ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH

1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quá trình đổi mới nền kinh tế - xã hội ở nước ta, cơ chế kinh tế thị
trường đã từng bước được hình thành, các thành phần kinh tế phát triển mạnh mẽ và
một xu hướng tất yếu về nguồn lực đầu vào cho sản xuất và sản phẩm đầu ra đều
phải trở thành hàng hố, trong đó đất đai cũng không phải là ngoại lệ. Đất đai là
thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố khu dân
cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phịng. Vì vậy để sử
dụng hợp lý, có hiệu quả tài nguyên đất đai là mối quan tâm hàng đầu của mỗi quốc
gia trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.
Trong những năm gần đây Nhà nước đã từng bước hoàn thiện pháp luật về
đất đai và ban hành các văn bản pháp lý hướng dẫn thực hiện về công tác bồi
thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc
trong q trình triển khai thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án vì lợi ích quốc gia cơng cộng, kinh tế
và an ninh quốc phòng.
Tuy nhiên việc thực hiện cơ chế Nhà nước thu hồi đất của người đang sử
dụng đất để giao đất cho các nhà đầu tư vẫn đang gây nhiều bức xúc trong thực tế
triển khai, nhất là những bức xúc của người bị thu hồi đất về phương thức thực hiện
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
Luật Đất đai 1988, Luật Đất đai 1993 đều quy định chỉ có một hình thức Nhà
nước thu hồi đất để giao đất, cho thuê đất đối với các dự án đầu tư và nhà đầu tư
phải thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người có đất bị thu hồi.
Luật Đất đai 2013 đã hạn chế lại chỉ một số trường hợp được thực hiện cơ
chế Nhà nước thu hồi đất để giao đất, cho thuê đất đối với các dự án đầu tư và việc
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư do Nhà nước thực hiện (biện pháp hành chính để có
đất thực hiện dự án). Các trường hợp khác, để tiếp cận quỹ đất, nhà đầu tư phải
thương thảo trực tiếp với người đang sử dụng đất thơng qua hình thức nhận chuyển
nhượng, thuê hoặc nhận góp vốn (biện pháp dân sự để có đất thực hiện dự án).

2

Trong thực tế triển khai, cả hai biện pháp nêu trên đều có những bất cập gây
khó khăn cả cho cơ quan nhà nước, nhà đầu tư và người đang sử dụng đất. Trong
biện pháp hành chính, cơ quan nhà nước phải chi phí lớn về kinh phí, nhân lực để
tham gia, nhà đầu tư chịu áp lực của cơ quan hành chính và cũng chịu áp lực của
người bị thu hồi đất, người đang sử dụng đất luôn không thỏa mãn với mức bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư do Nhà nước giải quyết. Trong biện pháp dân sự, nhà đầu
tư khó tìm được sự đồng thuận của tất cả mọi người đang sử dụng đất trong thương
thảo, một số người đang sử dụng đất không muốn hợp tác với nhà đầu tư, nâng giá
đất lên quá cao.
Thành phố Hịa Bình là thành phố loại ba là trung tâm chính trị, kinh tế văn
hóa xã hội của Tỉnh Hịa Bình với tổng diện tích tự nhiên là 14.442,98 ha, đang
từng bước mở rộng và phát triển trên con đường cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa; Nhu
cầu đất cho phát triển Hịa Bình khơng ngừng tăng lên và tình hình thực hiên đền
bù, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hòa Bình
cũng khơng nằm ngồi những khó khăn, thách thức chung của cả nước trong vấn đề
bức xúc này. Thành phố Hịa Bình từ khi thành lập (27/10/2006) cho đến nay, được
sự quan tâm của Tỉnh, cơ sở hạ tầng của thành phố được đã được đầu tư đáng kể,
cùng với việc triển khai thực hiện các dự án hạ tầng, các dự án nhằm mục tiêu phát
triển kinh tế, xã hội có sử dụng đất dẫn đến sự biến động đất đai trên địa bàn thành
phố. Chính vì thế thành phố Hịa Bình ln đứng đầu Tỉnh về cơng tác GPMB.
Cũng như các địa phương khác trong cả nước, công tác bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư, giải phóng mặt bằng để thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn thành phố
cũng gặp một số các khó khăn vướng mắc về chính sách, thủ tục thu hồi đất, bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư cần phải tiếp tục dần hồn thiện. Vì vậy, việc nghiên
cứu đề tài: “ Tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của Chính quyền thành phố Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình” là cần

thiết.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Liên quan đến vấn đề nghiên cứu đã có nhiều cơng trình nghiên cứu tiếp cận


3

dưới những góc độ khác nhau, ví dụ:
* Nhóm cơng trình nghiên cứu các vấn đề lý luận về bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất.
Các bài viết trao đổi về “Khái niệm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất”, cụ
thể có một số bài viết sau:
- Bài viết: “Vấn đề lý luận xung quanh khái niệm bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất” của TS Nguyễn Quang Tuyến - Tạp chí Luật học, số 1/2009;
- Bài viết “Một số ý kiến hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất” của Ths. Lê Ngọc Thạnh - Tạp chí Tài ngun và Mơi trường, số
6/2009. Các bài viết này đã đưa ra những cơ sở lý luận cho việc xây dựng khái niệm
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Đồng thời, các tác giả cũng cho rằng, trong
quan hệ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, cần phải giải quyết thấu đáo mối quan
hệ giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người có đất bị thu hồi.
* Nhóm cơng trình nghiên cứu nội dung pháp luật về bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất
- Tài liệu tại hội thảo về “ Những vấn đề cơ bản về phát triển kinh tế nông
nghiệp, nông thôn Việt Nam đến năm 2020” của PGS.TS Chu Tiến Quang, Trong
đó đã đề cập nội dung khái qt về tình hình thu hồi đất để xây dựng các dự án
trong những năm qua và những vướng mắc, bất cập trong quá trình thực hiện ở Việt
Nam hiện nay;
- Báo cáo đề tài cấp bộ về “Vấn đề bồi thường trong thu hồi đất nơng nghiệp
ở Việt Nam. Thực trạng chính sách và giải pháp thực hiện” do TS. Nguyễn Mạnh
Hải- Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương làm chủ nhiệm đề tài: Báo cáo

