Luận án kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên các trường đại học sư phạm kỹ thuật
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.66 MB, 267 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM H NI
-----o0o-----
Lấ TRNG PHONG
Kỹ NĂNG HợP TáC TRONG HọC THựC HàNH
CủA
SINH VIÊN CáC TRƯờNG ĐạI HọC SƯ PHạM Kỹ
THUậT
LUN N TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC
HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM H NI
-----o0o-----
Lấ TRNG PHONG
Kỹ NĂNG HợP TáC TRONG HọC THựC HàNH
CủA
SINH VIÊN CáC TRƯờNG ĐạI HọC SƯ PHạM Kỹ
THUậT
Chuyờn ngnh: Tâm lý học
Mã số: 9.31.04.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS LÊ MINH NGUYỆT
2. PGS.TS VŨ THỊ KHÁNH LINH
HÀ NỘI - 2022
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các dữ liệu và kết quả nêu trong luận án là trung
thực và chưa được công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận án
Lê Trọng Phong
ii
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS Lê Minh Nguyệt và
PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh ln tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tơi trong
suốt q trình học tập và nghiên cứu để tơi có thể hồn thành luận án này.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Ban chủ nhiệm khoa, Bộ môn Tâm lý
học lứa tuổi và sư phạm, cùng các Thầy, Cô giáo khoa Tâm lý giáo dục, trường ĐHSP
Hà Nội đã tạo điều kiện tốt nhất cho tơi trong q trình học tập và nghiên cứu.
Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu Trường ĐHSPKT Vinh,
khoa Sư phạm kỹ thuật đã tạo điều kiện trong cơng tác để tơi có thể học tập, nghiên
cứu và hồn thành luận án.
Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau Đại
học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã luôn tạo điều kiện thuận lợi để tôi thực
hiện và hồn thành luận án đúng quy định.
Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Giảng viên, Sinh viên các
trường ĐHSPKT Nam Định, ĐHSPKT Hưng Yên, ĐHSPKT Vinh đã phối hợp,
giúp đỡ và nhiệt tình tham gia q trình khảo sát, thực nghiệm để tơi có thể hồn
thành kết quả nghiên cứu.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ sự biết ơn, trân trọng đến gia đình, người thân, các
bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn khuyến khích, động viên và giúp đỡ tơi
về mọi mặt để tơi hồn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu của mình.
Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng nhưng cơng trình khó tránh khỏi thiếu
sót. Tơi rất mong nhận được sự góp ý của các Thầy, Cơ giáo, các nhà khoa học, các
anh, chị, em và đồng nghiệp để cơng trình được hồn thiện hơn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn!.
Tác giả
Lê Trọng Phong
iii
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu.......................................................................3
3.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................3
3.2. Khách thể nghiên cứu.........................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học...............................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................3
6.1. Giới hạn về nội dung..........................................................................................4
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu..........................................................................4
6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu.......................................................................4
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.....................................................5
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu............................................................................5
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể...................................................................6
8. Đóng góp mới của luận án.....................................................................................6
8.1. Đóng góp về mặt lý luận.....................................................................................6
8.2. Đóng góp về thực tiễn.........................................................................................6
9. Cấu trúc của luận án..............................................................................................7
CHƯƠNG 1...............................................................................................................8
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG HỢP TÁC TRONG............................................8
HỌC THỰC HÀNH CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT...........8
1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu vấn đề.........................................................8
1.1.1. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên......................8
1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học thực hành...............................16
1.2. Kỹ năng............................................................................................................22
1.2.1. Khái niệm kỹ năng.........................................................................................22
1.2.2. Cấu trúc tâm lý của kỹ năng..........................................................................24
Như đã phân tích ở 1.2.1, trong KN có cả tri thức về hành động, mục đích hành
iv
động, thao tác thực hiện hành động đúng với yêu cầu, đạt kết quả theo mục đích đặt
ra và có thể thực hiện hành động có kết quả trong những điều kiện thay đổi. Tuỳ
theo từng loại KN mà các thành phần trên tham gia vào cấu trúc đó ở những mức độ
khác nhau. Theo đó, cấu trúc tâm lý của kỹ năng gồm các thành phần sau:............24
Tri thức trong kỹ năng. Tri thức là yếu tố bên trong của kỹ năng, giống như đèn
pha, tri thức trong kỹ năng có chức năng giúp các thành phần khác của kỹ năng
được sáng tỏ, rõ ràng, có cơ sở khoa học, từ đó tránh được sự mị mẫm, ngẫu nhiên,
cảm tính trong hành động........................................................................................24
