Phân tích chiều tối download vn

Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh

Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối
Dàn ý số 1
I. Mở bài:
Giới thiệu sơ lược về tác giả, nêu cảm nhận chung về tác phẩm
● Hồ Chí Minh là nhà cách mạng vĩ đại đồng thời là nhà thơ lớn của dân tộc.
Ngục trung nhật kí (Nhật kí trong tù) là tác phẩm tiêu biểu, được Bác viết trong
thời gian bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt tại Quảng Tây (Trung Quốc), từ
mùa thu năm 1942 đến mùa thu 1943.
● Mộ (Chiều tối) là bài thơ có giá trị nội dung và nghệ thuật độc đáo: Điều khác
lạ là bài thơ được viết trong hoàn cảnh người bị giải đi trên đường, với gông
cùm xiềng xích, nhưng khơng phải là một lời than vãn xót xa. Trái lại, đó là
một nét hoan ca về cuộc sống, về con người, biểu hiện tâm hồn hết sức đẹp đẽ,
nhân cách lớn lao của Hồ Chí Minh.
II. Thân bài:
* Hai câu đầu:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
- Hai câu đầu vẽ nên một bức tranh nên thơ, yên bình của cuộc sống, chim bay về
rừng tìm chốn trú ngụ, đám mây trôi lững lờ trên bầu trời chiều, chỉ vài nét chấm phá,
những bức họa (trong bài thơ có họa) của thơ xưa. Song, phong vị cổ thi ấy do gần gũi
về bút pháp. Còn thực ra, đây vẫn là buổi chiều nay, với cảnh thật và người thật
(người tù - nhà thơ) đang tận mắt nhìn ngắm.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Bức tranh phong cảnh kia tuy đẹp và nên thơ nhưng vẫn có nét buồn. Quyện nghĩa là
mỏi, chân, mỏi mệt. Tầm là tìm kiếm. Cánh chim sau ngày rong ruổi, trong cái giờ

khắc của ngày tàn, mỏi mệt, phải trở về rừng đặng tìm kiếm chỗ trú. Cơ là lẻ loi, một
mình. Mạn mạn là dài và rộng, không là trên bầu trời dài, rộng mênh mông. Bản thân
bầu trời vẫn dài rộng như là triệu năm qua, nhưng đám mây đơn lẻ kia đã khiến nó
càng trở nên mênh mang hơn. Hai câu thơ, theo đúng nghĩa đen cũng chỉ ra một cảnh
buồn. Với người bình thường, thậm chí đang vui, trước cảnh ấy, lịng hẳn khơng sao
tránh một cảm xúc man mác, bâng khuâng. Câu thơ khiến người ta liên tưởng đến một
buổi chiều khác, trong thơ cổ:
Trời chiều bảng lảng bóng hồng hôn,
Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn
Gác mái ngư ông về viễn phố
Gõ sừng mục tử lại cô thôn
Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn
Kẻ chốn Chương Đài người lữ thứ,
Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn
(Cảnh chiều hôm - Bà Huyện Thanh Quan)
Buổi chiều xưa khơng vắng lặng, nhưng lịng người đã tím ngát nỗi buồn. Còn cảnh ở
đây, vốn là đơn chiếc. Cảnh ấy nói hộ lịng người, hẳn đang buồn. Đúng thôi, ngay
đến cánh chim kia, khi chiều tắt đã vội trở về. Thế mà, giờ này, người tù mắt mờ, chân
yếu, lại bị gông cùm, vẫn đang lê bước trên đường dài. Người đó khơng than vãn, do
nhân cách vĩ đại, song ai không cảm được nỗi đau rất thật từ cảnh tình ấy?

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
* Hai câu cuối
Sơn thơn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hồn, lơ dĩ hồng
- Hai câu kết chuyển hướng vận động của hình tượng thơ. Ở trên, cảnh vật mênh

mông, vắng lặng, ánh nắng ngày đang dần tắt, nhường chỗ cho bóng đêm ập xuống.
Cịn ở đây, dù khơng tả nhưng ai cũng biết, đất trời đã vào đêm, bóng tối len dày
mn nơi. Vậy, điều gì khiến người ta cảm nhận được từng bước đi của thời gian, cảm
nhận thấy được ánh sáng và bóng tối? Đó là cánh chim đơn lẻ bay về chốn cũ. Đặc
biệt, đó là ánh rực hồng của lị than nơi xóm núi. Đây cũng là lối chấm phá, lấy ánh
sáng tả bóng tối.
- Nhưng sự chuyển hướng đích thực của hình tượng thơ khơng chỉ có vậy. Nếu cảnh ở
trên mang nét buồn của sự lẻ loi, hoang vắng, thì cảnh ở đây, dù là đêm tối nhưng ấm
áp, giàu sức sống. Đôi mắt của người nghệ sĩ ở cảnh trước khi phóng nhìn ra xa và lên
cao, càng nhìn càng mất hút và trống trải. Khi đơi mắt ấy nhìn gần, đã bắt gặp hình
ảnh khơng ngờ:
Sơn thơn thiếu nữ ma bao túc
- Vóc dáng người thôn nữ cùng với công việc lao động dường như là thường ngày ấy
đã xua đi sự cô quạnh giữa miền sơn cước. Và, đến lúc công việc đã xong, thì ánh
sáng tràn ngập.
Bao túc ma hồn, lơ dĩ hồng.
Trong bóng đêm, ánh sáng ấy càng có sức lan tỏa. Lòng người từng man mác buồn đã
ấm lại cùng với ánh lửa kia. Đến đây thì sự vận động của hình tượng thơ được trọn
vẹn.
III. Kết bài:

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
"Mộ" là bài thơ rất tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh Khi sử dụng
thể thơ luật Đường, tác giả đã vận dụng khá nhuần nhuyễn bút pháp chấm phá để tả
cảnh, lấy động tả tĩnh, đặc biệt là lấy cảnh tả tình. Trong bài thơ, khơng có từ hay chi
tiết nói về chủ thể trữ tình, nhưng người đọc vẫn nhận ra đơi mắt, tấm lịng của con
người ấy. Tuy nhiên, dù mang phong vị cổ điển, đây vẫn là bài thơ hiện đại. Chất hiện

đại bộc lộ ở sự vận động hình tượng thơ, nhất là ở tấm lịng và tư tưởng của thi nhân.
Dù bị gơng cùm, xiềng xích, con người đó vẫn hết sức ung dung tự tại, ln qn
mình để nhìn ngắm cuộc sống và rung động với từng biểu hiện, dù chỉ nhỏ nhoi, tinh
tế.
Dàn ý số 2
a) Mở bài
- Giới thiệu tác giả:
● Hồ Chí Minh không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại mà cịn là một danh nhân văn
hóa của dân tộc.
● Hồ Chí Minh để lại cho nước nhà một sự nghiệp văn học đồ sộ
- Giới thiệu tác phẩm:
● Tác phẩm được trích trong tập thơ Nhật Kí trong tù của Bác
● Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và tấm lòng lớn lao của Hồ Chủ tịch
b) Thân bài
* Hai câu đầu
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Vân mạn mạn độ thiên không

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
– Khung cảnh chiều tối được mở ra với hình ảnh tả thực đầy chất thơ: hình ảnh cánh
chim mải miết bay về rừng tìm nơi trú ngụ; những đám mây lờ lững bảng lảng trôi về
cuối trời.
– Một không gian mênh mông, rộng lớn nhưng lại thơ mộng, yên bình
– Gợi một buổi chiều tà hiu hắt, ánh nắng chỉ cịn le lói phía chân trời.
– Khơng gian thiên nhiên chính là tấm gương soi phản chiếu nội tâm con người:
– Cánh chim vội vã mang dáng vẻ sự mệt mỏi, nhọc nhằn sau ngày tháng rong ruổi
– Áng mây lững lờ trôi, cô đơn, lẻ loi trên nền trời mênh mông, rộng lớn.

