Bài Ca Ngất Ngưởng

Bài ca ngất ngưởng
Bài ca ngất ngưởng
Nguyễn Công Trứ
Giới thiệu - hoàn cảnh sáng tác
Giới thiệu - hoàn cảnh sáng tác
Được viết năm 1848 (lúc Nguyễn
Công Trứ đã cáo quan)
Giới thiệu – thể thơ
Giới thiệu – thể thơ
Ca trù (hát nói) – một lối thơ khá tự do
so với thơ Đường, có kết hợp thể thơ
song thất lục bát và lối hát chèo.
Giới thiệu – thể thơ – bố cục
Giới thiệu – thể thơ – bố cục

Bố cục thường có những câu lục bát ở đầu hoặc
cuối bài (câu mưỡu) để nói bao quát ý toàn bài

Một bài đầy đủ thường có 11 câu (không kể
những câu lục bát)

Chia làm 3 khổ (trổ)
Khổ đầu, giữa đều bốn câu
Khổ cuối (khổ xếp) có ba câu

Một bài biến cách số khổ giữa có thể tăng hay
giảm
Giới thiệu – thể thơ - ngôn ngử
Giới thiệu – thể thơ - ngôn ngử

Phần cố định bắt buộc về số tiếng: khổ

giữa (ngũ ngôn hoặc thất ngôn); câu
mưỡu (lục bát); câu cuối (sáu tiếng)

Phần tự do: các câu còn lại, phổ biếng là
bảy, tám tiếng

Có thể xen câu đối hoặc câu thơ chữ
Hán.
Giới thiệu – thể thơ – vần nhịp
Giới thiệu – thể thơ – vần nhịp

Câu đầu vần chân, thanh trắc

Hai câu tiếp theo vần chân, thanh bằng

Hai câu tiếp nữa vần chân, thanh trắc
⇒
Cứ thế luân phiên đắp đối từng cặp cho đến hết.
⇒
Thể hát nói có sự hài hòa giữa phầm ngâm và
phần đối.
Giới thiệu – thể thơ
Giới thiệu – thể thơ
Do những đặc điểm trên, hát nói rất phù
hợp với việc thể hiện những tư tưởng, tình
cảm tự do, phóng túng.
Giới thiệu – kết cấu
Giới thiệu – kết cấu
Dựa theo hệ tư tưởng tác giả:


Tài năng, danh vị xã hội (6 câu đầu)

Phong cách sống khác đời (12 câu kế)

Khẳng định mình (câu kết)

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ
Cảm hứng chủ đạo của bài thơ
Biểu hiện tập trung ở từ “ngất ngưởng”
Xuất hiện bốn lần cùng với tựa đề
Nguyễn Công Trứ thể hiện về mình qua
thái độ sống, tư thế. Một con người tinh
thần vươn lên thế tục, khác đời, bất chấp
đời. Đó là một kiểu người thách thức, đối
lập xung quanh, ý thức được tài năng, bản
lĩnh, phẩm chất của mình.
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Câu thơ chữ Hán bày tỏ quan
niệm “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”
Cũng là một cách Nguyễn Công
Trứ khẵng định bản lĩnh, tài năng
của mình.
Ông Hí Văn tài bộ đã vào lồng
Ông Hí Văn tài bộ đã vào lồng
•
Nguyễn Công Trứ coi việc làm quan như một
trói buộc, giam hãm vào lồng. Điều này nói
lên tính cách của ông.
•

Ông coi việc làm quan là mất tự do vậy mà
vẫn ra làm quan : Vì ông coi việc làm quan là
một điều kiện, một phương tiện để thể hiện
hoài bão vì dân vì nước và tài năng của
mình. điều quan trọng là trong một môi
trường có nhiều trói buộc, ông vẫn thực hiện
được lí tưởng xã hội của mình và vẫn giữ
được bản lĩnh, cá tính.
Tài bộ >< vào lồng
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng .
Lúc bình Tây, cờ đại tướng ,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Sự ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ khi
đang làm quan
•
Ngất ngưởng khi khẵng định tài năng hơn
đời
•
Ngất ngưởng khi khẵng định chức vị cao
sang hơn đời, công lao hơn đời
•
Lời kể thật sang, thật hồ hởi cũng là một
sự ngất ngưởng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng .
Lúc bình Tây, cờ đại tướng ,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
-Nghệ thuật liệt kê, sử dụng điệp từ kết
hợp âm điệu nhịp nhàng thể hiện một