đề cập đến cơ sở lý luận về chính sách bồi thường khi thu hồi đất nơng nghiệp, thực
trạng chính sách và áp dụng chính sách bồi thường thu hồi đất nơng nghiệp ở nước
ta. Trên sở đó đưa ra các kiến nghị về giải pháp hồn thiện chính sách bồi thường
thu hồi đất nông nghiệp ở nước ta.
- Bài viết “Một số vấn đề trong chính sách thu hồi đất nơng nghiệp của
PGS.TS Chu Tiến Quang và Ths. Hà Huy Ngọc trên tạp chí Kinh tế và Dự báo (số
504 ngày 8/2011) đã đề cập những bất cập trong quy trình thu hồi và bồi thường cho
nông dân, chỉ ra những hệ lụy và một số kiến nghị khắc phục;


4

- Bài viết “Giải quyết việc làm, ổn định thu nhập cho người dân khi thu hồi
đất nông nghiệp” của tác giả Đàm Khắc Cử trên Tạp chí Cộng sản (số 68 tháng
8/2012) đề cập đến tình hình thu hồi đất và những vướng mắc, ảnh hưởng đến đời
sống nông dân. Đề ra những giải pháp giải quyết việc làm, ổn định thu nhập cho
người dân bị thu hồi đất nông nghiệp.
- Bài viết “Đổi mới cách giải quyết khiếu kiện của người thuộc diện thu hồi
đất” của GS.TSKH Đặng Hùng Võ trên Tạp chí Cộng sản số 52 tháng 4/2011 đã
thống kê số đơn thư khiếu kiện về đất đai và chỉ ra rằng, có tới 70% số trường hợp
đơn thư đã khiếu kiện về chính sách bồi thường, hỗ trợ trong thu hồi đất. Tác giả đã
nêu lên những bất cập làm phát sinh khiếu kiện của người thuộc bị thu hồi đất và
những giải pháp khắc phục.
* Nhóm cơng trình nghiên cứu thực thi chính sách pháp luật về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Tác giả Lê Thanh Trà (2016), Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người
dân bị thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Luận văn đã phân tích, đánh giá
thực trạng về cơng tác thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho
người dân bị thu hồi đất; Đề xuất được một số giải pháp, phương hướng nâng cao
hiệu quả của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người dân bị thu hồi đất

trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.
Tác giả Nguyễn Quốc Cường (2018), Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ
trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.
Luận văn đã nghiên cứu lý luận và đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường,
hỗ trợ tái định cư trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành Phố Hà Nội. Từ đó, đề xuất
các giải pháp, kiến nghị phù hợp với tình hình thực tiễn của huyện Hồi Đức nhằm
nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối
với người dân trên toàn huyện Hoài Đức bị Nhà nước thu hồi đất
- Bài viết " đánh giá thực tiễn triển khai công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư theo quy định của pháp luật của GS.TSKH Đặng Hùng Võ,
PGS.TS Nguyễn Thanh Trà, NCS Đào Chung Chính trên tạp trí khoa học và phát


5

triển 2013, tập 11, số 3 đã đánh giá việc thực hiện các quy định về chuyển đổi đất
đai, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Những thông tin này sẽ có giá trị hữu ích để Việt Nam tham khảo trong q
trình xây dựng và hồn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Tuy
nhiên, theo tác giả tìm hiểu thì chưa có nghiên cứu nào về tổ chức thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền tỉnh
Hịa Bình. Chính vì vậy, tác giả thực hiện nghiên cứu về tổ chức thực thi chính sách
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của Chính quyền thành
phố Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình được cho là thực sự cần thiết và có ý nghĩa quan trọng
cả về lý luận và thực tiễn.
3. Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định được khung nghiên cứu về tổ chức thực thi chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực
thuộc tỉnh.
- Phân tích được thực trạng tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hịa Bình. Từ đó đánh
giá được điểm mạnh, điểm yếu trong tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hịa Bình và
ngun nhân của các điểm yếu đó.
- Đề xuất được một số giải pháp hồn thiện tổ chức chính sách bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hịa Bình
đến năm 2025.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hịa Bình.


6

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu tập trung tổ chức thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành
phố Hịa Bình theo 3 giai đoạn là: chuẩn bị triển khai chính sách, chỉ đạo thực hiện
chính sách, kiểm sốt sự thực hiện chính sách.
- Phạm vi về khơng gian: Nghiên cứu trên địa bàn thành phố Hồ Bình
- Phạm vi về thời gian: Dữ liệu thứ cấp thu thập giai đoạn 2016 – 2018, dữ
liệu sơ cấp thu thập vào tháng 8 năm 2019 và các giải pháp đề xuất cho giai đoạn
đến năm 2025.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Khung nghiên cứu

thực
Nộithi
dung

chính
tổ sách
chức hỗ
thực
trợ,
thitáichính
địnhsách
cư Mục
khi
bồiNhà
thường,
nước
hỗ
thutrợ,
hồitái
đất
của cư
chính
khi quyền
Nhà
nước
thành
thuphố
trực
đấttáithuộc
của
chính
tỉnh
quyền
t

tiêu
tổ chức
thực
thiđịnh
chính
sách
bồi thường,
hỗhồi
trợ,
định
cư khi
Nhàthành
nướcphố
thu trực
hồi đấ
nh phố trực thuộc tỉnh
ên ngồi
– Chuẩn
chính
bị triển
quyền
khai
thành
chính
phố
sách
trực thuộc
- Thutỉnh
hồi tạo quỹ đất sạch đúng tiến độ
– Chỉ đạo thực hiện chính sách

- Đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các bên có liên quan khi nhà nước thu hồi đất
– Kiểm sốt sự thực hiện chính sách

Hình 1.1: Khung nghiên cứu

Nguồn: Tác giả tổng hợp
5.2. Quy trình nghiên cứu
Bước 1: Nghiên cứu tổng quan các cơng trình nghiên cứu, tài liệu có liên
quan để xây dựng khung lý thuyết về tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ,