Tri thức trong kỹ năng rất phong phú, đa dạng, được thể hiện trước hết là tri thức
của chủ thể về đối tượng của hành động/hoạt động; tri thức về cơng cụ hành động;
về q trình triển khai hành động/hoạt động; về hoàn cảnh, điều kiện diễn ra hoạt
động/ hành động và tri thức về chính bản thân chủ thể tiến hành hành động...........24
Kinh nghiệm hành động. Khác với tri thức hành động là hiểu biết của chủ thể trong
kỹ năng, kinh nghiệm của chủ thể chính là những hành động cùng loại đã được chủ
thể tiến hành có kết quả, được lưu giữ và được liên kết vớ các kinh nghiệm khác trở
thành năng lực của chủ thể ở dạng tiềm năng. Khi tiến hành hành động nào đó và
rèn nó trở thành kỹ năng, chủ thể huy động, khai thác kinh nghiệm đã có, kết hợp
với hiểu biết của mình về đối tượng và về hành động để triển khai hành động. Kinh
nghiệm của chủ thể về hành động càng phong phú, sâu sắc và có tính khái qt thì
hiệu quả triển khai hành động được dễ dàng và hiệu quả cao..................................25
Thao tác trong hành động. Kỹ năng có tính hai mặt: Mặt tâm lí bao gồm các yếu tố
như mục tiêu, tri thức, thái độ và các yếu tố tâm lí khác tham gia hành động và mặt
kỹ thuật của kỹ năng. Mặt kỹ thuật của kỹ năng chính là các thao tác triển khai hành
động trong kỹ năng. Mặt tâm lí thể hiện tính chất, giá trị của kỹ năng còn mặt kỹ
thuật, mặt thao tác thể hiện trình độ, hiệu quả của kỹ năng.....................................25
Thao tác trong kỹ năng có nhiều mức độ khác nhau. Mức thấp nhất là những thao
tác có tính bắt chước theo hành động mẫu của người hướng dẫn; mức tiếp theo là
các thao tác rời rạc do chủ thể tự thực hiện. Ở mức này, các thao tác được triển khai
có tính thăm dị, thử nghiệm theo thử- sai- làm lại. Đồng thời các thao tác chưa thực
sự liên kết với nhau thành một chuỗi. Mức thứ ba là các thao tác được thực hiện đầy
đủ, đúng theo logic phù hợp với logic của hành động. Mức thứ tư: các thao tác trở
v
thành thuần thục, linh hoạt và có tính mềm dẻo, có thể chuyển từ hành động này
sang hành động khác cùng loại trong những hoàn cảnh tương tự. Từ mức bắt chước
đến mức thuần thục có sự giảm dần mức độ can thiệp của ý thức chủ thể trong hành
động. Bắt chước địi hỏi có sự tập trung cao độ của chủ thể để tiếp nhận và ghi nhớ
hành động mẫu, nhưng sau khi hình thành chuỗi thao tác và được luyện tập đến mức
thuần thục thì ý thức được giảm thiểu rất nhiều, gần như vắng bóng......................25
Dựa vào các thành phần tâm lí trên mà người ta đánh giá một kỹ năng đạt mức độ
cao hay thấp. KN được biểu hiện ở những hành động cụ thể, xét một hoạt động có
kết quả hay khơng người ta dựa trên các KN thành phần đó...................................25
1.2.3. Các mức độ của kỹ năng................................................................................25
Bảng 1.1. Các mức độ hình thành kỹ năng..............................................................26
1.3. Kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên....................................................27
1.3.1. Hợp tác..........................................................................................................27
1.3.2. Kỹ năng hợp tác.............................................................................................29
1.3.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên.................................31
1.4. Kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............34
1.4.1. Hoạt động học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............................34
1.4.2. Hợp tác trong học thực hành kỹ thuật của sinh viên sư phạm kỹ thuật..........43
Bảng 1.2. Nội dung và yêu cầu hợp tác trong học thực hành...................................46
1.4.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 49
1.4.4. Biểu hiện kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 50
1.4.5. Mức độ kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật
................................................................................................................................. 55
Bảng 1.3. Bảng tiêu chí đánh giá kỹ năng hợp tác trong học thực hành..................56
Bảng 1.4. Mức độ và biểu hiện KN hợp tác trong học thực hành............................57
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên
đại học sư phạm kỹ thuật.........................................................................................58
1.5.1. Các yếu tố từ phía sinh viên...........................................................................58
1.5.2. Các yếu tố từ nhà trường................................................................................62
vi
CHƯƠNG 2.............................................................................................................66
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................66
2.1. Địa bàn và khách thể nghiên cứu......................................................................66
2.1.1. Địa bàn nghiên cứu........................................................................................66
2.1.2. Khách thể nghiên cứu....................................................................................67
Bảng 2.1: Mẫu khách thể nghiên cứu là sinh viên...................................................67
Bảng 2.2: Mẫu khách thể nghiên cứu là giảng viên.................................................68
2.2. Tổ chức nghiên cứu..........................................................................................68
2.2.1. Giai đoạn nghiên cứu lý luận.........................................................................68
2.2.2. Giai đoạn thiết kế công cụ điều tra, khảo sát thử...........................................69
2.2.3. Giai đoạn điều tra chính thức.........................................................................70
2.2.4. Giai đoạn thực nghiệm thực nghiệm tác động................................................71
2.3. Phương pháp nghiên cứu cụ thể........................................................................72
