Giải pháp đẩy mạnh hoạt động cho vay tiêu dùng tại hội sở Techcombank

Lời nói đầu
Gần 20 năm sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, đất nớc ta đã có
những chuyển biến sâu sắc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Chính
trị ổn định, kinh tế tăng trởng bền vững đã thúc đẩy các hoạt động đầu t, xây
dựng, kinh doanh, buôn bán phát triển, tạo tiền đề cho việc tăng việc làm, thu
nhập và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho ngời dân. Cùng với sự phát
triển của nền kinh tế thị trờng, hàng hoá tiêu dùng trở nên phong phú và đa
dạng với nhiều chủng loại, mẫu mã khác nhau phù hợp với nhu cầu ngời mua.
Tuy nhiên, với mức thu nhập hiện nay, phần lớn ngời tiêu dùng không thể chi
trả cho tất cả các nhu cầu mua sắm cùng lúc, đặc biệt là với những vật dụng đắt
tiền. Nắm bắt đợc thực tế đó, các ngân hàng đã thực hiện cung cấp các khoản
cho vay tiêu dùng dới nhiều hình thức nhằm tạo điều kiện cho khách hàng có
thể thoả mãn nhu cầu của mình trớc khi có khả năng thanh toán. Và chỉ trong
một thời gian ngắn sau khi sản phẩm này ra đời, số lợng khách hàng tìm đến
ngân hàng tăng lên không ngừng đã tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho ngân
hàng. Mặc dù vậy, so với hoạt động tín dụng thì cho vay tiêu dùng vẫn chiếm
một tỷ trọng vô cùng nhỏ bé cả về doanh số cho vay lẫn d nợ và cha thực sự
phát huy vai trò vốn có của nó. Với t cách là trung gian quan trọng bậc nhất
trong nền kinh tế, các ngân hàng phải làm gì để đẩy mạnh hơn nữa hoạt động
cho vay tiêu dùng, trở thành kênh kết nối hiệu quả giữa nguồn vốn huy động đ-
ợc với nhu cầu bị giới hạn bởi khả năng thanh toán từ đó tạo ra lợi nhuận cho
mình và cho sự phát triển chung của toàn xã hội.
Nhận thức đợc tầm quan trọng của hoạt động cho vay tiêu dùng trong đời
sống xã hội nói chung và đối với ngân hàng nói riêng, sau thời gian thực tập tại
Hội sở ngân hàng thơng mại cổ phần Kỹ Thơng Việt Nam kết hợp với những
kiến thức thu thập đợc trong quá trình học tập và nghiên cứu của mình, em đã
chọn Giải pháp đẩy mạnh hoạt động cho vay tiêu dùng tại hội sở Ngân
hàng thơng mại cổ phần Kỹ Thơng Việt Nam làm đề tài nghiên cứu cho
chuyên đề tốt nghiệp và luận văn của mình. Kết cấu của chuyên đề tốt nghiệp
ngoài phần Lời nói đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo gồm 3 chơng:
1

Chơng I: Lý luận tổng quan về hoạt động cho vay tiêu dùng
Chơng II: Thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng tại Hội sở ngân
hàng thơng mại cổ phần Kỹ Thơng Việt Nam
Chơng III: Giải pháp đẩy mạnh hoạt động cho vay tiêu dùng tại
ngân hàng thơng mại cổ phần Kỹ Thơng Việt Nam
Với những nội dung trình bày trong chuyên đề này, em hy vọng sẽ làm
sáng tỏ phần nào thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng tại các ngân hàng hiện
nay, đồng thời có đa ra một số giải pháp với mong muốn đóng góp một phần lý
luận nhỏ bé của mình vào sự phát triển của hoạt động cho vay tiêu dùng nói
riêng và sự nghiệp phát triển của toàn ngành ngân hàng nói chung.
2
Chơng I
lý luận tổng quan về hoạt động cho vay tiêu dùng của
ngân hàng thơng mại
1.1. Ngân hàng thơng mại và các loại hình cho vay của ngân hàng thơng mại
1.1.1. Tổng quan về ngân hàng thơng mại
Đối với hầu hết chúng ta, ngân hàng là một loại hình tổ chức kinh doanh có
vai trò vô cùng quan trọng. Với sự hiện hữu của ngân hàng, các cá nhân, hộ gia
đình có thể nhận đợc các khoản vay để trang trải chi phí học tập, mua sắm ô tô,
đồ dùng gia đình, sửa chữa và xây dựng nhà cửa. Với các hãng kinh doanh, các
khoản vay của ngân hàng đợc coi nh nguồn tài trợ hiệu quả khi cần bổ sung vốn
để mở rộng sản xuất, nâng cao chất lợng sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh
với các doanh nghiệp khác trên thị trờng trong nớc và quốc tế. Bên cạnh đó,
ngân hàng cũng là một địa chỉ đáng tin cậy nếu chúng ta muốn cất giữ tiền hay
mong nhận đợc lời khuyên về lĩnh vực đầu t cho khoản tiền tiết kiệm.
Ngày nay, hoạt động của ngân hàng không ngừng phát triển trên tất cả các
phơng diện, từ sự ra đời của các sản phẩm dịch vụ mới cho đến sự xuất hiện của
các tập đoàn ngân hàng quy mô lớn có thể cho vay đối với hàng triệu ngời tiêu
dùng và số lợng lớn các cơ quan, chính quyền địa phơng.
Trong mọi thời kỳ, ngân hàng là một trong những thành viên quan trọng nhất

trên thị trờng trái phiếu và tín phiếu do chính quyền địa phơng phát hành để tài
trợ cho các công trình công cộng từ hội trờng, sân bóng cho đến sân bay, đờng
cao tốc
Có thể nói rằng, mỗi chủ thể trong nền kinh tế dù trực tiếp hay gián tiếp đều
ít nhất một lần đợc hởng những lợi ích do hoạt động của ngân hàng mang lại.
Vậy ngân hàng là gì?
Do hoạt động ngân hàng có liên quan đến hầu hết các lĩnh vực trong nền
kinh tế nên khó có thể đa ra một khái niệm thống nhất về ngân hàng mà tuỳ
thuộc mục đích và khía cạnh nghiên cứu. Khi xét trên phơng diện những loại
hình dịch vụ cung cấp, ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một
3
danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất- đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và
dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ
một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế.
Song dới giác độ nghiên cứu của một nhà quản lý, chúng ta có thể đa ra một
khái niệm chung nhất về ngân hàng nh sau Ngân hàng là loại hình tổ chức
tín dụng đợc thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh
doanh khác có liên quan. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình
ngân hàng gồm ngân hàng thơng mại, ngân hàng phát triển, ngân hàng đầu t,
ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình ngân hàng khác .
1.1.2.Khái niệm tín dụng ngân hàng
1.1.2.1.Tín dụng là gì?
Khó có thể đa ra một định nghĩa rõ ràng về tín dụng, vì vậy tuỳ thuộc góc độ
nghiên cứu mà chúng ta có thể xác định nội dung của thuật ngữ này.
Tuy nhiên, khi xem xét tín dụng nh là một chức năng cơ bản của ngân hàng
thì tín dụng đợc hiểu là: Tín dụng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng
hoá) giữa bên cho vay (ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi
vay (cá nhân, doanh nghiệp và các chủ thể khác), trong đó bên cho vay
chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo
thoả thuận, bên đi vay có trách nhiệm hòan trả vô điều kiện vốn gốc và lãi

