạt đến Kinh
tế thị trường.
Kinh tế thị trường là hình thức phát triển cao của kinh tế hàng hóa,
trong đó, các yếu tố, đầu vào đầu ra của sản xuất đều được thực hiện thông
qua thị trường, và vận động theo nguyên tắc (quy luật) của thị trường.
Kinh tế thị trường khi xuất hiện cho đến nay đã trải qua các giai đoạn:
kinh tế thị trường tự do và kinh tế thị trường hiện đại. Do tính ưu việt của kinh
tế thị trường là động lực để phát triển kinh tế, nên phần lớn các quốc gia trên
thế giới đều hướng đến việc xây dựng kinh tế thị trường. Nhưng, do khác nhau
về điều kiện kinh tế - chính trị - xã hội, nên mỗi quốc gia có những mơ hình
kinh tế thị trường khác nhau như: Mơ hình kinh tế thị trường tự do mới ở Hoa
4


Kỳ, Kinh tế thị trường xã hội ở Cộng hòa Liên bang Đức, Kinh tế thị trường ở
Nhật Bản, hay như Kinh tế thị trường chủ nghĩa xã hội ở Trung Quốc…
Ở Việt Nam, sau khi xóa bỏ Kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, vẫn
trung thành với mục tiêu tiến lên chủ nghĩa xã hội, lấy “chủ nghĩa xã hội” là cái
đích cần hướng tới, bởi vậy, chúng ta quyết định chuyển sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường là phương tiện để đưa
nước ta tiến lên Chủ nghĩa xã hội, do vậy nó phải mang tính định hướng xã hội
chủ nghĩa.
Vậy, khái niệm “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” như
sau:
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế vận hành

theo các quy luật của thị trường đồng thời góp phần hướng tới từng bước xác
lập một xã hội mà ở đó dân giầu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh ;
có sự điều tiết của Nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo
1.2 Đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nền kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý
của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản; vừa vận động theo những
quy luật của kinh tế thị trường, vừa được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc
và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Bởi vậy, sự phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam về cơ bản vẫn bao hàm những đặc điểm
chung của nền kinh tế thị trường thế giới.
Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN của Việt Nam có một số đặc
trưng cơ bản sau:
1.2.1 Về mục tiêu phát triển
Tính định hướng XHCN trong phát triển kinh tế - xã hội
quy

định

phát

triển kinh tế thị trường ở nước ta nhằm “xây dựng một xã hội:
Dân

giàu,
5

nước

mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có
nền

kinh

tế

phát

triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công
hữu

về

các

tư

liệu

sản xuất chủ yếu”.
Không thể làm cho “dân giàu, nước mạnh” nếu khơng có
tăng

trưởng

kinh tế trên cơ sở đẩy mạnh CNH, HĐH. Khơng thể có tăng
trưởng

kinh

tế

nếu

khơng phát triển và quản lý có hiệu quả nền kinh tế thị trường.
Chỉ

có

sức

mạnh

của nền kinh tế thị trường hỗn hợp nhiều hình thức sở hữu,
nhiều

thành

phần

mới là cơ sở kinh tế của sự phát triển theo định hướng XHCN
chứ

không

phải

chỉ duy nhất kinh tế quốc doanh như có thời lầm tưởng.
Nói theo cách khác, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là

công cụ, phương thức để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất
- kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội ; từng bước xây dựng quan hệ sản xuất tiến bộ,
phù hợp với trình độ xã hội hóa đạt được của lực lượng sản xuất ; nâng cao đời
sống nhân dân, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng,
văn minh”
Đây là điều khác biệt căn bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
1.2.2 Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế
Do lực lượng sản xuất ở nước ta trong thời kỳ quá độ còn nhiều tính chất
và trình độ vì thế sở hữu ở nước ta cịn tồn tại nhiều loại hình sở hữu và nhiều
hình thức sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất và sản phẩm, các loại và hình