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu....................................................................72
2.3.2. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia...............................................................73
2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi..............................................................74
Bảng 2.3: Mức độ KNHT trong học thực hành........................................................78
2.3.4. Phương pháp quan sát....................................................................................79
2.3.5. Phương pháp phỏng vấn sâu..........................................................................80
2.3.6. Phương pháp giải bài tập tình huống.............................................................81
2.3.7. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động...............................................82
2.3.8. Phương pháp thực nghiệm sư phạm tác động................................................82
2.3.9. Phương pháp thống kê toán học.....................................................................86
CHƯƠNG 3............................................................................................................. 89
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VỀ KỸ NĂNG HỢP TÁC TRONG
HỌC THỰC HÀNH CỦA SINH VIÊN CÁC..........................................................89
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT.......................................................89
3.1. Thực trạng kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật
................................................................................................................................. 89
3.1.1. Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành......................90
Biểu đồ 3.1: Đánh giá của GV và SV về kỹ năng lập kế hoạch hợp tác...................90
vii
Bảng 3.2: Kiến thức, hiểu biết của SV về lập kế hoạch hợp tác...............................93
trong học thực hành.................................................................................................93
Bảng 3.3: Kinh nghiệm lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành của sinh viên....95
Bảng 3.4: Thao tác lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành của sinh viên...........99
............................................................................................................................... 102
Bảng 3.5: Hiểu biết, kiến thức về tổ chức thực hiện các hành động hợp tác..........104
trong học thực hành...............................................................................................104
Bảng 3.6: Kinh nghiệm tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành. 106
Bảng 3.7: Thao tác tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành........108
3.1.3. Kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành..............................111
............................................................................................................................... 111
Biểu đồ 3.3: Đánh giá của GV, SV về kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác.............111
Bảng 3.8: Hiểu biết, kiến thức về đánh giá hiệu quả hợp tác.................................113
trong học thực hành...............................................................................................113
Bảng 3.9: Kinh nghiệm đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành................115
Bảng 3.10: Thao tác đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành.....................117
3.2. Kết quả khảo sát kỹ năng hợp tác trong học tập thực hành của sinh viên sư
phạm kỹ thuật theo các tham số so sánh................................................................119
3.2.1. Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo các tham
số so sánh............................................................................................................... 119
Bảng 3.11: So sánh mức độ kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo
tham số giới tính....................................................................................................120
Bảng 3.12: So sánh mức độ kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo
tham số trường đang học........................................................................................120
3.2.2. Thực trạng kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành
theo các tham số so sánh........................................................................................123
Bảng 3.14: So sánh mức độ kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của sinh
viên sư phạm kỹ thuật xét theo giới tính................................................................123
Bảng 3.15: So sánh mức độ kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của sinh
viên sư phạm kỹ thuật xét theo trường học............................................................123
Bảng 3.16: So sánh mức độ kỹ năng hợp tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của
viii
sinh viên sư phạm kỹ thuật xét theo khóa học.......................................................124
3.2.3. Thực trạng kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành theo các
tham số so sánh......................................................................................................125
Bảng 3.17: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành
theo giới tính..........................................................................................................125
Bảng 3.18: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành
theo trường học......................................................................................................126
Bảng 3.19: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác theo khóa học.....126
3.3. Thực trạng các yếu tố tác động đến KNHT trong học thực hành của sinh viên sư
phạm kỹ thuật........................................................................................................127
3.3.1. Đánh giá của sinh viên và giảng viên về các yếu tố từ sinh viên tác động tới
