Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng theo pháp luật Việt Nam tt

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG VĂN HỮU

TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Ngành: Luật kinh tế
Mã số: 9 38 01 07

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội, 2022


Cơng trình đƣợc hồn thành tại:
Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam
Học Viện Khoa Học Xã Hội

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Trung Tín

Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Hữu Chí
Phản biện 2: PGS.TS. Vũ Thị Hải Yến
Phản biện 3: TS. Đặng Vũ Huân

Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện
họp tại: Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam - Học Viện Khoa Học
Xã Hơi, vào hồi ……..giờ……..phút, ngày…..tháng…năm…

Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
Thư viện Quốc gia Việt Nam
Thư viện Học Viện Khoa Học Xã Hội


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nước Cộng hồ xã hội chủ nghĩa Việt Nam đang trong tiến trình
thực hiện đổi mới, mở cửa nền kinh tế. Nghị quyết số 49/NQ-TW của Bộ
Chính trị ngày 02-6-2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 [1]
đã xác định: “Xây dựng mơ hình quản lý nhà nước về cơng chứng theo
hướng Nhà nước chỉ tổ chức cơ quan công chứng thích hợp; có bước đi phù
hợp để từng bước xã hội hóa cơng việc này”. Trong bối cảnh lấy nền kinh
tế thị trường làm trung tâm, Chính phủ chuyển hướng sang xây dựng một
Chính phủ liêm chính, kiến tạo và xã hội hóa một bộ phận quyền lực nhà
nước, mong đợi chức năng của cơ quan công chứng cũng sẽ có sự thay đổi.
Đầu tiên, dưới điều kiện kinh tế thị trường hiện đại phương thức quản lý
kinh tế của Chính phủ sẽ có những thay đổi, trong đó tăng thêm tính gián
tiếp và tính phục vụ và địi hỏi cần đáp ứng được hai yêu cầu trọng yếu của
thị trường đối với việc cung cấp luật pháp và tín dụng; đây là những gì mà
ngành cơng chứng có thể cung cấp được.
Luật Cơng chứng được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 10 thông
qua ngày 29/11/2006 và được thay thế bởi Luật Công chứng năm 2014 đến
nay đã được hơn 14 năm song đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận,
trong đó đáng chú ý là bước đầu đã thực hiện xã hội hóa cơng tác cơng
chứng, xây dựng được mạng lưới công chứng rộng khắp trong cả nước [2].
Nếu như trước khi xã hội hố cơng chứng cả nước có 131 Phịng Cơng
chứng, thực hiện Luật Cơng chứng năm 2006 cả nước có 625 tổ chức hành
nghề công chứng. Sau 5 năm thi hành Luật Công chứng năm 2014, cả nước

có 1.202 tổ chức hành nghề cơng chứng, trong đó có 118 Phịng Cơng
chứng và 1.084 Văn phịng cơng chứng. So với thời điểm trước khi thực
hiện chủ trương xã hội hố hoạt đơng cơng chứng, cả nước tăng 1.002 tổ
chức (tăng hơn 10 lần); so với thời điểm thực hiện Luật Công chứng năm
2006 tăng 514 tổ chức (tăng gần 02 lần).
Bên cạnh những kết quả đạt được của việc triển khai xã hội hóa
hoạt động công chứng như: Người dân được tạo điều kiện thuận lợi khi đi
cơng chứng, khơng cịn cảnh xếp hàng, chen chúc như các năm trước kia
khi chỉ tồn tại Cơng chứng viên cơng tác tại các Phịng cơng chứng với số
lượng rất ít; nhà nước thu được nhiều thuế hơn từ hoạt động công chứng;
các giao dịch dân sự, kinh tế được cơng chứng ngày càng đảm bảo tính ổn
định, phát triển và an tồn về mặt pháp lý...thì việc xã hội hóa quá nhanh
1


hoạt động công chứng, quản lý nhà nước và tự quản của tổ chức xã hội
nghề cơng chứng cịn bộc lộ nhiều hạn chế kéo theo tình trạng cạnh tranh
khơng lành mạnh…
Bối cảnh nói trên đặt ra yêu cầu nghiên cứu một cách có hệ thống,
tồn diện các quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng; đánh giá những ưu điểm, hạn chế về thực
trạng pháp luật và thực trạng thực thi vấn đề bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng. Qua đó, tác giả Luận án đưa ra những định hướng và giải
pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Đây chính là cơ sở
lý luận và nhận thức để tác giả Luận án lựa chọn, triển khai thực hiện trong
luận án tiến sĩ luật học của mình với đề tài “Trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng theo pháp luật Việt Nam”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1 Mục đích nghiên cứu

Tác giả xác định mục đích nghiên cứu của luận án là mơ tả, xác
định, giải thích khái niệm hoạt động cơng chứng, khái niệm trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động công chứng. Xác định rõ những vấn đề lý
luận về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng, dựa
trên cơ sở lý luận đó để xác định thực trạng các quy định pháp luật và thực
trạng thực thi vấn đề bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng. Xác
định những nguyên nhân, những bất cập và tồn tại trong việc thực hiện
trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Từ đó tác giả
đưa ra định hướng và giải pháp có cơ sở lý luận, thực tiễn và có tính khả thi
nhằm hồn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng ở Việt Nam hiện nay.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhiệm vụ nghiên cứu là các mục tiêu cụ thể mà đề tài phải thực
hiện. Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận án đặt ra các mục tiêu cụ
thể cần nghiên cứu sau đây:
- Xác định rõ được tính cấp thiết của đề tài cần nghiên cứu về
trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng theo pháp luật
Việt Nam.
- Đánh giá được tổng quan tình hình nghiên cứu các cơng trình
trong và ngồi nước về vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động cơng chứng theo các nhóm vấn đề; đánh giá khái quát phạm vi và mức
2


độ nghiên cứu của các cơng trình này, xác định những nội dung còn bỏ ngỏ,
những kiến thức kế thừa và từ đó đặt ra những vấn đề cần tiếp tục làm rõ
trong luận án.
- Nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận cụ thể, trọng tâm, trọng
điểm và liên quan trực tiếp đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng.