cho bên cho vay khi đến hạn thanh toán .
Từ khái niệm trên, bản chất của tín dụng là một giao dịch về tài sản trên cơ
sở hoàn trả và có các đặc trng sau:
Tài sản giao dịch trong quan hệ tín dụng ngân hàng bao gồm hai hình
thức là cho vay (bằng tiền) và cho thuê (bất động sản và động sản).
Trong những năm 1960 trở về trớc hoạt động tín dụng của ngân hàng
chỉ có cho vay bằng tiền. Xuất phát từ tính đặc thù đó mà nhiều lúc
thuật ngữ tín dụng và cho vay đợc coi là đồng nghĩa với nhau. Từ
những năm 1970 trở lại đây, dịch vụ cho thuê vận hành và cho thuê tài
chính đã đợc các ngân hàng hoặc các định chế tài chính khác cung
cấp cho khách hàng. Đây là một sản phẩm kinh doanh của ngân hàng,
4
một hình thức tín dụng bằng tài sản thực (nhà ở, văn phòng làm việc,
máy móc- thiết bị).
Xuất phát từ nguyên tắc hoàn trả, vì vậy ngời cho vay khi chuyển giao
tài sản cho ngời đi vay sử dụng phải có cơ sở để tin rằng ngời đi vay
sẽ trả đúng hạn. Đây là yếu tố hết sức cơ bản trong quản trị tín dụng.
Trong thực tế một số nhân viên tín dụng khi xét duyệt cho vay không
dựa trên cơ sở đánh giá mức độ tín nhiệm về khách hàng mà chú trọng
đến các bảo đảm, chính quan điểm này đã làm ảnh hởng đến chất lợng
tín dụng.
Giá trị hoàn trả thông thờng phải lớn hơn giá trị lúc cho vay, hay nói
cách khác là ngời đi vay phải trả thêm phần lãi ngoài vốn gốc. Để
thực hiện đợc nguyên tắc này phải xác định lãi xuất danh nghĩa lớn
hơn tỷ lệ lạm phát, hay nói cách khác phải xác định lãi xuất thực d-
ơng.
Trong quan hệ tín dụng ngân hàng tiền vay đợc cấp trên cơ sở cam kết
hoàn trả vô điều kiện. Về khía cạnh pháp lý, những văn bản xác định
quan hệ tín dụng nh hợp đồng tín dụng, khế ớc Thực chất là lệnh
phiếu, trong đó bên đi vay cam kết hoàn trả vô điều kiện cho bên cho

vay khi đến hạn thanh toán.
1.1.2.2. Các loại hình cho vay của ngân hàng.
Hoạt động cấp tín dụng giữ vai trò quan trọng đối với bản thân ngân hàng bởi
thu nhập từ hoạt động này không những chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nhập
của ngân hàng mà còn đảm bảo cho việc trả lãi các nguồn vốn huy động. Việc
cấp tín dụng đợc thực hiện trên cơ sở nguồn vốn huy động đợc và nhu cầu về
vốn của khách hàng. Hoạt động cấp tín dụng có thể hiểu là việc mua bán
quyền sử dụng vốn tệ trong đó ngời mua là các chủ thể kinh tế có nhu cầu về
vốn để tài trợ cho các hoạt động nh: Sản xuất kinh doanh, mua sắm, dự trữ
còn ngời bán chính là ngân hàng.
Để hiểu rõ hơn về hoạt động này, chúng ta cần phân loại chúng theo những
tiêu thức nhất định:
- Căn cứ theo thời hạn cho vay
5
+ Cho vay ngắn hạn: Là hình thức cấp tín dụng thờng có thời hạn dới một
năm và mục đích sử dụng chủ yếu là để bù đắp sự thiếu hụt vốn tạm thời nh
phục vụ cho thanh toán tiền hàng hoá, tài trợ vốn lu động hay thanh toán ngoại
thơng
+ Cho vay trung hạn: Đây là hình thức cấp tín dụng có thời hạn từ 1 đến 5
năm và thờng sử dụng để đổi mới trang thiết bị, mua sắm máy móc mà thời
gian khấu hao thờng không quá dài để có thể hoàn trả vốn đúng hạn cho ngân
hàng.
+ Cho vay dài hạn: Là khoản cấp tín dụng có thời hạn trên 5 năm và thờng
sử dụng để xây nhà xởng, đầu t dây chuyền công nghệ với những dự án sản xuất
lớn có thời gian thu hồi vốn dài. Các khoản vay này thờng đòi hỏi thế chấp và
chịu nhiều rủi ro.
- Căn cứ theo khách hàng vay vốn
+ Cho vay các định chế tài chính bao gồm cấp tín dụng cho các ngân
hàng, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, công ty bảo hiểm, quỹ tín
dụng và các định chế tài chính khác.

+ Cho vay các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất- kinh doanh.
+ Cho vay cá nhân.
- Căn cứ theo mục đích sử dụng khoản vay
+ Cho vay nhằm mục đích phục vụ sản xuất- kinh doanh.
+ Cho vay nhằm phục vụ đời sống, tiêu dùng.
- Căn cứ theo mức độ tín nhiệm đối với khách hàng
+ Cho vay không bảo đảm: Là loại hình cho vay không có có tài sản
thế chấp, cầm cố hoặc sự bảo lãnh của ngời thứ 3, mà việc cho vay chỉ dựa vào
uy tín của bản thân khách hàng. Đối với những khách hàng tốt, trung thực trong
kinh doanh, có khả năng tài chính lành mạnh, quản trị có hiệu quả thì ngân
hàng có thể cấp tín dụng dựa vào uy tín của bản thân khách hàng mà không cần
một nguồn thu nợ thứ hai bổ sung.
+ Cho vay có bảo đảm là loại hình cấp tín dụng dựa trên cơ sở các bảo
đảm nh thế chấp hay cầm cố, hoặc phải có sự bảo lãnh của bên thứ 3. Đối với
các khách hàng không có uy tín cao đối với ngân hàng, khi vay vốn đòi hỏi phải
6
có bảo đảm. Sự bảo đảm này là căn cứ pháp lý để ngân hàng có thêm một
nguồn thu thứ hai, bổ sung cho nguồn thu nợ thứ nhất thiếu chắc chắn.
- Căn cứ theo phơng thức cho vay
+ Cho vay theo hạn mức tín dụng: Đây là hình thức cấp tín dụng mà ngân
hàng và khách hàng cùng ký kết một hơp đồng hạn mức trong đó qui định một
khối lợng tiêu dùng mà khách hàng đợc phép vay của ngân hàng trong một thời
gian nhất định, hết thời gian này thì số còn lại mà khách hàng không sử dụng sẽ
không còn giá trị nữa. Trong hợp đồng hạn mức có thể bao gồm các điều khoản
nh việc sử dụng vốn vay, lãi suất, kỳ hạn trả nợ, cung cấp các báo cáo tài chính
và các dữ liệu về tình hình sản xuất- kinh doanh khác, tài sản đảm bảo, và trong
trờng hợp vỡ nợ, các điều khoản liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng chi trả
những khoản vay còn tồn đọng. Trong thời gian của hợp đồng hạn mức, khi
khách hàng có nhu cầu vay vốn mà không vợt quá hạn mức đã ký thì chỉ cần
nộp đơn xin vay và lập hợp đồng vay là đợc ngân hàng xem xét với những điều