– Bầu trời như được đẩy lên cao hơn xa hơn nỗi lịng con người vì thế cũng như trải
dài ra ngút ngàn. Đứng trước thời khắc cuối ngày, lòng người bỗng thấy cô đơn, trống
trải; thấy mỏi mệt, bâng khuâng. Và cánh chim sau những phút giây mỏi mệt vẫn được
nghỉ ngơi nơi tổ ấm còn người sau những giây phút gông cùm, đọa đày lại phải chịu
cảnh ngục tù tăm tối.
– Thế nhưng người ấy lại chẳng một câu than vãn, oán trách mà lại thả hồn vào thiên
nhiên cảnh vật để cảm nhận và chấm phá nên những nét tuyệt mĩ nhất của bức tranh
cuối ngày.
– Thể hiện tình yêu thiên nhiên rạo rực trong trái tim người chiến sĩ cách mạng
– Trong tâm tưởng người chiến sĩ lúc nào cũng thường trực nỗi nhớ về quê hương, đất
nước.
– Ý chí sắt đá, nghị lực phi thường, phong thái ung dung và niềm lạc quan cách mạng
của Hồ Chủ tịch. (cánh chim biểu tượng cho cuộc sống tự do)
* Đánh giá, mở rộng:

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
● Hai câu thơ vừa mang nét cổ điển, hiện đại với những hình ảnh thơ quen thuộc,
bút pháp ước lệ tượng trưng, chấm phá điểm xuyết, khơng nói về cảnh trời
chiều nhưng người đọc vẫn có thể cảm và hình dung ra khơng gian và nỗi lịng
mà câu thơ muốn gửi gắm.
● Cánh chim khơng còn là đề tài xa lạ trong thơ cổ thế nhưng cánh chim của Bác
lại thật đặc biệt. Nếu như cánh chim của Lý Bạch là cánh chim “điểu cao phi
tận” bay vút vào khơng gian ngút ngàn thì cánh chim của Hồ Chủ tịch lại mang
hồn sống, là cánh chim chao liệng không gian, làm chủ không gian, vạn vật.
* Hai câu cuối:
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hồn, lơ dĩ hồng

– Bức tranh sinh hoạt của con người nơi xóm núi:
– Bóng tối bng xuống phủ lấp khơng gian
– Hình ảnh cơ thơn nữ miền sơn cước hăng say, uyển chuyển với công việc thường
nhật: say ngô => vẻ đẹp khỏe khoắn, trẻ trung, tràn đầy sức sống
– Hình ảnh lị than rực hồng: bừng lên ánh sáng, xua tan bóng tối, sưởi ấm khơng gian
hiu quạnh, lạnh lẽo, vắng vẻ ở ý thơ trên.
– Hình tượng thơ gần gũi, mộc mạc diễn tả chân thực nhịp sống cuối ngày tại miền
sơn cước. Qua đó thể hiện tình u thương, trân trọng vơ bờ của Bác đối với người lao
động.
– Hình tượng thơ mang tính chất của sự vận động:
– Thời gian từ chiều tối cho đến tối hẳn
– Cánh chim bay, chịm mây trơi để rồi cũng quy tụ về phía tương lai về ánh sáng.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
– Lịng người đi từ chỗ lạnh giá, cơ quạnh đến mức ấm nóng, say mê, rạo rực, vui
tươi, hồ hởi.
– Nhãn tự “hồng” khép lại bài thơ có sức lay động, lan tỏa đến tồn bộ ý thơ:
– Ngọn lửa hồng lan tỏa, lấn át bóng đêm; xua đi khoảnh khắc lạnh lẽo buốt giá trong
cõi lòng con người. Ngọn lửa ấy thổi bùng lên bao khát vọng, ý chí và quyết tâm
người chiến sĩ cách mạng giữa cảnh ngục tù đọa đầy.
– Hai câu thơ đã tô vẽ dáng dấp con người. Con người hiện lên kì vĩ, làm chủ khơng
gian, thời gian, xua đi sự cô đơn, vắng vẻ của thiên nhiên. Bên cạnh đó, ýthơ cịn thể
hiện sức sống mãnh liệt và khát khao lớn lao của người thi nhân.
c) Kết bài:
● Khái quát đặc sắc nghệ thuật: sử dụng từ hán ngữ; bút pháp ước lệ tượng trưng:
lấy mây điểm trăng; lấy động tả tĩnh, lấy cảnh vật để khắc tạc thời gian, nhấn
nhá nỗi niềm con người; nét cổ điển xen lẫn hiện đại...

● Khái quát giá trị nội dung: Bức tranh thiên nhiên bao la, rộng lớn nhưng vắng
vẻ, cơ quạnh. Hình tượng con người với sức sống mãnh liệt, ung dung, tự tại
giữa gơng cùm, xiềng xích.
Xem thêm: Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối

Chiều tối phân tích - Mẫu 1
"Tháp mười đẹp nhất bơng sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ"
Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng chỉ là vị lãnh tụ kính u của dân tộc Việt Nam, một nhà
chính trị kiệt xuất, một con người đầy trách nhiệm mà còn là một thi nhân có trái tim
ấm áp. Những vần thơ Bác viết ln chất chứa những nỗi niềm và tâm tư của một

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
người vì nước, vì dân. Một trong những bài thơ thể hiện rõ nhất tinh thần và phong
cách Hồ Chí Minh, đó là bài thơ Chiều tối (Mộ).
Chiều tối là bài thơ số 31 trong tập thơ nổi tiếng Nhật ký trong tù. Bài thơ được viết
năm 1942 trong một lần chuyển lao của Bác.
"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chịm mây trơi nhẹ giữa, tầng không"
Bức tranh thiên nhiên hiện lên vương chút buồn thi vị. Cánh chim trời sau ngày dài
đập cánh, bay đi kiếm ăn cũng mỏi mệt trở về nơi rừng sâu tìm chốn nghỉ ngơi. Giữa
khoảng khơng rộng lớn của đất trời, cánh chim nhỏ bé chao nghiêng dẫu có mỏi mệt,
nhọc nhằn vẫn cố gắng vươn mình bay về tìm nơi nương náu. Cánh chim chiều về
mang cả một nỗi sầu khắc khoải khôn nguôi. Phải chăng cánh chim ấy cũng chính là
đơi chân của người tù chốn ấy, vẫn miệt mài từng bước tìm con đường giải phóng cho
q hương, vẫn khát khao ngày được trở về đặt chân trên đất mẹ thân yêu. Người tù
ấy dẫu cho có đau đớn, mỏi mệt vẫn chưa bao giờ thôi khao khát được tự do, được sải

cánh bay như cánh chim chiều giữa thế giới bao la.
"Tầng mây trôi nhẹ giữa tầng khơng"
Thời khắc của hồng hơn gợi biết bao nỗi buồn xa xăm, đặc biệt là đối với những
người mang nỗi sầu xa xứ. Lúc này đầy, dường như nỗi lịng thi nhân đượm bao nỗi
buồn khơn tả. Bởi thế, mà cảnh trong mắt Người gợi buồn, gợi nhớ biết bao. Cánh
chim chiều mỏi mệt, áng mây cô độc, bơ vơ trơi nhẹ giữa tầng khơng. Cảnh đẹp mà
n bình đấy nhưng sao đượm buồn đến thế. Phải chăng vì chính lịng người mang
nặng nỗi sầu thương, bởi:
"Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ"

