PHÂN TÍCH QUY TRÌNH lập HIẾN THEO các bản HIẾN PHÁP QUA các năm HIẾN PHÁP 1946, HIẾN PHÁP 1959, HIẾN PHÁP 1980 và HIẾN PHÁP 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT
KHOA LUẬT KINH TẾ
---------------

BÀI TẬP NHĨM:

Mơn: LUẬT HIẾN PHÁP
Giảng viên phụ trách: Lưu Đức Quang

Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Loan Anh
Nguyễn Phạm Quỳnh Anh
Võ Ngọc Bảo Hân
Lê Hoàng Mỹ
Lê Phương Thảo

MSSV
K205012060
K205012059
K205012063
K205010713
K205010717


2

MỤC LỤC
MỤC LỤC......................................................................................................................................................................................................................................... 2
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT................................................................................................................................................................................................. 4
BÀI TẬP SỐ 1.................................................................................................................................................................................................................................. 5

Lời mở đầu........................................................................................................................................................................................................................................ 5
1. TẠI SAO NGƯỜI TA ĐỀ CAO, TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA CỦA NHÂN DÂN VÀO QUY TRÌNH LẬP HIẾN?.................................................7
1.1. Khái niệm hiến pháp, lập hiến............................................................................................................................................................................................. 7
1.2. Chức năng của Hiến pháp.................................................................................................................................................................................................... 8
1.3. Hiến pháp ảnh hưởng người dân như thế nào?.................................................................................................................................................................... 9
2. SO SÁNH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO CÁC BẢN HIẾN PHÁP QUA CÁC NĂM: HIẾN PHÁP 1946, HIẾN PHÁP 1959, HIẾN PHÁP 1980 VÀ
HIẾN PHÁP 2013........................................................................................................................................................................................................................... 11
2.1. Điểm giống nhau về quy trình lập hiến.............................................................................................................................................................................. 11
2.1.1. Quyết định xây dựng, sửa đổi Hiến pháp................................................................................................................................................................ 11
2.1.2. Không giới hạn thời gian sửa đổi Hiến pháp.......................................................................................................................................................... 12
2.1.3. Khơng có quy trình ban hành mới Hiến pháp.......................................................................................................................................................... 12
2.2. Điểm khác nhau về quy trình lập hiến............................................................................................................................................................................... 13
3. PHÂN TÍCH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO CÁC BẢN HIẾN PHÁP QUA CÁC NĂM: HIẾN PHÁP 1946, HIẾN PHÁP 1959, HIẾN PHÁP 1980
VÀ HIẾN PHÁP 2013.................................................................................................................................................................................................................... 15
3.1. Điểm giống nhau về quy trình lập hiến.............................................................................................................................................................................. 15
3.2. Điểm khác nhau về quy trình lập hiến............................................................................................................................................................................... 17
4. SO SÁNH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO HIẾN PHÁP HIỆN HÀNH CỦA CÁC QUỐC GIA ĐƠNG NAM Á..........................................................25
5. PHÂN TÍCH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO HIẾN PHÁP HIỆN HÀNH CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á..............................................................28
5.1. Brunei................................................................................................................................................................................................................................ 28
5.2. Indonesia........................................................................................................................................................................................................................... 29
5.3. Thái Lan............................................................................................................................................................................................................................ 29
5.4. Lào..................................................................................................................................................................................................................................... 31
5.5. Campuchia......................................................................................................................................................................................................................... 31
5.6. Malaysia............................................................................................................................................................................................................................ 32


3

5.7. Singapore........................................................................................................................................................................................................................... 33
5.8. Myanmar........................................................................................................................................................................................................................... 34

5.9. Philippines......................................................................................................................................................................................................................... 34
5.10. Đông Timor..................................................................................................................................................................................................................... 35
BÀI TẬP SỐ 2................................................................................................................................................................................................................................ 36
Lời mở đầu...................................................................................................................................................................................................................................... 36
1. NỀN TẢNG LÝ THUYẾT........................................................................................................................................................................................................ 38
1.1. Quyền con người............................................................................................................................................................................................................... 38
1.2. Khái niệm “ấu dâm”......................................................................................................................................................................................................... 38
1.3. Pháp luật Việt Nam đối với hành vi xâm hại tình dục....................................................................................................................................................... 38
2. GIỚI THIỆU VỤ VIỆC............................................................................................................................................................................................................. 40
2.1. Tiểu sử nghi phạm............................................................................................................................................................................................................. 40
2.2. Diễn biến sự việc............................................................................................................................................................................................................... 40
2.3. Điều tra xét xử................................................................................................................................................................................................................... 42
3. PHÂN TÍCH HÀNH VI............................................................................................................................................................................................................. 43
3.1. Chủ thể liên quan............................................................................................................................................................................................................... 43
3.1.1. Gia đình nạn nhân................................................................................................................................................................................................... 43
3.1.2. Bị cáo Nguyễn Hữu Linh......................................................................................................................................................................................... 43
3.2. Công luận.......................................................................................................................................................................................................................... 45
3.2.1. Trước giai đoạn điều tra xét xử............................................................................................................................................................................... 45
3.2.2. Trong giai đoạn điều tra xét xử............................................................................................................................................................................... 46
3.2.3. Sau khi thi hành án.................................................................................................................................................................................................. 48
3.3. Cơ quan nhà nước.............................................................................................................................................................................................................. 48
3.4. So sánh Điều 146 BLHS 2015 và Điều 114 BLHS 1999................................................................................................................................................... 53
4. BÌNH LUẬN, MỞ RỘNG......................................................................................................................................................................................................... 54
5. BIỆN PHÁP................................................................................................................................................................................................................................ 59
5.1. Đối với gia đình................................................................................................................................................................................................................. 59
5.2. Đối với xã hội ................................................................................................................................................................................................................... 59
6. KẾT LUẬN................................................................................................................................................................................................................................. 60


4

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................................................................................................... 61


5

DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT
BLHS: Bộ luật Hình sự
HĐXX: Hội đồng xét xử
TAND: Tòa án nhân dân
VKS: Viện kiểm sốt
UBND: Ủy ban Nhân dân
TANDTC: Tịa án nhân dân tối cao
BLTTHS: Bộ luật tố tụng Hình sự
VKSND: Viện kiểm sát nhân dân


6

BÀI TẬP SỐ 1
***
LỜI MỞ ĐẦU

Hiến pháp là đạo luật cơ bản và có giá trị pháp lý cao nhất của Việt Nam, nó quy
định những điều cơ bản nhất, quan trọng nhất của Nhà nước và xã hội như chính trị, an ninh
quốc phịng, kinh tế - xã hội, văn hóa, các cơ quan quyền lực, quyền và nghĩa vụ của cơng
dân. Vì tính chất quan trọng và tối cao của Hiến pháp nên việc có một quy trình lập hiến rõ
ràng, chặt chẽ là hết sức cần thiết. Đất nước Việt Nam đã đi qua nhiều giai đoạn, từ thời kỳ
giành lại độc lập cho đất nước, ổn định xã hội đến thời kỳ hội nhập với thế giới. Từ khi bản
Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam ra đời cho đến nay, nước ta đã trải qua bốn bản Hiến pháp