kiện vay vốn đã đợc thoả thuận trớc trong hợp đồng hạn mức tín dụng.
+ Cho vay từng lần: Đây là hình thức cấp tín dụng mà ngân hàng và ngời
vay sẽ ký kết hợp đồng riêng đối với mỗi khoản vay khi khách hàng có nhu cầu.
Mỗi lần khách hàng có nhu cầu vay vốn thì việc ký kết hợp đồng đợc thực hiện
từ đầu, khách hàng và ngân hàng sẽ thoả thuận riêng cho từng lần đó về số lợng
tín dụng, thời hạn khoản vay, lãi suất áp dụng, tài sản đảm bảo, báo cáo tài
chính
1.2. Lý luận tổng quan về cho vay tiêu dùng
1.2.1. Sự hình thành và phát triển của cho vay tiêu dùng
Cho vy tiêu dùng đợc hình thành và phát triển từ việc giải quyết hai mâu
thuẫn. Đó là mâu thuẫn giữa nhu cầu tiêu dùng và khả năng thanh toán của các
cá nhân ngời tiêu dùng và mâu thuẫn giữa sản xuất hàng hoá và tiêu thụ hàng
hoá tiêu dùng.
Với mâu thuẫn thứ nhất, ngời tiêu dùng hay còn gọi là ngời nhận tài trợ, là
những ngời thuộc mọi tầng lớp dân c, không phân biệt màu da, lứa tuổi, nghề
nghiệp, trình độ học vấn là những ng ời có công việc và thu nhập ổn định, có
nhu cầu mua sắm nhằm nâng cao chất lợng cuộc sống khi cha có đủ tiền để thực
7
hiện những mong muốn trên. Thuật ngữ nhu cầu ở đây đợc hiểu theo ba mức
độ khác nhau là nhu cầu tự nhiên, mong muốn và yêu cầu.
Nhu cầu tự nhiên là vốn có, là một mặt gắn liền với quá trình tồn tại của con
ngời nh những đòi hỏi về ăn, ở, mặc
Mong muốn là nhu cầu có dạng đặc thù, tơng ứng với trình độ văn hoá và
nhân cách của mỗi cá nhân. Mong muốn thì có nhiều nhng khả năng đáp ứng
mong muốn là có hạn.
Yêu cầu là mong muốn gắn liền với khả năng thanh toán. Ngời ta lựa chọn
hàng hoá thoả mãn tốt nhất nhu cầu riêng lẻ của họ nhng có tính đến khả năng
thanh toán.
Trong khi nhu cầu tự nhiên là vô hạn thì nhu cầu có khả năng thanh toán là
hữu hạn. Để biến nhu cầu tự nhiên thành nhu cầu có khả năng thanh toán thì

phải tính đến tình trạng thu nhập trong tơng lai của ngời tiêu dùng.
Trên thực tế, ngời tiêu dùng không thể có ngay đợc các khoản thu nhập, các
khoản tiền lớn trong hiện tại mà phải qua quá trình tích luỹ lâu dài, có thể gần
cả đời ngời. Do đó, thông qua việc cấp tín dụng, ngân hàng đã cho phép khách
hàng đợc sử dụng trớc hàng hoá khi khi cha có khả năng thanh toán.
Mâu thuẫn thứ hai là mâu thuẫn giữa việc sản xuất hàng hoá và tiêu thụ
hàng hoá của các nhà sản xuất- kinh doanh. Những ngời sản xuất chỉ đạt đợc
hiệu quả trong hoạt động của mình khi họ nắm bắt đợc nhu cầu và đáp ứng tốt
nhu cầu này. Các công ty thơng mại lớn có thể cho phép các công ty con của
mình bán chịu hàng hoá cho khách hàng, chủ yếu là bán trả góp để nâng cao
khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, trong trờng hợp này, thờng thì ngời tiêu dùng
chỉ đợc thoả mãn với một số loại hàng hoá nhất định. Khi đó, các tổ chức tín
dụng có thể đáp ứng nhu cầu về nhiều loại hàng hoá khác nhau do các công ty
thơng mại khác nhau cung cấp thông qua tài trợ trực tiếp hoặc gián tiếp cho ng-
ời tiêu dùng (bằng việc mua các phiếu tiêu dùng của ngời bán lẻ hàng hoá cho
khách hàng tiêu dùng) do vậy đã xuất hiện cho vay tiêu dùng.
1.2.2. Đối tợng của hoạt động cho vay tiêu dùng
- Phân theo mức thu nhập
8
+ Những ngời có thu nhập thấp: Nhu cầu tín dụng của nhóm ngời này th-
ờng rất hạn chế do nguồn thu nhập không đủ để thoả mãn những nhu cầu đa
dạng của họ. Tuy nhiên, họ cũng có những mong muốn chi tiêu không khác
mấy so với với những ngời có thu nhập cao hơn. Do đó, nếu có biện pháp phù
hợp cũng có thể hình thành đợc các khoản vay hợp lý đến các nhóm đối tợng
này.
+ Những cá nhân có thu nhập trung bình: Nhu cầu tín dụng của nhóm
này có xu hớng tăng trởng ngày càng mạnh bởi khoản tích luỹ của nhóm này
tuy ít song thu nhập trong tơng lai của họ có phần ổn định có thể chi trả cho
những nhu cầu tiêu dùng hiện tại.
+ Những cá nhân có thu nhập cao: Những ngời này thờng cần tới những

khoản vay với t cách là những khoản phụ trợ linh hoạt, trợ giúp thêm cho khả
năng thanh toán đặc biệt khi tiền của họ đã bị trói chặt vào những khoản đầu t
dài hạn. Mặc dù việc vay mợn nhằm mục đích tiêu dùng của họ chỉ thể hiện
một tỷ trọng nhỏ trong tổng số tài sản mà họ sở hữu nhng lại là những món tiền
lớn so với các nhóm khách hàng khác nên các ngân hàng tỏ ra đặc biệt quan
tâm đến nhóm khách hàng này.
- Phân theo tình trạng công tác hay lao động: Nhu cầu tiêu dùng của các cá
nhân còn phụ thuộc vào tính chất công việc, nghề nghiệp hoặc nơi công tác. Xét
theo khía cạnh này, chúng ta có các nhóm khách hàng sau:
+ Những ngời làm công ăn lơng.
+ Những ngời có công việc kinh doanh riêng.
+ Những ngời hành nghề chuyên nghiệp (Bác sĩ, ca sĩ, t vấn ).
+ Những ngời lao động tự do.
Trên thực tế, những ngời thuộc 3 nhóm đầu có thu nhập cao và ổn định hơn
so với những ngời thuộc nhóm cuối nên nhu cầu vay tiêu dùng cũng chủ yếu
phát sinh từ 3 nhóm trên.
1.2.3. Lịch sử phát triển của cho vay tiêu dùng trên thế giới
Vào những năm 1980, hệ thống ngân hàng thơng mại của Mỹ phải tiến hành
cải cách với lý do dới sức ép của cạnh tranh, việc thực hiện nghiệp vụ của các
ngân hàng thơng mại gặp nhiều bất lợi. Trong thực tế, sức mạnh cạnh tranh đã
9
tạo ra những thay đổi trong lĩnh vực công nghệ, dân số học, luật pháp và chính
nó cũng góp phần vào sự thay đổi về dịch vụ mà ngân hàng cung ứng, đồng thời
cũng làm giảm vai trò của các ngân hàng thơng mại trong hệ thống tài chính
dẫn đến sự thay đổi cơ cấu trong các ngân hàng . Môi trờng cạnh tranh thay đổi
một cách nhanh chóng, cùng với nó là việc các ngân hàng không còn duy trì đ-
ợc khả cạnh tranh nh trớc. Hiện tợng này mang nét đặc trng của cuộc khủng
hoảng trong những năm 1930 nhng nó xoá dần khả năng đứng vững của các
ngân hàng dẫn đến một hệ thống ngân hàng yếu kém, hoạt động không hiệu
quả.