7

tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh.
Phương pháp được sử dụng ở bước này là phương pháp tổng hợp hóa.
Bước 2: Thu thập dữ liệu thứ cấp về chính sách và các hoạt động tổ chức
thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Hồ Bình.
Thu thập số liệu sơ cấp thơng qua điều tra cán bộ chịu trách nhiệm và thi hành
chính sách.
Bước 3: Trên cơ sở thu thập các dữ liệu thứ cấp và sơ cấp ta tiến hành phân
tích thực trạng tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hồ Bình
Bước 4: Đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu về tổ chức thực thi chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố
Hồ Bình và chỉ rõ nguyên nhân của các điểm yếu.
Bước 5: Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện tổ chức thực thi chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hồ
Bình cho giai đoạn đến năm 2020
5.3. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện khung nghiên cứu số 1, 2 trên đề tài đã thực hiện các phương

pháp sau:
5.3.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
Các dữ liệu và thông tin thứ cấp phục vụ cho nghiên cứu đề tài này gồm:
- Các báo cáo về tình hình kinh tế xã hội của thành phố Hịa Bình qua 3 năm
(từ 2016 – 2018);
- Các báo cáo, tài liệu của UBND tỉnh, Sở, Ban ngành có liên quan đến việc
thực hiện các chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn tỉnh Hịa
Bình nói chung và thành phố Hịa Bình nói riêng và các trang wedside.
- Các Luật, Quyết định, Nghị định, Thông tư và các văn bản có liên quan đến
các dự án thực hiện trên địa bàn thành phố Hịa Bình trong những năm qua.
- Các thơng tin trên báo chí, các phương tiện truyền thông khác;
- Các thông tin, số liệu của các nghiên cứu trước đây trên địa bàn và thành


8

phố Hịa Bình và các vùng lân cận;
- Sách, báo, tập chí, luận văn có nghiên cứu về chính sách bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
5.3.2. Thu thập dữ liệu, thông tin sơ cấp
Các dữ liệu và thông tin sơ cấp phục vụ cho nghiên cứu này gồm:
- Cách tổ chức thực thi các chính sách của một số các dự án; các thủ tục hành
chính trong cơng tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, ý kiến của người dân, cán bộ
về cơng tác tổ chức, thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, các khó
khăn kiến nghị của các bên.
- Các dữ liệu này được thu thập từ các mẫu chọn khảo sát đại diện đã chọn ở
trên theo phương pháp sau phỏng vấn trực tiếp.
Phỏng vấn trực tiếp: Đề tài thu thập thông tin sơ cấp từ q trình phỏng vấn
các cán bộ thuộc các phịng ban của thành phố Hịa Bình có liên quan đến cơng tác
tổ chức, thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đại diện các chủ dự án

đang triển khai thực hiện các dự án xây dựng trên địa bàn thành phố Hịa Bình; và
các hộ dân chịu tác động trực tiếp hoặc gián tiếp từ quá trình bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư
5.5.3. Phương pháp xử lý số liệu
- Trên cơ sở số liệu thu thập cũng như các chính sách liên quan tiến hành
tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu. Tổng hợp các yếu tố tác động đến việc thực thi
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của các dự án.
- Các tài liệu sau khi thu thập được tiến hành chọn lọc, chuẩn hóa để tính
tốn các chỉ tiêu phù hợp cho việc phân tích nghiên cứu đề tài.
- Cùng với đó chúng tôi sử dụng các phần mềm Excel để xử lý số liệu trên cơ
sở sử dụng các số bình quân, dãy số biến động thời gian, phân tổ thống kê,… để xử
lý các số liệu cần thiết đưa vào luận văn.
Phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan để tạo cơ
sở khoa học, tính khách quan cho các nội dung nghiên cứu.
5.5.4 Phương pháp phân tích số liệu


9

5.5.4.1. Phương pháp suy luận, tổng hợp.
Để thực hiện khung nghiên cứu thứu 3, tác giả sử dụng phương pháp
- Phương pháp phân tích logic các kết quả nghiên cứu lý luận, thực tiễn.
Luận văn sử dụng phương pháp phân tích logic các vấn đề có mối quan hệ để xây
dựng các nội dung chính, mục tiêu và nội dung chi tiết của báo cáo luận văn;
- Phương pháp tổng hợp để kết nối các nội dung. Luận văn sử dụng phương
pháp biện luận khoa học để kết nối các nội dung đã phân tích về lý luận, thực tiễn.
Xâu chuỗi các vấn đề có tính hệ thống để hình thành báo cáo tổng hợp luận văn đảm
bảo tính kết nối và tính chặt chẽ về lý luận, thực tiễn và đề xuất giải pháp thực thiện
chính bồi thường, hỗ trợ người dân bị thu hồi đất.
5.5.4.2. Phương pháp thống kê mô tả

Dựa vào các chỉ tiêu thống kê như số liệu tuyệt đối, số tương đối và số bình
quân được tính tốn nhằm phân tích mức độ thực hiện các chế độ chính sách qui
định và địa bàn bị thu hồi đất, các thông tin từ các nguồn khác nhau để đưa ra
những nhận xét khách quan và chính xác về thực trạng sử dụng đất được bồi thường
giải phóng mặt bằng để tiến hành thống kê.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được
chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về tổ chức thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành
phố trực thuộc tỉnh,
Chương 2: Phân tích thực trạng tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Hồ Bình, tỉnh
Hồ Bình.
Chương 3: Phương hướng, giải pháp hồn thiện tổ chức thực thi chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố
Hồ Bình, tỉnh Hồ Bình.


10

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC
TIỄN VỀ TỔ CHỨC THỰC THI CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU
HỒI ĐẤT CỦA CHÍNH QUYỀN THÀNH PHỐ TRỰC
THUỘC TỈNH
1.1. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
1.1.1. Khái niệm chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thu hồi đất
Khái niệm bồi thường

Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử
dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người sử dụng đất (theo khoản 12, Điều
3, Luật đất đai 2013).
Khái niệm hỗ trợ
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất bị thu
hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Khoản 14, Điều 3, Luật đất đai 2013)
Khái niệm tái định cư
Tái định cư là việc bố trí chỗ ở mới cho người có đất ở thu hồi mà phải di
chuyển chỗ ở (Luật đất đai 2013; Nghị định 47/2014/NĐ-CP).
Khái niệm thu hồi đất
Thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người
được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi
phạm pháp luật về đất đai (theo Khoản 11, Điều 3, Luật đất đai 2013)
Khái niệm chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất:
Theo Đoàn Thị Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2010) thì “Chính sách
công là tổng thể các mục tiêu, các giải pháp và công cụ của nhà nước sử dụng để tác
động lên các chủ thể kinh tế - xã hội. nằm giải quyết một hay một chuỗi vấn đề về
chính sách, thực hiện vì mục tiêu nhất định theo định hướng mục tiêu tổng thể của


11

đất nước”.
Từ khái niệm trên có thể định nghĩa: “Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất là tổng thể các mục tiêu nội dung, các giải pháp
và các nguồn lực mà nhà nước sử dụng để tác động lên các đối tượng bị nhà nước
thu hồi đất nhằm tạo quỹ đất sạch cho Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng để phục
vụ phát triển Kinh tế - xã hội đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các đối
tượng bị thu hời đất.”