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Con người dù mạnh mẽ và lý trí đến đâu cũng sẽ có những lúc yếu lòng, mỏi mệt. Bác
cũng thế, chiều về là thời điểm mà ai cũng quây quần bên bữa cơm gia đình áp áp, vậy
mà một mình người đang cơ độc nơi tù ải xa xôi, chốn đất khách quê người sao mà
khỏi thiết tha, sao mà khơng chạnh lịng được cơ chứ? Nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương da
diết dường như đang cuộn trào trong tâm khảm thi nhân.
“Thiếu nữ xóm núi xay ngơ tối
Ngơ xay vừa xong lị than đã đỏ”
Từ bức tranh thiên nhiên rộng lớn nhưng lạnh lẽo, thấm đượm nỗi buồn, Bác đã
hướng sự chú ý đến bức tranh cuộc sống bình dị mà ấm áp vùng sơn cước. Hình ảnh
người thiếu nữ xay ngơ khơng chỉ gợi ra những nhịp vận động đầy khỏe khoắn mà còn
khắc họa vẻ đẹp của con người, họ đẹp trong chính cơng việc lao động bình dị. Bức
tranh chiều tối được nhìn từ xa đến gần, từ khơng gian rừng núi rộng lớn tĩnh mịch
đến không gian làng bản nhỏ bé nhưng ấm áp tình người. Cũng chính hơi ấm nơi cuộc
sống bình dị ấy đã thắp lên trong tim người thi sĩ tình yêu cuộc sống, niềm tin mãnh
liệt vào tương lai. Từ “hồng” trong câu thơ cuối được coi là nhãn tự của bài thơ,

không chỉ thắp sáng cả bài thơ mà còn thể hiện được tinh thần lạc quan, niềm tin
mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng vào tương lai của đất nước.
Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngắn gọn mà cô đọng, giàu giá trị
biểu cảm. Điều đặc biệt tạo nên giá trị của bài thơ không chỉ từ nội dung giàu tính
nhân văn mà cịn từ nét đẹp trong nghệ thuật biểu hiện. Đó là sức mạnh biểu đạt tình
cảm của ngơn từ, là sự kết hợp hài hịa giữa chất liệu cổ điển và tinh thần hiện đại. Đó
là sự vận dụng linh hoạt nhiều biện pháp tu từ như điệp ngữ, ẩn dụ, tả cảnh ngữ tình....
Bài thơ đã thực sự trở thành một trong những tác phẩm xuất sắc đóng góp vào thành
tựu đồ sộ của nền văn học nước nhà.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Chiều tối khơng chỉ thể hiện một tâm hồn nhạy cảm, một tình yêu thiết tha với cuộc
đời của người thi sĩ mà bộc lộ tinh thần lạc quan, yêu đời ngay trong nghịch cảnh của
người chiến sĩ, nhà cách mạng Hồ Chí Minh.

Phân tích bài Chiều tối - Mẫu 2
Nhận xét về tập thơ “Nhật kí trong tù” của Hồ Chí Minh, nhà phê bình Nguyễn Đăng
Mạnh đã viết: “Quy luật thống nhất giữa cách mạng và thơ ca chân chính đã khiến cho
Bác Hồ trong khi đào luyện mình thành một chiến sĩ cách mạng vĩ đại đã cùng lúc,
ngoài ý muốn của Người, tự chuẩn bị cho mình những điều kiện để trở thành một nhà
thơ lớn”. Đây là tập thơ bằng chữ Hán được Bác viết trong thời kì bị chính quyền
Tưởng giới Thạch bắt giam. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của tập thơ này là bài
thơ “Chiều tối”.
“Chiều tối” được sáng tác trong hoàn cảnh Người bị giải đi từ nhà lao Tĩnh Tây đến
nhà lao Thiên Bảo vào thời gian cuối mùa thu năm 1942. Khó khăn, thử thách không
thể làm chùn bước chân của người chiến sĩ. Bác làm thơ để “ngâm ngợi cho khuây” và
cũng là để đợi đến ngày được tự do. Những vần thơ của Người khơng chỉ “mênh

mơng bát ngát tình” (Hồng Trung Thơng) mà đó cịn là những vần thơ thép, thể hiện
một tinh thần thép.
Chỉ bằng bút pháp gợi tả và đơi nét chấm phá của Đường thi, Hồ Chí Minh đã khắc
họa lại bức tranh thiên nhiên trên đường chuyển lao qua hai câu đầu của bài thơ:
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chịm mây trơi nhẹ giữa tầng không)

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Chiều tối là khoảng thời gian những chú chim sải cánh bay đi tìm chốn ngủ cho mình
sau một ngày kiếm ăn mệt mỏi. Cánh chim bay trong buổi hồng hơn gợi lên sự nhỏ
bé giữa một không gian rộng lớn của cả cánh rừng. Ta có thể bắt gặp hình ảnh quen
thuộc này trong thơ ca truyền thống như câu ca dao: “Chim bay về núi tối rồi” hay
trong câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan:
“Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn”
(Cảnh chiều hôm)
Chiều tà đã buông xuống khép lại một ngày dài để nhường chỗ cho màn đêm và bóng
tối ngự trị. Đó là thời gian vạn vật quây quần bên nhau nhưng cũng là thời gian gợi
nỗi buồn. Những chú chim đã tìm được nơi chốn để dưỡng sức cịn người tù thì khơng
thể tránh khỏi cảm giác chạnh lịng. Bác khao khát có một chốn dừng chân để nghỉ
ngơi. Mệt mỏi, cô đơn là vậy nhưng người chiến sĩ cách mạng vĩ đại ấy không hề kêu
than. Bác đối mặt với hoàn cảnh bằng một ý chí và nghị lực phi thường.
Giữa khơng gian bao la ấy cịn có sự góp mặt của những chịm mây trôi lững lờ, cô
đơn, lẻ loi. So với nguyên tác thì bản dịch đã dịch thiếu chữ “cơ” làm ý thơ khơng
diễn đạt được sự đơn lẻ của chịm mây trên tầng khơng. Khơng chỉ có cánh chim mà