phong thái cứng cõi, đỉnh đạc.
-
Cách dùng nghệ thuật liệt kê và phép
điệp …có tác dụng khoe tài, vừa nhấn
mạnh các chức danh mà thơ đã trải qua.
-
Sử dụng nhiều tứ Hán Việt mang màu
sắc trang trọng.
Đoạn thơ là niềm tự hào của tác giả về
ban thân, với một tài năng phi thường
và một ý chí mạnh mẽ.
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Ngất ngưỡng trong lối sống khác đời:
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Khi có phận sự thì xuôi ngược hết mình, còn khi đã
về trí sĩ, “ngất ngưởng” vui sống bất chấp ai cười .
Trả áo mũ cho triều đình, ông về quê không cưỡi
ngựa mà là cưỡi bò vàng đeo đạc ngựa, đó là một sự
“ngất ngưởng”, rất khác người.
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Ngất ngưỡng trong sở thích khác đời
khi lên chùa vẫn Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
Khiến cho Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng
Đi vãn cảnh chùa chiền, đi thăm cảnh đẹp : “Kìa
núi nọ phau phau mây trắng”,
ông đã mang theo “một đôi dì” (một hai nàng hầu).
Và do đó “Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng”.
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu

Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Ngất ngưởng ở nhân cách vượt ra
ngoài vòng cương tỏa, vượt lên thói
tục. Ông coi rẻ sự được mất, sự khen
chê tầm thường.
Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Sự ngất ngưởng khi về nghỉ hưu
Ngất ngưởng ở nhân cách vượt ra
ngoài vòng cương tỏa, vượt lên thói
tục:
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không Tiên, không vướng tục
•
Tự hào khẳng định mình là một danh
thần thủy chung trong đạo “vua tôi”
chẳng kém gì những Trái Tuân, Nhạc
Phi, Hàn Kỳ, Phú Bật – những anh
tài đời Hán, đời Tống bên Trung
Quốc.
•
Con người sống vượt ra ngoài khuôn
khổ lễ giáo phong kiến mà vẫn trước
sau trọn vẹn đạo quân thần.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.
Nguyễn Công Trứ là con người

sống vượt ra ngoài khuôn khổ lễ
giáo phong kiến mà vẫn trước sau
trọn vẹn đạo quân thần.
Bài thơ kết thúc bằng một câu khẳng định tư
thế hiên ngang, trong phong cách khác đời,
hoàn toàn đối lập với tập đoàn phong khiến
đương thời.
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!

Xây dựng hình tượng phần nào có ý vị
trào phúng nhưng không che khuất được
phẩm chất một nhà nho chân chính “được
mất dương dương”

Liệt kê cách sống thanh nhã, thoát vòng
danh lợi

Trong hoàn cảnh nào, Nguyễn Công Trứ
cũng xác định đạo nghĩa của chính mình
“nghĩa vua tôi”

Nghệ thuật toàn bài
Nghệ thuật toàn bài
•
Sử dụng thể loại ca trù (hát nói)
=> bộc lộ lối sống ngất ngưởng của
mình, rất hợp lí trong sự thống nhất giữa
nội dung và hình thức tác phẩm. Một lối
sống tự do phóng khoáng đã tìm đến

một thể loại có nhiều phá cách, tự do.
Nghệ thuật toàn bài
Nghệ thuật toàn bài
Đại từ xưng hô có tính khẩu ngữ được sử
dụng nhiều và đa dạng:
Ông (3 lần)
Tay (2 lần): tay ngất ngưởng, tay kiếm cung
=> Ngôn ngử có tính chất điệu nói, đồng
thời làm nổi bật sự ý thức về cá nhân có
phần cao ngạo.
Nghệ thuật toàn bài
Nghệ thuật toàn bài

Cách nói giản dị, tự nhiên như ngôn ngữ
giao tiếp hằng ngày: đã vào lồng, kìa núi
nọ, đủng đỉnh một đôi dì, bụt cũng nực cười

Bên cạnh những câu toàn chữ Hán: Vũ trụ
nội mạc phi phận sự - Đô môn giải tổ chi
niên
=> Làm nỗi bật tính cách “ông ngất ngưởng”