(Hiến pháp 1946, Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992) và đến nay mới nhất là
Hiến pháp 2013 với nhiều sửa đổi, bổ sung.
Quy trình lập hiến có vai trị đặc biệt quan trọng trong hoạt động lập hiến. Một bản
Hiến pháp được xây dựng theo một quy trình, cơng nghệ dân chủ, khoa học, hoàn hảo các
bước, các thủ tục quy định chặt chẽ, logic thì chắc chắn sẽ cho ra đời một sản phẩm là Hiến
pháp có chất lượng tốt. Trên thực tế có thể thấy rằng, quy trình lập hiến của các bản Hiến
pháp Việt Nam trước rơi vào tình trạng bị tản ra khá nhiều, vẫn chưa đầy đủ và thiếu tính
tồn diện, cịn tồn tại nhiều lỗ hổng trong quy trình này và có thể nói là chưa có một quy
trình lập hiến rõ ràng và đầy đủ. Chính những điều đó đã khiến cho quy định lập hiến thiếu
đi tính thống nhất và ổn định. Tuy nhiên, Hiến pháp năm 2013 - bản Hiến pháp mới nhất
của Việt Nam đã có sự kế thừa cũng như có những sự đổi mới, có thể coi là hồn thiện, đầy
đủ, rõ ràng nhất, nêu ngắn gọn, tổng thể và tiến bộ nhất về quy trình ban hành và sửa đổi
Hiến pháp mặc dù vẫn cịn đó những thiếu sót và khơng rõ ràng.
Với mong muốn thơng qua việc phân tích, so sánh không chỉ giới hạn ở các bản Hiến
pháp của Việt Nam qua các năm mà cịn có sự phân tích, đối chiếu với các bản Hiến pháp
của các quốc gia Đơng Nam Á để có một cái nhìn rõ ràng và tổng thể về quy trình lập hiến
của Việt Nam; nhóm 7 chúng em xin tiếp cận đề tài "Quy trình lập hiến" - một đề tài đáng
chú ý mà các sinh viên trong ngành học luôn hướng tới.
Đề tài được nghiên cứu dưới góc nhìn và sự hiểu biết có được qua quá trình tìm hiểu
của nhóm sinh viên nên không tránh khỏi những sai sót nhất định, nhóm hy vọng sẽ có được


7

những lời nhận, xét góp ý chân thành, đặc biệt là từ thầy Lưu Đức Quang - giảng viên phụ
trách mơn.

Thay mặt nhóm nghiên cứu
Nguyễn Phạm Quỳnh Anh

8

1.

TẠI SAO NGƯỜI TA ĐỀ CAO, TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA CỦA NHÂN DÂN VÀO QUY TRÌNH LẬP HIẾN?
1.1.

Khái niệm hiến pháp, lập hiến
Hiến pháp là hệ thống các quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao nhất, quy định những vấn đề cơ bản nhất về chủ quyền quốc gia, chế độ chính

trị, chính sách kinh tế, văn hóa, xã hội, tổ chức quyền lực nhà nước, địa vị pháp lý của con người và công dân.

1

Lập hiến bao gồm các hoạt động xây dựng và ban hành Hiến pháp, bổ sung hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp và bãi bỏ Hiến pháp.
Quy trình lập hiến là trình tự, thủ tục mà các chủ thể tham gia phải tuân theo trong quá trình ban hành hoặc sửa đổi hiến pháp; quy định các chủ thể,
quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình đó.
Cụ thể, ở Việt Nam, quy trình làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp Việt Nam theo quy định tại Điều 120 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 như sau:
“1. Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị làm Hiến pháp,
sửa đổi Hiến pháp. Quốc hội quyết định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành.
2. Quốc hội thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp. Thành phần, số lượng thành viên, nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban dự thảo Hiến pháp do
Quốc hội quyết định theo đề nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội.
3. Ủy ban dự thảo Hiến pháp soạn thảo, tổ chức lấy ý kiến Nhân dân và trình Quốc hội dự thảo Hiến pháp.
4. Hiến pháp được thơng qua khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành. Việc trưng cầu ý dân về Hiến pháp do
Quốc hội quyết định.
5. Thời hạn cơng bố, thời điểm có hiệu lực của Hiến pháp do Quốc hội quyết định.’’
Hiến pháp được coi là đạo luật gốc của quốc gia, đặt nền móng pháp lý vững chắc để xây dựng các đạo luật khác. Từ những chế định, quy phạm
được quy định trong Hiến pháp, các đạo luật thông thường mới được đặt ra. Qua đó, những tinh thần, nội dung của bản Hiến pháp được cụ thể hóa và đi vào
thực tiễn cuộc sống cũng như tạo được tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Vì vậy, việc lập hiến có vai trị vơ cùng quan trọng, cần có sự đồng thuận của

2
cả hệ thống chính trị và tồn thể nhân dân cũng như tinh thần dân chủ, trách nhiệm, tâm huyết, trí tuệ và cách làm khoa học để có thể tạo ra một bản Hiến pháp
dân chủ, tiến bộ.
1.2.

Chức năng của hiến pháp
Thứ nhất, hiến pháp trao quyền cho các cơ quan nhà nước.
Cụ thể, hiến pháp trao quyền lập pháp cho quốc hội hay nghị viện, quyền hành pháp cho chính phủ, và quyền tư pháp cho tịa án. Do đó, sự hiện

diện quyền lực của các cơ quan nhà nước là hợp pháp khi và chỉ khi được quy định định trong hiến pháp. Như vậy, hiến pháp là nguồn hình thành nên các
quyền lực chính đáng của các cơ quan của Nhà nước.
Thứ hai, hiến pháp giới hạn quyền lực của các cơ quan nhà nước.

1 Thái Vĩnh Thắng, Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam (Tái bản lần thứ nhất, có sửa đổi, bổ sung, NXB Tư pháp),
tr 47

2 Uông Chu Lưu, Hiến pháp - nền tảng pháp lý vững chắc cho công cuộc đổi mới toàn diện đất nước trong thời kỳ mới, < />

9

3
Theo Patrick Henry : “Hiến pháp không phải là công cụ của chính phủ để đàn áp nhân dân, mà là cơng cụ để nhân dân kiềm chế chính phủ”. Song
song với việc trao quyền, hiến pháp xác định các giới hạn pháp lý của việc sử dụng quyền lực để tránh việc lạm quyền, qua đó trở thành cơng cụ để nhân dân
kiểm soát quyền lực nhà nước, là công cụ chủ yếu để thiết lập trật tự pháp luật, trật tự xã hội. Chức năng giới hạn quyền lực của hiến pháp góp phần hình thành
nên chủ nghĩa hợp hiến (constitutionalism) trong một quốc gia.
Thứ ba, hiến pháp xác lập và bảo vệ các quyền con người, quyền cơ bản của cơng dân
Với tính chất là văn bản pháp lý có hiệu lực tối cao, hiến pháp chính là bức tường chắn quan trọng ngăn ngừa các hành vi lạm dụng xâm phạm quyền con
4
người, quyền công dân . Đồng thời, Hiến pháp cũng là cơ sở pháp lý chủ yếu để nhà nước, xã hội thừa nhận, tôn trọng và xác lập các cơ chế bảo vệ quyền con
người, quyền công dân.

Thứ tư, hiến pháp là luật cơ bản, tinh thần pháp luật của quốc gia.
Hiến pháp chính là cơ sở nền tảng để xây dựng nên hệ thống pháp luật một quốc gia. Tất cả các bộ luật, luật và văn bản quy phạm pháp luật khác ra
đời đều phải căn cứ vào tinh thần, nội dung của Hiến pháp để ban hành và thực hiện. Bất kì văn bản pháp luật nào trái với Hiến pháp đều phải bị bãi bỏ.
Thứ năm, hiến pháp xác định cách thức tổ chức quyền lực nhà nước
Trong Hiến pháp có những chế định quy định về cách thức thành lập, các quy tắc tổ chức, vận hành và xác lập mối quan hệ giữa cơ quan lập pháp,
hành pháp và tư pháp. Dựa vào những chế định này, đạo luật về tổ chức nhà nước sẽ được xây dựng để cụ thể hóa những nội dung quy định trong Hiến pháp.
Thứ sáu, hiến pháp là một hình thức xác lập các nguyên tắc pháp luật chung và định hướng cơ bản của sự phát triển đất nước
Hiến pháp xác lập các nguyên tắc cơ bản của chế độ chính trị, chính sách kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học, kỹ thuật, cơng nghệ, quốc phịng, an
ninh quốc gia, đường lối đối nội, đối ngoại.
1.3.