6


thức sở hữu tồn tại thống nhất trong chế độ sở hữu xã hội chủ nghĩa, chúng vừa
hợp tác vừa cạnh tranh với nhau.
Ở nước ta hiện nay có hai loại hình sở hữu tư liệu sản xuất và sản phẩm
cơ bản là sở hữu tư nhân và sở hữu cơng hữu. Sở hữu tư nhân có các hình thức:
sở hữu tư nhân hộ gia đình, sở hữu tư nhân cá thể tiểu chủ, sở hữu tư bản tư
nhân. Sở hữu cơng hữu tồn tại dưới hai hình thức cơ bản là sở hữu nhà nước và
sở hữu tập thể của người lao động.
Các loại hình sở hữu trên tồn tại với quy mơ và trình độ khác nhau, đa
dạng và phong phú, đặc biệt chúng đan xen vào nhau tạo thành những hình thức
sở hữu hỗn hợp, trong đó hình thức sở hữu tư bản nhà nước là hình thức có vai
trị quan trọng trong q độ lên chủ nghĩa xã hội. Trong thời kỳ quá độ, sở hữu
nhà nước giữ vai trò chủ đạo cùng với sở hữu tập thể trở thành nền tảng của nền
kinh tế quốc dân, sở hữu tư nhân là một động lực quan trọng cho tăng trưởng và
phát triển kinh tế.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế

có nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trị chủ đạo, kinh
tế tư nhân là một động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế. Kinh tế nhà
nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển một nền kinh tế
độc lập tự chủ, đồng thời thực hiện sự liên kết giữa các loại hình sở hữu sâu
rộng ở cả trong và ngoài nước. Mỗi thành phần kinh tế đều là một bộ phận cấu
thành của nền kinh tế quốc dân thống nhất, đều bình đẳng trước pháp luật, cùng
tồn tại và phát triển, cùng hợp tác và cạnh tranh lành mạnh.
Chế độ sở hữu trong nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN

dựa

trên

hai hình thức cơ bản là sở hữu công cộng (công hữu) và sở hữu
tư

nhân

(tư

hữu). Cịn sở hữu hỗn hợp được hình thành trên cơ sở đan xen,
hỗn

hợp

giữa

các hình thức sở hữu và là kết quả của sự hợp tác, liên doanh
7

giữa

các

chủ

sở

hữu khác nhau là nhà nước, tập thể (nhóm) và tư nhân. Cơng
hữu

ngày

càng

trở

thành nền tảng vững chắc, các hình thức sở hữu khác cùng
phát

triển

mạnh

mẽ

không hạn chế và đan xen, hỗn hợp với nhau theo luật định cần
được

xem

là

chế

độ kinh tế cơ bản của giai đoạn phát triển theo định hướng
XHCN

ở

Việt

Nam.

Trước đây, theo quan niệm truyền thống, các hình thức sở hữu
là

đơn

nhất: nhà nước, tập thể hoặc tư nhân. Sau gần 30 năm đổi mới,
kinh

tế

hỗn

hợp

đang được hình thành và từng bước phát triển mạnh; chế độ cổ
phần

đang

dần

trở thành hình thức tổ chức chủ yếu của kinh tế cơng hữu. Vì
thế,

cơng

hữu

khơng chỉ bao gồm sở hữu nhà nước và sở hữu tập thể đơn
nhất

mà

còn

bao

gồm cả phần sở hữu của nhà nước và tập thể trong kinh tế hỗn
hợp.

Cũng

như

vậy, tư hữu không chỉ bao gồm sở hữu tư nhân đơn nhất mà
còn

bao

gồm

cả

phần sở hữu của tư nhân trong kinh tế hỗn hợp. Trong quá trình
phát

triển

kinh

tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta, hình thức đơn nhất
của

cơng

hữu

có

xu hướng giảm nhưng ý nghĩa nền tảng của công hữu ngày
càng

được

củng
8

cố


vững chắc và được tăng cường ở những lĩnh vực then chốt, thể
hiện ở:
- Vốn của kinh tế công hữu (bao gồm kinh tế nhà nước,
kinh

tế

tập

thể

và

phần công hữu trong kinh tế hỗn hợp) vẫn đóng vai trị quan
trọng

trong

tổng

vốn đầu tư XH.
- Kinh tế nhà nước nắm giữ các vị trí then chốt trong nền
kinh

tế.