- Mục tiêu làm rõ thực trạng các quy định của pháp luật về chủ thể
có trách nhiệm bồi thường, nguồn kinh phí bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng; mục tiêu làm rõ các căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động công chứng, thực trạng pháp luật quy định
như thế nào; mục tiêu làm rõ cơ chế bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng, đặc biệt là pháp luật quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp trong hoạt động công chứng như thế nào; mục tiêu làm rõ thực trạng
thực hiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
thông qua công tác xét xử của Tồ án như thế nào. Từ đó, tác giả thấy được
các ưu điểm và những hạn chế, bất cập cần khắc phục của những mục tiêu
cụ thể nêu trên.
- Mục tiêu cuối cùng mà đề tài phải thực hiện đó là tác giả đưa ra
những định hướng, giải pháp cụ thể đóng góp vào việc hồn thiện pháp luật
và thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng ở nước ta được tốt hơn trong giai đoạn hiện nay và hội nhập với
nền công chứng của các nước phát triển trên thế giới.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là bản chất vấn đề trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng cần được xem xét và làm
rõ trong phần nhiệm vụ nghiên cứu. Khách thể nghiên cứu là hệ thống quy
định pháp luật điều chỉnh trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung như
Bộ Luật Dân sự, Luật thương mại, Luật Viên chức, Luật trách nhiệm bồi
thường của Nhà nước…Và các quy định của pháp luật điều chỉnh vấn đề
bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng như: Luật Công chứng,
Luật Kinh doanh bảo hiểm…
3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Luận án nghiên cứu một số nội dung chính
của pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung và trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng nói riêng như: Chủ thể, các

3


căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại, mức bồi thường, phạm vi
bồi thường, nguồn tài chính để bồi thường; trách nhiệm bồi hoàn, bảo hiểm
trách nhiệm nghề cơng chứng; chủ thể có nghĩa vụ bồi thường và chủ thể
được bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng.
- Phạm vi không gian và thời gian: Luận án nghiên cứu những vấn
đề lý luận và thực trạng pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng ở Việt Nam từ thời điểm trước khi Luật Cơng chứng
2006 có hiệu lực (01/07/2007) cho đến nay để có cơ sở giải quyết những
vấn đề đặt ra từ thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng ở Việt Nam.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
4.1 Phương pháp luận
Để thực hiện được nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu, tác giả luận
án đã dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin (chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử), tư tưởng Hồ Chí
Minh, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về pháp luật, về cải cách tư
pháp, về thể chế kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế.
4.2 Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả Luận án đã sử dụng các
phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp phân tích để phân tích các nội dung cơ bản của tài
liệu,
- Phương pháp hệ thống được sử dụng để hệ thống hoá các tài
liệu, cơng trình, bài viết về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng…
- Phương pháp tổng hợp và thống kê được kết hợp hài hồ nhằm
mục đích tổng hợp các kết quả thu thập được từ thực tiễn qua các số liệu,

bài viết về các bản án của Toà án khi giải quyết trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hoạt động công chứng. Phương pháp này được sử dụng chủ
yếu ở chương 3.
- Phương pháp lịch sử dùng để tìm hiểu lịch sử hình thành, phát
triển các quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động cơng chứng.
Ngồi ra, luận án cịn sử dụng các phương pháp khác như so sánh,
quy nạp, diễn dịch, dự báo… để làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu.

4


5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Luận án là cơng trình nghiên cứu tồn diện, sâu sắc về vấn đề trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Luận án có những
đóng góp mới về khoa học sau đây:
- Một là, tiếp cận một cách khoa học các vấn đề lý luận về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung và trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng ở Việt Nam nói riêng, có tham khảo kinh
nghiệm ở một số nước trên thế giới. Với cái nhìn mới, luận án sẽ góp phần
hoàn thiện lý luận về bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng theo
pháp luật Việt Nam. Những vấn đề lý luận mà luận án đã làm sáng tỏ là:
Khái niệm về hoạt động công chứng và trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng; đặc điểm riêng của trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hoạt động công chứng xuất phát từ trách nhiệm nghề nghiệp
của chủ thể thực hiện hoạt động công chứng.
- Hai là, đánh giá, phân tích một cách tồn diện các quy định của
pháp luật có liên quan tới các nội dung về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng như đã nêu ở trên; thực tiễn thi hành các quy
định này và xây dựng luận cứ khoa học giải quyết cho những giải pháp

nhằm hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng.
- Ba là, Luận án đưa ra các giải pháp thực hiện pháp luật về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án đã làm sáng rõ bản chất của vấn đề bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng; nội dung của trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng. Luận án đã làm phong phú thêm số lượng các
cơng trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động cơng chứng; đóng góp những quan điểm lý luận riêng
về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng; cung cấp
những quan điểm, học thuyết quốc tế, nước ngoài về trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Đặc biệt, Luận án đã có
những đề xuất về cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc hoàn thiện pháp luật
hiện hành về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
theo hướng phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về xã hội hóa
hoạt động cơng chứng trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.
5


Luận án là cơng trình nghiên cứu tương đối tồn diện về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Các kết quả nghiên
cứu có thể được sử dụng để các cơ quan giải quyết bồi thường thiệt hại (Tịa
án, tổ chức hành nghề cơng chứng, cơ quan bảo hiểm…) tham khảo và ứng
dụng để giải quyết bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng. Mặt
khác, Luận án có thể là cơ sở để các cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động
công chứng (Cục Bổ trợ Tư pháp, Phòng Bổ trợ Tư pháp…), Hiệp hội Công
chứng viên Việt Nam, Hội Công chứng viên các tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương tham khảo, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng nhằm

đáp ứng yêu cầu, tầm nhìn quản lý hoạt động cơng chứng trong giai đoạn
hiện nay và sau này ở Việt Nam.
Luận án là tài liệu chun khảo, hữu ích cho cơng tác nghiên cứu,
giảng dạy nghề công chứng tại Học viện tư pháp và các cơ sở đào tạo pháp
luật ở Việt Nam.
7. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án được kết cấu gồm 04 chương với các mục, tiểu mục cụ thể
như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
Chương 2: Những vấn đề lý luận về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng
Chương 3: Thực trạng pháp luật và thực trạng thực hiện pháp luật
về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng
Chương 4: Định hướng và giải pháp hồn thiện pháp luật và nâng
cao hiệu quả thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động cơng chứng
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI TRONG HOẠT ĐỘNG
CÔNG CHỨNG
1.1. Tình hình nghiên cứu lý luận về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng
Các cơng trình nghiên cứu lý luận về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng nhận được sự quan tâm của nhiều học giả trên
thế giới và ở trong nước. Những cơng trình nghiên cứu có liên quan trực
6

