3-4-Tuần-1-Bài-ca-ngất-ngưởng

Tiết 3, 4 Đọc văn

Bài ca Ngất ngưởng
( Nguyễn Công Trứ )

GV: Nguyễn Quốc Hồng


I/ Tìm hiểu chung
1. Tác giả Nguyễn Cơng Trứ (1778-1858)
- Là người học giỏi, giàu chí khí, tài hoa, văn
võ tồn tài nhưng lại nhiều thăng trầm trên
đường cơng danh.
-Là một người giàu lòng yêu nước, thương
dân, dám chống lại triều đình phong kiến mục
nát.
- Thơ văn : có trên 50 bài thơ, trên 60 bài ca
trù và một số bài phú viết bằng chữ Nôm.


2. Hoàn cảnh sáng tác - thể loại và bố cục bài
thơ :
- Hoàn cảnh sáng tác : bài thơ được nhà thơ
sáng tác sau năm 1848 khi nhà thơ đã cáo
quan về hưu.
- Thể loại : Hát nói - một thể thơ tự do, phóng
khống.
- Bố cục : 2 phần
+ Quãng đời làm quan ( 6 câu đầu)
+ Quãng đời về hưu ( 13 câu sau)

II/ Đọc hiểu văn bản
1. Đọc và giải nghĩa từ khó :
- Giọng đọc mạnh mẽ, tự hào (6 câu
đầu và 7 câu cuối); đùa vui, như
thách thức (6 câu giữa ).
- Tìm hiểu nghĩa một số từ khó
phần chú thích .


* Ngất ngưởng:
??? Trừ nhan đề, bao nhiêu lần tác giả nhắc đến từ
“ngất ngưởng” trong bài thơ?
(4 lần trong các câu thơ: 4; 8; 12 và câu cuối)
??? Theo em, “ngất ngưởng” diễn tả tư thế nào của
con người, sự vật?
- Diễn tả con người hay sự vật có chiều cao hơn so
với con người …trong tư thế ngả nghiệng, chực đổ
nhưng không đổ
 Đây là trạng thái gây cảm giác rất khó chịu cho
mọi người xung quanh , như trêu chọc – trêu ngươi
…


? Nếu hiểu “ngất ngưởng” là một thái độ sống
thì em hiểu thái độ “ngất ngưởng” là thế nào?
+ Là khác người, xem mình cao hơn người
khác.
+ Là thoải mái, tự do, phóng túng, khơng theo
một khn khổ nào .

+ Trêu ngươi, chọc tức người khác.
@/ Cảm hứng chủ đạo của bài thơ:
=> Thái độ sống tự do, phóng khống, vượt lên
trên những trói buộc của cuộc sống đời
thường ở nhà thơ.


*Mỗi từ Ngất ngưởng gắn liền với
quãng đời nào của nhà thơ và thể hiện
ở các đoạn thơ nào trong bài?
- “Ngất ngưởng” (1) gắn với quãng
đời chốn quan trường.
- “Ngất ngưởng” (2) và (3) gắn với
quãng đời về hưu.
- “Ngất ngưởng” (4 )gắn với quãng
đời trở lại làm quan


2/ “Ngất ngưởng” ở quãng đời làm quan:
- Tự đề cao vai trị của mình trong cõi trời đất : Khơng
có việc gì là khơng phải phận sự của ta.
- Liệt kê những việc mình đã làm, những địa vị đã giữ
khi ở chốn quan trường:
+ Giỏi văn chương (thủ khoa)
+Có tài dùng binh (thao lược)
+ Giữ nhiều danh vị xã hội hơn người…
⇒Tự hào về mình là một người tài năng lỗi lạc, danh vị
vẻ vang, văn võ toàn tài.
Đây cũng là lời tự thuật chân thành của nhà thơ và là
thái độ sống ngạo nghễ của một người có khả năng

xuất chúng.


???Nhận xét về nghệ thuật biểu đạt của nhà thơ ? Qua
đó, nhận thấy điều gì trong ý thức của nhà thơ?