cả chịm mây cũng mang cảm giác cô độc. Phải là một con người có tình u thiên
nhiên và lịng u đời tha thiết thì Bác Hồ mới thấy được cái hồn của cảnh vật.
Bức tranh thiên nhiên núi rừng buổi chiều tà được gợi tả qua một vài chi tiết nổi bật đã
làm hiện lên một tâm hồn thi sĩ. Tâm hồn ấy giao hịa và cảm thơng với vạn vật bởi
giữa vạn vật và bản thân người thi sĩ có sự tương đồng. Tay chân bị xiềng xích, gơng
cùm kìm kẹp nhưng Hồ Chí Minh vẫn giữ cho mình phong thái ung dung, đĩnh đạc.
Nếu không phải là một người có tinh thần thép kiên cường và một tinh thần lạc quan
thì có lẽ Người đã khơng hướng hồn mình ra thế giới bên ngồi để ngắm nhìn, cảm
nhận chúng. Ta có thể dễ dàng nhận thấy những thi liệu thơ Đường được sử dụng
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
trong hai câu thơ: Thời gian chiều tối, hình ảnh cánh chim, chịm mây, những thi liệu
cổ này đều gợi một nỗi buồn hiu hắt, quạnh vắng cho cả chính chủ thể trữ tình và
người đọc. Đồng thời những hình ảnh ước lệ đó cũng diễn tả sự vận động tinh tế của
thời gian, cảnh vật khi chiều tà buông xuống nơi đất khách.
Nếu hai câu thơ đầu miêu tả bức tranh thiên nhiên núi rừng thì hai câu thơ sau miêu tả
khung cảnh sinh hoạt của cuộc sống con người:
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hồn lơ dĩ hồng”
(Cơ em xóm núi xay ngơ tối
Xay hết lị than đã rực hồng)
Dấu hiệu của cuộc sống con người đã xuất hiện đẩy lùi đi nỗi buồn của người tù. Con
người là chủ thể, trung tâm của bức tranh sinh hoạt này. Bác đã có cái nhìn từ bao qt
tồn cảnh đến chi tiết, từ xa đến gần, từ bầu trời xuống mặt đất để thấy được cuộc
sống con người xóm núi. Vịng quay của cối xay ngô cứ lặp đi lặp lại đều đều qua từ
ngữ “ma bao túc”, “bao túc ma hoàn” cho thấy những vòng quay cứ nối tiếp nhau diễn
tả cuộc sống lao động vất vả, cực nhọc của con người. Biện pháp nghệ thuật điệp liên
hoàn đầu cuối này cũng thể hiện sự tuần hoàn của thời gian, vũ trụ. Người thiếu nữ

nơi rừng núi đang làm công việc xay ngô trở thành tâm điểm mà Bác hướng tới. Nếu
thơ ca xưa lấy thiên nhiên làm chủ thể thì trong thơ Bác, con người là chủ thể. Hình
ảnh cơ gái miền sơn cước đang chuẩn bị bữa tối cho gia đình bên bếp lửa là một hình
ảnh đẹp và tốt lên vẻ khỏe khoắn của cơ sơn nữ. Cuộc sống lao động, mưu sinh của
con người thật đáng trân trọng.
Thời gian lúc này đã chuyển hẳn sang tối, tuy ở bản phiên âm khơng có một chữ “tối”
nhưng người đọc đều có thể nhận ra trời đã tối hẳn bởi nhìn thấy lị than “rực hồng”.
“Hồng” là nhãn tự, là điểm bừng sáng của bài thơ, hình tượng thơ có sự vận động từ

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
bóng tối ra ánh sáng, từ nỗi buồn đến niềm vui, từ lụi tàn đến sự sống, từ cơ đơn đến
sum vầy, qy quần. Hình ảnh lị than “rực hồng” là hình ảnh giản dị nhưng hàm chứa
đầy ý nghĩa. Nó gợi nên bao sự ấm áp, xua tan đi sự lạnh lẽo của núi rừng và nỗi cơ
đơn của con người. Lị than ấy cũng thắp sáng lên một niềm tin cách mạng mãnh liệt,
cách mạng nhất định sẽ thắng lợi.
Nhà tù Tưởng Giới Thạch không làm khô cằn được tâm hồn của Bác. Ngay cả khi bị
đày đọa về thể xác, Bác vẫn hướng tâm hồn mình ra ngoại giới để hịa hợp, cảm thông
với tạo vật và con người. Người đã quên đi nỗi cực khổ của mình để vui với niềm vui
nho nhỏ, bình dị của người dân lao động. Vẻ đẹp của một bậc đại nhân, đại trí, đại
dũng bừng sáng. Bài thơ đã thể hiện chủ nghĩa lạc quan cách mạng vơ cũng mãnh liệt,
mạch thơ và hình tượng thơ luôn vận động hướng về sự sống và ánh sáng. Đây là một
trong những đặc trưng cơ bản của phong cách thơ Hồ Chí Minh. Ngồi ra, sự kết hợp
giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại cũng góp phần khơng nhỏ tạo nên sự thành
cơng của tác phẩm.
“Chiều tối” cho thấy tâm hồn của người chiến sĩ cách mạng và tâm hồn của người thi
sĩ đã quyện hòa làm một. Mỗi vần thơ của Bác đều mang chất thép, một chất thép
được toát ra từ tư tưởng của người chiến sĩ vĩ đại. Chẳng vậy mà nhà thơ Tố Hữu đã

viết về Bác với những câu thơ chứa chan cảm xúc:
“Lại thương nỗi đọa đày thân Bác
Mười bốn trăng tê tái gơng cùm
Ơi chân yếu, mắt mờ, tóc bạc
Mà thơ bay cánh hạc ung dung”
(Theo chân Bác)

Phân tích bài thơ Chiều tối - Mẫu 3
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Bên cạnh một sự nghiệp chính trị vẻ vang Hồ Chí Minh cịn có một sự nghiệp sáng tác
rất mực đồ sộ và đáng quý. Có thể nói rằng xuyên suốt chặng đường cách mạng lắm
gian lao, thì việc sáng tác văn thơ dường như đã trở thành một phần không thể thiếu,
luôn đồng hành trong suốt hành trình giải phóng dân tộc của Bác. Với lối văn thơ trữ
tình chính trị đậm nét, các tác phẩm của Hồ Chí Minh, khơng chỉ cổ vũ tinh thần u
nước, đả kích qn thù, mà trong đó cịn ẩn chứa những vẻ đẹp tâm hồn đáng quý của
vị lãnh tụ vĩ đại. Chiều tối (Mộ) là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong sự
nghiệp văn chương của Hồ Chí Minh, khơng chỉ bộc lộ những vất vả khó khăn mà
Người đã phải trải qua trong q trình làm cách mạng mà quan trọng hơn hết qua đó
chúng ta thấy những vẻ đẹp tâm hồn đáng quý của người thi sĩ, chiến sĩ Hồ Chí Minh.
Sau nhiều năm bơn ba ở nước ngồi, vừa về nước chưa được bao lâu, Hồ Chí Minh lại
tiếp tục sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ quốc tế cho cách mạng Việt Nam.
Sau nửa tháng đi bộ, vượt rừng đầy vất vả, khi vừa đặt chân sang biên giới bên kia thì
Người đã bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam, Bác rơi vào cảnh tù đày suốt 13
tháng. Cuộc sống nơi ngục tù cùng với những chuyến chuyển lao đầy vất vả đã được
Người ghi lại bằng 134 bài thơ trong tập Ngục trung nhật ký. Nhận xét về tập thơ này,
nhà thơ Tố Hữu đã viết những dòng rất cảm động rằng:
“Lại thương nỗi đọa đày thân Bác