Một yêu cầu khách quan của thị trường và kinh tế thị trường là
phải

xác

nhận và xác định quyền sở hữu dưới dạng tiền tệ những đóng
góp

tài

sản,

tiền

vốn, trí tuệ, v.v. vào kinh doanh nhằm lượng hoá quyền sở hữu
của

từng

chủ

sở

hữu. Khơng có quyền sở hữu chung chung, vơ chủ, cũng khơng
có

quyền

sở

hữu

như nhau cho tất cả mọi người trong nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN.
1.2.3 Về quan hệ quản lý nền kinh tế
Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, sự can thiệp của nhà nước vào quá
trình kinh tế nhằm khắc phục những hạn chế khuyết tật của thị trường và định
hướng thị trường theo mục tiêu đã định là một tất yếu khách quan. Kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam không nằm ngồi tính khách
quan đó. Sự khác biệt ở Việt Nam là nhà nước Việt Nam là nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh
đạo của Đảng cộng sản, sự làm chủ và giám sát của nhân dân với mục tiêu dùng
kinh tế thị trường để xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội, vì một xã
hội «dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh »
9


1.2.4 Về quan hệ phân phối
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thực hiện
nhiều hình thức phân khác nhau đối với các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản
xuất trên cơ sở cơng bằng, bình đẳng và hiệu quả kinh tế. Việc sử dụng nhiều
hình thức phân phối là động lực cơ bản thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tiến bộ
xã hội, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống cho mọi tầng lớp nhân dân, bảo
đảm công bằng xã hội trong sử dụng các nguồn lực kinh tế và sự đóng góp của
từng chủ thể kinh tế.
Ở nước ta hiện nay, phân phối để hình thành thu nhập cá nhân có các
hình thức: phân phối theo kết quả lao động, theo hiệu quả kinh tế, theo mức
đóng góp vốn và các nguồn lực khác và thông qua hệ thống phúc lợi tập thể và

xã hội. Trong đó phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế, phân phối
theo phúc lợi là những hình thức phân phối mang tính chất định hướng xã hội
chủ nghĩa.
1.2.5 Về quan hệ giữa gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải thực
hiện gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội; phát triển kinh tế đi đơi với
phát triển văn hóa - xã hội; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong
từng chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và từng giai đoạn phát triển.
Tiến bộ và công bằng xã hội vừa là điều kiện (phương tiện) bảo đảm sự phát
triển bền vững, vừa là mục tiêu của chế độ xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta
phải hiện thực hóa từng bước trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Đối với các nước tư bản chủ nghĩa, ngày nay cũng đặt ra vấn đề giải
quyết công bằng xã hội. Song nó chỉ được đặt ra khi những tác động tiêu cực
của cơ chế thị trường đã làm gay gắt các vấn đề xã hội đe dọa sự tồn vong của
chủ nghĩa tư bản, hay nói cách khác giải quyết vấn đề công bằng xã hội đối với
các nước tư bản chủ nghĩa chỉ là phương tiện để duy trì chế độ tư bản chủ nghĩa
chứ khơng phải là mục tiêu của chế độ đó.
II. Ý nghĩa phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta hiện nay
10


Từ 1986 đến nay, Đảng ta đã đề ra đường lối xây dựng nền Kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc xây dựng kinh tế thị trường đóng vai
trị quan trọng trong việc thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, nâng cao chất
lượng đời sống nhân dân, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào chế độ
xã hội chủ nghĩa. Ý nghĩa phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thể hiện ở những giá trị tích cực mà kinh tế thị trường mang lại cho nước
ta trong giai đoạn hiện nay. Ý nghĩa này có thể xem xét ở 2 mặt: Mặt kinh tế và
mặt xã hội.