Cuộc khủng hoảng trong hệ thống ngân hàng bắt đầu vào những năm 1970
khi các nhà môi giới lập ra thị trờng tiền tệ bán lẻ dẫn đến cuộc cạnh tranh
giữa các công ty tài chính tiêu dùng, các công ty thơng mại với các ngân hàng.
Do đó, đến đầu những năm 1980, trớc đòi hỏi của các ngân hàng về một lĩnh
vực tham gia ở mức độ cao hơn, Quốc hội Mỹ đã cho phép các ngân hàng cung
ứng nhiều sản phẩm và dịch vụ mới.
Những thay đổi đó đòi hỏi các ngân hàng phải đổi mới công nghệ để thích
ứng và để nâng cao khả năng cạnh tranh. Đầu tiên, đó là việc các ngân hàng sử
dụng hệ thống máy vi tính nhằm giảm thời gian và chi phí quản lý. Kế đến là sự
xuất hiện của máy rút tiền tự động (Automated Teller Machine- ATM) đợc đặt
các trung tâm buôn bán, phi trờng, các trung tâm vận tải nhằm tạo thuận lợi cho
ngời sử dụng dịch vụ ngân hàng và giảm chi phí xây cất cho ngân hàng.
Cùng với thời gian, hoạt động cấp tín dụng của các ngân hàng đã thay đổi.
Nếu nh trớc đây các ngân hàng chỉ giới hạn phạm vi hoạt động trong cho vay
thơng mại thì ngày nay họ đã mở rộng thêm hoạt động cho vay tiêu dùng đặc
biệt là sau cuộc khủng hoảng vào những năm 1930.
Cải cách lớn nhất trong lĩnh vực tài chính trong thời gian này là việc các qui
định về kiểm soát tiền tệ và các qui định khác đối với các tổ chức tài chính làm
nhiệm vụ ký thác đã đợc ban hành thành luật. Sắc luật này cho phép các ngân
hàng tiết kiệm công cộng liên bang đợc kinh doanh, hợp tác và có các quan hệ
cho vay với các doanh nghiệp nhận tiền ký thác, đơc tiến hành cho vay tiêu
dùng và cung ứng các dịch vụ khác.
10
Nh vậy hệ thống ngân hàng Mỹ đã có sự cải tổ để nâng cao tính cạnh tranh
không chỉ với các tổ chức tài chính trong nớc mà với cả các tổ chức nớc ngoài.
Từ đó cho vay tiêu dùng đã ra đời và chính thức đợc công nhận nh một nghiệp
vụ của ngân hàng. Đến năm 1987, sau khoảng 7 năm ban hành luật này, các
ngân hàng Mỹ đã cung cấp 80% khối lợng tín dụng tiêu dùng, trong đó 45%
dựa trên cơ sở cho vay trả góp. Ngày nay cho vay tiêu dùng đã phát triển mạnh
theo xu thế chung của nền kinh tế thế giới.

Một yếu tố khách quan nữa thúc đẩy hoạt động cho vay tiêu dùng là xuất
phát từ mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng. Thông qua mối quan hệ
này, ngân hàng thấy đợc các nhu cầu từ cả phía ngời sản xuất lẫn ngời tiêu
dùng: Các nhà sản xuất cần có sự hỗ trợ để gia tăng tiêu thụ hàng hoá còn ngời
tiêu dùng cần tìm nguồn tài trợ cho các nhu cầu của mình.
1.2.4. Khái niệm cho vay tiêu dùng
1.2.4.1. Khái niệm
Có nhiều quan điểm khác nhau về cho vay tiêu dùng, có ngời cho rằng: Cho
vay tiêu dùng là hình thức cấp tín dụng đối với ngời tiêu dùng nhằm tài trợ cho
chính sự tiêu dùng, ngời khác lại nói: Tín dụng tiêu dùng là quan hệ kinh tế
giữa một bên là ngân hàng và một bên là cá nhân ngời tiêu dùng, trong đó ngân
hàng chuyển giao tiền cho khách hàng với nguyên tắc ngời đi vay (khách hàng)
sẽ hoàn trả cả gốc lẫn lãi tại một thời điểm xác định trong tơng lai .Nh ng tựu
chung lại, chúng ta có thể hiểu cho vay tiêu dùng là hình thức cấp tín dụng
trong đó ngân hàng thoả thuận để khách hàng là cá nhân hay hộ gia đình sử
dụng một khoản tiền với mục đích tiêu dùng với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc
và lãi sau một thời gian nhất định .
Cho vay tiêu dùng là hình thức cấp tiêu dùng rất hữu ích nhằm tài trợ cho
nhu cầu chi tiêu, mua sắm, sửa chữa nhà cửa của các cá nhân, hộ gia đình.
Các khoản vay này giúp ngời tiêu dùng có thể sử dụng hàng hoá, dịch vụ trớc
khi họ có khả năng chi trả, tạo cho họ có đợc một cuộc sống với chất lợng cao
hơn nh mua xe, mua nhà, nghỉ ngơi, du lịch
1.2.4.2. Đặc điểm cho vay tiêu dùng
- Qui mô mỗi khoản vay nhỏ nhng số lợng các khoản vay lớn
11
Các khách hàng khi tìm đến ngân hàng nhằm mục đích vay tiêu dùng thờng
có nhu cầu vốn không lớn lắm. Đó là vì: Khi xác định mua sắm bất cứ vật dụng
gì ngời tiêu dùng phải có một khoản tích luỹ từ trớc (vì không khi nào các ngân
hàng cho vay đến 100% nhu cầu vốn) và các vật dụng trong gia đình thờng
không quá đắt đỏ, kể cả khi ngời tiêu dùng vay để mua nhà, xây nhà hoặc sửa

chữa nhà để ở thì qui mô các khoản đó cũng không quá lớn đối với một ngân
hàng. Nhng số lợng các khoản vay tiêu dùng lại lớn do đối tợng của cho vay
tiêu dùng là mọi tầng lớp dân c trong xã hội.
- Các khoản vay tiêu dùng có lãi suất cứng nhắc
Không nh hầu hết các khoản vay kinh doanh hiện nay, lãi suất có thể thay
đổi theo điều kiện thị trờng, các khoản vay tiêu dùng thờng có lãi suất ở một
mức cố định, đặc biệt là trong cho vay tiêu dùng trả góp. Ngay cả khi quan hệ
tín dụng đợc xác lập thì mức lãi suất đã đợc đa ra và duy trì trong suốt thời hạn
vay (kể cả có thay đổi lãi suất thì việc thay đổi đó cũng đợc qui định ngay trong
hợp đồng tín dụng khi ký kết).
- Các khoản cho vay tiêu dùng thờng có độ rủi ro cao
Vì đối tợng của hoạt động cho vay tiêu dùng là các cá nhân, hộ gia đình nên
bên cạnh các yếu tố khách quan từ bên ngoài còn có các yéu tố chủ quan từ
chính ngời tiêu dùng. Các yếu tố khách quan nh thiên tai, bệnh tật, mất mùa,
thất nghiệp và chu kỳ kinh tế. Thời kỳ nền kinh tế mở rộng và mọi ngời dân đều
lạc quan tin tởng vào tơng lai thì nhu cầu tiêu dùng sẽ tăng lên nhng khi nền
kinh tế suy thoái, các cá nhân, hộ gia đình thờng có t tởng phòng bị cho tơng
lai, họ sẽ hạn chế tiêu dùng và tăng cờng tích luỹ. Đây là thời kỳ khó khăn cho
các nhà sản xuất và các ngân hàng trong việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ.
Ngoài ra, cho vay tiêu dùng còn chịu ảnh hởng bởi các yếu tố chủ quan từ phía
ngời tiêu dùng khi họ muốn vay mợn để chi tiêu nhng không muốn trả. Trong
những trờng hợp nh vậythì dù có nắm giữ tài sản đảm bảo hay không thì các
ngân hàng vẫn phải đối mặt với rủi ro giảm thu nhập. Mặt khác, do các khoản
vay tiêu dùng có lãi suất cứng nhắc nên khi chi phí huy động tăng lên, ngân
hàng phải đối mặt với rủi ro lãi suất.
- Các khoản cho vay tiêu dùng có chi phí khá lớn
12
Đặc điểm của các khoản cho vay tiêu dùng là qui mô mỗi khoản vay nhỏ,
thời gian vay thờng không dài trong khi tâm lý ngời đi vay là không muốn công
khai tình hình tài chính nên việc thẩm định trớc khi cho vay tốn nhiều thời gian