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................127
Bảng 3.20: Đánh giá của GV, SV về ảnh hưởng của các yếu tố từ sinh viên đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................127
Bảng 3.21: Tác động của thái độ khi làm việc hợp tác..........................................129
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................129
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................131
Bảng 3.23: Ảnh hưởng của tính cách cá nhân đến kỹ năng hợp tác.......................133
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................133
3.3.2. Đánh giá của sinh viên và giảng viên về các yếu tố từ nhà trường tác động tới
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................134
Bảng 3.24: Ảnh hưởng của các yếu tố từ nhà trường đến kỹ năng hợp tác............134
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................134
Bảng 3.25: Ảnh hưởng của nội dung học thực hành tới kỹ năng hợp tác trong học
thực hành của sinh viên.........................................................................................136
Bảng 3.26: Ảnh hưởng của phương pháp tổ chức hợp tác của giảng viên đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................138
Bảng 3.27: Đánh giá của giáo viên và sinh viên về ảnh hưởng của điều kiện tổ chức
hợp tác đến kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên............................141
Bảng 3.28: Ảnh hưởng của công tác bồi dưỡng, rèn luyện kỹ năng hợp tác đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................141
ix
3.3.3. Tương quan giữa các yếu tố từ sinh viên, các yếu tố từ nhà trường đến kỹ
năng học hợp tác trong học thực hành của sinh viên trường sư phạm kỹ thuật......142
Bảng 3.30: Mối tương quan hồi quy giữa các yếu tố từ nhà trường đến kỹ năng học
hợp tác trong học thực hành của sinh viên.............................................................144
3.4. Kết quả thực nghiệm tác động........................................................................145
3.4.1. Cơ sở đề xuất biện pháp thực nghiệm tác động............................................145
3.4.2. Đề xuất biện pháp tâm lý sư phạm...............................................................146
3.4.3. Kết quả thực nghiệm tác động nhận thức của sinh viên sư phạm kỹ thuật về
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................148
Bảng 3.31: Kết quả trước và sau thực nghiệm tác động mặt nhận thức về kỹ năng
hợp tác trong học thực hành cho sinh viên sư phạm kỹ thuật................................148
3.4.4. Kết quả thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng hợp tác trong học thực hành
thông qua đổi mới giờ dạy.....................................................................................149
Bảng 3.32: Kết quả trước và sau thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng hợp tác
trong học thực hành thông qua đổi mới giờ dạy....................................................150
............................................................................................................................... 152
Tiểu kết chương 3..................................................................................................153
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...............................................................................155
1. KẾT LUẬN.......................................................................................................155
1.1. Về lí luận........................................................................................................155
1.2. Về thực trạng..................................................................................................155
2. KIẾN NGHỊ.......................................................................................................156
2.1. Đối với trường Đại học sư phạm kỹ thuật.......................................................156
2.2. Đối với giảng viên..........................................................................................156
2.3. Đối với sinh viên............................................................................................157
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ..............................................158
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CỦA TÁC GIẢ....................................................158
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................159
PHỤ LỤC.................................................................................................................. 1
TÊN BÀI: THÁO LẮP, CHẨN ĐOÁN VÀ SỬA CHỮA MỘT SỐ HỎNG
HÓC CỦA CƠ CẤU PHÂN PHỐI KHÍ XUPAP KIỂU TREO........................26
x
Hình 4: Khe hở xupap của CCPK............................................................................28
có dùng cị mổ.........................................................................................................28
Hình 5: Khe hở xupáp của CCPK khơng dùng cị mổ.............................................28
Hình 6: Vị trí điều chỉnh khe hở xupáp....................................................................28
- Tên bài học: THÁO LẮP, CHẨN ĐOÁN VÀ SỬA CHỮA MỘT SỐ HỎNG
HÓC CỦA CƠ CẤU XUPAP KIỂU TREO......................................................29
xi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Ý nghĩa
ĐLC
Độ lệch chuẩn
ĐTB
Điểm trung bình
GV
Giảng viên
KN
Kỹ năng
KNHT
Kỹ năng hợp tác
SPKT
Sư phạm kỹ thuật
SV
Sinh viên
SV ĐHSPKT
Sinh viên Đại học Sư phạm kỹ thuật
xii
DANH MỤC CÁC BẢNG
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu.......................................................................3
3.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................3
3.2. Khách thể nghiên cứu.........................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học...............................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................3