1.1.2. Nội dung cốt yếu của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Mục tiêu của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi
đất là nhằm:
- Thu hồi đất và tạo quỹ đất sạch cho chính quyền địa phương
- Đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các bên có liên quan khi nhà nước thu hồi đất.
Các bộ phận cấu thành chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hời đất bao gờm
a. Chính sách bồi thường
- Bồi thường về đất: Là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với
diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất.
- Bồi thường về tài sản bao gồm: Khi Nhà nước thu hồi đất mà nhà ở, cơng trình
gắn liền với đất phải tháo dỡ tồn bộ hoặc một phần mà phần cịn lại khơng bảo đảm tiêu
chuẩn kỹ thuật theo quy định của pháp luật thì chủ sở hữu nhà ở, cơng trình đó được bồi
thường bằng giá trị xây dựng mới của nhà ở, cơng trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương
đương. Trường hợp phần cịn lại của nhà ở, cơng trình vẫn bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật
theo quy định của pháp luật thì bồi thường theo thiệt hại thực tế.
b. Chính sách hỗ trợ, tái định cư
- Hỗ trợ ổn định đời sống: Là việc hộ gia đình, cá nhân được Nhà nước giao
đất nơng nghiệp thì khi Nhà nước thu hồi đất nơng nghiệp thì được hỗ trợ ổn định
đời sống được tính bằng tiền theo quy định: Số tháng được hỗ trợ X số nhân khẩu X
30 Kg gạo có giá tại thời điểm.
- Hỗ trợ ổn định sản xuất: Hộ gia đình, cá nhân được bồi thường bằng đất


12

nơng nghiệp thì được hỗ trợ ổn định sản xuất, bao gồm: Hỗ trợ giống cây trồng,
giống vật nuôi cho sản xuất nông nghiệp, các dịch vụ khuyến nông, khuyến lâm,
dịch vụ bảo vệ thực vật, thú y, kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi và kỹ thuật nghiệp vụ
đối với sản xuất, kinh doanh dịch vụ công thương nghiệp; Đối với tổ chức kinh tế,

hộ gia đình, cá nhân sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi
thuộc đối tượng được hưởng theo quy định thì được hỗ trợ ổn định sản xuất bằng
tiền với mức cao nhất bằng 30% một năm thu nhập sau thuế, theo mức thu nhập
bình quân của 03 năm liền kề trước đó.
-

Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm: Hộ gia đình, cá nhân trực
tiếp sản xuất nơng nghiệp, khi Nhà nước thu hồi thì được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi
nghề và tìm kiếm việc làm bằng tiền không quá 05 lần giá đất nông nghiệp cùng
loại trong bảng giá đất của địa phương đối với tồn bộ diện tích đất nơng nghiệp thu
hồi; diện tích được hỗ trợ không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp tại địa
phương;
- Hỗ trợ tái định cư: Hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước
ngoài nhận đất ở, nhà ở tái định cư mà số tiền được bồi thường về đất nhỏ hơn giá
trị một suất tái định cư tối thiểu thì được hỗ trợ khoản chênh lệch giữa giá trị suất
tái định cư tối thiểu và số tiền được bồi thường về đất; Trường hợp hộ gia đình, cá
nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngồi tự lo chỗ ở thì ngồi việc được bồi
thường về đất còn được nhận khoản tiền hỗ trợ tái định cư.
- Hỗ trợ khác: Ngoài các khoản hỗ trợ được quy định tại Luật đất đai 2013 và
Nghị định 47/2014/NĐ-CP thì căn cứ vào điều kiện thực tế tại địa phương, Chủ tịch
UBND cấp tỉnh quyết định biện pháp hỗ trợ khác để bảo đảm có chỗ ở, ổn định đời
sống, sản xuất và công bằng đối với người có đất thu hồi.

1.2. Tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
1.2.1. Khái niệm tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Khái niệm tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà

13

nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Theo Đoàn Thị Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2010) thì “Tổ chức
thực thi chính sách cơng là tổng thể các mục tiêu, các giải pháp và công cụ của nhà
nước sử dụng để tác động lên các chủ thể kinh tế - xã hội. nằm giải quyết một hay
một chuỗi vấn đề về chính sách, thực hiện vì mục tiêu nhất định theo định hướng
mục tiêu tổng thể của đất nước”.
Như vậy có thể hiểu: Tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất là tổng thể các mục tiêu, nội dung, các giải pháp và
các nguồn lực mà nhà nước sử dụng để tác động lên các đối tượng khi nhà nước
thu hồi đất nhằm tạo quỹ đất sạch cho Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng để phục
vụ phát triển kinh tế - xã hội đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các chủ
thể có liên quan khi Nhà nước thu hời đất.

1.2.2. Mục tiêu tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Mục tiêu của tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh được thể hiện qua
các chỉ số sau:
Bảng 1.1: Mục tiêu tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh

Mục tiêu

Chỉ số đánh giá

Mục tiêu chung

Thu thồi đất tạo quỹ đất sạch đúng tiến độ; Đảm bảo

quyền lợi chính đáng cho các bên có liên quan khi nhà
nước thu hồi đất

Mục tiêu cụ thể

Về bồi thường

Về hỗ trợ

Số tổ chức, hộ gia đình, cá nhân được bồi thường khi nhà
nước thu hồi đất
Số tiền bồi thường đất khi nhà nước thu hồi đất
Số tiền bồi thường tài sản trên đất khi nhà nước thu hồi
đất
Diện tích đất được bồi thường
Số hộ gia đình, cá nhân được hỗ trợ khi nhà nước thu hồi
đất
Số lao động trong các hộ gia đình thuộc diện Nhà nước thu


14

Về tái định cư

hồi đất đang ở độ tuổi lao động được tạo việc làm
Số tiền hỗ trợ hộ gia đình và cá nhân di chuyển và ổn định
sản xuất.
Số tiền hỗ trợ cho các cá nhân, người lao động trong các
hộ gia đình thuộc diện Nhà nước thu hồi đất để chuyển đổi
nghề nghiệp và tạo việc làm

Số hộ gia đình được nhà nước hỗ trợ tái định cư
Số diện tích nhà đất được UBND tỉnh, thành phố hỗ trợ tái
định cư cho các cá nhân, hộ gia đình thuộc diện bị thu hồi
Số tiền trả cho cá nhân, hộ gia đình thuộc diện nhà nước
thu hồi đất khi đến chỗ ở mới
Nguồn: Tổng hợp của tác giả

1.2.3. Quá trình tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Q trình tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh là một quá trình liên tục
bao gồm các giai đoạn chính được mơ phỏng qua bảng 1.2.