- Sử dụng nhiều tứ Hán Việt mang màu sắc
trang trọng.
- Cách dùng nghệ thuật liệt kê và phép điệp …có
tác dụng khoe tài, vừa nhấn mạnh các chức
danh mà thơ đã trải qua.
- Giọng điệu có phần tự cao, khinh đời (tự
phong mình là “ơng”)
=> Thể hiện một ý thức rõ nét và trang trọng về
tài năng và địa vị của bản thân .



3/ “Ngất ngưởng” ở chốn quê nhà:
* Cách sống:
Nhà thơ sống theo ý chí và sở thích cá
nhân:
+Cưỡi bị, bị đeo đạc ngựa.
+Đi chùa có “gót tiên” đi theo.
+Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng…

 Cách sống giễu đời, tận hưởng thú
phiêu diêu trần tục.

*Thái độ và quan niệm sống :
-Không màng đến chuyện khen – chê; được mất của
thế gian :
+Được -mất vẫn vui như người thái thượng.
+Khen – chê mặc như gió thổi bỏ ngồi tai
-Khơng thốt tục,nhập tục và cũng khơng “vướng tục”
- Tự sánh mình với các bậc danh tướng đời Hán, đời
Tống ở Trung Quốc.
-Khẳng định lòng trung thành với vua…

=> Nhà thơ ý thức về bản lĩnh và phẩm chất giá
trị của bản thân. Đó chính là cái “tôi” ngất
ngưởng đáng trân trọng của tác giả.


4/ Ngất ngưởng ở chốn triều chung (câu cuối)
-* Ở câu thơ cuối của bài thơ, Nguyễn Công Trứ đã
khẳng định điều gì về cái tơi ngất ngưởng của mình ở
chốn triều chung? Dụng ý của nhà thơ khi khẳng định
như vậy?

-Nhà thơ khẳng định mình là một đại thần ngất
ngưởng trong triều không ai bằng.
-Dụng ý của nhà thơ : muốn nêu bật sự khác
biệt thái độ và quan niệm sống của mìnhvới tập
đồn phong kiến đương thời
=> Đó là một cái “Tơi” riêng đứng bên ngồi đám
quan lại nhợt nhạt.

III/ Tổng kết :
- Bài ca ngất ngưởng là một bài hát nói viết theo lối
tự thuật, có hình thức tự do (đặc biệt là tự do về vần,
nhịp).
- Sự kết hợp hài hoà giữa một hệ thống từ ngữ Hán
Việt với số lượng lớn từ ngữ Nơm…góp phần thể
hiện một phong cách sống đẹp, có bản lĩnh:
+Hết lịng vì vua, vì nước, bất chấp mọi được - mất,
khen – chê.
+Ý thức rõ về giá trị bản thân : tài năng, địa vị ,
phẩm chất.


* Củng cố - liên hệ :
1. Nếu ngất ngưởng là một phong cách
sống thì phong cách sống ấy là thế nào?
Đó có phải là cách sống lập dị giống như
một số người hiện đại hôm nay?
2. Muốn thể hiện phong cách sống tích
cực như Nguyễn Cơng Trứ, bản thân mỗi
người cần có những phẩm chất –năng
lực gì và phải làm gì để có những phẩm
chất, năng lực ấy?


* Luyện tập : Từ ngất ngưởng trong “Bài ca ngất
ngưởng” được hiểu là :
A/Một người với thân hình cao vượt hẳn xung quanh
nhưng trong tư thế ngả nghiênh, chông chênh, không
vững chắc.

B/ Một thái độ khoe tài, tự tôn, có tình làm những điều
khác thường trái với thế tục, với lễ giáo phong kiến.
C/Một phong cách sống có bản lĩnh, có cá tính, trung
thực, thẳng thắn, ý thức rất rõ về bản thân của nhà thơ.
D/Một quan điểm sống, triết lý sống cao đẹp của Nguyễn
Cơng Trứ : “Mình vì mọi người, mọi người vì mình”.