Mười bốn trăng tê tái gơng cùm
Ơi chân yếu mắt mờ tóc bạc
Mà thơ bay…cánh hạc ung dung”
Chiều tối là bài thơ tiêu biểu nhất trong số 134 bài của tập Ngục trung nhật ký, được
ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt, ấy là vào một buổi chiều nhá nhem tối cuối thu
năm 1942, khi Bác đang bị áp giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo (Trung
Quốc). Trước cảnh gông xiềng quấn thân, chân đứng trên miền đất xa lạ, thế nhưng
bằng tấm lòng lạc quan, yêu thiên nhiên, con người Hồ Chủ tịch vẫn ngẫu hứng viết
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
nên những vần thơ thực ấm áp, xua tan đi cái tăm tối, hiu quạnh nơi núi rừng sơn
cước. Bút pháp chấm phá cổ điển cùng với ý thơ hiện đại đã mang đến cho Chiều tối
một diện mạo đặc sắc, thơ không chỉ là những cảm tình ngẫu hứng mà cịn ẩn chứa
trong đó một vẻ đẹp tâm hồn lớn, những hoài bão, những ước vọng về lý tưởng cách
mạng đang phát triển mạnh mẽ.
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên khơng”
Dịch thơ:
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chịm mây trôi nhẹ giữa tầng không”
Khung cảnh thiên nhiên chiều tối được Bác phác họa qua hai hình ảnh cánh chim và
chòm mây- những chất liệu quen thuộc thường thấy trong thơ cổ điển xưa, khi thi
nhân miêu tả buổi hoàng hơn. Đọc những vần thơ này, dễ có thể liên tưởng đến hình
ảnh nhân vật trữ tình đứng giữa trời đất, tầm mắt hướng vào khơng trung vơ tình bắt
gặp cánh chim in đen trên nền trời, cùng với những chịm mây trăng trắng có dáng ánh
hồng buổi chiều tà, đó là một khung cảnh nhiều xúc cảm thi vị, cảm giác tự do phiêu
lãng ngập tràn. Nhưng mấy ai biết được rằng đằng sau những vần thơ ấy là một người
tù với gông đeo nặng cổ, cùm quấn chặt chân. Có thể nói rằng, trong một hồn cảnh

hết sức khó khăn như vậy, nhưng Hồ Chí Minh vẫn có thể ung dung nhìn ngắm mây
trời, thì người thi nhân phải có một tinh thần lạc quan tuyệt đối đến nhường nào.
Hai câu thơ đầu của Chiều tối là điển hình cho bút pháp “thi trung hữu họa” trong văn
học cổ điển, chỉ hai câu thơ ngắn ngủi đã đủ để vẽ nên một bức tranh thiên nhiên đặc
sắc, nhiều ý vị. Trước hết là hình ảnh cánh chim trời, nếu trong thi ca xưa cánh chim
bay lạc giữa không trung thường đại diện cho sự cô đơn, lạc lõng, mất phương hướng.
Thì trong thơ Hồ Chí Minh, cánh chim mang màu sắc hiện đại hơn, khi nó có nơi chốn

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
để về sau một ngày dài vất vả kiếm ăn, đó là tổ ấm hạnh phúc. Khơng chỉ vậy ngồi sự
chuyển động của cánh chim, Người còn tinh tế cảm nhận được sự mỏi mệt ẩn chứa
trong từng nhịp vỗ cánh. Sở dĩ có được những cảm nhận như vậy là do xuất phát từ
tấm lòng đồng cảm của tác giả với cánh chim, như những người đồng cảnh ngộ. Bác
cũng vừa trải qua một ngày dài đi bộ đường trường đầy mỏi mệt, đôi chân Bác cũng
như đôi cánh chim đang rã rời, chỉ mong sớm được nghỉ ngơi. Chỉ khác là cánh chim
ấy đã có chốn về, cịn Bác thì chưa biết đến chốn nghỉ ngơi là khi nào, điều ấy cũng
dấy lên những xúc cảm buồn tủi trong lòng thi sĩ.
Tuy nhiên nhiều hơn hết người ta vẫn thấy được tấm lòng lạc quan, u đời, ln
hướng đến những điều tích cực, khi Bác đã tự tìm cho cánh chim nơi chốn để về,
Người vẫn nhìn nhận thấy những niềm hạnh phúc, ấm áp nhỏ nhoi trong cảnh sắc
thiên nhiên vốn hiu quạnh này. Một hình ảnh tiếp theo ấy là hình ảnh chịm mây trơi lơ
lửng trên nền trời xanh nhờ nhờ buổi hồng hơn, đây cũng là một trong những chất
liệu quen thuộc trong thi ca cổ điển. Hình ảnh chịm mây được rất nhiều thi nhân xưa
đưa vào thơ của mình để bộc lộ tinh thần tự do, tự tại, phiêu bồng, thoát ly khỏi thực
tại đồng thời một phần cũng bộc lộ sự cô đơn, lạc lõng của nhân vật trữ tình. Ý này
cũng phù hợp để nói về tâm trạng của Hồ Chí Minh trong cảnh ngục tù lắm gian truân,
tuy nhiên nếu chỉ dừng lại ở đó thì vẫn chưa đủ để diễn tả hết vẻ đẹp trong thơ của

Bác. Bởi, bên cạnh sự lẻ loi, cô độc của chịm mây, người ta cịn nhìn ra tâm hồn lạc
quan, thư thái, sự tích cực trong cách nhìn nhận sự vật. Hai từ “mạn mạn” diễn tả sự
chậm rãi trong cách di chuyển của chịm mây, chính là thể hiện sự ung dung, thong thả
của người chiến sĩ tình dù gơng xiềng quấn thân. Hai từ “thiên khơng” tức là bầu trời
quang đãng, sạch sẽ, trong trẻo như chính tấm lịng người chiến sĩ cách mạng, khơng
bị trói buộc giam cầm bởi hoàn cảnh. Tất cả những điều đó đều nhấn mạnh và làm nổi
bật tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường của Hồ Chí Minh trong chuỗi ngày bị giam
cầm, có thể nói rằng khơng gì có thể làm suy sụp đi ý chí ấy, mà chỉ làm cho lý tưởng
cách mạng trong lòng Người càng thêm sáng rõ.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Văn học là nhân học, từ hình ảnh cổ điển cánh chim, chịm mây vốn hướng tới cảnh
buồn bã, hiu quạnh nhưng trong thơ Bác, chúng lại trở nên đầy tính nhân văn. Cánh
chim thì hướng về hạnh phúc, tổ ấm, bộc lộ khát khao được trở về q hương đồn tụ
với Tổ quốc, cịn chịm mây là tinh thần lạc quan, quyết chiến thắng mọi sự cô đơn,
lạc lõng nơi đất khách quê người, dù rằng ẩn chứa trong đó là nỗi chạnh lịng khi đơn
độc nơi xứ người của thi nhân.
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Ma túc bao hồn lơ dĩ hồng”
Trong hai câu thơ tiếp theo Bác đã hướng ánh nhìn vào khung cảnh cuộc sống của
người dân vùng sơn cước. Hình ảnh cơ gái xay ngơ là một hình đẹp và ẩn chứa nhiều
ý vị, khi con người trong lao động trở thành trung tâm của bài thơ. Khác hẳn với hình
ảnh con người trong thơ ca truyền thống ln bị lu mờ, che lấp trước thực cảnh thiên
nhiên rộng lớn, ví như cảnh thơ của Bà Huyện Thanh Quan “Lom khom dưới núi tiều
vài chú”, hay của Huy Cận “Đâu tiếng làng xa vắng chợ chiều”. Thì ở trong thơ Hồ
Chí Minh, hình ảnh cơ gái xay ngơ lại thực rõ nét và ấn tượng, tuy giản dị, đời thường
nhưng lại bộc lộ sức sống mạnh mẽ, vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi trẻ trong cơng cuộc