và chi phí. Đồng thời, số lợng các khoản vay tiêu dùng lớn nên ngoài các chi
phí trên ngân hàng còn phải chịu các chi phí khác nh chi phí quản lý khoản vay,
theo dõi và kiểm tra khách hàng thờng xuyên
- Cho vay tiêu dùng là một trong những khoản mục tín dụng có khả năng
sinh lời cao nhất mà ngân hàng thực hiện, do các khoản cho vay tiêu dùng đợc
định giá rất cao (bao hàm cả một phần rủi ro lãi suất) đến mức mà bản thân lãi
suất vay vốn trên thị trờng lẫn tỷ lệ tổn thất tín dụng phải tăng lên đáng kể thì
hầu hết các khoản cho vay tiêu dùng mới không mang lại lợi nhuận. Việc định
giá cao là do cho vay tiêu dùng là khoản mục cho vay có chi phí lớn và đọ rủi ro
cao. Hơn nữa khi vay tiền, ngời tiêu dùng dờng nh kém nhạy cảm với lãi suất.
Ngời tiêu dùng thờng quan tâm đến khoản tiền phải trả hàng tháng hơn là lãi
suất (mặc dù rõ ràng là lãi suất ghi trên hợp đồngảnh hởng đến qui mô số tiền
phải trả). Trong khi lãi suất không phải là một trong những yếu tố quan trọng
mà hộ gia đình quan tâm thì mức thu nhập và trình độ dân trí lại tác động rất
lớn đến việc sử dụng các khoản tiền vay của ngời tiêu dùng. Những ngời có thu
nhập ổn định thờng có xu hớng chi tiêu nhiều hơn thu nhập vì họ cho rằng thu
nhập trong tơng lai sẽ có thể đảm bảo chi trả cho những nhu cầu hiện tại. Mặt
khác, nếu nh trong kinh doanh ngời ta thờng phải hạch toán lỗ, lãi thì trong tiêu
dùng ngời ta đặt yếu tố thoả mãn lên hàng đầu dù có phải trả chi phí lớn hơn.
Chính vì triển vọng về lợi nhuận do hoạt động cho vay tiêu dùng mang lại
mà dù phải đối mặt với khá nhiều thách thức nhng các ngân hàng trên toàn thế
giới hiện nay đều hớng sự quan tâm vào hoạt động này, coi nó nh một trong
những lĩnh vực có vai trò chủ đạo trong dịch vụ ngân hàng cũng nh trong quản
lý ngân hàng.
1.2.4.3. Phân loại cho vay tiêu dùng
Thông qua cách phân loại này, chúng ta có thể có đợc cái nhìn khá toàn diện
về hoạt động cho vay tiêu dùng từ nhiều khía cạnh khác nhau.
Căn cứ vào mục đích vay, chúng ta có:
13
- Cho vay tiêu dùng c trú: Là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho

nhu cầu mua sắm, xây dựng hoặc cải tạo nhà cho khách hàng là các
cá nhân, hộ gia đình.
- Cho vay tiêu dùng phi c trú: Là các khoản cho vay nhằm tài
trợ cho việc trang trải các chi phí nh chi phí mua sắm xe cộ, đồ dùng
gia đình, chi phí cho học hành, giải trí, du lịch
Căn cứ vào phơng thức hoàn trả, ta có:
- Cho vay tiêu dùng trả góp: Đây là hình thức cho vay trong đó
ngời đi vay trả nợ (gồm cả gốc và lãi) cho ngân hàng nhiều lần, theo những kỳ
hạn nhất định trong thời hạn cho vay, phơng thức này thờng áp dụng cho các
khoản vay có giá trị lớn hoặc thu nhập từng kỳ của ngời đi vay không đủ để
thanh toán hết một lần số nợ vay.
Đối với loại cho vay tiêu dùng này, các ngân hàng thờng chú ý đến một số
vấn đề cơ bản, có tính nguyên tắc sau:
+ Loại tài sản đợc tài trợ:
Thực tế cho thấy thiện chí trả nợ của ngời vay sẽ tốt hơn rất nhiều nếu tài sản
đợc hình thành từ tiền vay đáp ứng nhu cầu cấp thiết của họ lâu dài trong tơng
lai. Khi lựa chọn tài sản để tài trợ, ngân hàng thờng chú ý đến điều này nên chỉ
muốn tài trợ cho nhu cầu mua sắm đối với tài sản có thời hạn sử dụng lâu bền
và có giá trị lớn vì với những tài sản này, ngời tiêu dùng sẽ đợc hởng những tiện
ích từ chúng trong một thời gian dài.
+ Số tiền phải trả trớc:
Ngân hàng yêu cầu ngời đi vay phải thanh toán trớc một phần giá trị tài sản
cần mua sắm- số tiền này đợc gọi là số tiền phải trả trớc, phần còn lại ngân
hàng sẽ cho vay, số tiền trả trớc cần phải đủ lớn để một mặt làm cho ngời vay
nghĩ rằng họ chính là chủ sở hữu của tài sản, mặt khác có tác dụng hạn chế rủi
ro cho ngân hàng. Một khi không cảm nhận đợc rằng mình là chủ sở hữu của tài
sản hình thành từ tiền vay thì ngời vay có thái độ miễn cỡng trong việc trả nợ.
Ngoài ra, khi khách hàng không trả nợ trong nhiều trờng hợp ngân hàng đành
phải bán và thanh lý tài sản để thu hồi nợ.
14

Số tiền phải trả trớc thờng phụ thuộc vào các yếu tố sau:
Loại tài sản: Đối với các tài sản có mức độ giảm giá nhanh thì số tiền
phải trả trớc nhiều và ngợc lại, đối với các tài sản có mức độ giảm giá
chậm. Thì số tiền phải trả trớc ít.
Thị trờng tiêu thụ tài sản sau khi đã sử dụng: nếu hàng hoá đó đợc tiêu
thụ một cách nhanh chóng và dễ dàng sau khi sử dụng thì số tiền trả
trớcsẽ ít hơn là trong trờng hợp ngợc lại.
Môi trờng kinh tế: nếu môi trờng kinh tế ổn định thì thiện chí của
ngân hàng trong việc cho vay sẽ tốt hơn và có thể yêu cầu một mức
trả trớc thấp hơn.
Năng lực tài chính của ngời đi vay: Ngời vay có năng lực tài chính tốt
đã là một trong những đảm bảo cho việc thu hồi nợ của ngân hàng nên
ngân hàng có thể yêu cầu ngời vay một mức trả trớc thấp hơn nếu
ngay lúc đó ngời vay cha có đủ.
+ Chi phí tài trợ:
Chi phí tài trợ là chi phí mà ngời đi vay phải trả cho ngân hàng trong việc sử
dụng vốn. Chi phí tài trợ chủ yếu bao gồm lãi vay và các chi phí khác có liên
quan. Chi phí tài trợ phải đủ trang trải cho chi phí huy động, chi phí hoạt động,
rủi ro đồng thời phải mang lại một phần lợi nhuận cho ngân hàng.
+ Điều khoản thanh toán:
Khi xác định điều khoản liên quan đến việc thanh toán nợ của khách hàng,
ngân hàng thờng chú ý đén các vấn đề sau:
Số tiền thanh toán mỗi định kỳ phải phù hợp với khả năng và thu
nhập, trong mối quan hệ hài hoà với nhu cầu chi tiêu khác của khách
hàng.
Giá trị tài sản tài trợ không đợc thấp hơn số tiền tài trợ cha đợc thu
hồi.
Kỳ hạn trả nợ phải thuận lợi cho việc trả nợ của khách hàng, kỳ hạn
trả nợ thờng theo tháng vì thông thờng, nguồn trả nợ chính của ngời
vay tiêu dùng là lơng đợc nhận hàng tháng.