15

Bảng 1.2: Các giai đoạn của quá trình tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
1. Xây dựng bộ máy tổ chức thực thi chính sách bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của
chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Giai đoạn 1: Chuẩn bị triển Lập kế hoạch triển khai chính sách bồi thường, hỗ trợ,
khai chính sách bồi thường, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền
hỗ trợ, tái định cư khi nhà thành phố trực thuộc tỉnh
nước thu hồi đất của chính3. Ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai chính sách
quyền thành phố trực thuộc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
tỉnh
của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
4. Tổ chức tập huấn triển khai chính sách bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính
quyền thành phố trực thuộc tỉnh
1. Truyền thơng và tư vấn về chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền
Giai đoạn 2: Chỉ đạo triển thành phố trực thuộc tỉnh
khai chính sách bồi thường,
2. Tổ chức thực thi các kế hoạch triển khai chính sách bồi
hỗ trợ, tái định cư khi nhà
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của
nước thu hồi đất của chính
chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
quyền thành phố trực thuộc
3. Vận hành các quỹ
tỉnh
4. Phối hợp giữa các bên liên quan
5. Đàm phán và giải quyết xung đột
Giai đoạn 3: Kiểm soát sự
1. Xây dựng hệ thống thông tin phản hồi về thực hiện
thực hiện chính sách bồi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thường, hỗ trợ, tái định cư thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
khi nhà nước thu hồi đất của
2. Giám sát, đánh giá sự thực hiện chính sách
chính quyền thành phố trực
3. Tổng kết, đưa ra các giải pháp hoàn thiện, đổi mới chính
thuộc tỉnh
sách
Ng̀n: Tổng hợp tác giả

1.2.3.1. Chuẩn bị triển khai chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh

a. Xây dựng bộ máy tổ chức thực thi chính sách
Bộ máy tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh gồm:
- Hội đồng nhân dân thành phố: Ban hành Nghị quyết thơng qua các dự án
GPMB để từ đó cụ thể hố chính sách phát triển kinh tế, xã hội địa phương, có trách
nhiệm tổ chức kiểm tra, giám sát UBND thành phố và các cơ quan có liên quan tổ


16

chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền thành phố,
trực tiếp tiếp xúc cử tri để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng cũng như phản ảnh, đề
xuất của cử tri trong vấn đề này.
- Uỷ ban nhân dân thành phố: Thực hiện chức năng chỉ đạo, quản lý nhà
nước đối với hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
trong phạm vi địa phương như: Xây dựng, sửa đổi và ban hành chủ trương, chính
sách, văn bản pháp luật và điều điện địa phương. Xây dựng, trình UBND Tỉnh các
quy hoạch sử dụng đất 5 năm, kế hoạch sử dụng đất hàng năm; trình HĐND tỉnh
thơng qua danh mục các cơng trình, dự án cần thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng
đất. Tổ chức kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong các hoạt động bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn địa phương. Giữ mối liên hệ với các tổ chức,
cá nhân để đẩy nhanh tiến độ GPMB, thu hút các nguồn vốn hỗ trợ cho hoạt động
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
- Các phịng, ban trực thuộc chính quyền thành phố có liên quan:
+ Phịng Tài ngun và Môi trường: Là cơ quan giúp việc cho UBND thành
phố thực hiện chức năng quản lý nhà nước về hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư trên địa bàn thành phố; là đơn vị chủ trì thẩm định phương án thu hồi đất;
phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; phương án giao đất tái định cư và trực
tiếp tham mưu cho UBND thành phố giao đất tái định cư.
+ Phịng Tài chính - Kế hoạch và Đầu tư: Tham mưu, tổng hợp nguồn vốn

ngân sách theo từng năm để đảm bảo kinh phí thực hiện kế hoạch bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư hàng năm và kế hoạch bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho từng dự
án. Phối hợp với phịng Tài ngun và Mơi trường thẩm định các chương trình, dự
án, giá đất cụ thể để trình UBND thành phố xem xét, quyết định. Chịu trách nhiệm
thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với chính sách bồi thường
về cây cối, hoa màu và các chính sách hỗ trợ.
+ Phịng Nội vụ: Xây dựng kế hoạch và phương án tuyển dụng, chính sách
đãi ngộ đối với cán bộ thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
+ Phịng quản lý đô thị: Nghiên cứu lựa chọn địa điểm, phối hợp với phịng
Tài ngun và Mơi trường tham mưu UBND thành phố bố trí quy hoạch, xây dựng
các cơng trình trên đất theo đúng chỉ tiêu kỹ thuật. Chịu trách nhiệm thẩm định đối


17

với nhà ở và các cơng trình vật kiến trúc khác.
+ Tổ chức làm nhiệm bồi thường, giải phóng mặt bằng: Tùy từng điều kiện
thực tế tại cấp huyện có thể thành lập Trung tâm phát triển quỹ đất - Là đơn vị sự
nghiệp có thu trực tiếp tổ chức triển khai thực hiện các hoạt động bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư hoặc thành lập Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với
từng cơng trình, dự án.
Ngoài ra, tùy từng điều kiện thực tế của địa phương thì huyện ủy có thể
thành lập Ban chỉ đạo Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Có chức năng chỉ đạo công
tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (viết tắt là BT, HT & TĐC) trên địa bàn huyện,
thành phố; đôn đốc các địa phương, nhà đầu tư, đơn vị có liên quan thực hiện tốt
công tác BT, HT & TĐC; tham gia đề xuất và chỉ đạo xây dựng cơ chế, chính sách,
giải quyết những vướng mắc về BT, HT & TĐC; định kỳ họp giao ban và khi cần
thiết sẽ tổ chức làm việc với UBND các cấp, các nhà đầu tư để nghe phản ánh tình
hình và giải quyết những yêu cầu, đề nghị của địa phương, nhà đầu tư.
b. Lập kế hoạch triển khai chính sách

