Bai_13_Dau_ngoac_don_va_dau_hai_cham1_234f971e8a

Đơn vị: Trường THCS Lê Qúy Đôn
Giáo viên thực hiện : Tô Hà


a) Đùng một cái, họ (những người dân bản xứ)
được phong cho cái danh hiệu tối cao là
“chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)

b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập
trung tồn những con ba khía, chúng bám đặc
sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại cịng
biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn
tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn giỏi, Đất rừng phương Nam)


Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của
Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch,
hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc
mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng
Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc
Miên Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)


a) Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho
cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.
b)→Gọi
là kênh
ba khía

ở đó
hairõbên
tập trung tồn
Đánh
dấu phần
giải vì
thích
(làm
họ bờ
là ai)
những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây
(ba khía là loại cịng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm
mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
c) Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời
Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam
Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh
→
Đánh
dấu
phầnlong
thuyết
minh
Liên,
huyện
Xương
thuộc
Miên Châu (Tứ Xuyên)

→ Đánh dấu phần bổ sung thêm

a) Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối
cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.
b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung tồn
những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc
cây.
c) Lí Bạch nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời
Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở
Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng
Thanh Liên, huyện Xương long thuộc Miên Châu.
→ Bỏ phần trong ngoặc đơn thì nghĩa của các đoạn trích
dẫn khơng thay đổi vì khi đặt một phần nào đó trong dấu
ngoặc đơn thì người viết đã coi đó là phần chú thích
nhằm cung cấp thông tin bổ sung, đi kèm theo.


Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú
thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung
thêm)
Ví dụ: Lí Bạch (701 - 762) là nhà thơ nổi
tiếng của Trung Quốc đời Đường.


a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em
một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa
nào đến bắt nạt thì em chạy sang…
(Tơ Hồi)

b. Như tre mọc thẳng, con người khơng chịu khuất
→
Báo trước lời hội thoại
Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng
thắn, bất khuất !
( Thép Mới)
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên
→ Đánh
dấuvật
lời chung
dẫn trực
tiếptơi đều thay đổi, vì chính lịng tơi
thấy
lạ. Cảnh
quanh
đang có sự thay đổi lớn: hơm nay tơi đi học.

(Thanh Tịnh)
→ Giải thích phần trước đó


Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết
minh cho một phần trước đó.
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với
dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu
gạch ngang).
Ví dụ: Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi
phải bảo:
- Được, chú cứ nói thẳng thừng ra nào.

Dấu ngoặc
đơn
- Đánh dấu phần
chú thích:
+ giải thích
+ thuyết minh
+ bổ sung thêm
Cung cấp thông
tin kèm
theo,
không
thuộc phần
nghĩa cơ bản.

Dấu hai chấm
- Báo
+
phần
giải
thích,
thuyết
minh
+ lời dẫn trực
tiếp
+ lời đối thoại
Thuộc
phần
nghĩa cơ bản

CỦNG CỐ
- Em hãy cho biết dấu ngoặc đơn
dùng để làm gì?
- Em hãy trình bày hiểu biết của
mình về dấu hai chấm?


1.Giải thích cơng dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn
trích sau:
a) Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng,dứt khốt như thế,
khơng thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại
sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy
thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.
b) Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn với chín
nhịp dài và mười nhịp ngắn)
c) Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) phải làm
cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó
chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các
đoạn đó bằng những phương tiện ngơn ngữ (từ, câu,…)
thích hợp.


1. Công dụng của dấu ngoặc đơn:
a) Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ
trong dấu ngoặc kép.
b) Đánh dấu phần thuyết minh.
c) Dấu ngoặc đơn thứ nhất đánh dấu phần bổ sung
(người nói)

Dấu ngoặc đơn thứ hai: thuyết minh làm rõ phương
tiện ngôn ngữ (từ, câu…)


2. Giải thích cơng dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau:
a) Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng
bạc, lại còn cau, còn rượu .. cả cưới nữa thì mất đến cứng hai
trăm bạc.
(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Tơi khơng ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm
mắt tơi khun anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc
mà khơng biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
(Tơ Hồi, Dế mèn phiêu lưu kí)
c) Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có qng nắng
xun xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng,
xanh biếc,…
(Vũ Tú Nam, Biển đẹp)


2. Công dụng của dấu hai chấm:
a) Đánh dấu phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.
b) Báo trước lời đối thoại của Dế Choắt với Dế Mèn +
thuyết minh phần nội dung lời khuyên của Dế Choắt.
c) Đánh dấu phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những
màu nào?


3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được khơng ? Trong
đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ?

Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay.
Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa về
mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong
cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ
khả năng để diễn đạt tình cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để
thoả mãn cho yêu cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời kì
lịch sử.
(Đặng Thai Mai)
→ Có thể bỏ dấu hai chấm. Nhưng nghĩa của phần đặt sau dấu hai chấm
không được nhấn mạnh bằng.


4.Quan sát câu sau và trả lời câu hỏi.
Phong Nha gồm có hai bộ phận: Động khơ và Động nước .
( Trần Hồng)
- Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được khơng?
Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
- Câu văn Phong Nha gồm có hai bộ phận: Động khơ và Động
nước. Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn:
Phong Nha gồm có hai bộ phận (Động khơ và Động nước).
Nếu thay thì bộ phận trong dấu ngoặc đơn chỉ mang ý
nghĩa giải thích đi kèm.


- Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động khô và Động nước thì
có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được
khơng? Vì sao?
- Nếu viết Phong Nha gồm: Động khơ và Động nước. thì
khơng thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. Vì vế
Động khơ và Động nước khơng thể xem là thành phần chú

thích.


5) Một số học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:

Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh
giấy lớn, ơng đốc nhìn chúng tơi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng
học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em
được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều
nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã
có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.
Câu hỏi:
- Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì sao?
- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là
một bộ phận của câu không?


5. Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc đơn bao giờ
cũng đi từng cặp với nhau. Cần chép lại đoạn văn của Thanh
Tịnh như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn,
ơng đốc nhìn chúng tơi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để
thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung
sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng
không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran
của phụ huynh đáp lại).
→ Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ phận
của câu, gọi là phần phụ giải thích.

6. Dựa vào nội dung đã học ở văn bản Bài toán dân số, hãy
viết một đoạn văn ngắn về sự cần thiết phải hạn chế việc
gia tăng dân số; trong đoạn văn có dùng dấu ngoặc đơn và
dấu hai chấm.


DẶN DÒ:
- Học bài + làm bài tập.
- Soạn bài: Đề văn thuyết minh
Và cách làm bài văn thuyết
minh