Hiến pháp ảnh hưởng người dân như thế nào?
Thơng qua việc tìm hiểu, phân tích định nghĩa và chức năng năng của Hiến pháp, có thể thấy, Hiến pháp là bản khế ước xã hội trao quyền lực cho

nhà nước, đồng thời xác lập, bảo vệ quyền con người và quyền công dân. Thực tế, khơng có một bản hợp đồng nào là hợp pháp nếu thiếu đi sự tham gia thỏa
thuận của bất kì một chủ thể có liên quan. Do đó, việc tăng cường, chú trọng sự tham gia của nhân dân vào quy trình lập hiến là yếu tố khơng thể thiếu bởi lẽ:
Thứ nhất, Hiến pháp là bản khế ước xã hội của nhân dân mà ở đó khẳng định quyền lực nhà nước xuất phát từ nhân dân, do nhân dân trao cho và để
5
phục vụ lợi ích, nguyện vọng của nhân dân; là công cụ pháp lý đầu tiên và quan trọng nhất bảo vệ dân quyền và nhân quyền . Một bản Hiến pháp dân chủ, văn
minh là một bản Hiến pháp mà ở đó: “Nhà nước chịu sự ràng buộc của Hiến pháp là chịu sự ràng buộc của Nhân dân. Quyền nhân dân đối với nhà nước là
6
quyền của chủ nhân, quyền được thực hiện khả năng kiểm soát và giám sát người được giao quyền, ủy quyền” . Vì vậy tăng cường sự tham gia của nhân dân
giúp đảm bảo chủ quyền nhân dân, đảm bảo Hiến pháp phản ánh ý chí, nguyện vọng của nhân dân, ngăn ngừa sự tùy tiện, lạm quyền của các lực lượng chính
trị.Tăng cường tính cơng bằng, minh bạch, trung thực.

3 Patrick Henry (1736-1779) - Thống đốc bang Virginia của Mỹ những năm 1790, một trong những người sáng lập nước Mỹ, thành viên Hội nghị lập hiến 1787, nổi tiếng với tư tưởng cách mạng và tinh
thần chống tham nhũng

4 ABC về Hiến pháp 83 Câu hỏi - Đáp (NXB Thế Giới), Tr 27
5 ABC về Hiến pháp 83 Câu hỏi - Đáp (NXB Thế Giới) Tr 21.

6 Đào Trí Út, Vũ Cơng Giao, Sự tham gia của nhân dân vào quy trình lập hiến - Lý luận, thực tiễn trên thế giới và ở Việt Nam (Viện Chính sách cơng & Pháp luật, NXB ĐHQG Hà Nội), Tr 11.


10

Thứ hai, sự tham gia đóng góp ý kiến của nhân dân giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền tìm hiểu và tiếp nhận ý kiến từ nhân dân qua đó thấy
được những vấn đề chung của xã hội, của đất nước với góc nhìn sâu sát, thực tiễn hơn. Khi những ý kiến của người dân được tôn trọng, tiếp thu và được chú
trọng trong quá trình lập hiến thì sẽ góp phần đảm bảo một bản Hiến pháp ghi nhận và phản ánh đầy đủ ý chí chung của toàn dân; mở ra cánh cửa giải quyết,
hàn gắn những mâu thuẫn của các tầng lớp, giai cấp trong xã hội cũng như đáp ứng được nhu cầu của các nhóm lợi ích khác nhau. Và một khi xã hội đạt được
sự đồng thuận và nhất trí cao thì đó cũng chính là biểu hiện cho một xã hội dân chủ trên nền tảng tự do thể hiện ý chí, mà cụ thể ở đây chính là việc người dân
được tham gia vào quy trình lập hiến.
Thứ ba, Hiến pháp là một hình thức xác lập các nguyên tắc và định hướng cơ bản của sự phát triển đất nước một cách lâu dài mà ở đây, chính nhân
dân là người trực tiếp thực hiện, trực tiếp bị ảnh hưởng. Nếu khơng có sự đồng thuận từ phía nhân dân thì những định hướng đó chỉ có ý nghĩa trên “mặt giấy”
mà hồn tồn vơ nghĩa trên thực tế
Thứ tư, việc tăng cường sự tham gia của người dân trong quá trình lập hiến sẽ thúc đẩy sự hiểu biết, nâng cao ý thức chính trị, tính tích cực của mỗi
công dân, khả năng sử dụng các quyền lợi hợp pháp cũng như thực hiện nghĩa vụ của mình . Đó là tiêu chí quan trọng đánh giá sự thành cơng của một bản Hiến
pháp vì sự thực thi hiến pháp chỉ có giá trị khi người dân hiểu biết, chấp nhận và sử dụng nó.
Thứ năm, gia tăng sự thống nhất giữa chính quyền và nhân dân qua đó tăng tính chính danh và trách nhiệm giải trình của nhà nước trước tồn thể
nhân dân.
Như vậy, Hiến pháp là một biểu tượng và hiện thân pháp lý của quyền lực, quyền kiểm soát nhân dân với nhà nước. Vì vậy mà khơng một cá nhân
hay cơ quan quyền lực nào có thể xây dựng, sửa đổi Hiến pháp mà khơng có sự tham gia và đồng thuận của nhân dân. Trong lịch sử, Hiến pháp Nhật Bản dưới
thời Minh Trị thiên hồng năm 1889 chính là trường hợp điển hình trong việc “coi thường” sự đóng góp của nhân dân trong quy trình lập hiến. Hậu quả là dù đã
được thông qua những bản Hiến pháp này trên thực tế hồn tồn khơng có hiệu lực. Vì vậy việc tăng cường sự tham gia của người dân trong quy trình lập hiến
chính là thước đo đánh giá tính dân chủ, tiến bộ.

2.

SO SÁNH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO CÁC BẢN HIẾN PHÁP QUA CÁC NĂM: HIẾN PHÁP 1946, HIẾN PHÁP 1959, HIẾN
PHÁP 1980 VÀ HIẾN PHÁP 2013.
2.1.

Điểm giống nhau về quy trình lập hiến
2.1.1.

Quyết định xây dựng, sửa đổi Hiến pháp:

Các bản Hiến pháp của Việt Nam đều có quy định về thẩm quyền trong việc xây dựng, sửa đổi Hiến pháp thuộc về Quốc hội, và đây là cơ quan duy nhất có
thẩm quyền. ( Khoản 1 Điều 120 Hiến pháp 2013, quy định “Quốc hội quyết định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp,…”, và khoản 1 Điều 50 Hiến pháp
1959, Khoản 1 Điều 83 Hiến pháp 1980, Điều 83 Hiến pháp 1992 cũng có quy định tương tự.)
Cả 5 bản Hiến pháp đều có quy định: Việc sửa đổi Hiến pháp phải được ít nhất là hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành. Nghĩa là các
quyết định về việc xây dựng, sửa đổi Hiến pháp chỉ được thơng qua khi có ⅔ số đại biểu Quốc hội tán thành.
2.1.2.

Không giới hạn thời gian sửa đổi Hiến pháp

Cả 5 bản Hiến pháp đều khơng có quy định về giới hạn thời gian sửa đổi Hiến pháp.
2.1.3.

Khơng có quy trình ban hành mới Hiến pháp

Cả 5 bản Hiến pháp đều khơng có quy trình ban hành mới Hiến pháp


11


12

2.2.

Điểm khác nhau về quy trình lập hiến

Tiêu chí

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

1946

1959

1980

1992

2013

Các bước Được

quy Khơng có quy trình cụ thể

Được quy định

trong quy định cụ thể

cụ

trình

Điều 120 Hiến

lập trong Điều 70

hiến

Hiến

pháp

thể

trong

pháp năm 2013

năm 1946
Đề

xuất Chỉ

được Không quy định rõ chủ thể yêu cầu sửa đổi Phải được đề

xây dựng, xem xét xây Hiến pháp.

xuất bởi những

sửa đổi

dựng và sửa

chủ

đổi khi “do

gồm:

2/3 tổng số

- Chủ tịch nước

nghị viên yêu

- Ủy ban

cầu” (khoản a
Điều 70 Hiến
pháp 1946)

thể

bao

thường vụ 

- Quốc hội 
- Chính phủ 
-  Bàn về lập
hiến.
Hoặc ít nhất ⅓
tổng số đại biểu
Quốc hội
(khoản 1 Điều
120 Hiến pháp
2013)

Xây dựng Nghị
dự

viện Không quy định rõ về cơ quan dự thảo Quốc hội thành

thảo bầu ra một Hiến pháp.

Hiến pháp ban dự thảo
những

điều

lập Ủy ban dự
thảo

sửa

đổi

Hiến pháp để


13

thay đổi.

soạn thảo ra bản
b

dự thảo sau đó

Điều 70 Hiến

trình Quốc hội

pháp 1946)

xem xét.