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ tái định cư cấp huyện chủ trì, phối
hợp với chủ đầu tư và các đơn vị có liên quan lập kế hoạch tiến độ chi tiết bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư đối với từng cơng trình, dự án và kế hoạch năm đề nghị
Phòng Tài nguyên và Mơi trường thẩm định, trình UBND cấp huyện phê duyệt.
c. Ban hành các văn bản triển khai chính sách
Trên cơ sở thầm quyền, Chính quyền thành phố ban hành các văn bản trong thực
thi chính sách, tạo khn khổ pháp ly để các tổ chức, cá nhân tham gia quản lý, thực
hiện chính sách làm căn cứ triển khai thực hiện đồng thời hệ thống văn bản cũng là căn
cứ để cơ quan hành chính nhà nước tiến hành kiểm tra, giám sát đánh giá hiệu qủa triển
khai chính sách. Các văn bản tổ chức thực thi chính sách sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư bao gồm:
- Nghị quyết của HĐND thành phố nhằm khẳng định sự cần thiết phải tổ chức,
thực thi chính sách trên địa bàn tỉnh, cụ thể hố chính sách cho phù hợp với tình hình
kinh tế, xã hội của địa phương. Quy định các chỉ tiêu và giải quyết thực thi chính sách.
- Văn bản của UBND thành phố: Như Thông báo thu hồi đất, Quyết định phê
duyệt kế hoạch thu hồi đất, phê duyệt giá đất cụ thể, phê duyệt quy chế phối hợp, phân


18

công nhiệm vụ…và các văn bản Hướng dẫn các cơ quan chuyên môn, UBND cấp xã.
d. Tổ chức tập huấn triển khai chính sách
Tiến hành tập huấn bồi dưỡng nâng cao kỹ năng thực hiện sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư, nắm rõ các chính sách trong hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
cho các cán bộ, cơng chức trực tiếp thực thi chính sách, cán bộ quản lý thuộc các phòng
ban, các huyện.
Nội dung tập huấn bao gồm:
- Quán triệt các nội dung về chính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư như mục tiêu
chính sách, các giải pháp chính sách và nguồn lực thực hiện chính sách, quán triệt kế
hoạch bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hàng năm của chính quyền cấp tỉnh.

- Tập huấn về chính sách thủ tục thanh giải quyết tốn và công tác thanh tra
kiểm tra.
- Tập huấn về chế độ báo cáo, phân công nhiệm vụ trong thực thi chính sách.
Cơng tác tập huấn được tổ chức dưới nhiều hình thức như hội nghị, hội thảo,
tổ chức các lớp bồi dưỡng, các đoàn đi trao đổi, học tập kinh nghiệm các các tỉnh
thành khác.


19

1.2.3.2. Giai đoạn chỉ đạo tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
a. Truyền thông và tư vấn chính sách
Các cơ quan thực thi chính sách thơng qua cơ quan thơng tin đại chúng (báo chí,
đài phát thanh, đài truyền hình…), áp dụng cơng nghệ thơng tin và tư vấn chun mơn
nhằm tun truyền chính sách làm cho tổ chức, cá nhân hiểu biết về chính sách tự
nguyện chấp hành các yêu cầu khi tham gia vào quá trình thực thi chính sách đây là
nền tảng, là cơ sở bước đầu để thực hiện triển khai chính sách có hiệu quả, đạt được
mục tiêu kế hoạch đề ra. Những nhiệm vụ cụ thể chính quyền cấp tỉnh cần thực hiện:
-

Tuyên truyền về mục tiêu chính sách, quan điểm và nguyên tắc của chính sách, đối
tượng thụ hưởng chính sách, giải pháp và nguồn lực thực hiện chính sách bồi thường,

-

hỗ trợ, tái định cư
Truyền thông về các tiêu chí, điều kiện, các yêu cầu đạt được để đối tượng được hưởng

-

hỗ trợ từ chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
Truyền thơng về kinh phí hỗ trợ và quy trình cho các đối tượng thụ hưởng cần thực

-

hiện để được hỗ trợ
Tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng cho các cán bộ quản lý và đội ngũ làm công tác
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm trang bị kiến thức cho họ hiểu rõ hơn các quy
định về pháp luật, về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm giảm thiểu các
khiếu nại, khiếu kiện của nhân dân trong quá trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư.
b. Triển khai các kế hoạch
Trên cơ sở kế hoạch bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã được UBND thành phố
phê duyệt, Trung tâm phát triển quỹ đất phối hợp với các đơn vị liên quan và UBND
các phường xã tổ chức: Hội nghị Thông báo thu hồi đến đối tượng bị thu hồi; tổ chức
kiểm kê đất, tài sản trên đất; lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự kiến; tổ
chức niêm yết và Hội nghị tiếp thu ý kiến của nhân dân; hoàn thiện phương án đề nghị
các đơn vị thẩm định trình UBND thành phố phê duyệt; tổ chức chi trả tiền, nhận và
bàn giao mặt bằng; tham mưu giải quyết đơn thư, khiếu nại tố cáo theo quy định.
c. Vận hành các quỹ


20

Kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hình thành từ các nguồn sau: Ngân
sách cấp trên cấp, ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác.
Đối với các cơng trình dự án thực hiện cơng tác bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất thì bản chất các quỹ chi trả là thuộc nhân sách nhà nước.
d. Phối hợp giữa các cơ quan

Nhằm phát huy tối đa chủ thể quản lý hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư cần có một cơ chế phối hợp giữa các cơ quan có liên quan. Cơ chế phối hợp
trong tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền
thành phố trực thuộc Tỉnh như sau:
- Phối hợp giữa các phòng, ban của UBND thành phố trong lập kế hoạch và
tổ chức thực hiện kế hoạch: UBND thành phố có trách nhiệm ban hành văn bản
triển khai, đơn đốc, chỉ đạo thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của
chính quyền tỉnh theo từng đợt của dự án hoặc hàng năm; Phòng Tài nguyên và Môi
trường là cơ quan tham mưu phối hợp với các phịng, ban ngành, tổ chức chính trị xã hội có liên quan, UBND các xã, phường trong tổ chức thực thi chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền thành phố. Chủ trì phối hợp với các đơn
vị, địa phương căn cứ vào nội dung kế hoạch từng giai đoạn để xây dựng dự toán
thực hiện hàng năm cụ thể (chi tiết cụ thể cho từng nội dung, dự tốn nguồn và mức
kinh phí thực hiện) gửi phịng Tài chính tổng hợp trình UBND thành phố xem xét,
quyết định.
- Phối hợp trong tuyên truyền: UBND thành phố trực thuộc Tỉnh ban hành kế
hoạch tuyên truyền, phổ biến chính sách. Phịng Tài ngun và Mơi trường là đơn vị
thực hiện, phối hợp vơi các cơ quan liên quan như phịng Kế hoạch đầu tư, phịng
tài chính trong thẩm định kế hoạch dự toán; phối hợp với UBND các xã, phường tổ
chức tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn, giúp đỡ các hộ gia đình, cá nhân trên địa
bàn tham gia các nội dung chương trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của tỉnh. Đài
phát thanh và truyền hình tỉnh, Báo địa phương phối hợp đẩy mạnh thông tin tuyên
truyền về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
- Phối hợp trong kiểm sốt sự thực hiện: Phịng Tài nguyên và Môi trường