lao động. Có thể nói rằng hình ảnh thiếu nữ xay ngơ chính là dấu ấn cho quan niệm
thẩm mỹ mới mẻ của Hồ Chí Minh, khẳng định vai trị, vị thế của con người trước
thiên nhiên, vũ trụ rộng lớn, con người làm chủ thiên nhiên và sống chan hòa với thiên
nhiên. Tất cả đã làm nên một diện mạo thơ đặc biệt với chất cổ điển đôi nét chấm phá
và chất hiện đại làm cốt lõi đầy ấn tượng.
Không chỉ thế trong hình cảnh cơ gái xay ngơ tối, người ta cịn nhìn nhận được những
khao khát, mong mỏi của tác giả khi Người luôn hướng về cuộc sống của nhân dân lao
động, về mái ấm yên bình, dẫu gian lao lao vất vả, nhưng ẩn chứa những vẻ đẹp tiềm
tàng, mạnh mẽ, đầy hi vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Ở câu thơ cuối “Ma túc bao hồn lơ dĩ hồng”, khi cơ gái vừa kết thúc cơng việc xay
ngơ thì lị than cũng đã rực hồng, đánh dấu sự chuyển đổi từ chiều tối sang tối hẳn. Từ
“hồng” đã trở thành nhãn tự cho cả bài thơ hai mươi tám chữ. Thông thường, khi trời
từ chiều tối sang tối hẳn có lẽ rằng bài thơ sẽ kết thúc bằng cảnh tượng màn đêm đen
kịt bao phủ khắp núi rừng, che phủ đi hình ảnh con người, để lại nỗi cô đơn, lạnh lẽo
và mênh mang vơ tận. Nhưng ở trong Chiều tối, bóng đêm lại được bắt đầu bằng hình
ảnh lị than đã rực hồng “lô dĩ hồng”, như một sự khởi đầu ấm áp, biểu hiện cho cuộc
sống ban ngày vừa kết thúc, nhưng cuộc sống sinh hoạt mới thực sự bắt đầu. Chính
thế người ta đã chẳng còn nhận thấy sự tối tăm, ảm đạm mà thay vào đó là cảm giác
ấm áp, một khung cảnh mới có thể tiếp diễn ngay sau khi cô gái xay xong ngô tối, ấy
là cảnh bữa cơm nóng ấm, vui vẻ bên gia đình.
Đặc biệt là từ “hồng” dường như làm rực sáng cả bài thơ, xua đi cái khơng khí tối tăm,
hiu quạnh miền rừng núi, khung cảnh thiên nhiên rộng lớn bỗng chốc thu bé lại bằng
hình ảnh một lị than, một mái ấm với những con người lao động nhỏ bé, nhưng đậm
nét. Thơ của Hồ Chí Minh ln tích cực và tươi sáng như thế, Người luôn hướng về
ánh sáng, sự sống. Nhìn xa hơn về cả cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, từ

“hồng” cuối bài là ẩn chứa những ý nghĩa xa xăm, hình ảnh cơ gái xay ngơ tối đầy khó
khăn, vất vả, cũng giống như cảnh Bác nặng nhọc gông xiềng quấn thân. Khi cô gái
xay xong ngơ thì lị than đã rực hồng, là ẩn dụ cho việc Bác sau khi vượt qua cảnh tù
đày, chính là ngày cách mạng rực sáng, tương lai cịn tươi sáng phía trước. Có thể nói
rằng “hồng” cịn chính là đại diện cho màu của lý tưởng cách mạng trong người chiến
sĩ, ấm nóng, tràn đầy nhiệt huyết, sẵn sàng vượt qua nghịch cảnh tối tăm để vụt sáng.
Ấy chính là chất thép ẩn hiện trong thơ Hồ Chí Minh, tinh tế và nhiều ý vị.
Chiều tối là một trong những tứ thơ hay nhất của Hồ Chí Minh khi có sự hịa quyện
đan xen giữa nét cổ điển và hiện đại, tư duy thơ sâu sắc và tinh tế khi lời thơ ngắn gọn
súc tích, nhưng ý thơ phong phú và nhiều trường phát triển. Ở Chiều tối, bên cạnh vẻ
đẹp của tinh thần lạc quan, yêu đời, sống hòa hợp với thiên nhiên, ta còn thấy được vẻ
đẹp tấm lòng của vị lãnh tụ vĩ đại khi luôn hướng về cuộc sống của nhân dân lao
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
động, trái tim ấm áp ln có chất thép ngầm mạnh mẽ, vững vàng và tuyệt đối kiên
trung với lý tưởng cách mạng sáng ngời. Trở thành động lực to lớn cho người chiến sĩ
bước tiếp con đường giải phóng dân tộc nhiều vẻ vang, nhưng cũng lắm gian lao sau
này.

Phân tích Chiều tối - Mẫu 4
Hồ Chí Minh là một cái tên mà tất cả con dân Việt Nam đều ghi tạc trong tim với một
lịng u q, kính trọng vơ bờ bến. Trong q trình tìm lại tự do cho dân tộc, Bác đã
phải chịu rất nhiều khổ cực, gian khó, đã rất nhiều lần bị bắt giam, chuyển từ nhà tù
này sang nhà tù khác, bị đánh đập, tra tấn dã man. Tuy nhiên, trong hồn cảnh khó
khăn ấy, ở Người vẫn ánh lên một tinh thần lạc quan, một niềm tin vào một ngày mai
tươi sáng. Bài thơ "Chiều tối" nằm trong tập thơ "Nhật kí trong tù" đã thể hiện được
phần nào tinh thần ấy của Người. Bài thơ chỉ đơn giản là tả lại cảnh nơi thôn dã vào
một buổi chiều tối, thế nhưng ẩn chứa trong đó là một ước mơ tự do cho bản thân, ước