(Khoản

(khoản 3 Điều
120, Hiến pháp
2013)

Tham vấn “Những điều Hầu như không quy định cụ thể về việc “Ủy
nhân  dân

dự

thay đổi khi tham vấn nhân dân trong quá trình xây thảo Hiến pháp
đã được Nghị dựng, sửa đổi Hiến pháp.

soạn

viện

chức lấy ý kiến

ưng

chuẩn

thì

Nhân

thảo,
dân

tổ
và

phải đưa ra

trình Quốc hội

tồn dân phúc

dự thảo Hiến

quyết.”

pháp”.

(Khoản

Thông

ban

c

(Khoản 3 Điều

Điều 70 Hiến

120 Hiến pháp

pháp 1946)

2013)

“Những điều Chỉ Quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến Hiến pháp được

qua Hiến thay đổi đã pháp. Việc sửa đổi Hiến pháp phải được ít thơng qua khi
pháp

được

viện

Nghị nhất là hai phần ba tổng số đại biểu Quốc có ít nhất hai
ưng hội biểu quyết tán thành.

chuẩn

phần ba tổng số

thì

đại biểu Quốc

phải đưa ra

hội biểu quyết

tồn dân phúc

tán thành. Việc

quyết”

trưng cầu ý dân

(Khoản

c

về Hiến pháp do

Điều 70 Hiến

Quốc hội quyết

pháp 1946)

định.


14

(Khoản 4 Điều
120 Hiến pháp
2013)
Cơng

bố Khơng có quy định cụ thể.

Hiến pháp

Hiến pháp do Hiến pháp do
Chủ tịch

Chủ tịch nước

nước cơng

cơng bố

bố

(khoản 1 Điều

(khoản 1

88 Hiến pháp

Điều 103

2013)

Hiến pháp
1992)

3.

PHÂN TÍCH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO CÁC BẢN HIẾN PHÁP QUA CÁC NĂM: HIẾN PHÁP 1946, HIẾN PHÁP 1959,

HIẾN PHÁP 1980 VÀ HIẾN PHÁP 2013.
3.1.

Điểm giống nhau về quy trình lập hiến:

Đầu tiên là quyết định việc xây dựng, sửa đổi Hiến pháp
Đứng ở góc độ khách quan, nếu xem Hiến pháp là một văn bản của nhân dân, nó
được sinh ra để đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của nhân dân thì chủ thể có thể sửa đổi Hiến
pháp là nhân dân của quốc gia đó. Tuy nhiên, nhân dân thực hiện quyền ban hành và sửa đổi
Hiến pháp thơng qua các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Theo Hiến pháp các năm 1959,
1980, 1992 có quy định rằng chỉ Quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến pháp vả phải có sự

đồng ý của ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội tán thành, cụ thể được quy định tại
Khoản 1 Điều 50 Hiến pháp 1959, Khoản 1 Điều 83 Hiến pháp 1980 và Điều 83 Hiến pháp
1992. Tuy nhiên Điều 70 Hiến pháp 1946 chỉ quy định khá ngắn gọn về việc sửa đổi Hiến
pháp “Do hai phần ba tổng số nghị viên yêu cầu”. Hiến pháp 2013 Điều 120 khá hoàn chỉnh
về quy trình xây dựng và sửa đổi Hiến pháp khi quy định khá rõ về quy trình lấy ý kiến
nhân dân, dự thảo, sửa đổi và ban hành. Và cũng chỉ rõ chủ thể có thẩm quyền đề nghị làm
Hiến pháp và sửa đổi Hiến pháp là Quốc hội khi có đủ các điều kiện về biểu quyết tán thành
của các thành viên Quốc hội thông qua, cụ thể được quy định tại  Khoản 1 Điều 120 Hiến
pháp 2013 “Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc ít nhất một phần


15

ba tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp. Quốc hội
quyết định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu
Quốc hội biểu quyết tán thành”. Như vậy, Hiến pháp các năm chỉ ra rằng chủ thể được sửa
đổi Hiến pháp là Quốc hội - cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất đại diện nhân dân. Nói
cách khác các quy định này đảm bảo đúng nguyên tắc đề cao vai trị của nhân dân trong xã
hội. 
Thứ hai, khơng giới hạn thời hạn sửa đổi Hiến pháp
Cả 5 bản Hiến pháp đều khơng có giới hạn thời gian sửa đổi Hiến pháp. Điều này
hồn tồn phù hợp bởi xã hội ln vận động, chuyển đổi khơng ngừng. Sẽ có những trường
hợp Hiến pháp phù hợp trong thời kỳ này nhưng đến khi tình thế biến chuyển thì bản Hiến
pháp đó sẽ khơng hợp thời nữa. Do vậy Hiến pháp có thể thay đổi bất cứ lúc nào, không cần
phải trải qua một thời hạn nhất định. Sự thật đã chứng tỏ rằng khi nào nhân dân không công
nhận một Hiến pháp nữa thì dù chưa đủ bốn năm hay tám năm cũng phải tìm cách sửa đổi
ngay, nếu khơng Hiến pháp sẽ bị nhân dân lật đổ.
Thứ ba, khơng có quy trình ban hành mới Hiến pháp
Cả 5 bản Hiến pháp đều khơng có quy trình ban hành mới Hiến pháp. Việc ban hành
Hiến pháp mới thường xảy ra khi: i) khi thành lập quốc gia mới; ii) khi thay đổi chế độ

chính trị; iii) khi có những thay đổi cơ bản về chế độ kinh tế, chính sách phát triển xã hội
trong đường lối, chính sách của giới cầm quyền. Nước ta và rất nhiều nước khác khơng có
quy trình ban hành mới Hiến pháp được giải thích bởi 2 lý do sau:
Hiến pháp là văn bản pháp lý có tính cương lĩnh, quy định những vấn đề cơ bản,
quan trọng nhất của một quốc gia. Đó là những vấn đề mang tính ổn định cao, ít bị tác động
bởi sự thay đổi thường xuyên diễn ra của đời sống kinh tế - xã hội và vì vậy, các bản Hiến
pháp bao giờ cũng rất ổn định, ít bị thay đổi như các đạo luật thường. Cũng vì vậy, trong
khoa học pháp lý cũng như trong pháp luật thực định, vấn đề ban hành mới Hiến pháp để
thay thế Hiến pháp hiện hành ít được đặt ra.
Khi ban hành Hiến pháp, nhìn chung về mặt chủ quan, các nhà lập hiến đều mong
muốn và tin tưởng bản Hiến pháp được ban hành cũng như thể chế chính trị đã sản sinh ra
nó phải tồn tại lâu dài, nếu khơng nói là vĩnh viễn. Do đó, trong các Hiến pháp họ thường
không đặt ra quy định về việc ban hành mới Hiến pháp mà chỉ có các quy định về việc sửa
đổi Hiến pháp.
3.2.