2.1 Ý nghĩa về mặt kinh tế của việc phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Một là, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tạo động lực
mạnh mẽ cho sự sáng tạo của các chủ thể kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế,
thúc đẩy lực lượng sản xuất.
Bản chất kinh tế thị trường luôn vận hành bởi các quy luật thị trường:
quy luật cung- cầu, quy luật cạnh tranh … Với sự cạnh tranh khốc liệt, các chủ
thể kinh tế không ngừng đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản
xuất để nâng cao năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm.
Ví dụ như trong ngành may mặc thời trang: Ở Việt Nam, nhằm đáp ứng
nhu cầu thời trang ngày càng cao của giới trẻ, cùng với sự cạnh tranh ngày càng
gay gắt, thì các hãng thời trang như NEM, JUNO, K&K, BLUE … liên tục phải
sáng tạo kiểu dáng, mẫu mã cũng như thay đổi chất liệu sản phẩm đáp ứng nhu
cầu thị trường. Sự cạnh tranh giữa các hãng thời trang Việt Nam đã cải thiện
chất lượng sản phẩm một cách rõ rệt so so với những năm Trước Đổi mới –
Thời bao cấp.
Hay một ví dụ khác ở thị trường Việt Nam, đó là sự cạnh tranh giữa các
hãng điện thoại thông minh Việt Nam: Samsung, Iphone, oppo…. Các hãng liên
tục phải sáng tạo, đổi mới cơng nghệ, tính năng hiện đại để có thể chiếm lĩnh
thị trường. Hãng điện thoại thoại nào bị tụt hậu về công nghệ sẽ bị thị trường
đào thải. Thực tế thì hãng Nokia, Motorola, HTC, Sony… đã thất bại trong
cuộc cạnh tranh về công nghệ với các hãng lớn như : Apple, Samsung … Kết
11


quả của quá cạnh tranh ấy sẽ tạo ra nền kinh tế năng động, có sức tăng trưởng
nhanh.
Bản chất kinh tế thị trường tạo động lực mạnh mẽ cho sự sáng tạo của
các chủ thể kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy lực lượng sản xuất.
Hai là, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát huy tốt nhất

tiềm năng của mọi chủ thể, các vùng miền cũng như lợi thế quốc gia trong
quan hệ với thế giới.
Kinh tế thị trường được ví như một sân chơi, đóng vai trị quan trọng gắn
kết các chủ thể kinh tế. Các chủ thể kinh tế như : kinh tế tư nhân, kinh tế tập
thể, kinh tế nhà nước hay kinh tế có vốn đầu tư nước ngồi có những đặc điểm
cũng như thế mạnh riêng. Kinh tế thị trường tạo ra cơ hội để phát huy tốt nhất
mọi tiềm năng của chủ thể.
Đối với lĩnh vực may mặc thời trang ở Việt Nam, chủ thể là kinh tế tư
nhân sẽ tỏ ra ưu thế hơn kinh tế nhà nước hay kinh tế tập thể khi họ rất nhanh
nhạy nắm bắt được thị hiếu, thay đổi kiểu dáng, mẫu mã. Bởi vậy, các hãng thời
trang lớn NEM, BLUE, K7K … đa phần là của các công ty tư nhân hoặc liên
doanh.
Cịn trong lĩnh vực sản xuất đồ cơng nghệ điện tử thì chủ thể doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi có lợi thế hơn khi họ sở hữu công nghệ sản
xuất hiện đại, vốn đầu tư lớn. LG, Samsung, Sony hay Toshiba… là những ví
dụ điển hình.
Cịn chủ thể là kinh tế nhà nước sẽ có nhiều ưu thế đối với các dự án xây
dựng kết cấu hạ tầng, nghiên cứu khoa học cơ bản, xây dựng sân bay, cảng biển
…. Các dự án này tương đối phức tạp về quy hoạch, về địa chính trị, và về an
sinh xã hội ; kinh tế nhà nước thuận lợi hơn kinh tế tư nhân đối với các dự án
này.
Như vậy, có thể nói, kinh tế thị trường, phát huy được những tiềm
năng, lợi thế của mọi chủ thể.
Ngoài ra, kinh tế thị trường cũng phát huy được các lợi thế của vùng,
miền kinh tế trong quốc gia, lợi thế của từng quốc gia trong quan hệ kinh tế với
các nước còn lại.
12