mơ được quay trở lại quê hương để tiếp tục sứ mệnh của mình.
Bài thơ được sáng tác khi Bác bị giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. Bức
tranh chiều tối được nhìn qua cặp mắt của người tù tay đeo gông chân vướng xiềng:
"Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không."
Dịch thơ:
"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chịm mây trơi nhẹ giữa tầng khơng."
Buổi chiều thường là lúc đồn tụ, nhưng cũng là khi con người ta thấy vô cùng cô đơn
nếu không có một chốn để về. Cánh chim mỏi sau một ngày kiếm ăn cũng đã bay về
tổ của mình. Trên khơng trung chỉ cịn lững lờ một chịm mây. Giữa thiên nhiên bao la
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
hùng vĩ, con người và cảnh vật đều như dừng lại, chỉ có chịm mây ấy vẫn nhẹ nhàng
trôi, càng làm nổi bật lên sự yên ắng, êm ả của buổi chiều tối nơi rừng núi. Chịm mây
ấy cũng giống như Bác, đang trong tình cảnh tù tội, vẫn phải cơ độc bước đi. Chịm
mây cơ đơn, lặng lẽ, Bác cũng lặng lẽ, cô đơn. Tuy thế, phải là một người có lịng u
thiên nhiên, phải có một tâm thái ung dung, bình tĩnh, lạc quan, vượt lên mọi gông
cùm về thể xác để ngắm thiên nhiên, hịa mình với thiên nhiên như thế. Thân xác mỏi
rã rời vì phải đi cả ngày đường vất vả, nhưng Bác vẫn dõi mắt theo cánh chim về tổ,
tầng mây lững lờ trôi lúc chiều về.
Tuy chỉ hai câu thơ bảy chữ, nhưng cũng đã khiến cho người đọc tưởng tượng ra được
cảnh chiều muộn nơi rừng núi thật mênh mông, âm u, vắng vẻ, quạnh quẽ. Đồng thời,
cũng nói lên niềm mong ước quay trở về với quê hương, ước mong được tự do như
đám mây kia.
Trong khung cảnh thiên nhiên mênh mông, đượm nét buồn lúc chiều muộn nơi rừng
núi, bỗng xuất hiện con người:
"Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hồn, lơ dĩ hồng."
Dịch thơ:
"Cơ em xóm núi xay ngơ tối,
Xay hết, lị than đã rực hồng."
Giữa cảnh buồn của thiên nhiên như trong thơ cổ, cô sơn nữ hiện lên như một điểm
sáng, làm cho cả bức tranh trở nên sinh động, vui tươi hơn. Đó chính là nét cố điển mà
hiện đại trong thơ của Hồ Chí Minh. Bức tranh vừa có người, vừa có hoạt động khỏe
khoắn của con người trong đó. Đó chính là nét đẹp, nét đáng q của người dân lao
động. Cô gái đang miệt mài xay ngô bên lò than rực hồng để chuẩn bị bữa tối. Ở đây,
bản dịch thơ không đảm bảo được nghệ thuật của bản chữ Hán. Bác đã lặp lại hai chữ
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
"bao túc" ở cuối câu thứ ba và đầu câu thứ tư, như những vòng xoay nối tiếp nhau của
cơ gái, như sự tuần hồn của thời gian, trời đã tối, tối dần. Bức tranh vừa ấm áp bởi
cảnh tượng lao động khỏe khoắn của người thôn nữ lao động, vừa bởi cái ánh hồng
của bếp lị. Đó chỉ là một thứ hạnh phúc bình dị, vậy mà Bác vẫn gạt bỏ hết những đau
đớn, mệt mỏi về thân xác để cảm nhận được.
Nhà văn Nam Cao đã viết: "Khi người ta đau chân, người ta khơng cịn tâm trí đâu để
nghĩ đến người khác được", để nói rằng, con người ta thường có xu hướng lo cho
những đau khổ của bản thân. Thế nhưng, ở Bác Hồ – một người lúc nào cũng lo nỗi lo
của dân tộc, của đất nước – vậy mà cũng vẫn ln quan tâm đến những thứ nhỏ nhặt
nhất, bình dị nhất. Đó chính là nhân cách cao đẹp của vị lãnh tụ vĩ đại của chúng ta.
Bài thơ "Chiều tối" là một bài thơ tiêu biểu cho nét đẹp cổ điển và hiện đại trong thơ
Hồ Chí Minh. Bài thơ chỉ đơn giản là tả về phong cảnh thiên nhiên và con người nơi
xóm núi khi chiều muộn, đồng thời, cũng ẩn chứa trong đó nỗi niềm ước mong được
tự do, được sum họp của Người. Đồng thời, ở Bác, chúng ta vẫn luôn thấy ánh lên một
vẻ đẹp của tinh thần quên mình, của một trái tim giàu lịng u thương ln biết quan
tâm đến những điều bình dị nhất.

Phân tích Chiều tối - Mẫu 5
"Nhật ký trong tù" của Hồ Chí Minh được viết từ 2/8/1942 đến 10/9/1943 khi Người
bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ, đày đọa khắp các nhà lao
tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. Trong số 133 bài thơ "Nhật ký trong tù" có một số bài
ghi lại những thời khắc đáng nhớ trong ngày: Buổi sớm, Buổi trưa, Quá trưa, Chiều
hơm, Chiều tối, Hồng hơn, Nửa đêm... Mỗi bài là một nỗi niềm trong những tháng
ngày "ác mộng".
"Chiều tối" (Mộ) là bài thất ngôn tứ tuyệt số 31 trong "Nhật ký trong tù". Bài thơ số
32 là bài "Đêm ngủ ở Long Tuyền". Vậy, bài "Chiều tối" ghi lại cảnh xóm núi lúc
ngày tàn trên con đường từ Thiên Bảo đến Long Tuyền vào tháng 10/1942.
Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
Đây là nguyên tác bài thơ:
"Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không,
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hồn lơ dĩ hồng''.
Một cái nhìn man mác, một thống ước mơ thầm kín về một mái ấm, một chỗ dừng
chân...của nhà thơ trên con đường lưu đày khổ ải muôn dặm, được hé lộ qua bài thơ,
đọc qua tưởng như chỉ tả cảnh chiều tối nơi xóm núi xa lạ.
Hai câu đầu tả bầu trời lúc ngày tàn. Hai nét vẽ "động" cánh chim mỏi mệt (quyện
điểu) bay về rừng xa, tìm cây trú ẩn, một áng mây cơ đơn, lẻ loi (cô vân) đang lững lờ
trôi (mạn mạn). Câu trúc hai câu thơ đăng đối, âm điệu thơ nhẹ, thoáng buồn. Người
chiến sĩ bị lưu đày ngước mắt nhìn bầu trời, dõi theo cánh chim bay và áng mây trơi
nhẹ mà lịng man mác. Rất tinh tế, nét vẽ ngoại cảnh đã thoáng hiện tâm cảnh. Câu thơ
dịch của Nam Trân tuy chưa thể hiện được chữ "cô" trong "cơ vân" nhưng khá hay:
"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chịm mây trơi nhẹ giữa từng khơng".
Hai câu thơ 1, 2 mang vẻ đẹp cổ điển: tả ít mà gợi nhiều chỉ 2 nét phác họa (chim bay,
mây trôi) mà gợi lên cái hồn cảnh vật, ngày tàn, màn đêm buông xuống dần, tạo vật
như đang chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi, mệt mỏi. Nghệ thuật lấy điểm vẽ diện, lấy
động tả tĩnh được vận dụng sáng tạo. Nhìn chim bay, mây trôi mà cảm thấy bầu trời
bao la hơn, cảnh chiều tối êm ả, tĩnh lặng hơn. Cảnh chiều tối ở xóm núi này cịn
mang tính ước lệ, nó mở rộng liên tưởng và cảm xúc thẩm mỹ trong tâm hồn mỗi
chúng ta,... nhớ về một cánh chim bay trong "Truyện Kiều": "Chim hơm thoi thót về