6.1. Giới hạn về nội dung..........................................................................................4
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu..........................................................................4
6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu.......................................................................4
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.....................................................5
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu............................................................................5
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể...................................................................6
8. Đóng góp mới của luận án.....................................................................................6
8.1. Đóng góp về mặt lý luận.....................................................................................6
8.2. Đóng góp về thực tiễn.........................................................................................6
9. Cấu trúc của luận án..............................................................................................7
CHƯƠNG 1...............................................................................................................8
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG HỢP TÁC TRONG............................................8
HỌC THỰC HÀNH CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT...........8
1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu vấn đề.........................................................8
1.1.1. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên......................8
1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học thực hành...............................16
1.2. Kỹ năng............................................................................................................22
1.2.1. Khái niệm kỹ năng.........................................................................................22
1.2.2. Cấu trúc tâm lý của kỹ năng..........................................................................24
Như đã phân tích ở 1.2.1, trong KN có cả tri thức về hành động, mục đích hành
động, thao tác thực hiện hành động đúng với yêu cầu, đạt kết quả theo mục đích đặt
ra và có thể thực hiện hành động có kết quả trong những điều kiện thay đổi. Tuỳ
xiii
theo từng loại KN mà các thành phần trên tham gia vào cấu trúc đó ở những mức độ
khác nhau. Theo đó, cấu trúc tâm lý của kỹ năng gồm các thành phần sau:............24
Tri thức trong kỹ năng. Tri thức là yếu tố bên trong của kỹ năng, giống như đèn
pha, tri thức trong kỹ năng có chức năng giúp các thành phần khác của kỹ năng
được sáng tỏ, rõ ràng, có cơ sở khoa học, từ đó tránh được sự mị mẫm, ngẫu nhiên,
cảm tính trong hành động........................................................................................24
Tri thức trong kỹ năng rất phong phú, đa dạng, được thể hiện trước hết là tri thức
của chủ thể về đối tượng của hành động/hoạt động; tri thức về công cụ hành động;
về quá trình triển khai hành động/hoạt động; về hoàn cảnh, điều kiện diễn ra hoạt
động/ hành động và tri thức về chính bản thân chủ thể tiến hành hành động...........24
Kinh nghiệm hành động. Khác với tri thức hành động là hiểu biết của chủ thể trong
kỹ năng, kinh nghiệm của chủ thể chính là những hành động cùng loại đã được chủ
thể tiến hành có kết quả, được lưu giữ và được liên kết vớ các kinh nghiệm khác trở
thành năng lực của chủ thể ở dạng tiềm năng. Khi tiến hành hành động nào đó và
rèn nó trở thành kỹ năng, chủ thể huy động, khai thác kinh nghiệm đã có, kết hợp
với hiểu biết của mình về đối tượng và về hành động để triển khai hành động. Kinh
nghiệm của chủ thể về hành động càng phong phú, sâu sắc và có tính khái qt thì
hiệu quả triển khai hành động được dễ dàng và hiệu quả cao..................................25
Thao tác trong hành động. Kỹ năng có tính hai mặt: Mặt tâm lí bao gồm các yếu tố
như mục tiêu, tri thức, thái độ và các yếu tố tâm lí khác tham gia hành động và mặt
kỹ thuật của kỹ năng. Mặt kỹ thuật của kỹ năng chính là các thao tác triển khai hành
động trong kỹ năng. Mặt tâm lí thể hiện tính chất, giá trị của kỹ năng còn mặt kỹ
thuật, mặt thao tác thể hiện trình độ, hiệu quả của kỹ năng.....................................25
Thao tác trong kỹ năng có nhiều mức độ khác nhau. Mức thấp nhất là những thao
tác có tính bắt chước theo hành động mẫu của người hướng dẫn; mức tiếp theo là
các thao tác rời rạc do chủ thể tự thực hiện. Ở mức này, các thao tác được triển khai
có tính thăm dò, thử nghiệm theo thử- sai- làm lại. Đồng thời các thao tác chưa thực
sự liên kết với nhau thành một chuỗi. Mức thứ ba là các thao tác được thực hiện đầy
đủ, đúng theo logic phù hợp với logic của hành động. Mức thứ tư: các thao tác trở
thành thuần thục, linh hoạt và có tính mềm dẻo, có thể chuyển từ hành động này
sang hành động khác cùng loại trong những hoàn cảnh tương tự. Từ mức bắt chước
xiv
đến mức thuần thục có sự giảm dần mức độ can thiệp của ý thức chủ thể trong hành
động. Bắt chước địi hỏi có sự tập trung cao độ của chủ thể để tiếp nhận và ghi nhớ
hành động mẫu, nhưng sau khi hình thành chuỗi thao tác và được luyện tập đến mức
thuần thục thì ý thức được giảm thiểu rất nhiều, gần như vắng bóng......................25
Dựa vào các thành phần tâm lí trên mà người ta đánh giá một kỹ năng đạt mức độ
cao hay thấp. KN được biểu hiện ở những hành động cụ thể, xét một hoạt động có
kết quả hay khơng người ta dựa trên các KN thành phần đó...................................25
1.2.3. Các mức độ của kỹ năng................................................................................25
Bảng 1.1. Các mức độ hình thành kỹ năng..............................................................26
1.3. Kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên....................................................27
1.3.1. Hợp tác..........................................................................................................27