Điểm khác nhau về quy trình lập hiến


16

Đầu tiên là các bước trong quy trình lập hiến
Tiêu chí

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

1946

1959

1980

1992

2013

Các bước Được quy định Khơng có quy trình cụ thể

Được quy định

trong quy cụ

cụ

trình

thể

trong

lập Điều 70 Hiến

hiến

thể

trong

Điều 120 Hiến

pháp năm 1946

pháp năm 2013

Tính từ thời điểm ban hành bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam đến nay, lịch sử lập hiến của nước nhà đã chứng kiến năm lần tiến hành hoạt
động lập hiến, thông qua năm bản Hiến pháp (1946, 1959, 1980, 1992, 2013). Nhưng do các quy định về thủ tục lập hiến chưa đầy đủ, cụ thể nên những hoạt
động lập hiến nêu trên chủ yếu dựa trên những điều kiện, hồn cảnh cụ thể, có sự sáng tạo trong từng giai đoạn cho phù hợp với tình hình đất nước. Cụ thể trong
Hiến pháp năm 1992 quy định tại Điều 147: “Chỉ Quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến pháp. Việc sửa đổi Hiến pháp phải được ít nhất là 2/3 tổng số đại biểu
Quốc hội biểu quyết tán thành”, quy định trên không nêu rõ các bước thực hiện quy định đó ra sao? Với những quy định trên thì ai là người có quyền đề xuất
xây dựng, sửa đổi Hiến Pháp, có cần thành lập Ủy ban sửa đổi Hiến pháp hay không? Công bố Hiến pháp sẽ như thế nào? Giới hạn của việc sửa đổi Hiến pháp
bao gồm những gì? Tuy nhiên, Hiến pháp năm 1946 và Hiến pháp năm 2013 là hai bản duy nhất có quy định cụ thể về các bước trong quy trình lập hiến, quy
định tại Điều 70 Hiến pháp năm 1946 và Điều 120 Hiến pháp năm 2013. Điều này giúp phân biệt rõ được quy trình lập hiến và quy trình lập pháp, thể hiện tính
trội của quyền lập hiến so với quyền lập pháp. “Để bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp, quy trình lập hiến khơng thể đồng nhất với quy trình lập pháp hay có thể
lấy quy trình lập pháp thay thế cho quy trình lập hiến như hiện nay. Quy trình lập hiến phải được hoàn thiện một cách phù hợp với vị thế của Hiến pháp và đồng
7
thời cũng phải góp phần để bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp trong nhà nước pháp quyền” . Trong hệ thống pháp luật nước ta, Hiến pháp là đạo luật cơ bản
của Nhà nước và có hiệu lực pháp lý cao nhất. Các chế định của Hiến pháp là cơ sở pháp lý cho việc ban hành mới, sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ quy định của
các ngành luật cụ thể. Do đó, quy trình lập hiến cần được quy định một cách cụ thể, rõ ràng và phải tuân theo một trình tự, thủ tục, chặt chẽ.
Thứ hai, đề xuất xây dựng, sửa đổi Hiến pháp

Tiêu chí

Đề

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

1946

1959

1980

1992

xuất Chỉ

xây dựng, xem
sửa đổi

xây

được Không quy định rõ chủ thể yêu cầu sửa đổi Phải được đề xuất
xét Hiến pháp.
dựng

và sửa đổi

khi “do 2/3
7

<

Hiến pháp 2013

Lê Minh Tùng (2013), Quy trình lập hiến ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học quốc Hà Nội,

truy cập ngày 15/04/2021

bởi những chủ thể
bao gồm:
- Chủ tịch nước


17

tổng

số

nghị

viên

vụ 

yêu

cầu”

- Quốc hội 

(khoản
Điều

- Ủy ban thường

a

- Chính phủ 

70

-  Bàn về lập hiến.

Hiến pháp

Hoặc ít nhất ⅓ tổng

1946)

số đại biểu Quốc
hội8

Hiến pháp năm 1946 quy định Hiến pháp chỉ được xem xét xây dựng và sửa đổi khi “do hai phần ba tổng số nghị viên yêu cầu” (Khoản a Điều 70
Hiến pháp 1946). Như vậy, chỉ khi ⅔ số nghị viên yêu cầu thì vấn đề xây dựng, sửa đổi Hiến pháp mới được đưa ra thảo luận. Các bản Hiến pháp năm 1959,
1980, 1992: Hiến pháp không quy định rõ chủ thể yêu cầu sửa đổi Hiến pháp. Cụ thể, trong Điều 146 của Hiến pháp năm 1992 có quy định “Chỉ Quốc hội mới
có quyền sửa đổi Hiến pháp. Việc sửa đổi Hiến pháp phải được ít nhất là 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành” quy định này không rõ ràng về

“việc sửa đổi Hiến pháp phải được ít nhất là hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành” điều đó có nghĩa là vấn đề sửa đổi Hiến pháp được đặt
ra khi có 2/3 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành hay dự án sửa đổi Hiến pháp chỉ trở thành một bộ phận của Hiến pháp khi có ⅔ đại biểu Quốc hội biểu
quyết tán thành. Nói cách khác, việc “tán thành” đó là việc thực hiện sáng quyền sửa đổi Hiến pháp hay là việc thực hiện quyền thông qua Hiến pháp sửa đổi?
9
Hiện nay việc “tán thành” đó có thể được hiểu là cả trong việc đề xuất sửa đổi Hiến pháp lẫn trong việc phê chuẩn dự án Hiến pháp sửa đổi . Trên thực tế,
những lần sửa đổi ở các năm 1959, 1980, 1992 Hiến pháp được đề xuất sửa đổi ngay trong các kỳ họp Quốc hội các khóa tuy nhiên quyền đề xuất xây dựng,
sửa đổi Hiến Pháp được thực hiện bởi nhiều chủ thể khác nhau. Ví dụ: đề nghị soạn thảo Hiến pháp năm 1946 do Chính phủ thực hiện
pháp năm 1946 do Ban thường trực Quốc hội thực hiện

10
; đề nghị sửa đổi Hiến

11
12
; đề nghị sửa đổi Hiến pháp năm 1992 do Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực hiện . Tuy nhiên Hiến

pháp năm 2013: Việc xây dựng, sửa đổi Hiến pháp đã được đề xuất bởi những chủ thể nhất định. Do đó, Hiến pháp 2013 nêu rõ những chủ thể được quyền đề
nghị xây dựng, sửa đổi Hiến pháp được quy định tại Khoản 1 Điều 120 Hiến pháp năm 2013 bao gồm: Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ
hoặc ít nhất ⅓ tổng số đại biểu Quốc hội có quyền được đề nghị làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp. Quốc hội quyết định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp
khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành. Và đây là một trong những điểm mới trong Hiến pháp năm 2013, trong đó “Hiến pháp
2013 chính thức quy định những chủ thể có quyền sáng kiến lập hiến thể hiện sự nghiêm túc, minh bạch, công khai, trành tùy tiện trong việc đề nghị làm Hiến
pháp và sửa đổi Hiến pháp”

8

13
. Vì vậy, Hiến pháp 2013 có nhiều điểm mới cả về nội dung và kỹ thuật lập hiến, thể hiện sâu sắc, toàn diện sự đổi mới đồng bộ

khoản 1 Điều 120 Hiến pháp năm 2013

9Trường Đại học Kiểm soát Hà Nội, ‘Bàn về lập hiến’ , < truy cập ngày 12/04/2021
10 Sắc lệnh số 34 ngày 20/9/1945 của Chính phủ lầm thời dân chủ cộng hòa. Hiến pháp năm 1946 và sự kế thừa, phát triển trong các Hiến pháp Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 1998,tr 391.
11 Nghị quyết về việc thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp ngày 02/7/1976 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
12 Nghị quyết số 43/2001/QH10 ngày 29/6/2001 của Quốc hội về thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 1992
13 Vũ Văn Nhiêm, ‘Bình luận khoa học các điều của Hiến pháp nước Cộng hào xã hội chủ nghĩa Việt Nam’, Nhà xuất bản Hồng Đức, tr 387


18

cả về kinh tế và chính trị, thể hiện rõ và đầy đủ hơn bản chất dân chủ, tiến bộ của Nhà nước và chế độ ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Với những
điểm mới này, Hiến pháp 2013 được thông qua là một bước tiến quan trọng trong lịch sử lập hiến của Việt Nam.
Thứ ba, xây dựng dự thảo Hiến pháp

Tiêu chí

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến pháp

1946

1959

1980

1992

Xây dựng Nghị
dự

viện Không quy định rõ về cơ quan dự thảo Quốc hội thành lập

thảo bầu ra một Hiến pháp.

Hiến pháp

Hiến pháp 2013

Ủy ban dự thảo sửa

ban dự thảo

đổi Hiến pháp để

những điều

soạn thảo ra bản dự

thay đổi.14

thảo sau đó trình
Quốc hội xem xét.15

Sau khi vấn đề xuất ban hành, sửa đổi Hiến pháp được thông qua thì Quốc hội sẽ thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp với các đại biểu đại diện các
cơ quan nhà nước như Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, các cơ quan tư pháp, các cơ quan của Đảng, Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội khác, một số
chun gia pháp lý có trình độ cao, có kinh nghiệm trong hoạt động xây dựng pháp luật,… để thực hiện nhiệm vụ soạn thảo dự thảo Hiến pháp hoặc dự thảo

Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp và Tờ trình; nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đóng góp của các vị đại biểu Quốc hội, của các ngành, các cấp,
của nhân dân để chính lý dự thảo văn bản trình Quốc hội xem xét, thông qua. Và trong Hiến pháp năm 1946: Khoản b Điều 70 Hiến pháp 1946 quy định nghị
viện sẽ bầu ra một ban dự thảo những điều phải thay đổi của Hiến pháp để soạn thảo ra các bản dự thảo Hiến pháp. Trên thực tế, ngày 06/01/1946, nước ta tiến
hành tổng tuyển cử bầu Quốc hội và trên cơ sở đó Quốc hội đã bầu Ủy ban dự thảo Hiến pháp với 11 thành viên do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Trong
Hiến pháp các năm 1959, 1980, 1992 không quy định rõ về cơ quan phụ trách dự thảo Hiến pháp. Tuy nhiên, trên thực tế, Quốc hội vẫn thành lập những cơ
quan đảm trách việc xây dựng dự thảo chỉ khác nhau về tên gọi và số thành viên tham gia vào quá trình. Chẳng hạn như Ủy ban dự thảo Hiến pháp (ban hành
Hiến pháp năm 1946 và sửa đổi Hiến pháp năm 1959 thành Hiến pháp năm 1980); Ban sửa đổi Hiến pháp (sửa đổi Hiến pháp năm 1946 thành Hiến pháp năm
1959); Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 vào năm 2001) hay Ủy ban sửa đổi Hiến pháp nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (năm 1989 khi sửa đổi cơ bản, toàn diện Hiến pháp năm 1980). Trong đó, Hiến pháp năm 1959: Ban dự thảo gồm 28
thành viên, Hiến pháp năm 1980: Ủy ban dự thảo gồm 36 người, Hiến pháp năm 1992: Ủy ban dự thảo gồm 28 người. Tuy nhiên, sau các kỳ họp thảo luận của
Quốc hội, tất cả các bản dự thảo Hiến pháp sẽ được đưa ra trước tồn dân để cùng nhau thảo luận và đóng góp ý kiến. Điều này cũng phần nào thể hiện rõ vai
trị của nhân dân trong suốt q trình lập hiến. Đối với Hiến pháp năm 2013: Theo Khoản 3 Điều 120, Quốc hội thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp để
soạn thảo ra bản dự thảo sau đó trình lên Quốc hội xem xét. Trong bản dự thảo đó cần nêu rõ những nội dung cần được thảo luận ( trong q trình này có tổ
chức lấy ý kiến nhân dân về dự thảo sửa đổi Hiến pháp). Việc thảo luận sẽ được thực hiện trong các kỳ họp của Quốc hội về sửa đổi Hiến pháp, bao gồm quá
14

Khoản b Điều 70 Hiến pháp năm 1946

15

Khoản 3 Điều 120 Hiến pháp năm 2013


19

trình thảo luận, đóng góp ý kiến đại biểu về dự thảo, sau đó Ủy ban dự thảo sẽ tiếp nhận ý kiến và tiến hành sửa đổi dự thảo sao cho phù hợp. Như vậy, việc
thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp là một việc rất cần thiết khi việc sửa đổi Hiến pháp không chỉ bao gồm các đại biểu Quốc hội, mà cần phải có sự đóng góp
của các chuyên gia giỏi về các lĩnh vực của đất nước. Chỉ khi đó, các nhu cầu phát triển của đất nước mới được đáp ứng một cách đầy đủ và kịp thời.
Thứ tư, tham vấn nhân dân

Tiêu chí

Hiến pháp

Hiến pháp

Hiến

Hiến pháp

1946

1959

pháp 1980

1992

Tham vấn “Những
nhân  dân

Hiến pháp 2013

điều Hầu như không quy định cụ thể về việc “Ủy ban dự thảo

thay đổi khi tham vấn nhân dân trong quá trình xây Hiến pháp soạn
đã được Nghị dựng, sửa đổi Hiến pháp.

thảo, tổ chức lấy

viện

ưng

ý kiến Nhân dân

chuẩn thì phải

và trình Quốc

đưa ra tồn

hội dự thảo Hiến

dân

pháp”.17

phúc

quyết.”16

Tham vấn nhân dân là giai đoạn khơng thể thiếu trong quy trình lập hiến. Hoạt động này có thể diễn ra tại tất cả các giai đoạn khác của quy trình lập
hiến với nhiều hình thức khác nhau, cả trực tiếp và gián tiếp. Việc lấy ý kiến của nhân dân, các ngành, các cấp thường được tiến hành sau khi Quốc hội đã thảo
luận, cho ý kiến bước đầu vào dự thảo Hiến pháp hoặc dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp. Đây chính là cơ chế phát huy quyền làm
chủ của nhân dân và tạo điều kiện để nhân dân tham gia vào quá trình quản lý nhà nước; biến đường lối, chủ trương chính sách của Đảng theo ý chí, nguyện
vọng của nhân dân thành các quy định của Hiến pháp. Ý kiến đóng góp của nhân dân phải được Ủy ban dự thảo Hiến pháp tổng hợp đầy đủ, trung thực, nghiên
cứu tiếp thu nghiêm túc để hoàn thiện dự thảo văn bản, bảo đảm chất lượng cả về nội dung và hình thức. Cụ thể trong Hiến pháp năm 1946 nêu rõ  “Những điều
thay đổi khi đã được Nghị viện ưng chuẩn thì phải đưa ra tồn dân phúc quyết” tại Khoản c Điều 70 Hiến pháp 1946. Các bản Hiến pháp năm 1959, 1980, 1992
luôn đề cao việc tham vấn nhân dân trong suốt quá trình lập hiến. Tuy nhiên, hầu như khơng có Hiến pháp nào quy định cụ thể về việc tham vấn nhân dân trong

quá trình xây dựng, sửa đổi Hiến pháp. Nhưng trong suốt quá trình tiến hành, Quốc hội ln xem trọng ý kiến đóng góp của nhân dân đối với việc xây dựng,
sửa đổi Hiến pháp. Hiến pháp năm 2013: đề cao việc tham vấn nhân dân trong suốt quá trình xây dựng, sửa đổi Hiến pháp, thể hiện tính dân chủ của nước ta.
Tại khoản 3 Điều 120 Hiến pháp 2013 quy định: “Ủy ban dự thảo Hiến pháp soạn thảo, tổ chức lấy ý kiến Nhân dân và trình Quốc hội dự thảo Hiến pháp”. Hơn
nữa, mục đích của hoạt động tham vấn nhân dân quy trình lập hiến là một xu hướng chung của nền lập hiến nhân loại bời vì nó thể hiện rõ nét quyền lập hiến
thuộc về nhân dân, quyền này được cụ thể hóa trong Lời nói đầu Hiến pháp năm 2013: “Nhân dân Việt Nam xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp này vì
mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh”. Tuy nhiên để thực hiện được hoạt động tham vấn nhân dân trong quy trình lập hiến thì còn phụ

16
17

Khoản c Điều 70 Hiến pháp năm 1946

Khoản 3 Điều 120 Hiến pháp năm 2013


20

thuộc nhiều yếu tố khác như: sự phát triển kinh tế trong giai đoạn lúc bấy giờ, trình độ dân trí, tình hình trật tự an tồn xã hội,... Trong điều kiện của nước ta
hiện nay thì Hiến pháp năm 2013 giao cho Quốc hội tùy từng trường hợp cụ thể mà quyết định tham vấn nhân dân về Hiến pháp. Quy định này vừa có ý nghĩa
đảm bảo quyền lập hiến thuộc về nhân dân, vừa phù hợp với xu hướng lập hiến của các quốc gia trên thế giới, vừa phù hợp với điều kiện hoàn cảnh Việt Nam
hiện nay.

18

Thứ năm, thơng qua Hiến pháp

Tiêu chí

Hiến pháp 1946

Hiến pháp 1959

Hiến pháp 1980

Hiến pháp 1992

Hiến pháp 2013

Thông qua Hiến pháp

“Những điều thay đổi

Chỉ Quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến pháp. Việc sửa đổi Hiến pháp phải

Hiến pháp được thơng

đã được Nghị viện ưng

được ít nhất là hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành.

qua khi có ít nhất hai

chuẩn thì phải đưa ra

phần ba tổng số đại

toàn

biểu Quốc hội biểu

dân

phúc

19
quyết”

quyết tán thành. Việc
trưng cầu ý dân về
Hiến pháp do Quốc hội
quyết định.