tiếp tới đề tài luận án, là tài liệu tham khảo hữu ích cho tác giả Luận án khi
nghiên cứu kinh nghiệm pháp luật nước ngoài về vấn đề này phải kể đến là:
- Bài thuyết trình “Trách nhiệm dân sự của Công chứng viên ở Pháp
và các bảo đảm đối với người bị thiệt hại” của Công chứng viên Thierry
Vachon tại Nhà Pháp luật Việt Pháp trong cuộc hội thảo do Hội đồng Công
chứng Paris tổ chức ngày 24/10/2011 .
- Tác giả Trương Phong, nhậm chức Văn phịng cơng chứng She
Kou thành phố Thượng Hải với bài viết "Thảo luận ngắn về trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong công chứng".
Bài viết trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp "Bồi thường thiệt hại do
Công chứng viên gây ra" (2011) của Đỗ Văn Đại .
Cuốn sách “Hoàn thiện các quy định về trách nhiệm dân sự trong
hoạt động công chứng” của Tuấn Đạo Thanh snăm 2013.
Luận văn thạc sĩ luật học "Trách nhiệm bồi thường do Công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng theo pháp luật Việt Nam" (2014)
của tác giả Hoàng Văn Hữu .
Cuốn sách “Luật bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng Việt Nam, bản
án và bình luận án” (Tập 2; 2016) của Đỗ Văn Đại.
Bài tọa đàm: “Giấy tờ giả, trách nhiệm của Công chứng viên” ngày
08/11/2019 do Báo pháp luật thành phố Hồ Chí Minh tổ chức với sự tham
gia của Giám đốc Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh, đại diện các tổ
chức hành nghề công chứng, các chuyên gia trong lĩnh vực tố tụng hình sự,
dân sự.
1.2. Tình hình nghiên cứu thực trạng, giải pháp về trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại trong hoạt động công chứng
Bài viết "Nhận định về sai lầm trong trách nhiệm bồi thường công
chứng và suy xét về phạm vi bồi thường" của tác giả Khương Hiểu Phụng
(Jiang XiaoFeng) đăng trên tạp chí Long Nguyên kỳ 19 năm 2014.
Bài viết của Tác giả Luận án khoá 2012 Cao Quảng Thế (Gao
GuangShi) khoa Luật trường đại học Thanh Đảo "đàm phán về trách nhiệm

bồi thường trong công chứng” .
Cuốn “cẩm nang công chứng viên” xuất bản bởi Alex Padilla năm
2016.
Bài viết: “Bàn về việc giải quyết trách nhiệm bồi thường thiệt hại của
tổ chức hành nghề công chứng trong vụ việc liên quan đến tuyên bố văn

7


bản cơng chứng vơ hiệu” của Thẩm phán Phan Đình Hải - TAND thành
phố Buôn Ma Thuột
Hội thảo “trách nhiệm bồi thường, bồi hồn trong hoạt động cơng
chứng” do Học viện Tư pháp cơ sở 2 tại Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức
ngày 25/09/2020
1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu
1.3.1. Những ưu điểm và kết quả nghiên cứu mà luận án sẽ kế thừa và
tiếp tục phát triển
Mặc dù, các cơng trình nghiên cứu nêu trên khơng trùng lặp với đề tài
luận án nhưng ở các mức độ khác nhau, một số vấn đề lý luận liên quan đến đề
tài luận án đã được nghiên cứu và là tài liệu tham khảo quan trọng cho luận án kế
thừa và phát triển. Số lượng các cơng trình nghiên cứu về chủ đề trách nhiệm
bồi thường thiệt hại tương đối lớn, phong phú và đa dạng, được tiếp cận từ
nhiều hướng với các mức độ liên quan khác nhau. Tuy nhiên, số lượng các
cơng trình nghiên cứu về chủ đề Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng đặc biệt là ở Việt Nam cịn ít, chưa đầy đủ, chưa hệ
thống. Đây cũng chính là một thách thức lớn đối với việc triển khai nghiên
cứu đề tài luận án. Thơng qua việc khảo cứu các cơng trình nghiên cứu liên
quan đến đề tài luận án, tác giả có một số đánh giá kết quả nghiên cứu như
sau:
- Các cơng trình nghiên cứu đã nghiên cứu, đề cập được khái niệm,

mục đích ý nghĩa của bồi thường thiệt hại do Công chứng viên gây ra trong
hoạt động công chứng.
- Một số cơng trình nghiên cứu đã đề cập tới chủ thể chịu trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng, trách nhiệm bồi
hồn.
- Một số cơng trình nghiên cứu xác định thiệt hại phải bồi thường trong
hoạt động công chứng, yếu tố lỗi làm căn cứ xác định có phải bồi thường hay
khơng, luật áp dụng giải quyết bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng.
- Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động công chứng
cũng đã được một số cơng trình nghiên cứu đề cập đến nhưng có sự khác
biệt nhau rất lớn giữa các nước trên thế giới và Việt Nam.
- Một số cơng trình nghiên cứu đã đề cập tới cách thức xác định
mức bồi thường, phạm vi bồi thường, thực trạng pháp luật và thực trạng
thực thi giải quyết bồi thường thông qua một số trường hợp cụ thể ở Việt

8


Nam và một số nước trên thế giới có sự khác nhau khá rõ nét giữa các hệ
thống công chứng trên thế giới.
- Một số cơng trình đã so sánh, viện dẫn một số quy định pháp luật
một số nước trên thế giới về giải quyết trách nhiệm bồi thường thiệt hại, các
biện pháp bảo đảm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng.
1.3.2. Những vấn đề chưa được giải quyết thấu đáo cần tiếp tục nghiên cứu
- Khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng chưa được nghiên cứu, định nghĩa đúng với tính chất
của hoạt động cơng chứng.
- Chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng
chứng là ai? Nguồn kinh phí bồi thường thiệt hại lấy từ đâu, đặc biệt trong
trường hợp bên gây thiệt hại là viên chức hoặc nhân viên công tác tại Phịng

cơng chứng thì như thế nào trong khi phí cơng chứng các Phịng cơng chứng
lại nộp cho ngân sách nhà nước. Chủ thể có quyền yêu cầu bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng gồm những ai.
- Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
cơng chứng gồm những gì?
- Mức bồi thường thiệt hại, phạm vi bồi thường, trách nhiệm bồi
hoàn trong hoạt động công chứng như thế nào?
- Vấn đề bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động công
chứng đã được quy định như thế nào, có bất cập gì cần sửa đổi, bổ sung
không?
- Luật áp dụng giải quyết vấn đề bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng giữa các loại hình tổ chức hành nghề cơng chứng (Phịng
cơng chứng và Văn phịng cơng chứng).
- Thực trạng pháp luật và thực trạng thực thi pháp luật về trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng có những bất cập gì?
- Định hướng và giải pháp hồn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả
thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công
chứng ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay như thế nào.
1.4. Một số câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết và lý thuyết nghiên cứu
1.4.1. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu
Câu hỏi 1: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng
chứng là gì? Có khác so với trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong lĩnh vực
dân sự, kinh tế hay không?