Ở Việt Nam, các địa phương có những lợi thế về tự nhiên, về xã hội là

khác nhau: Hải Dương, Bắc giang là địa phương có lợi thế trồng vải thiều do
điều kiện thuận lợi về tự nhiên, về thổ nhưỡng nơi đây. Chính vì vậy, việc xây
dựng các hợp tác xã, các trang trại trồng vải thiều ở đây sẽ rất tiềm năng hơn
các địa phương khác, đáp ứng tốt thị trường trong nước và xuất khẩu. Hay như,
du lịch biển cho Phú Quốc, Nha Trang, Đà Nẵng, Hạ Long … chẳng hạn, sẽ
phát huy được lợi thế du lịch biển hơn các địa phương khác. Quy luật giá trị,
quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh trong kinh tế thị trường sẽ tự điều tiết
quá trình sản xuất và lưu thơng hàng hóa một cách tối ưu, do vậy, khai thác
được tiềm năng của các vùng miền địa phương.
Mặt khác, tiềm năng, lợi thế của từng quốc gia cũng sẽ được khai thác
hiệu quả. Việt Nam là quốc gia lợi thế về tài nguyên đất, nguồn lao động dồi
dào, giá rẻ, nên có lợi thế cung ứng lao động trong các lĩnh vực như nơng
nghiệp, may mặc, đóng gói sản phẩm, cơng nghiệp chế biến … Chính kinh tế
thị trường sẽ phân bổ nguồn lực một cách tối ưu, hiệu quả nhất.
2.2 Ý nghĩa về mặt xã hội của việc phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Một là, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa luôn tạo ra
các phương thức để thỏa mãn tối đa nhu cầu của con người, từ đó thúc đẩy tiến
bộ, văn minh xã hội.
Dưới sự tác động của các quy luật thị trường như quy luật cung cầu, quy
luật cạnh tranh, kinh tế thị trường sẽ tạo ra các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu
cầu tiêu dùng của xã hội ; qua đó sẽ làm xã hội ngày càng hiện đại hơn, văn
minh hơn.
Ta cứ so sánh hệ thống bệnh viện trong nền kinh tế bao cấp (nền kinh tế
phi thị trường) và nền kinh tế thị trường thì thấy rõ. Trong thời kỳ bao cấp chỉ
có hệ thống bệnh viện cơng (hay gọi là bệnh viện nhà nước) hoạt động. Thủ tục
nhập viện, khám chữa bệnh phải mất rất nhiều thời gian, một bộ phận cán bộ
nhà nước quan liêu hách dịch, gây phiền hà, tốn kém. Trong kinh tế thị trường,
là sự cạnh tranh giữa bệnh viện công và hệ thống bệnh viện tư nhân là tất yếu.
Sự cạnh tranh này buộc các bệnh viện nhà nước phải tư nhân hóa từng phần,

13


đầu tư trang thiết bị hiện đại và thay đổi phong cách phục vụ bệnh nhân. Kinh
tế thị trường làm cho xã hội ngày càng hiện đại hơn, văn minh hơn.
Một ví dụ khác trong ngành giáo thơng vận tải: Để đáp ứng nhu cầu thị
trường giao thông vận tải trong nước, các chủ thể kinh tế sẽ đầu tư nhiều
phương tiện vận tải khác nhau: có thể di chuyển bằng máy bay, bằng tàu hỏa,
bằng tàu biển, bằng ô tơ khách … các hình thức di chuyển này rất đa dạng, nếu
so sánh với nền kinh tế bao cấp, do tính chất cạnh tranh nên phương tiện vận tải
ngày càng được hiện đại hóa, chất lượng phục vụ ngày càng tốt hơn, thể hiện sự
văn minh, tiến bộ của xã hội loài người.
Hai là, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa góp phần nâng
cao thu nhập người dân, cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhân dân.
Do bản chất kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần, được hoạt động trong nhiều lĩnh vực, nên khi vận
hành theo các quy luật thị trường, các chủ thể kinh tế sẽ sáng tạo ra nhiều mơ
hình kinh doanh mới (ví dụ: grab, thương mại điện tử, giáo dục online …),
nhiều kiểu doanh nghiệp, góp phần tạo ra cơng ăn việc làm cho người dân. Qua
đó, kinh tế thị trường góp phần nâng cao thu nhập người dân, ổn định và cải
thiện chất lượng sống cho nhân dân.
Mặt khác, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng cho phép
tận dụng tối đa tiềm năng kinh tế để củng cố an ninh quốc phịng, hiện đại hóa
qn sự, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam.
Tóm lại, với những giá trị tích cực của kinh tế thị trường đã mang lại
cho Việt Nam sự thay đổi lớn lao trên cả phương diện kinh tế và xã hội; qua đó
khẳng định tính đúng đắn của đường lối xây dựng đất nước trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội: kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
III. Trách nhiệm của bản thân trong việc xây dựng và phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mơ hình tiêu biểu của
Việt Nam trong thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội. Với tư cách là 1 sinh viên
đang học tập ở trường đại học Ngoại thương, em tự nhận thức rõ ràng về bản
chất mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đó là chủ trương,
14