21

định kỳ hàng năm báo cáo với UBND thành phố về kết quả tổ chức thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố. Chỉ đạo, đôn đốc và
kiểm tra Trung tâm phát triển quỹ đất thực hiện chương trình bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư, đảm bảo các chương trình thực hiện đúng mục đích, yêu cầu, nội dung theo
đúng quy định hiện hành. Tiếp nhận các kiến nghị, phản ánh của các tổ chức, cá
nhân có liên quan khi gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện;
tổng hợp, trình chủ tịch UBND thành phố sửa đổi, bổ sung chính sách cho phù hợp
với tình hình thực tế của thành phố và theo hướng dẫn của UBND Tỉnh
Ngoài những cơ quan thuộc chính quyền cấp tỉnh theo từng giai đoạn cịn có
sự vào cuộc của các tổ chức chính trị - xã hội như Uỷ ban mặt trận dân tộc, phòng
thống kê..
e. Đàm phán giải quyết xung đột
Trong quá trình tổ chức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của UBND thành phố
có thể phát sinh một số xung đột giữa các phòng, ban với nhau, giữa các phòng với
đơn vị thực hiện (phịng Tài ngun và Mơi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất),
giữa các cơ quan thực thi với các tổ chức, cá nhân. Những xung đột này có thể do
hạn chế, hiểu sai của chính sách, do các kế hoạch triển khai chưa hợp lý, về các mức
trợ cấp, kinh phí hỗ trợ khác nhau hoặc do các chủ thể thực thi chính sách. Do vậy,
chính quyền các thành phố trực thuộc Tình cần phải tăng cường chỉ đạo và có
những giải pháp để giải quyết xung đột này nếu phát hiện những vấn đề chưa hợp lý
như giao nhiệm vụ phân công trách nhiệm cho các cơ quan có liên quan để thực
hiện chức năng đàm phán, giải quyết các xung đột đúng thẩm quyền hoặc đề xuất
điều chỉnh nếu phát hiện những quy định, những chỉ tiêu không hợp lý.

1.2.3.3. Giai đoạn kiểm soát sự thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phớ trực thuộc tỉnh
Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất đóng
vai trị quan trọng trong việc đẩy nhanh tiến độ tạo quỹ đất sạch của thành phố, vì
vậy chính quyền thành phố cần xây dựng và vận hành giám sát thường xuyên để
nắm bắt tình hình thực hiện các hoạt động bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Thông


22

qua giám sát để đảm bảo cho chính sách thực hiện có hiệu quả, đúng mục tiêu, tiến
độ và qua đó có chỉ đạo, điều chỉnh phù hợp. Các chủ thể tham gia vào quá trình
giám sát bao gồm: Hội đồng nhân dân thành phố, UBND thành phố, Thanh tra
thành phố.
a. Xây dựng thông tin phản hồi về việc thực hiện chính sách
Việc xây dựng thơng tin phản hồi và thu thập thơng tin về thực hiện chính
sách nhằm nắm bắt nhu cầu về kinh phí, các nguồn lực để tổ chức thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; thông tin về tiến độ thực hiện; các kết quả tổ
chức thực hiện chính sách…
Thơng tin phản hồi thực hiện chính sách có thể thu thập qua các kênh sau:
-

Báo cáo của cơ quan chuyên môn thực hiện chính sách.
Báo cáo, phản ánh của các tổ chức, doanh nghiệp tham gia thực hiện.
Hoạt động thanh tra, kiểm tra của HĐND, UBND thành phố và các cơ quan chuyên
môn thuộc UBND thành phố hoặc cơ quan chuyên môn cấp trên, các tổ chức chính

-

trị - xã hội.
Qua phản ánh của các cơ quan truyền thông
Chế độ báo cáo: báo cáo định kỳ hàng năm của UBND cấp huyện, các đơn vị liên
quan, các doanh nghiệp tham gia thực hiện báo cáo về cơ quan chun mơn thực
hiện chính sách để tổng hợp, báo cáo Huyện uỷ, HĐND, UBND thành phố
b. Giám sát và đánh giá sự thực hiện chính sách
Giám sát sự thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bao gồm:
- Giám sát tình hình phân bổ và sử dụng nguồn vốn thực hiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư
- Giám sát việc thực hiện các kế hoạch triển khai chính sách hỗ trợ bồi

thường, hỗ trợ và tái định cư
Hàng năm chính quyền thành phố trực thuộc Tỉnh tổ chức tổng kết, đánh giá,
rút kinh nghiệm kết quả tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư. Việc đánh giá tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của
chính quyền thành phố thường dựa vào việc đánh giá sự thực hiện mục tiêu của
chính sách. Các cơ quan tham gia đánh giá gồm HĐND, UBND cấp thành phố,


23

phịng Tài ngun và Mơi trường và các cơ quan liên quan…
c. Điều chỉnh và đổi mới chính sách bồi thường,hỗ trợ và tái định cư
Hàng năm hoặc kết thúc một giai đoạn chính sách các cơ quan thành phố
thực hiện về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phải có tổng kết đánh giá kết
quả thực hiện thực thi chính sách trong đó tập trung vào các mặt được, chưa được
của chính sách, nguyên nhân của những khuyết điểm đồng thời đưa ra các giải pháp
khắc phục những tồn tại, hạn chế và cuối cùng là kiến nghị, hồn thiện, bổ sung
chính sách để có chính sách mới hoàn thiện hơn trong tương lai.