15
Thời hạn cho vay không nên quá dài. Thời hạn cho vay bị giới hạn bởi
thời gian hoạt động của tài sản tài trợ. Thời hạn cho vay quá dài trong
trờng hợp giá trị tài sản tài trợ giảm mạnh sẽ dẫn đến rủi ro tín dụng.
Hơn nữa khi thời hạn cho vay quá dài thì thiện chí trả nợ của ngời vay
cũng nh việc thu nợ thờng gặp nhiều rắc rối.
Số tiền khách hàng phải thanh toán cho ngân hàng mỗi kỳ hạn trả nợ
có thể đợc tính theo một trong các cách sau đây:
Phơng pháp gộp: Đây là phơng pháp thờng đợc áp dụng trong cho vay
tiêu dùng trả góp, do tính chất đơn giản và dễ hiểu của nó. Theo ph-
ơng pháp này, trớc hết lãi đợc tính bằng cách lấy vốn gốc nhân với lãi
suất và thời hạn vay, sau đó cộng gộp vào vốn gốc rồi chia cho số kỳ
hạn phải thanh toán để tìm số tiền phải thanh toán ở mỗi kỳ trả.
Phơng pháp lãi đơn: Theo phơng pháp này, vốn gốc ngời đivay phải
trả từng kỳ hạn trả nợ đợc tính đều nhau bằng cách lấy vốn vay ban
đầu chia cho số kỳ hạn thanh toán, còn lãi phải trả mỗi kỳ đợc tính
trên số tiền mà khách hàng thực sự còn thiếu đối với ngân hàng.
+ Vấn đề phân bổ lãi cho vay theo thời gian:
Khi sử dụng phơng pháp gộp để tính lãi, các ngân hàng thờng tiến hành phân
bổ phần lái cho vay đã đợc tính. Việc phân bổ có thể đợc thực hiện theo định kỳ
gắn liền với các kỳ hạn thanh toán hoặc cũng có thể đợc thực hiện theo quí hoặc
theo năm tài chính.
+ Vấn đề trả nợ trớc hạn:
Thông thờng ngời đi vay đợc quyền thanh toán tiền vay trớc hạn mà không
bị phạt. Nếu tiền trả góp tính theo phơng pháp lãi đơn thì vấn đề rất đơn giản,
ngời vay phải thanh toán toàn bộ vốn gốc còn thiếu và lãi vay của kỳ hạn hiện
tại (nếu có) cho ngân hàng. Tuy nhiên, nếu tiền trả góp đợc tính theo phơng
pháp gộp thì sẽ phức tạp hơn. Vì theo phơng pháp này, lãi đợc tính dựa trên cơ
sở giả định rằng tiền vay sẽ đợc sử dụng cho đến lúc kết thúc hợp đồng, cho nên
nếu khách hàng trả trớc hạn thì thời hạn trả nợ thực tế sẽ khác thời hạn đã giả

định ban đầu và nh vậy số tiền lãi phải trả cũng có sự thay đổi. Khi đó ngời ta
phải sử dụng phơng pháp phân bổ lãi cho vay theo thời gian.
16
- Cho vay tiêu dùng phi trả góp: Đây là hình thức cho vay mà
tiền vay đợc khách hàng thanh toán chỉ một lần khi đến hạn. Thờng
thì các khoản vay tiêu dùng phi trả góp đợc cấp cho các nhu cầu vay
nhỏ và thời hạn không dài.
- Cho vay tiêu dùng tuần hoàn: Là khoản vay trong đó ngân
hàng cho phép khách hàng sử dụng thẻ tín dụng hoặc ngân hàng phát
hành loại séc cho phép thấu chi dựa trên số tiền trên tài khoản vãng
lai. Theo phơng thức này, trong thời hạn tín dụng đợc thoả thuận trớc,
căn cứ vào nhu cầu chi tiêu và thu nhập kiếm đợc từng kỳ, khách hàng
đợc ngân hàng cho phép thực hiện việc vay và trả nợ nhiều kỳ một
cách tuần hoàn, theo một hạn mức tín dụng.
Căn cứ vào nguồn gốc của khoản nợ:
- Cho vay tiêu dùng gián tiếp: Là hình thức cho vay trong đó ngân
hàng mua các khoản nợ phát sinh do những công ty bán lẻ đã bán chịu hàng hoá
hay dịch vụ cho ngời tiêu dùng.
17
(1): Ngân hàng và công ty bán lẻ ký kết hợp đồng mua bán nợ. Trong hợp
đồng ngân hàng thờng đa ra các điều kiện về đối tợng khách hàng đợc bán chịu,
số tiền bán chịu tối đa và các loại tài sản bán chịu.
(2): Công ty bán lẻ và ngời tiêu dùng ký kết hợp đồng mua bán chịu hàng
hoá. Thông thờng, ngời tiêu dùng phải trả trớc một phần giá trị tài sản.
(3): Công ty bán lẻ giao tài sản cho ngời tiêu dùng.
(4): Công ty bán lẻ bán bộ chứng từ bán chịu hàng hoá cho ngân hàng.
(5): Ngân hàng thanh toán tiền cho công ty bán lẻ.
(6): Ngời tiêu dùng thanh toán tiền trả góp cho ngân hàng.
+ Cho vay tiêu dùng gián tiếp có u điểm:
Cho phép ngân hàng dễ dàng tăng doanh số cho vay tiêu dùng.

Cho phép ngân hàng tiết kiệm đợc chi phí trong cho vay.
Là nguồn gốc của việc mở rộng quan hệ với khách hàng và các hoạt
động khác.
Trong trờng hợp có quan hệ với những công ty bán lẻ tốt, cho vay tiêu
dùng gián tiếp an toàn hơn cho vay tiêu dùng trực tiếp.
+ Bên cạnh những u điểm trên, cho vay tiêu dùng gián tiếp có một số nh-
ợc điểm sau:
18
Ngân
hàng
Công ty
bán lẻ
Ngời tiêu
dùng
(1)
(4)
(5)
(6) (2)
(3)
Ngân hàng không tiếp xúc trực tiếp với ngời tiêu dùng đã đợc bán
chịu.
Thiếu sự kiểm soát của ngân hàng khi công ty bán lẻ thực hiện việc
bán chịu hàng hoá.
Kỹ thuật nghiệp vụ cho vay tiêu dùng gián tiếp có tính phức tạp cao.
- Cho vay tiêu dùng trực tiếp: Là các khoản cho vay tiêu dùng
trong đó ngân hàng trực tiếp tiếp xúc và cho khách hàng vay cũng nh
trực tiếp thu nợ từ những ngời này. Cho vay tiêu dùng trực tiếp thờng
đợc thực hiện theo sơ đồ sau:
(1): Ngân hàng và ngời tiêu dùng ký kết hợp đồng vay.
(2): Ngời tiêu dùng tả trớc một phần số tiền mua tài sản cho công ty bán