1.3.2. Kỹ năng hợp tác.............................................................................................29
1.3.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên.................................31
1.4. Kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............34
1.4.1. Hoạt động học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............................34
1.4.2. Hợp tác trong học thực hành kỹ thuật của sinh viên sư phạm kỹ thuật..........43
Bảng 1.2. Nội dung và yêu cầu hợp tác trong học thực hành...................................46
1.4.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 49
1.4.4. Biểu hiện kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 50
1.4.5. Mức độ kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật
................................................................................................................................. 55
Bảng 1.3. Bảng tiêu chí đánh giá kỹ năng hợp tác trong học thực hành..................56
Bảng 1.4. Mức độ và biểu hiện KN hợp tác trong học thực hành............................57
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên
đại học sư phạm kỹ thuật.........................................................................................58
1.5.1. Các yếu tố từ phía sinh viên...........................................................................58
1.5.2. Các yếu tố từ nhà trường................................................................................62
CHƯƠNG 2.............................................................................................................66
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................66
xv
2.1. Địa bàn và khách thể nghiên cứu......................................................................66
2.1.1. Địa bàn nghiên cứu........................................................................................66
2.1.2. Khách thể nghiên cứu....................................................................................67
Bảng 2.1: Mẫu khách thể nghiên cứu là sinh viên...................................................67
Bảng 2.2: Mẫu khách thể nghiên cứu là giảng viên.................................................68
2.2. Tổ chức nghiên cứu..........................................................................................68
2.2.1. Giai đoạn nghiên cứu lý luận.........................................................................68
2.2.2. Giai đoạn thiết kế công cụ điều tra, khảo sát thử...........................................69
2.2.3. Giai đoạn điều tra chính thức.........................................................................70
2.2.4. Giai đoạn thực nghiệm thực nghiệm tác động................................................71
2.3. Phương pháp nghiên cứu cụ thể........................................................................72
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu....................................................................72
2.3.2. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia...............................................................73
2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi..............................................................74
Bảng 2.3: Mức độ KNHT trong học thực hành........................................................78
2.3.4. Phương pháp quan sát....................................................................................79
2.3.5. Phương pháp phỏng vấn sâu..........................................................................80
2.3.6. Phương pháp giải bài tập tình huống.............................................................81
2.3.7. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động...............................................82
2.3.8. Phương pháp thực nghiệm sư phạm tác động................................................82
2.3.9. Phương pháp thống kê toán học.....................................................................86
CHƯƠNG 3............................................................................................................. 89
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VỀ KỸ NĂNG HỢP TÁC TRONG
HỌC THỰC HÀNH CỦA SINH VIÊN CÁC..........................................................89
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT.......................................................89
3.1. Thực trạng kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật
................................................................................................................................. 89
3.1.1. Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành......................90
Biểu đồ 3.1: Đánh giá của GV và SV về kỹ năng lập kế hoạch hợp tác...................90
Bảng 3.2: Kiến thức, hiểu biết của SV về lập kế hoạch hợp tác...............................93
trong học thực hành.................................................................................................93
xvi
Bảng 3.3: Kinh nghiệm lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành của sinh viên....95
Bảng 3.4: Thao tác lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành của sinh viên...........99
............................................................................................................................... 102
Bảng 3.5: Hiểu biết, kiến thức về tổ chức thực hiện các hành động hợp tác..........104
trong học thực hành...............................................................................................104
Bảng 3.6: Kinh nghiệm tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành. 106
Bảng 3.7: Thao tác tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành........108
3.1.3. Kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành..............................111
............................................................................................................................... 111
Biểu đồ 3.3: Đánh giá của GV, SV về kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác.............111