1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức thực thi chính sách sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền
thành phố trực thuộc tỉnh
1.2.4.1. Các nhân tố thuộc về chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh
Thứ nhất là sự quyết tâm của các nhà lãnh đạo chính quyền thành phố trực
thuộc tỉnh. Xác định việc tổ chức thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
là một cơng việc khó, liên quan đến quyền lợi trực tiếp của đối tượng bị giải phóng
mặt bằng, của Chủ đầu tư và của Nhà nước. Chính vì vậy địi hỏi các cấp, các ngành
và đặc biệt là các nhà lãnh đạo phải quyết tâm thực hiện, phải trực tiếp vào cuộc thì
mới đạt được mục tiêu đề ra. Trên thực tế đã có những giai đoạn, đã có những dự án
cụ thể, khi chính sách cơ bản được hoàn thiện, đáp ứng mong mỏi của người bị thu

hồi đất, đã bố trí đảm bảo về nhân lực, vật lực nhưng nhà lãnh đạo không vào cuộc,
khơng quyết tâm thì khơng đáp ứng được u cầu về tiến độ bàn giao mặt bằng cho
Chủ đầu tư. Sự quyết tâm của các nhà lãnh đạo thể hiện qua việc trực tiếp hoặc dán
tiếp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chính sách; thể hiện qua sự phân cơng, phân nhiệm
rõ ràng; thể hiện qua việc thường xuyên đôn đốc, kiểm tra, giám sát và thể hiện qua
việc nêu cao tinh thần phối hợp giữa các bên có liên quan trong công tác bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư.
Thứ hai là năng lực của cán bộ, công chức thuộc chính quyền thành phớ
trực thuộc tỉnh. Mặc dù chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh đã một bộ máy gồm
các phòng, ban, ngành cơ bản đáp ứng yêu cầu về tổ chức thực thi chính sách bồi


24

thường, hỗ trợ, tái định cư. Tuy nhiên, chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
là một chính sách phức tạp, thường xun có sự điều chỉnh, chính vì vậy địi hỏi
người cán bộ, cơng chức làm chun trách hoặc kiêm nhiệm phải có năng lực, trình
độ cả về lý luận và thực tiễn. Bên cạnh các kỹ năng về lập kế hoạch, soạn thảo văn
bản, lập phương án, tổ chức kiểm đếm… thì phải có các kỹ năng mềm như: Kỹ
năng giao tiếp, tổ chức hội nghị, nắm bắt tâm lý, làm việc nhóm… Và để việc thực
thi chính sách được hiệu quả địi hỏi người cán bộ, công chức thực hiện công tác bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư không ngừng học hỏi, rèn luyện nâng cao đạo đức cơng
vụ, trình độ chun mơn và thái độ làm việc.
Thứ ba là tiềm lực tài chính của địa phương: Việc lập kế hoạch bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư cho từng giai đoạn, từng năm hoặc từng dự án trong đó có kế
hoạch bố trí nguồn lực về tài chính là hết sức cần thiết và quan trọng. Trên cơ sở Nghị
quyết của thành ủy, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội từng địa phương thì đơn vị
tham mưu lập kế hoạch phải dự báo được những biến động về đơn giá bồi thường, số
lượng dự án, số lượng đối tượng bị giải phóng mặt bằng sao cho chính quyền thành
phố huy động được tối đa nguồn lực về kinh phí của Nhà nước, của Chủ đầu tư và

của người bị thu hồi đất. Về bản chất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất là ngân sách nhà nước. Chính vì vậy, bên cạnh việc tự chủ bố trí
nguồn kinh phí của địa phương dành cho cơng tác giải phóng mặt bằng thì chính
quyền địa phương cần báo cáo, đề nghị chính quyền cấp trên bổ sung ngân sách; đề
nghị các quỹ tài chính cho vay; đề nghị Chủ đầu tư ứng trước kinh phí giải phóng mặt
bằng sau đó trừ vào tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hoặc tổ chức, vận động người bị
thu hồi đất ứng trước mặt bằng khi chưa chưa có kinh phí để chi trả.

1.2.4.2. Các nhân tố thuộc về môi trường bên ngoài chính quyền thành phố
trực thuộc tỉnh
Pháp luật, chính sách của nhà nước
Luật pháp, chính sách của nhà nước về quản lý đất đai, theo Luật đất đai năm
2013 thì đất đai thuộc quyền sở hữu của tồn dân, thực trạng quản lý đất đai hay nói
cách khác là hiệu lực pháp lý về quản lý đất đai của nơi có dự án, nơi nào cơng tác


25

quản lý đất đai tốt như đã hồn chính được bản đồ địa chính có chất lượng, làm rõ
nguồn gốc đất, ban hành cơng khai hạn mức diện tích đất ở và đất canh tác thì khâu
đo đạc, xác định tính pháp lý của đất để áp giá bồi thường hoặc hỗ trợ, di chuyển tái
định cư thường thuận lợi hơn.
Nguồn lực tài chính của Trung ương, của tỉnh
Nguồn lực tài chính của Trung ương, của tỉnh phân bổ cho thành phố để thực
hiện chính sách đầy đủ, kịp thời giúp cho việc triển khai các kế hoạch của chính
quyền thành phố kịp tiến độ.
Các yếu tố thuộc về người dân
Mức sống, trình độ hiểu biết của người dân: đối với những nơi có mức sống
cao, ổn định, dân trí cao thì việc tun truyền, phổ biến chính sách và thực hiện bồi
thường sẽ nhanh và giảm bớt đơn thư, khiếu nại của người dân. Người dân có ý

thức hơn trong việc chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà
nước. Trên thực tế cho thấy càng những nơi có trình độ dân trí thấp thì tiến độ giải
phóng mặt bằng thường chậm hơn.
Yếu tớ tâm lý:
Đây là vấn đề rất nan giải, bởi lẽ GPMB là việc có tính chất rất nhạy cảm,
ranh giới giữa các mức bồi thường, hỗ trợ là nhỏ. Đối với những nơi dân trí khơng
cao thì chính sách bồi thường đến với người dân chủ yếu qua truyền miệng, nhiều
đối tượng đã lợi dụng điều này để tuyên truyền sai sự thật, dẫn đến chống đối, khiếu
kiện đơng người. Nếu chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội như
hội nơng dân, hội phụ nữ, đồn thanh niên, hội cựu chiến binh, … mà yếu, khơng có
khả năng tun truyền, thuyết phục người dân thì rất khó mà GPMB thành cơng và
bàn giao mặt bằng.
Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương: Khi tiến hành thu hồi
đất của một dự án việc tìm hiểu kinh tế - xã hội của địa phương đó rất quan trọng
nhất là tình hình xã hội. Khi tìm hiểu rõ được tình hình kinh tế nếu giá đất ở địa
phương đang sốt thì cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư rất khó khăn nhưng khi
nền kinh tế của địa phương gặp khủng hoảng, thị trường đất đai đóng băng thì việc