đường lối đúng đắn của Đảng ta, vì mục tiêu nhằm xây dựng một xã hội « dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh ».
Trách nhiệm của bản thân em được thể hiện ở những điểm sau:
- Chấp hành nghiêm chỉnh luật pháp, thể chế kinh tế thị trường mà Nhà
nước ta quy định.
- Thực hiện đúng trách nhiệm, bổn phận của người công dân trong việc
xây dựng nền kinh tế thị trường như: tuyên truyền đường lối kinh tế của Đảng,
đấu tranh với các hành vi sai trái trong kinh doanh như hàng giả, hàng nhái,
buôn lậu, trốn thuế, gây ô nhiễm môi trường ….
- Xây dựng hình ảnh cơng dân tốt, tăng uy tín của Việt Nam trên trường
quốc tế, qua đó góp phần tạo niềm tin cho các nhà đầu tư đang hoạt động tại
Việt Nam.
- Nhận thức và đấu tranh với những luận điêu xuyên tạc của các thế lực
thù địch, phản động, chống phá đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa.

15


KẾT LUẬN
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mơ hình kinh tế trong
thời kỳ q độ đi lên chủ nghĩa xã hội. Đây là một kiểu kinh tế thị trường mới
trong lịch sử phát triển của kinh tế thị trường. Cũng có thể nói, kinh tế thị

trường là “cái phổ biến”, còn kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là
“cái đặc thù” của Việt Nam, phù hợp với điều kiện và đặc điểm cụ thể của Việt
Nam.
Nghiên cứu về đặc trưng cơ bản của Kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa có giá trị lớn. Nó cho thấy chủ trương phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự tiếp thu có chọn lọc thành tựu của
văn minh nhân loại, phát huy vai trị tích cực của kinh tế thị trường trong việc
thúc đẩy phát triển sức sản xuất, xã hội hóa lao động, cải tiến kỹ thuật - công
nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo ra nhiều của cải, góp phần làm giàu
cho xã hội và cải thiện đời sống nhân dân; đồng thời phải có những biện pháp
hữu hiệu nhằm hạn chế mặt tiêu cực của kinh tế thị trường, như: chạy theo lợi
nhuận đơn thuần, cạnh tranh khốc liệt, bóc lột và phân hóa giàu nghèo q
đáng, ít quan tâm giải quyết các vấn đề xã hội. Đây cũng là sự lựa chọn tự giác
con đường và mơ hình phát triển trên cơ sở quán triệt lý luận Mác - Lênin,
nắm bắt đúng quy luật khách quan và vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể
của Việt Nam.

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021), Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin,
NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI, VII, VIII,
IX, X, XI, XII, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Phạm Minh Chính, Vương Qn Hồng. (2009). Kinh tế Việt Nam:
Thăng trầm và đột phá. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

17

TÀI LIỆU THAM KHẢO

18


PHỤ LỤC (nếu có)
PHẦN CAM ĐOAN CỦA SINH VIÊN

19