9


Giả thuyết: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công
chứng là trách nhiệm liên đới của tổ chức hành nghề công chứng và các chủ
thể thực hiện hoạt động công chứng.

Câu hỏi 2: Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng gồm những gì? Chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng là những ai? Nguồn kinh phí bồi thường
lấy từ đâu?
Giả thuyết nghiên cứu: Bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng
cần có đủ các yếu tố: Có thiệt hại xảy ra; có lỗi của người gây thiệt hại; có mối
quan hệ nhân quả giữa lỗi và thiệt hại xảy ra (thiệt hại xảy ra phải có mối
quan hệ nhân quả với lỗi của người gây thiệt hại).
Câu hỏi 3: Mức bồi thường thiệt hại, phạm vi bồi thường, trách
nhiệm bồi hoàn trong hoạt động công chứng như thế nào ?
Giả thuyết nghiên cứu: Mức bồi thường thiệt hại xác định theo thiệt
hại thực tế xảy ra và phải định lượng được bằng tiền.
Câu hỏi 4: Thực trạng pháp luật và thực trạng thực thi trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng ở Việt Nam hiện nay như
thế nào?
Giả thuyết nghiên cứu: Thực trạng các quy định của pháp luật Việt
Nam về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng trước
Luật Cơng chứng năm 2006 có hiệu lực trở về trước có sự khác biệt so với
hiện nay.
Câu hỏi 5: Định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng
cao hiệu quả thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng như thế nào?
Giả thuyết nghiên cứu: Các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp
luật để khắc phục những bất cập trong các quy định của thực trạng pháp luật về
bồi thường thiệt hại trong công chứng.
1.4.2. Lý thuyết nghiên cứu
Lý thuyết nghiên cứu cho các câu hỏi nghiên cứu trên là các học
thuyết về bồi thường thiệt hại nói chung. Lý thuyết đó được so sánh, nghiên
cứu dựa trên quan điểm của thuyết cổ điển về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng, quan điểm của học thuyết trách nhiệm khách quan (lý

thuyết rủi ro).

10


Kết luận chƣơng 1
1.Trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung và trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng nói riêng đã được các nhà
nghiên cứu trong nước và ngoài nước quan tâm nghiên cứu.
2. Ở mức độ nhất định, các cơng trình nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề
lý luận về bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng. Nhưng vì nhiều lý
do khác nhau nên quan điểm và nội dung trình bày về những vấn đề này trong
các cơng trình nghiên cứu chưa được thể hiện một cách toàn diện và thống
nhất
3. Một số cơng trình nghiên cứu ở trong nước đưa ra các ý kiến
phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hoạt động công chứng như căn cứ phát sinh, bảo hiểm trách
nhiệm nghề công chứng, luật áp dụng giải quyết bồi thường trong hoạt động
công chứng...
4. Đề tài nghiên cứu của tác giả Luận án có tính kế thừa nên vấn đề
cơ bản cần được tiếp tục giải quyết trong luận án không chỉ là các vấn đề lý
luận về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng, mà
còn bao gồm các vấn đề thực trạng pháp luật và kiến nghị hoàn thiện pháp
luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng.
Chƣơng 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
THIỆT HẠI TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
2.1. Khái niệm và đặc điểm về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại trong
hoạt động công chứng
2.2.1. Khái niệm về hoạt động công chứng và trách nhiệm bồi thường

thiệt hại trong hoạt động cơng chứng
Chúng ta có thể đưa ra khái niệm về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng như sau: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng là trách nhiệm liên đới của các chủ thể thực
hiện hoạt động công chứng (tổ chức hành nghề công chứng, Công chứng
viên, nhân viên, người phiên dịch của tổ chức hành nghề cơng chứng) phải
bồi thường thiệt hại do lỗi của mình nếu gây thiệt hại cho người yêu cầu
công chứng và/hoặc cho bên thứ ba (các tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do
hoạt động công chứng gây nên).
2.2.2. Đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng

11


– Đặc điểm về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng:
– Đặc điểm về luật áp dụng giải quyết bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng:
– Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng là
trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng:
– Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
được đảm bảo bằng nhiều nguồn lực tài chính khác nhau:
2.2. Chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
Chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng
chứng có thể là tổ chức hành nghề cơng chứng, cơng chứng viên và có sự
khác nhau trong Luật Cơng chứng một số nước trên thế giới.
Trong hoạt động công chứng khi xảy ra thiệt hại, yếu tố quan tâm
hàng đầu của chủ thể bị thiệt hại là kiện ai để yêu cầu bồi thường? Kiện cái
gì? Kiện ai là xác định chủ thể bị kiện hay nói cách khác xác định chủ thể
sẽ chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho mình. Kiện cái gì là xác định

phạm vi, vấn đề cần khởi kiện để yêu cầu bồi thường thiệt hại? Đứng trên
giác độ người yêu cầu công chứng (các tổ chức, cá nhân có u cầu cơng
chứng) hoặc bên thứ ba (bên có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tới hoạt động
công chứng bị thiệt hại) họ sẽ phải khiếu nại hay khởi kiện tổ chức hành nghề
công chứng (gồm Phịng cơng chứng và Văn phịng cơng chứng) hay khởi kiện
cá nhân Công chứng viên, nhân viên…gây thiệt hại cho họ? Nói cách khác, đây
là trách nhiệm của cá nhân hay trách nhiệm của pháp nhân, trách nhiệm liên
đới hay riêng rẽ? Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về vấn đề này? Tại
sao lại như vậy và/hoặc có bất cập gì hay khơng vẫn cịn nhiều cách hiểu trái
chiều.
*Cách hiểu thứ nhất cho rằng trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng thuộc về tổ chức hành nghề công chứng.
*Cách hiểu thứ hai cho rằng trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng thuộc về cá nhân Công chứng viên.
*Cách hiểu thứ ba cho rằng trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động công chứng là trách nhiệm liên đới
Theo quan điểm của tác giả Luận án, cách hiểu thứ ba là có cơ sở
đầy đủ hơn vì: Về ngun tắc trách nhiệm bồi thường là một dạng của trách
nhiệm dân sự, pháp luật công chứng quy định cả Công chứng viên và tổ
chức hành nghề công chứng phải chịu trách nhiệm bồi thường nhằm bảo
12