Bảng 3.8: Hiểu biết, kiến thức về đánh giá hiệu quả hợp tác.................................113
trong học thực hành...............................................................................................113
Bảng 3.9: Kinh nghiệm đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành................115
Bảng 3.10: Thao tác đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành.....................117
3.2. Kết quả khảo sát kỹ năng hợp tác trong học tập thực hành của sinh viên sư
phạm kỹ thuật theo các tham số so sánh................................................................119
3.2.1. Thực trạng kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo các tham
số so sánh............................................................................................................... 119
Bảng 3.11: So sánh mức độ kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo
tham số giới tính....................................................................................................120
Bảng 3.12: So sánh mức độ kỹ năng lập kế hoạch hợp tác trong học thực hành theo
tham số trường đang học........................................................................................120
3.2.2. Thực trạng kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác trong học thực hành
theo các tham số so sánh........................................................................................123
Bảng 3.14: So sánh mức độ kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của sinh
viên sư phạm kỹ thuật xét theo giới tính................................................................123
Bảng 3.15: So sánh mức độ kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của sinh
viên sư phạm kỹ thuật xét theo trường học............................................................123
Bảng 3.16: So sánh mức độ kỹ năng hợp tổ chức thực hiện kế hoạch hợp tác của
sinh viên sư phạm kỹ thuật xét theo khóa học.......................................................124
3.2.3. Thực trạng kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành theo các
xvii
tham số so sánh......................................................................................................125
Bảng 3.17: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành
theo giới tính..........................................................................................................125
Bảng 3.18: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác trong học thực hành
theo trường học......................................................................................................126
Bảng 3.19: So sánh mức độ kỹ năng đánh giá hiệu quả hợp tác theo khóa học.....126
3.3. Thực trạng các yếu tố tác động đến KNHT trong học thực hành của sinh viên sư
phạm kỹ thuật........................................................................................................127
3.3.1. Đánh giá của sinh viên và giảng viên về các yếu tố từ sinh viên tác động tới
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................127
Bảng 3.20: Đánh giá của GV, SV về ảnh hưởng của các yếu tố từ sinh viên đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................127
Bảng 3.21: Tác động của thái độ khi làm việc hợp tác..........................................129
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................129
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................131
Bảng 3.23: Ảnh hưởng của tính cách cá nhân đến kỹ năng hợp tác.......................133
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................133
3.3.2. Đánh giá của sinh viên và giảng viên về các yếu tố từ nhà trường tác động tới
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................134
Bảng 3.24: Ảnh hưởng của các yếu tố từ nhà trường đến kỹ năng hợp tác............134
trong học thực hành của sinh viên.........................................................................134
Bảng 3.25: Ảnh hưởng của nội dung học thực hành tới kỹ năng hợp tác trong học
thực hành của sinh viên.........................................................................................136
Bảng 3.26: Ảnh hưởng của phương pháp tổ chức hợp tác của giảng viên đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................138
Bảng 3.27: Đánh giá của giáo viên và sinh viên về ảnh hưởng của điều kiện tổ chức
hợp tác đến kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên............................141
Bảng 3.28: Ảnh hưởng của công tác bồi dưỡng, rèn luyện kỹ năng hợp tác đến kỹ
năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên....................................................141
3.3.3. Tương quan giữa các yếu tố từ sinh viên, các yếu tố từ nhà trường đến kỹ
năng học hợp tác trong học thực hành của sinh viên trường sư phạm kỹ thuật......142
xviii
Bảng 3.30: Mối tương quan hồi quy giữa các yếu tố từ nhà trường đến kỹ năng học
hợp tác trong học thực hành của sinh viên.............................................................144
3.4. Kết quả thực nghiệm tác động........................................................................145
3.4.1. Cơ sở đề xuất biện pháp thực nghiệm tác động............................................145
3.4.2. Đề xuất biện pháp tâm lý sư phạm...............................................................146
3.4.3. Kết quả thực nghiệm tác động nhận thức của sinh viên sư phạm kỹ thuật về
kỹ năng hợp tác trong học thực hành.....................................................................148
Bảng 3.31: Kết quả trước và sau thực nghiệm tác động mặt nhận thức về kỹ năng
hợp tác trong học thực hành cho sinh viên sư phạm kỹ thuật................................148
3.4.4. Kết quả thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng hợp tác trong học thực hành
thông qua đổi mới giờ dạy.....................................................................................149
Bảng 3.32: Kết quả trước và sau thực nghiệm tác động rèn luyện kỹ năng hợp tác