20

Để Dự thảo Hiến pháp có hiệu lực thì nó cần phải được cơ quan có thẩm quyền thơng qua, cơ quan đó chính là Quốc hội. Tuy nhiên, ở tất cả các
bản Hiến pháp, Quốc hội sẽ thông qua các bản Dự thảo Hiến pháp, sau quá trình thảo luận khi Quốc hội có ít nhất ⅔ tổng số đại biểu tán thành. Cuối cùng,
Quốc hội sẽ ban hành một Nghị quyết về việc xây dựng, sửa đổi Hiến pháp để thông qua bản Dự thảo. Khoản 4 Điều 120 Hiến pháp 2013 quy định “ Hiến pháp
được thông qua khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành”
Thứ sáu, công bố Hiến pháp

Tiêu chí

Cơng bố Hiến pháp

Hiến pháp 1946

Khơng có quy định cụ thể.

Hiến pháp 1959

Hiến pháp 1980

Hiến pháp 1992

Hiến pháp 2013

Hiến pháp do Chủ tịch

Hiến pháp do Chủ tịch

nước công bố

18 PGS.TS Vũ Văn Nhiêm, tldd
19
20
21

Khoản c Điều 70 Hiến pháp năm 1946
Khoản 4 Điều 120 Hiến pháp năm 2013

Khoản 1 Điều 103 Hiến pháp năm 1992

22

Khoản 1 Điều 88 Hiến pháp năm 2013

21

nước công bố

22


21

Trên thực tế, hầu hết các bản Hiến pháp đều do Chủ tịch nước công bố, ngoại trừ Hiến pháp 1946 bởi vì ngày 19/12/1946, 12 ngày sau khi Quốc hội
thơng qua Hiến pháp, cuộc kháng chiến tồn quốc bùng nổ. Vì thế Hiến pháp năm 1946 khơng được chính thức công bố, việc tổ chức tổng tuyển cử bầu Nghị
viện nhân dân cũng khơng có điều kiện thực hiện. Điều đó có nghĩa, Chủ tịch nước sẽ là người có trách nhiệm cơng bố Hiến pháp với tồn dân. Tuy nhiên, chỉ
có Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013 quy định rõ ràng về việc Hiến pháp sẽ do Chủ tịch nước công bố, cụ thể tại khoản 1 Điều 103 Hiến pháp 1992
và khoản 1 Điều 88 Hiến pháp 2013 quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của Chủ tịch nước. Thời hạn công bố và thời điểm Hiến pháp bắt đầu có hiệu lực do
Quốc hội quyết định theo khoản 5 Điều 120 Hiến pháp 2013.

4.

SO SÁNH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO HIẾN PHÁP HIỆN HÀNH CỦA CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á.

Quyền đề xuất, sửa đổi Hiến pháp

Brunei

Quốc vương

Indonesia

⅓ tổng số thành viên của Hội đồng Tư vấn nhân dân

Thái Lan

Hội đồng Bộ trưởng, ít nhất ⅕ tổng số thành viên hiện có của Hạ nghị viện, Thượng nghị viện hoặc cả hai viện, và nhóm
cử tri với số lượng từ 50 ngàn người trở lên.

Lào

Khơng đề cập

Campuchia

Quốc vương, Thủ tướng chính phủ
Chủ tịch Hạ nghị viện (nếu có u cầu của ít nhất ¼ tổng số thành viên của Hạ nghị viện, tức khoảng 30 Hạ nghị sĩ)

Malaysia

Không đề cập

Singapore

Không đề cập

Myanmar

Bất kỳ ai, có ít nhất 20% tổng số đại biểu của Nghị viện đồng ý đưa lên.

Philippines

Nghị viện Philippines khi có sự đồng ý của ¾ tổng số đại biểu.
Hội nghị Hiến pháp được Nghị viện triệu tập trên cơ sở đề nghị của ⅔ tổng số nghị viên. Hội nghị lập hiến cũng có thể
được thành lập theo đề nghị của ½ tổng số nghị viên và được đa số cử tri cả nước đồng ý.
Nhóm cử tri bao gồm ít nhất 12% tổng số cử tri có đăng ký, trong đó, mỗi đơn vị bầu cử có ít nhất 3% số cử tri đăng ký.

Đông Timor

Không đề cập


22

Hình thức đề xuất sửa đổi

Brunei

Dự thảo

Indonesia

Dự thảo

Thái Lan

Dự thảo

Lào

Dự thảo

Campuchia

Dự thảo

Malaysia

Dự luật

Singapore

Dự luật

Myanmar

Dự thảo

Philippines

Dự thảo

Đông Timor

Dự thảo

Thảo luận, xem xét Dự thảo Hiến Pháp

Brunei

Hội đồng Lập pháp, cơ quan có chức năng Lập pháp của Brunei

Indonesia

Khơng đề cập

Thái Lan

Q́c Hội xem xét qua ba phiên họp

Lào

Quốc Hội

Campuchia

Không đề cập

Malaysia

Không đề cập (Dự luật)


23

Singapore

Không đề cập (Dự luật)

Myanmar

Nghị viện

Philippines

Không đề cập

Đông Timor

Không đề cập

Chấp thuận, thông qua sửa đổi Hiến pháp

Brunei

Quốc Vương và Hội đòng cơ mật với vai trò cố vấn

Indonesia

Ít nhất ⅔ tổng số của các thành viên Hội đồng Tư vấn nhân dân tham dự

Thái Lan

Ít nhất hơn một nửa tổng số thành viên của cả hai viện
Cần có sự đồng ý của Quốc Vương

Lào

⅔ tổng số đại biểu Quốc hội Lào

Campuchia

⅔ tổng số đại biểu Hạ nghị viện, Thương Nghị viện (xem xét thông qua)

Malaysia

⅔ tổng số thành viên mỗi viện trong lần điều trần thứ hai và thứ ba mà còn phải được sự đồng ý của Hội đồng Tiểu vương
của Malaysia, cơ quan tập hợp tất cả các tiểu vương, các thống đốc của các bang trong Liên bang Malaysia

⅔ tổng số thành viên của mỗi viện trong lần điều trần thứ hai và thứ ba mà còn phải được sự đồng ý của Tiểu vương bang
Sabah và Sarawak

Singapore

Ít nhất ⅔ tổng số đại biểu ở nhóm thứ nhất tức (nhóm đại biểu do cử tri bầu thông qua)

Myanmar

Ít nhất 75% tổng số đại biểu của Nghị viện
Trưng cầu dân ý và phải được ít nhất ½ tổng số cử tri có tư cách đi bỏ phiếu tán thành

Philippines

Đa số phiếu tán thành trong một cuộc họp tòan thể, một cuộc trưng cầu dân ý

Đông Timor

⅔ các thành viên của Nghị viện trong việc thực hiện đầy đủ các chức năng


24

5.

PHÂN TÍCH QUY TRÌNH LẬP HIẾN THEO HIẾN PHÁP HIỆN HÀNH CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á.
5.1.

Brunei:
Khoản 1 Điều 85 Hiến pháp Brunei hiện nay quy định: Đức Vua có thể sửa đổi, bổ sung, hoặc bãi bỏ bất kỳ điều khoản nào của Hiến pháp bao gồm

cả điều khoản này bằng một tuyên bố; và đó là cách thức duy nhất để sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ Hiến pháp

23

Về mặt phạm vi, Hiến pháp Brunei cũng khẳng định rằng Quốc vương có quyền sửa đổi. bổ sung hoặc bãi bỏ bất kỳ điều khoản nào. Khơng có sự hạn chế bất
kỳ một nội dung nào mà Quốc vương khơng được chạm tới, thậm chí kể cả việc bãi bỏ Hiến pháp hiện hành và thay thế nó bằng một Hiến pháp khác.Về mặt
thủ tục, trước khi chính thức tuyên bố sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, Quốc vương phải tham khảo ý kiến của Hội đồng Cơ mật về việc có nên sửa đổi, bổ sung
Hiến pháp hay không.

24

Tuy nhiên, Hội đồng Cơ mật chỉ là một cơ quan cố vấn của Quốc vương và ý kiến của Hội đồng này khơng có giá trị bắt buộc đối với

Quốc vương. Sau khi tham khảo ý kiến Hội đồng Cơ mật, Quốc vương sẽ lập một dự thảo tuyên bố các nội dung sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ của Hiến pháp
hiện hành. Theo quy định tại khoản 3 Điều 85 Hiến pháp hiện hành của Brunei, dự thảo tuyên bố này phải được đưa ra trước Hội đồng Lập pháp, cơ quan có
chức năng Lập pháp của Brunei để thảo luận. Hội đồng Lập pháp có thể ra quyết định có nên sửa đổi, bổ sung gì vào dự thảo tun bố đó khơng.