lẻ.
(3): Ngân hàng thanh toán số tiền mua tài sản còn thiếu cho công ty bán
lẻ.
(4): Công ty bán lẻ giao tài sản cho ngời tiêu dùng.
(5): Ngời tiêu dùng thanh toán tiền vay cho ngân hàng.
19
Ngân hàng Công ty
bán lẻ
Ngời tiêu
dùng
(3)
(1)
(5)
(2)
(3)
+ So với cho vay tiêu dùng gián tiếp, cho vay tiêu dùng trực tiếp có
những u điểm sau:
Trong cho vay tiêu dùng trực tiếp ngân hàng có thể tận dụng đợc sở
trờng của nhân viên tín dụng. Những ngời này thờng đợc đào tạo
chuyên môn và có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực tín dụng cho nên
các quyết định tín dụng trực tiếp của ngân hàng thờng có chất lợng
cao hơn so với trờng hợp chúng đợc quyết định bởi những công ty bán
lẻ hoặc nhân viên tín dụng của công ty bán lẻ. Ngoài ra, trong hoạt
động của mình, nhân viên tín dụng ngân hàng có xu hớng chú trọng
đến việc tạo ra các khoản vay có chất lợng tốt trong khi nhân viên của
những công ty bán lẻ thờng chú trọng đến việc bán đợc hàng. Bên
cạnh đó, tại các điểm bán hàng, các quyết định tín dụng thờng đợc đa
ra vội vàng và nh vậy, có thể có nhiều khoản tín dụng đợc cấp ra một
cách không chính đáng. Hơn nữa, trong một số trờng hợp, do quyết
định nhanh, công ty bán lẻ có thể từ chối cấp tín dụng đối với những

khách hàng tốt.
Cho vay tiêu dùng trực tiếp linh hoạt hơn so với cho vay tiêu dùng
gián tiếp.
Khi khách hàng có quan hệ trực tiếp với ngân hàng có thể làm thoả
mãn nhu cầu của họ hơn.
1.2.5. Sự khác nhau giữa cho vay tiêu dùng và cho vay kinh doanh của
ngân hàng thơng mại
Mặc dù cho vay tiêu dùng và cho vay kinh doanh đều là hình thức cấp tín
dụng của ngân hàng song giữa chúng vẫn có những điểm khác biệt lớn.
20
Cho vay tiêu dùng Cho vay kinh doanh
Đối tợng Các cá nhân và hộ gia đình Gồm cả các cá nhân, hộ gia
đình và các hãng kinh doanh
Mục đích sử dụng vốn
vay
Nhằm mục đích phục vụ đời
sống nh mua sắm các hàng hoá,
dịch vụ, xây dung và sửa chữa
nhà cửa
Nhằm tài trợ cho việc xây
dựng nhà xởng, mua sắm
trang thiết bị máy móc,
nguyên vật liệu phục vụ
cho sản xuất kinh doanh
Đặc điểm - Các khoản cho vay tiêu dùng
thờng có lãi suất cứng nhắc.
- Các khoản cho vay tiêu dùng
có độ rủi ro cao.
- Quy mô mỗi khoản vay tiêu
dùng nhỏ nhng số lợng các

khoản vay tiêu dùng lớn.
- Các khoản cho vay tiêu dùng
mang lại lợi nhuận cao cho
ngân hàng.
- Chi phí của các khoản vay
tiêu dùng thờng lớn.
- Các khoản cho vay kinh
doanh thờng có lãi suất thay
đổi theo điều kiện thị trờng.
- Các khoản cho vay kinh
doanh có độ rủi ro thấp hơn.
- Quy mô mỗi khoản vay
lớn hơn song số lợng các
khoản vay nhỏ hơn.
- Các khoản cho vay kinh
doanh có độ rủi ro thấp hơn
song nó cũng mang lại thu
nhập thấp hơn cho ngân
hàng.
- Các khoản vay kinh doanh
thờng có chi phí thấp hơn

Về qui trình cho vay, cả hai hình thức cho vay này đều phải qua các bớc sau:
- Bớc 1: Tìm hiểu sơ bộ về khách hàng.
- Bớc 2: Hớng dẫn khách hàng lập hồ sơ vay vốn.
- Bớc 3: Phân tích tín dụng.
- Bớc 4: Quyết định tín dụng.
- Bớc 5: Giải ngân.
- Bớc 6: Thu nợ.
21

Song nội dung, qui trình, thủ tục của từng bớc giữa hai hình thức cho vy này
có nhiều điểm khác biệt, tuỳ thuộc qui định cụ thể của từng ngân hàng.

1.2.4. Các nguồn cho vay tiêu dùng
1.2.4.1. Các công ty tài chính
Công ty tài chính là tổ chức cung ứng tín dụng tiêu dùng quan trọng nhất,
xét trong bối cảnh cho vay tiêu dùng đã đợc phát triển đáng kể. Những hình
thức tín dụng tiêu dùng mà công ty tài chính cung cấp là cho thuê, các khoản
vay mua bất động sản.
Phần lớn quỹ của công ty tài chínhđợc hình thành từ tiền gửi của khách
hàng, ngoài ra là các khoản vay của chính công ty, vốn góp và lợi nhuận để lại.
1.2.4.2. Ngân hàng thơng mại
Các ngân hàng thơng mại có vai trò khá quan trọng trong cho vay tiêu dùng.
Các hình thức cho vay tiêu dùng của ngân hàng thơng mại cúng khá đa dạng
nh cho vay để mua xe, mua nhà, đi du học, du lịch, mua sắm vạt dụng gia
đình . Khác với các n ớc đang phát triển, nơi mà việc đánh giá tài sản thế chấp
còn nhiều phức tạp và các ngân hàng còn hạn chế cho vay tiêu dùng, ở các nớc
đang phát triển, cho vay tiêu dùng là một loại hình tài sản có khá phổ biến, có
khả năng sinh lời cao nhất mà ngân hàng thực hiện.
1.2.4.3. Hiệu cầm đồ
Đối với ngời tiêu dùng, các hiệu cầm đồ có khả năng cung cấp các khoản
cho vay quy mô nhỏ, phù hợp với nhu cầu vốn không lớn của khách hàng, đồng
thời đây là những nhu cầu mang tính ngắn hạn, việc mà các ngân hàng không
mấy a thích.
Phần lớn khách hàng của hiệu cầm đồ thuộc nhóm có thu nhập thấp, những
ngời gặp khó khăn khi vay ngân hàng hoặc công ty tài chính do chỉ đa ra những
đảm bảo không chắc chắn, bởi uy tín và t cách không rõ ràng
Mô hình hoạt động của một hiệu cầm đồ khá đơn giản. Các cá nhân đem các
vật có gía trị đến hiệu cầm đồ để vay một khoản tiền. Lợng tiền có đợc phụ
thuộc vào giá trị của vật đem cầm cố, thị trờng của tài sản đó, thời gian sử dụng