đảm việc liên đới chịu trách nhiệm giữa hai chủ thể này, bảo đảm cho
quyền lợi cho người bị thiệt hại, bảo đảm được nguyên tắc thiệt hại phải
được bồi thường “toàn bộ” và “kịp thời”. Chủ thể bị thiệt hại có quyền u
cầu tổ chức hành nghề cơng chứng hoặc chủ thể gây thiệt hại là Công chứng
viên, nhân viên của tổ chức hành nghề công chứng bồi thường bồi thường
tồn bộ. Sau đó, chủ thể đã bồi thường có quyền yêu cầu chủ thể liên đới có
nghĩa vụ bồi thường khác phải hoàn trả khoản tiền mà họ có trách nhiệm

bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại.
2.3. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại trong hoạt động
cơng chứng
2.3.1. Phải có thiệt hại xảy ra trong hoạt động công chứng
Trong Luật Công chứng năm 2014 các nhà làm luật đã khẳng định
trách nhiệm bồi thường thiệt hại chỉ phát sinh khi “có thiệt hại xảy ra” đối
với người u cầu cơng chứng, tổ chức, cá nhân khác. Hay nói cách khác
yếu tố “có thiệt hại xảy ra trong hoạt động cơng chứng” là một trong
những yếu tố bắt buộc phải tồn tại khi xác định vấn đề bồi thường thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng.
2.3.2. Phải có lỗi của người gây thiệt hại trong hoạt động công chứng
Xét về giác độ luật học, có nhiều quan điểm khác nhau trong nhận
thức về yếu tố lỗi nhưng nhìn chung các học giả đều thừa nhận lỗi được
biểu hiện dưới hai hình thức cố ý và vơ ý. Các học giả cịn phân biệt mức
độ lỗi trong hình thức lỗi vơ ý gồm vô ý nặng và lỗi vô ý nhẹ. Hành vi có
lỗi, theo quy định tại Điều 364 BLDS 2015: “Lỗi trong trách nhiệm dân sự
bao gồm lỗi cố ý, lỗi vô ý. Lỗi cố ý là trường hợp một người nhận thức rõ
hành vi của mình sẽ gây thiệt hại cho người khác mà vẫn thực hiện và mong
muốn hoặc tuy không mong muốn nhưng để mặc cho thiệt hại xảy ra. Lỗi
vô ý là trường hợp một người không thấy trước hành vi của mình có khả
năng gây thiệt hại, mặc dù phải biết hoặc có thể biết trước thiệt hại sẽ xảy ra
hoặc thấy trước hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại, nhưng cho rằng
thiệt hại sẽ khơng xảy ra hoặc có thể ngăn chặn được”.
2.3.3. Phải có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra và lỗi của
người gây thiệt hại trong hoạt động công chứng
Quan hệ nhân quả là mối liên hệ khách quan của bản thân các sự
vật. Quan hệ nhân quả của bản thân sự vật tồn tại ngoài ý muốn của con
người, không phụ thuộc vào việc con người có nhận thức được hay khơng.
Quan hệ nhân quả của các sự vật, hiện tượng mang tính phổ biến. Trên cơ
13

sở của việc nhận thức biện chứng thì tất cả mọi hiện tượng trong tự nhiên
và xã hội đều được gây nên bởi những nguyên nhân nhất định. Theo điểm
1.3, phần I, Nghị quyết số 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08/07/2006 của Hội
đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy
định của BLDS năm 2005
2.4. Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động công chứng
2.4.1. Khái niệm về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động
công chứng
Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động cơng chứng
là loại hình bảo hiểm bắt buộc, theo đó tổ chức hành nghề cơng chứng có
nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho các chủ thể thực hiện
hoạt động cơng chứng tại tổ chức của mình. Trong đó, pháp luật quy định
về điều kiện, phạm vi bảo hiểm; số tiền bảo hiểm tối thiểu mà tổ chức hành
nghề công chứng tham gia bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm có nghĩa vụ
thực hiện nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của bên bị thiệt hại và an tồn, ổn
định hoạt động cơng chứng.
2.4.2. Đặc điểm của bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động
công chứng
Thứ nhất, về tính chất đây là loại hình bảo hiểm bắt buộc
Thứ hai, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động cơng
chứng được xây dựng nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của người u cầu
cơng chứng và chủ thể khác có liên quan
Thứ ba, chủ thể trong Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề cơng
chứng gồm có bên mua bảo hiểm là tổ chức hành nghề công chứng, bên bán
bảo hiểm là doanh nghiệp bảo hiểm.
Kết luận chƣơng 2
Trong chương 2 của Luận án, tác giả Luận án nghiên cứu làm rõ
những vấn đề lý luận đặc thù về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt

động công chứng để giúp chúng ta phân biệt được sự khác nhau với trách
nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung và/hoặc với trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong các lĩnh vực khác. Xuất phát từ tính chất của hoạt động cơng
chứng, tác giả làm rõ được những vấn đề lý luận then chốt như: Khái niệm
về hoạt động công chứng; khái niệm và đặc điểm về trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hoạt động cơng chứng; chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng là tổ chức hành nghề công chứng, công
chứng viên, nhân viên, người phiên dịch là cộng tác viên của tổ chức mình.
14


Chƣơng 3
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN
PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
3.1. Thực trạng các quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng
thiệt hại trong hoạt động công chứng
3.1.1. Thực trạng quy định về chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường,
nguồn kinh phí bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
* Giai đoạn trước ngày 01 tháng 07 năm 2007:
Giai đoạn trước ngày 01 tháng 07 năm 2007 (ngày Luật Cơng
chứng năm 2006 có hiệu lực), chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng cũng có sự thay đổi theo các văn bản pháp luật
tại từng thời điểm. Cụ thể như sau:
+ Sắc lệnh số 59 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành ngày
15/11/1945 ấn định thể lệ về việc thị thực các giấy tờ
+ Thông tư số 574/QLTPK ngày 10/10/1987 của Bộ Tư pháp
hướng dẫn công tác công chứng nhà nước
+ Nghị định số 45/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng ngày 27/2/1991
về tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước

+ Nghị định số 31/CP ngày 18/05/1996 của Chính phủ về tổ chức
và hoạt động của công chứng nhà nước
+ BLDS năm 1995 quy định: “Cơ quan nhà nước phải bồi thường
thiệt hại do công chức, viên chức của mình gây ra trong khi thi hành cơng
vụ.
+ Pháp lệnh cán bộ, công chức năm 1998: Tại Khoản 5, Điều 39
của Pháp lệnh
+Nghị định số 75/2000/NĐ-CP ngày 08/12/2000 của Chính phủ về
công chứng, chứng thực
* Giai đoạn sau ngày 01 tháng 07 năm 2007:
- Luật Công chứng năm 2006:
- Luật Công chứng năm 2014:
Theo Điều 4, Thông tư số 08/2012/TTLT-BTC-BTP của Bộ Tài
chính- Bộ Tư pháp ngày 19/01/2012 hướng dẫn về mức thu, chế độ thu,
nộp, quản lý và sử dụng phí cơng chứng:

15


3.1.2. Thực trạng quy định về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong hoạt động công chứng
Từ những vấn đề lý luận về các căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động công chứng tại chương 2 của Luận án, tại
chương 3 này chúng ta sẽ đi sâu vào nghiên cứu thực trạng pháp luật quy
định về vấn đề này như thế nào, có gì bất cập hay khơng để làm cơ sở kiến
nghị hoàn thiện tại chương 4.
3.1.3. Thực trạng quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong
hoạt động công chứng
Chương 2 của Luận án đã đề cập tới những vấn đề lý luận về bảo
hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt động công chứng, tại chương 3

chúng ta sẽ đi sâu vào tìm hiểu thực trạng pháp luật Việt Nam quy định như
thế nào, có gì bất cập khơng qua những vấn đề sau:
3.2. Thực trạng thực hiện trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại trong hoạt
động công chứng
3.2.1. Luật áp dụng giải quyết bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng
chứng thơng qua thực tiễn xét xử tại Tồ án
Trong những năm gần đây, thực tiễn người yêu cầu cơng chứng, tổ
chức, cá nhân có liên quan khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại do công
chứng gây ra có xu hướng ngày càng tăng. Xuất phát từ các vấn đề lý luận,
thực trạng pháp luật về bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng
cịn nhiều bất cập, thiếu thống nhất như đã nêu tại chương 2 và chương 3
của Luận án
3.2.1. Xác định lỗi, thiệt hại xảy ra khi giải quyết bồi thường thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng thơng qua thực tiễn xét xử tại Tồ án
3.3. Đánh giá chung về thực trạng pháp luật và thực trạng thực hiện
pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại trong hoạt động công
chứng
3.3.1. Đánh giá chung thực trạng pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng
* Những kết quả đạt được
Một là, quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng qua các thời kỳ từ khi chưa có Luật Cơng
chứng đến nay ngày càng dần được hoàn thiện.
Hai là, thực trạng pháp luật đã đề cập đến những vấn đề cơ bản
quan trọng về bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng như: Vấn đề
16


xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường trong hoạt động cơng chứng,
nguồn kinh phí bồi thường, trách nhiệm bồi hoàn, căn cứ phát sinh trách

nhiệm bồi thường thiệt hại, bảo hiểm trách nhiệm nghề công chứng…là tiền
đề để tác giả nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về vấn đề bồi thường thiệt hại
trong công chứng đối với Luận án của mình.
* Những hạn chế, bất cập
Thứ nhất, sự tồn tại song hành giữa Phịng cơng chứng (đơn vị sự
nghiệp cơng lập thuộc Sở Tư pháp) và Văn phịng cơng chứng (hoạt động
theo mơ hình cơng ty hợp danh có hai cơng chứng viên hợp danh trở lên
thành lập) kéo theo các chủ thể tiến hành hoạt động công chứng trong hai
cơ quan trên chịu sự điều chỉnh của pháp luật cũng có nhiều điểm khác
nhau và chưa thống nhất.
Thứ hai, căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại, nguồn
kinh phí bồi thường của các chủ thể tiến hành hoạt động công chứng gây
thiệt hại nêu trên cũng còn nhiều quan điểm trái chiều.
Thứ ba, cơ chế đảm bảo bồi thường thiệt hại trong hoạt động công
chứng ở nước ta cịn mang tính hình thức, chưa thống nhất, cụ thể và triệt
để.
3.3.2. Đánh giá chung về thực trạng thực hiện pháp luật về trách nhiệm
bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
* Những kết quả đạt được
Một là, theo thống kê tính đến thời điểm ngày 31/12/2019, hầu hết
các văn bản công chứng đều bảo đảm an toàn pháp lý. Số lượng vụ việc
phải bồi thường thiệt hại cho người yêu cầu công chứng chiếm tỷ lệ khá
thấp.
Hai là, thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường trong hoạt
động cơng chứng góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị
thiệt hại.
Ba là, thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường thiệt hại trong
hoạt động cơng chứng góp phần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của tổ
chức, cá nhân có u cầu cơng chứng và các chủ thể khác có quyền, lợi ích
hợp pháp bị thiệt hại từ hoạt động công chứng.

* Những hạn chế, bất cập
Thứ nhất, việc áp dụng pháp luật của Tòa án khi giải quyết bồi
thường cịn chưa thống nhất trên tồn quốc, cùng là một quan hệ pháp luật
nhưng mỗi Tịa án có cách áp dụng pháp luật khác nhau.
17


Thứ hai, công tác quản lý nhà nước đối với tổ chức và hoạt động
công chứng đặc biệt là việc thanh kiểm tra, xử lý vi phạm trong cơng chứng
cịn chưa nghiêm.
Thứ ba, trách nhiệm tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của
công chứng viên trong việc giám sát hoạt động hành nghề của các công
chứng viên cịn mờ nhạt.
Thứ tư, ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong hoạt động cơng chứng
cịn chậm và thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu của việc xây dựng Chính
phủ điện tử và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Kết luận chƣơng 3
Những kết quả nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực trạng thực
hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công
chứng ở Việt Nam của chương 3 của Luận án, tác giả Luận án rút ra một số
kết luận như sau:
1.Pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng ở Việt Nam nói riêng đã có q trình hình thành, phát triển và
hồn thiện dần qua các giai đoạn lịch sử nhất định. Pháp luật Việt Nam đã
có những quy định nền tảng cơ bản về trách nhiệm bồi thường thiệt hại có
tính chất cơng chứng từ Sắc lệnh số 59 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban
hành ngày 15/11/1945 ấn định thể lệ về việc thị thực các giấy tờ.
2. Kết quả nghiên cứu cho thấy, còn tồn tại khá nhiều khoảng trống
pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
cần được hoàn thiện để đảm bảo thiệt hại xảy ra sẽ được bồi thường toàn bộ

và kịp thời cho người u cầu cơng chứng và chủ thể khác có liên quan.
3. Hiện nay, khi xã hội hóa hoạt động cơng chứng, bên cạnh những
thành tựu đã đạt được, trong bối cảnh các thông tin cơ sở dữ liệu về tài sản
giao dịch, về mã định danh cá nhân, về tình trạng nhân thân của một người
chưa được minh bạch hóa, đồng bộ hóa như các nước có nền cơng chứng
phát triển trên thế giới. Tình trạng giấy tờ, văn bản khơng khớp nhau, cơng
chứng viên khi xác định tính xác thực, tính hợp pháp chủ yếu dựa trên thao
tác thủ công bằng mắt thường, kinh nghiệm nghề nghiệp; lợi dụng kẽ hở đó,
nhiều đối tượng đã làm giả hồ sơ, giấy tờ để được công chứng gây thiệt hại
cho người khác, gây ra tình trạng tranh chấp kéo dài, gia tăng, bất an cho
các quan hệ kinh tế, dân sự.