25

Tuy nhiên,

cho dù có sửa đổi hay khơng sửa thì Quốc vương Brunei cũng có quyền tiếp thu hoặc vẫn giữ nguyên dự thảo tuyên bố ban đầu.
Như vậy, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Brunei hoàn toàn phụ thuộc vào chỉ một mình Quốc vương. Một số cơ quan nhà nước nhất định có thể
can dự vào q trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, song chỉ với vai trò cố vấn. Người dân hồn tồn nằm ngồi q trình đó.
5.2.

Indonesia:
Tại Indonesia, chỉ có nhóm thành viên với ít nhất ⅓ tổng số thành viên của Hội đồng Tư vấn nhân dân mới có quyền sáng kiến sửa đổi, bổ sung

Hiến pháp. Hội đồng Tư vấn nhân dân của Indonesia là một cơ quan tập hợp các thành viên của Hội đồng của Hội đồng đại diện nhân dân, tức cơ quan Lập
pháp của Indonesia ở Trung ương, và Hội đồng đại diện địa phương. Tổng số đại biểu của Hội đồng tư vấn nhân dân có thể lên tới hàng trăm người và tỷ lệ ⅓
tổng số thành viên cần có để đệ trình kiến nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là một tỷ lệ không dễ đạt được. Khoản 1 và Khoản 2 Điều 37 Hiến pháp Indonesia
đề cập: “Để sửa đổi Hiến pháp ít nhất ⅔ tổng số thành viên của Hội đồng Tư vấn nhân dân phải tham dự. Quyết định sẽ được đưa ra với sự đồng ý của ít nhất ⅔
tổng số của các thành viên tham dự”

26
.

Như vậy, Hội đồng Tư vấn nhân dân mới là chủ thể vừa có quyền đề xuất, vừa có quyền thơng qua các nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Tuy
nhiên có một nội dung được đề cập trong Hiến pháp mà nhà nước Indonesia không được thay đổi: Đó là hình thức nhà nước cộng hịa đơn nhất Indonesia.
5.3.

27

Thái Lan:
Ở Thái Lan, chỉ có một số chủ thể nhất định mới có quyền đưa ra kiến nghị về việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, đó là Hội đồng Bộ trưởng, ít nhất ⅕

tổng số thành viên hiện có của Hạ nghị viện, Thượng nghị viện hoặc cả hai viện, và nhóm cử tri với số lượng từ 50 ngàn người trở lên. Quyền kiến nghị sửa đổi,
bổ sung Hiến pháp của những đối tượng này là quyền hiến định mang tính pháp lý, có nghĩa rằng một khi kiến nghị được những đối tượng này đưa ra thì thủ tục
23 Khoản 1 Điều 85 Hiến pháp hiện hành Brunei.
24 Khoản 2 Điều 85 Hiến pháp hiện hành Brunei.
25 Khoản 3 Điều 85 Hiến pháp hiện hành Brunei.
26 Khoản 1,2,3,4, Điều 37 Hiến pháp Indonesia hiện hành
27 Khoản 5 Điều 37 Hiến pháp Indonesia hiện hành.


25

xem xét, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp sẽ được bắt đầu. Các kiến nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp bắt buộc phải được làm dưới dạng một văn bản dự thảo và được

trình lên hai viện của Quốc hội Thái Lan.

28

Thẩm quyền quyết định sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Thái Lan thuộc về Quốc hội Thái Lan phối hợp với Quốc vương. Tuy nhiên, vai trò của Quốc
hội mang tính quyết định hơn. Thủ tục sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Thái Lan được quy định như sau:
Thứ nhất, khi dự thảo đề nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp được gửi tới Quốc hội, nó phải được Quốc hội xem xét trong ba phiên họp riêng biệt, mỗi
lần đều có biểu quyết để ra quyết định. Phiên họp thứ nhất thảo luận về cơ sở để sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Trong phiên họp này, Quốc hội Thái Lan sẽ phải
biểu quyết xem có chấp nhận về nguyên tắc đối với đề nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp hay khơng. Nếu ít nhất một nửa số phiếu của tổng số thành viên có mặt
của cả hai viện biểu quyết thơng qua thì, dự thảo đề nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp sẽ được tiếp tục xem xét tại phiên điều trần thứ hai, nơi mà các đại biểu hai
viện thảo luận và xem xét từng phần của bản kiến nghị sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Trong phiên điều trần này, cũng bắt buộc phải có sự tham gia của cơng
chúng vào q trình thảo luận, trao đổi. Khi đã trao đổi và xem xét từng phần của bản kiến nghị, Quốc hội Thái Lan sẽ bỏ phiếu để ra quyết định và nếu số
phiếu đồng ý chiếm đa số trong số các đại biểu có mặt thì kiến nghị sẽ được đưa ra phiên điều trần thứ ba. Phiên điều trần thứ ba được tổ chức ít nhất sau 15
ngày kể từ phiên thứ hai, để những người đệ trình kiến nghị hồn thiện bản kiến nghị của mình và tiến hành công tác chuẩn bị. Tại phiên thứ ba, Quốc hội Thái
Lan sẽ biểu quyết công khai thông qua dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp với ít nhất hơn một nửa tổng số thành viên của cả hai viện.

29

Thứ hai, trong vòng 20 ngày kể từ khi được Quốc hội thông qua, dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp Thái Lan phải được Thủ tướng chuyển cho
Quốc vương để công bố. Nếu Quốc vương đồng ý với dự thảo, thì vị này sẽ ra quyết định cơng bố và Hiến pháp chính thức có hiệu lực. Nếu khơng đồng ý,
Quốc vương có quyền gửi trả lại dự thảo cho Quốc hội. Nếu Quốc vương không gửi trả lại dự thảo cho Quốc hội trong vòng 90 ngày kể từ ngày nhận và cũng
khơng cơng bố thì xem như Quốc vương không đồng ý. Trong cả hai trường hợp đó, Quốc hội Thái Lan có quyền thảo luận và thơng qua lại dự thảo. Nếu dự
thảo lần đó được thơng qua với ít nhất ⅔ tổng số thành viên hiện có của cả hai viện thì bắt buộc Quốc vương phải cơng bố hoặc dự thảo có giá trị như thể đã
được Quốc vương công bố. Như vậy, Quốc vương Thái Lan tuy khơng đóng vai trị quyết định trong việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp song có thể kiểm soát các
nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp ở một mức độ nhất định.

30

Hiến pháp Thái Lan cũng quy định một số trường hợp đặc biệt liên quan tới sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Nếu như dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến
pháp chưa được Quốc hội thông qua mà Hạ nghị viện đã bị giải tán thì dự thảo đó sẽ chỉ có thể được tiếp tục xem xét ở Hạ viện khóa mới nếu như Chính phủ

tiếp tục đề nghị như vậy. Nếu dự thảo luật đã được Quốc hội thơng qua, sau đó Hạ viện kết thúc nhiệm kỳ hoặc bị giải tán và Quốc vương từ chối phê chuẩn thì
dự thảo coi như bị bãi bỏ.
5.4.

Lào:
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào là nước có quy định ngắn gọn nhất về vấn đề sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Hiến pháp Lào chỉ quy định đơn giản

rằng thẩm quyền sửa đổi, bổ sung HIến pháp thuộc về Quốc hội và chỉ có thể được thực hiện tại các kỳ họp Quốc hội. Điều đó có nghĩa là các đại biểu phải xem
xét, thảo luận và biểu quyết các vấn đề sửa đổi, bổ sung Hiến pháp một cách công khai tại hội trường trong các kỳ họp. Việc thông qua nội dung sửa đổi, bổ
sung Hiến pháp bằng con đường thư tín, cho dù có thể đạt được sự đồng thuận cao, là không được phép. Tỷ lệ đồng thuận tối thiểu cần cần có để thơng qua

28 Khoản 1,2 Điều 291 Hiến pháp Thái Lan hiện hành.
29 Khoản 3,4,5 Điều 291 Hiến pháp Thái Lan hiện hành.
30 Điều 150,151 HIến pháp Thái Lan hiện hành.