22
thông th ờng lãi suất quy định đối với các khoản vay từ việc cầm đồ lớn, tài
sản khấu hao nhanh.
1.2.4.4. Công ty bảo hiểm
Ngành bảo hiểm có vai trò bổ sung trong việc huy động quỹ để cho vay tiêu
dùng. Các công ty bảo hiểm cho vay chủ yếu tới những ngời nắm giữ hợp đồng
bảo hiểm. Các bảo hiểm thờng là tài sản cầm cố, thế chấp và hợp đồng bảo
hiểm. Đồng thời các công ty bảo hiểm có một số chiến lợc kinh doanh hỗ trợ
cho tiêu dùng nh bảo hiểm nhân thọ. Bảo hiểm sự mất giá của tài sản cầm cố
thế chấp.
Nguồn vốn chính của công ty bảo hiểm là vốn tự có, thu nhập từ phí bảo
hiểm, đầu t đúng hạn, lợi tức từ các khoản cho vay
1.2.4.5. Ngân hàng tiết kiệm bu điện.
Tuỳ thuộc vào từng quốc gia, ngân hàng tiết kiệm bu điện có thể có các chi
nhánh của tổng cục bu điện hoặc là một ngân hàng độc lập. Nó cũng tham gia
ứng vốn, tham gia vào thị trờng chiết khấu. Phơng thức cấp tín dụng cho ngời
tiêu dùng là:cho vay mua nhà, sửa chữa nhà, cho vay mua sắm tiện nghi sinh
hoạt.
Thông thờng để vay thì khách hàng phải có tài khoản gửi tại ngân hàng số d
tài khoản phải đạt đến mức nhất định.
1.2.4.6. Hợp tác x .ã
Hợp tác xã là một hình thức kinh tế tự chủ do những ngời lao động có nhu
cầu lợi ích chung tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lao động theo quy định của
pháp luật nhằm phát huy sức mạnh tập thể và từng thành viên để giúp nhau thực
hiện tốt hơn các hoạt động sản xuất kinh doanh hay nhu cầu cần thiết của đời
sống thông qua quá trình hoạt động, hợp tác xã có thể trợ giúp cho các thành
viên của mình mua sắm nhà đất, mua sắm hàng hoá
1.2.4.7. Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh.
Thờng các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có thể cho vay khách hàng
trong thời gian ngắn khi họ mua hàng mà cha có tiền thanh toán. Các doanh

nghiệp có thể bán chịu (nếu khách hàng quen, có uy tín ) bán trả góp
23
Ngoài các tổ chức cho vay tín dụng trên, trên thế giới hiện nay đã xuất hiện
nhiều hình thức khác cấp tín dụng cho ngời tiêu dùng nh các tổ chức phát hành
thẻ (Master card, Visa card .) những ng ời bán lẻ .
1.2.7. Vai trò tiêu dùng đối với sự phát triển kinh tế xã hội
1.2.7.1. Đối với ngời tiêu dùng:
Nh đã đề cập ở trên, nhu cầu của con ngời thờng rất phong phú và đa dạng từ
việc mua sắm các vật dụng gia đình, tiện nghi sinh hoạt đến mua sắm và xây
dung nhà đất, đi du lịch, nghỉ ngơi nh ng không phải lúc nào thu nhập và tích
luỹ cũng cho phép họ đáp ứng nhu cầu đó. Điều đó dẫn đến một thực tế là ngời
ta mua sắm nhà cửa và mua sắm tiện nghi khác khi đã về già, khi đó lợi ích cảm
nhận đợc từ sự hởng thụ có xu hớng giảm xuống. Cho nên, ngời tiêu dùng luôn
tìm cách kết hợp một cách khéo léo giữa việc thoả mãn nhu cầu với yếu tố thời
gian và khả năng thanh toán trong hiện tại và trong cả tơng lai. Nghĩa là họ sẽ
hởng thụ phần thu nhập sẽ nhận đợc trong tơng lai.
Mặt khác, việc thoả mãn trớc nhu cầu sẽ thúc đẩy ngời tiêu dùng phấn đấu
để chi trả cho nhu cầu đó càng sớm càng tốt vì thông thờng khi vay ngân hàng
để mua sắm, thì chính tài sản đó sẽ trở thành vật đảm bảo đối với ngân hàng mà
tâm lý chung không ai muốn nắm giữ tài sản mà không phải là của mình. Điều
này gián tiếp đa đến việc tăng thu nhập trong tơng lai của ngời tiêu dùng.
Chính vì những lý do trên mà ngày càng nhiều các cá nhân, hộ gia đình tìm
đến ngân hàng với mong muốn ngân hàng sẽ giúp đỡ họ trong việc mua sắm
những hàng hóa thiết yếu, những hàng hóa có giá trị cao nhằm thoả mãn nhu
cầu tiêu dùng và nâng cao cuộc sống.
1.2.7.2. Đối với ngời sản xuất.
Mục tiêu của tất cả các nhà sản xuất là giá trị tăng thêm của tài sản, do đó
dù bằng cách nào hay cách khác thì họ đều mong muốn tiêu thụ đợc càng nhiều
hàng hóa càng tốt.Tuy nhiên, họ cũng phải đối mặt với một thực tế là không
phải lúc nào khách hàng cũng có tiền để thanh toán ngay mà có thể trong vài

24
tuần, vài tháng sau khi họ đã nhận đợc thu nhập hoặc sau khi đã tích luỹ đủ.
Mục tiêu tăng lợi nhuận, mở rộng sản xuất kinh doanh, tăng khả năng cạnh
tranh với các đối thủ sản xuất cùng loại hàng hoá trên thị trờng, các nhà sản
xuất sẵn sàng bán hàng hoá trả góp, thậm chí bán chịu trong một thời gian. Để
có tiền quay vòng, các cửa hàng này sẽ tìm đến sự trợ giúp của ngân hàng (các
ngân hàng có thể mua lại các phiếu nợ của khách hàng, sau đó khi đến hạn
khách hàng mang trả thì ngân hàng sẽ thu hoặc ngân hàng sẽ tài trợ cho khách
hàng thông qua sự kết hợp với các cửa hàng bán trả góp)
Nh vậy việc cấp tín dụng của ngân hàng trong trờng hợp này cũng gián tiếp
tạo ra thu nhập của ngời tiêu dùng (tạo công ăn việc làm), nâng cao chất lợng
cuộc sống (thúc đẩy việc mở rộng sản xuất, tạo ra khả năng cạnh tranh giữa các
hãng thay đổi mẫu mã chủng loại hàng hoá, đáp ứng thị hiếu của ngời tiêu
dùng).
1.2.7.3. Đối với ngân hàng thơng mại
Hoạt động chủ yếu của ngân hàng thơng mại là nhận tiền gửi với trách
nhiệm hoàn trả và sử dụng tiền đó để cho vay, song song với lỗ lực huy động
vốn, các ngân hàng thơng mại còn cố gắng tối đa trong việc cấp tín dụng cho
mọi cá nhân tổ chức mọi kinh tế trong và ngoài nớc đối với hầu hết các ngân
hàng, khoản mục cho vay thờng chiếm quá nửa giá trị tổng tài sản từ 1/2 đến
2/3 nguồn thu của ngân hàng. Đối với cá nhân, hộ gia đình ngân hàng thực hiện
loại hình cho vay chủ yếu nh mua ô tô, sắm sửa các phơng tiện sinh hoạt, tài trợ
cho qúa trình học tập hoặc xây dựng và sửa chữa nhà ở mặc dù cấp tín dụng
cho các đối tợng này ngân hàng phải đối mặt với nhiều rủi ro song ngày nay các
ngân hàng đều tập trung khai thác bởi vì hoạt động này nó tạo ra thu nhập cao
cho ngân hàng. Các khoản vay tiêu dùng thờng đợc định giá khá cao (do các
khách hàng thờng không qúa quan tâm đến lãi suất mà trớc hết họ quan tâm đến
lợi ích mà họ đợc hởng, sau đó đến tổng số tiền mà họ phải trả) do đó cho vay
tiêu dùng vẫn đợc coi là khoản mục tín dụng có khả năng sinh lời cao nhất cho
ngân hàng. Mặt khác cho vay tiêu dùng có thể hạn chế và loại bỏ đợc ảnh hởng

của chu kỳ kinh doanh (yếu tố mà theo chu kỳ sẽ dẫn đến sự suy thoái đáng kể
trong nhiều tài khoản cho vay kinh doanh truyền thống của ngân hàng) và tránh
25