18


Chƣơng 4
ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG
CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM
BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
4.1. Định hƣớng hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt
hại trong hoạt động cơng chứng
4.1.1.Hồn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường trong hoạt động
công chứng nhằm đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của các bên
Luật Cơng chứng năm 2014 đã có một số điều khoản về trách
nhiệm bồi thường, bồi hồn trong hoạt động cơng chứng nhưng vẫn còn
nhiều bất cập, sơ sài cần phải được sửa đổi, bổ sung để giải quyết yêu cầu
bồi thường thường thiệt hại trong bối cảnh hiện nay.
4.1.2. Hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường trong hoạt động
công chứng góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương xã hội hóa hoạt
động cơng chứng của Đảng và Nhà nước ta

Quan điểm đổi mới, hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường
thiệt hại trong công chứng là làm sao xã hội hóa hoạt động cơng chứng
nhưng vẫn bảo đảm tính chuyên nghiệp, hiệu quả của hoạt động công
chứng. Nhiều tổ chức hành nghề cơng chứng ra đời nhưng vai trị của quản
lý nhà nước về công chứng phải hiệu quả, bao quát, điều chỉnh được các
tình huống phát sinh khi xã hội hóa hoạt động cơng chứng. Một mặt xã hội
hóa hoạt động cơng chứng nhưng phải bảo đảm hoạt động công chứng tuân
thủ quy định của pháp luật, bảo đảm quyền lợi của các bên vì cơng chứng
sai phải bồi thường. Nói cách khác, các quy phạm pháp luật giải quyết vấn
đề bồi thường thiệt hại phải triệt để, đầy đủ bảo đảm thiệt hại phải được bồi
thường toàn bộ và kịp thời trong bối cảnh xã hội hóa hoạt động cơng chứng
ở nước ta hiện nay.
4.1.3. Hồn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường trong hoạt động
công chứng nhằm thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường ở
nước ta
Hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng sẽ làm cho hoạt động cơng chứng có tác dụng tích
cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Pháp luật về trách nhiệm bồi thường
thiệt hại hoạt động công chứng được đồng bộ, hoàn thiện sẽ làm cho các
chủ thể kinh tế, cá nhân có nhu cầu cơng chứng an tâm trong việc thực hiện
19


các u cầu cơng chứng, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức được
bảo đảm bằng nhiều phương thức khác nhau, góp phần phịng ngừa vi phạm
pháp luật, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội.
4.1.4. Hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động cơng chứng nhằm hướng đến tính chun nghiệp, hiệu quả và
hội nhập với nền công chứng trên thế giới
Mục đích của việc hồn thiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại

trong hoạt động công chứng không những nhằm bảo đảm cho quyền, lợi ích
hợp pháp của các bên mà cịn hướng đến tính chun nghiệp, hiệu quả và
hội nhập với nền công chứng trên thế giới. Ngày 09/10/2013, trước sự
chứng kiến của gần 1.000 đại biểu đến từ các nước và vùng lãnh thổ thành
viên Liên minh Công chứng quốc tế, Đại hội tồn thể của Liên minh Cơng
chứng quốc tế đã chính thức kết nạp Việt Nam trở thành thành viên chính
thức của Liên minh Cơng chứng quốc tế. Liên minh Công chứng quốc tế là
một tổ chức phi chính phủ hoạt động nhằm mục đích thúc đẩy sự phối hợp
và phát triển của Cơng chứng viên tồn thế giới, hình thành bởi 19 quốc gia
tại thời điểm thành lập vào năm 1948 và hiện nay đã có gần 90 quốc gia
thành viên, trong đó có 21/27 quốc gia thành viên của Liên minh Châu Âu,
15/19 quốc gia thành viên G20.
4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại trong hoạt động cơng chứng
4.2.1. Hồn thiện các quy định của pháp luật về căn cứ phát sinh, chủ thể
chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
Thứ nhất, bổ sung điều khoản quy định về căn cứ phát sinh trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng trong Luật Công
chứng theo hướng:
Thứ hai, bổ sung điều khoản quy định trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng là trách nhiệm liên đới, ngoài hợp đồng.
Quy định các điều khoản về nguyên tắc giải quyết bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng; chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong
hoạt động công chứng.
Thứ ba, sửa đổi, bổ sung Luật Cơng chứng trong đó quy định rõ các
điều khoản về Luật áp dụng giải quyết bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng, tránh mâu thuẫn, chồng chéo và thiếu thống nhất.
4.2.2. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo hiểm trách nhiệm
trong hoạt động công chứng
20

Thứ nhất, sửa đổi tên gọi “bảo hiểm trách nhiệm nghề của công
chứng viên” trong Luật Công chứng năm 2014 và Nghị định 29/2015/NĐCP thành “bảo hiểm trách nhiệm trong hoạt động công chứng”
Thứ hai, sửa đổi, bổ sung các quy định về phạm vi bảo hiểm, điều
kiện bảo hiểm trong hoạt động công chứng. Sửa đổi, bổ sung Điều 20 Nghị
định số 29/2015/NĐ-CP ngày 15/03/2015 của Chính phủ quy định chi tiết
và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Cơng chứng
Thứ ba, Bộ Tài chính cần sớm ban hành Thông tư quy định Quy
tắc, Điều Khoản, biểu phí, hợp đồng mẫu và mức trách nhiệm bảo hiểm bắt
buộc đối với bảo hiểm trách nhiệm trách nhiệm trong hoạt động công
chứng.
Thứ tƣ, sửa đổi Luật Công chứng theo hướng thiết lập song hành
bảo hiểm trách nhiệm dân sự và Quỹ bồi thường tập thể trong hoạt động
công chứng tiếp thu theo mơ hình các nước có nền cơng chứng phát triển:
4.2.3. Hoàn thiện pháp luật về nguồn kinh phí bồi thường và trách nhiệm
bồi hồn trong hoạt động cơng chứng
Một là, trong điều kiện cịn tồn tại nhiều dạng công chứng viên
công tác tại các tổ chức hành nghề công chứng khác nhau như ở nước ta
hiện nay, cần phải có quy định rõ ràng, cụ thể vấn đề nguồn kinh phí bồi
thường.
Hai là, Cơng chứng viên hoặc nhân viên có lỗi gây thiệt hại phải
bồi hồn lại khoản tiền mà tổ chức hành nghề công chứng, quỹ bồi thường
tập thể đã đứng ra chi trả thay cho mình.
Ba là, quy định bổ sung trình tự thủ tục bồi thường thiệt hại trong
Luật Công chứng, Luật Viên chức vì hiện nay khơng cịn cơng chức quản lý
tại Phịng cơng chứng nữa.
4.2.4. Hồn thiện pháp luật về cơ sở dữ liệu mạng cơng chứng trong tồn
quốc, cơ dữ liệu quốc gia về dân cư và tài sản tham gia giao dịch
Nếu như những biện pháp phòng ngừa thiệt hại như bảo hiểm trách