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
rừng"; nhớ đến một cánh chim bay mỏi và hình ảnh người lữ thứ trong chiều sương
lạnh nhớ nhà:
"Ngàn mai gió cuốn, chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa, khách bước dồn
(Chiều hôm nhớ nhà)
Trở lại bài "Chiều tối", áng mây cô đơn lẻ loi đang lơ lửng, trơi nhẹ trên bầu trời là
hình ảnh ẩn dụ về người lưu đày trên con đường khổ ải xa lắc! Ngôn ngữ thơ hàm súc,
biểu cảm, vừa tả cảnh vừa tả tình, thống nhẹ mà đầy ấn tượng, dư ba.
Tiếp theo câu cuối 3 - 4 từ cảnh bầu trời tác giả nói về cuộc sống con người nơi núi.
Thiếu nữ và lò than hồng là trung tâm của bức tranh này:
"Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hồn lơ dĩ hồng".
Một nét vẽ trẻ trung, bình dị, đáng u: Thiếu nữ xóm núi đang xay ngơ. Ba chữ "ma
bao túc" ở cuối câu ba được lấy lại "bao túc ma hoàn..." ở đầu câu 4, động tác nhịp
nhàng xay ngô, vừa diễn tả sự chuyển động vịng trịn của cái cối đá xay ngơ thủ cơng.
Đức tính cần mẫn của thiếu nữ xóm núi được cảm nhận và trân trọng. Nghệ thuật điệp
ngữ liên hoàn đã làm cho thơ liền mạch và có về nhạc điệu. Câu thơ địch: "Cơ em

xóm núi xay ngơ tối", với 2 chữ cô em đã làm lạc phong cách thơ Hồ Chí Minh; chữ
"tối" thêm vào đã làm cho ý thơ lộ, cịn đâu nữa ý tại ngơn ngoại trong bài thơ chữ
Hán này?
Sự vật như nối liếp theo dòng chảy thời gian mà xuất hiện: Khi ngô xay xong than đã
rực hồng, sáng bừng lên, vô cùng ấm áp. Khi màn đêm đã bao mịt mùng, lò than đỏ
rực lên, cảnh vật ấy thu hút tâm trí người tù đang bị giải đi. Buồn biết bao cảnh bếp
lạnh tro tàn! ấm áp biết bao một ngọn đèn, một bếp hồng trong đêm lạnh. Hình ảnh

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
thiếu nữ xóm núi xay ngơ và lò than rực hồng tượng trưng cho một mái ấm đồn tụ
gia đình, nó đã làm vơi đi bao nỗi cô đơn tĩnh mịch. Hướng về một cảnh sinh hoạt dân
dã bình dị: thiếu nữ xay ngơ, dõi nhìn bếp lửa, lò than rực hồng, khi chân tay mang
nặng xiềng xích, bị giải đi trong chiều tối, Bác đã tìm thấy nơi nương tựa tâm hồn
mình. Hình như nỗi cô đơn, lẻ loi, lạnh lẽo bị xua tan. Một thống ước mơ thầm kín về
một mái ấm gia đình đã đến với nhà thơ trên con đường đi đày xa xứ trong màn đêm
buông xuống. Cảm hứng thơ dào dạt chất nhân bản. Cái bình dị mà đầy chất thơ. Chất
thơ ấy là hồn người và tình người. Hai nét vẽ về thiếu nữ xay ngơ và lị than rực hồng
là hai nét vẽ bình dị, ấm áp, khoẻ và trẻ trung, làm thơ Bác có sự hồ hợp giữa màu
sắc cổ điển và chất hiện đại vẻ trung bình dị.
Nhiều bài thơ khác cho thấy trên con đường khổ ải, lưu đày người chiến sĩ cách mạng
trong "Nhật ký trong tù" hầu như ít cảm thấy cơ đơn, tâm hồn ln ln gắn bó với
nhịp sống, làm chủ hoàn cảnh và lạc quan yêu đời. Trong cảnh hoàng hơn gió rét căm,
vượt lên gian khổ. Người xúc động hướng tới một tiếng chuông chùa, một tiếng sáo
mục đồng mà mạnh bước:
"Gió sắc tựa gươm mài đá núi,
Rét như dùi nhọn chích cành cây
Chùa xa chng giục người nhanh bước,

Trẻ dẫn trâu về tiếng sáo bay".
(Nam Trân dịch)
Có lúc trong cảnh bị cùm trói "Thừa cơ rét rệp xơng vào đánh" mà Người vẫn "thốt
ngục" tìm được một chút niềm vui nâng đỡ tâm hồn mình: "Oanh sớm, mừng nghe hót
xóm gần" (Đêm ngủ ở Long Tuyền). Điều đó cho thấy, sự sống và tự do là khát vọng
của Người. Thiên nhiên và con người hiện diện trong thơ Bác bằng những nét vẽ đẹp,
bình dị, đáng u, đó là sự sống mà Bác gắn bó, mến yêu suốt đời.

Tổng hợp: Download.vn


Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh
"Chiều tối" - một bài thơ đáng yêu: màu sắc cổ điển hàm súc kết hợp với tính chất trẻ
trung, hiện đại, bình dị. Tứ thơ vận động từ cảnh đến tình, từ trong bóng tối đến sự
sống, đến ánh sáng và tương lai. Nét vẽ tinh tế, thể hiện một hồn thơ "bát ngát tình".
Bài thơ thấm đượm một tình u mênh mơng đối với tạo vật và con người. Trong đoạ
đầy gian khổ, tâm hồn Bác vẫn dào dạt sự sống.
Xem thêm: Tổng hợp những kết bài về bài thơ Chiều tối

Phân tích Chiều tối - Mẫu 6
Hồ Chí Minh được nhân loại biết đến không chỉ là một vị lãnh tụ kiệt xuất của dân tộc
Việt Nam mà còn được biết đến như một nhà văn, nhà thơ lớn của thế kỷ XX. Ngồi
văn chính luận, người cịn để lại cho đời một sự nghiệp thơ ca đáng trân trọng. Trong
đó nổi bật nhất là tập thơ Nhật ký trong tù. Tập thơ này như một cuốn nhật ký bằng
thơ ghi lại những chặng đường giải lao đầy gian nan vất vả của người tù. Nhưng bằng
bản lĩnh thép, tinh thần thép Người đã vượt qua hoàn cảnh tù đày để hướng về ánh
sáng. Bài thơ Chiều tối là một trong những sáng tác tiêu biểu nhất của tập Nhật ký
trong tù:
"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chịm mây trơi nhẹ giữa từng khơng

Cơ em xóm núi xay ngơ tối
Xay hết lị than đã rực hồng"
Tháng 8/1942, Bác Hồ sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ của bạn bè quốc tế về
cuộc cách mạng ở Việt Nam. Sau mười lăm ngày đi bộ khi vừa tới thị trấn Túc Vinh,
tỉnh Quảng Tây, Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ và bị "mười
bốn trăng tê tái gông cùm" trong gần ba mươi nhà lao của tỉnh Quảng Tây. Trong thời
gian này Người đã sáng tác tập thơ Nhật ký trong tù gồm 134 bài thơ bằng chữ Hán.

Tổng hợp: Download.vn