nhiệm nghề nghiệp, lập quỹ bồi thường trong cơng chứng nêu trên giải quyết
hậu quả khi có bồi thường xảy ra thì một giải pháp mang tính chất gốc rễ
ngăn ngừa rủi ro là xây dựng cơ sở dữ liệu mạng cơng chứng trong tồn
quốc, dữ liệu quốc gia về dân cư, tài sản khi tham gia giao dịch.
4.2.5. Tăng cường đào tạo chuyên môn, đạo đức cho các chủ thể thực hiện
hoạt động công chứng

21


Thứ nhất, thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức hành
nghề công chứng cho các Công chứng viên.
Thứ hai, các chủ thể khác có liên quan tới hoạt động cơng chứng
như: UBND cấp xã, cấp huyện, Văn phòng đăng ký đất đai, Phịng tài
ngun và mơi trường, người phiên dịch...
Thứ ba, tăng cường công tác thanh kiểm tra, xử lý những vi phạm
trong hoạt động công chứng để đẩy lùi những thiệt hại, phòng ngừa rủi ro cho
các bên bên cạnh giải pháp nâng cao phẩm chất, đạo đức và chuyên môn
nghiệp vụ cho các chủ thể thực hiện hoạt động công chứng.
4.2.6. Xây dựng án lệ về bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng
Việc áp dụng không thống nhất pháp luật khi giải quyết bồi thường
thiệt hại trong công chứng ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền, lợi ích của
bên bị thiệt hại và các tổ chức hành nghề công chứng, gây bức xúc trong
nhân dân, ảnh hưởng tới tiến trình cải cách tư pháp của nước ta. Chính vì
vậy, u cầu đặt ra Tịa án nhân dân tối cao cần ban hành Nghị quyết hướng
dẫn bổ sung, thống nhất công tác giải quyết bồi thường thiệt hại trong công
chứng và tiến tới xây dựng án lệ về bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng để các Toà án địa phương áp dụng chung thống nhất trong toàn
quốc.
Kết luận chƣơng 4

Trên cơ sở những bất cập, hạn chế về lý luận, về thực trạng pháp
luật và thực trạng thực hiện pháp luật khi giải quyết bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng tại chương 2 và chứng 3 của Luận án. Bối cảnh
đó, đặt ra yêu cầu cần có các quan điểm, giải pháp hồn thiện pháp luật về
bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng rất cấp thiết.
KẾT LUẬN
Luận án tiến sĩ trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng là một cơng trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ
thống, tồn diện về vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng theo pháp luật Việt Nam. Luận án gồm có 04 chương: Chương
1 của Luận án, tác giả Luận án tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới
đề tài trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng. Trong
chương này, tác giả Luận án nghiên cứu, tổng hợp các cơng trình khoa học
trong nước và nước ngoài liên quan tới vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng. Tác giả Luận án khảo sát, đánh giá, bình
22


luận và đưa ra những nhận xét về những ưu điểm, thành tựu mà các cơng
trình khoa học liên quan tới đề tài luận án đã đạt được. Từ đó, tác giả đánh
giá những ưu điểm và kết quả nghiên cứu mà luận án sẽ kế thừa và tiếp tục
triển khai trong đề tài luận án. Tác giả Luận án đưa ra các câu hỏi nghiên
cứu, giả thuyết nghiên cứu và lý thuyết nghiên để phục vụ cho việc triển
khai viết luận án. Tác giả đưa ra những giả định, những luận điểm ban đầu
về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng để chứng
minh, làm rõ trong các chương tiếp theo của Luận án.
Chương 2 của Luận án, tác giả Luận án trình bày những vấn đề lý
luận về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng trên
cơ sở các quy định của pháp luật về bồi thường thiệt hại. Những vấn đề lý
luận trọng tâm, trọng điểm, trực tiếp liên quan tới đề tài luận án trong

chương 2 mà tác giả Luận án khảo sát và nghiên cứu như: Khái niệm hoạt
động công chứng; khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong hoạt động công chứng. Chủ thể có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại
trong hoạt động cơng chứng là những ai? Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi
thường thiệt hại trong hoạt động công chứng đối với những Cơng chứng
viên, nhân viên cơng tác tại Phịng cơng chứng và Văn phịng cơng chứng
có khác nhau hay khơng? Phạm vi bồi thường, nguồn tài chính bồi thường
thiệt hại lấy từ đâu, có khác nhau giữa các tổ chức hành nghề cơng chứng
hay khơng? Trách nhiệm bồi hồn trong hoạt động cơng chứng là gì? Pháp
luật quy định như thế nào về vấn đề này. Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
trong hoạt động cơng chứng là gì? Số tiền bảo hiểm, phạm vi bảo hiểm, thời
hạn bảo hiểm…mà pháp luật hiện hành quy định ra sao?
Chương 3 của Luận án, tác giả phân tích, đánh giá thực trạng pháp
luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt động công chứng ở Việt
Nam. Trong chương này, tác giả Luận án trình bày thực trạng việc ban hành
các quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hoạt
động cơng chứng. Ngồi ra, tác giả Luận án cịn phân tích, đánh giá thực
trạng thực hiện việc bồi thường thiệt hại trong hoạt động cơng chứng theo
các nhóm vấn đề thông qua một số vụ án trên thực tiễn. Tác giả Luận án
đánh giá chung về những kết quả đạt được, những hạn chế bất cập của thực
trạng pháp luật và thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường thiệt hại
trong hoạt động công chứng và là cơ sở đưa ra định hướng, giải pháp hoàn
thiện trong chương 4.

23