trong học thực hành thông qua đổi mới giờ dạy....................................................150
............................................................................................................................... 152
Tiểu kết chương 3..................................................................................................153
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...............................................................................155
1. KẾT LUẬN.......................................................................................................155
1.1. Về lí luận........................................................................................................155
1.2. Về thực trạng..................................................................................................155
2. KIẾN NGHỊ.......................................................................................................156
2.1. Đối với trường Đại học sư phạm kỹ thuật.......................................................156
2.2. Đối với giảng viên..........................................................................................156
2.3. Đối với sinh viên............................................................................................157
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ..............................................158
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CỦA TÁC GIẢ....................................................158
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................159
PHỤ LỤC.................................................................................................................. 1
Hình 4: Khe hở xupap của CCPK............................................................................28
có dùng cị mổ.........................................................................................................28
Hình 5: Khe hở xupáp của CCPK khơng dùng cị mổ.............................................28
Hình 6: Vị trí điều chỉnh khe hở xupáp....................................................................28
xix
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu.......................................................................3
3.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................3
3.2. Khách thể nghiên cứu.........................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học...............................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................3
6.1. Giới hạn về nội dung..........................................................................................4
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu..........................................................................4
6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu.......................................................................4
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.....................................................5
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu............................................................................5
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể...................................................................6
8. Đóng góp mới của luận án.....................................................................................6
8.1. Đóng góp về mặt lý luận.....................................................................................6
8.2. Đóng góp về thực tiễn.........................................................................................6
9. Cấu trúc của luận án..............................................................................................7
CHƯƠNG 1...............................................................................................................8
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG HỢP TÁC TRONG............................................8
HỌC THỰC HÀNH CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT...........8
1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu vấn đề.........................................................8
1.1.1. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên......................8
1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng hợp tác trong học thực hành...............................16
1.2. Kỹ năng............................................................................................................22
1.2.1. Khái niệm kỹ năng.........................................................................................22
1.2.2. Cấu trúc tâm lý của kỹ năng..........................................................................24
Như đã phân tích ở 1.2.1, trong KN có cả tri thức về hành động, mục đích hành
động, thao tác thực hiện hành động đúng với yêu cầu, đạt kết quả theo mục đích đặt
ra và có thể thực hiện hành động có kết quả trong những điều kiện thay đổi. Tuỳ
theo từng loại KN mà các thành phần trên tham gia vào cấu trúc đó ở những mức độ
xx
khác nhau. Theo đó, cấu trúc tâm lý của kỹ năng gồm các thành phần sau:............24
Tri thức trong kỹ năng. Tri thức là yếu tố bên trong của kỹ năng, giống như đèn
pha, tri thức trong kỹ năng có chức năng giúp các thành phần khác của kỹ năng
được sáng tỏ, rõ ràng, có cơ sở khoa học, từ đó tránh được sự mị mẫm, ngẫu nhiên,
cảm tính trong hành động........................................................................................24
Tri thức trong kỹ năng rất phong phú, đa dạng, được thể hiện trước hết là tri thức
của chủ thể về đối tượng của hành động/hoạt động; tri thức về cơng cụ hành động;
về q trình triển khai hành động/hoạt động; về hoàn cảnh, điều kiện diễn ra hoạt
động/ hành động và tri thức về chính bản thân chủ thể tiến hành hành động...........24
Kinh nghiệm hành động. Khác với tri thức hành động là hiểu biết của chủ thể trong
kỹ năng, kinh nghiệm của chủ thể chính là những hành động cùng loại đã được chủ
thể tiến hành có kết quả, được lưu giữ và được liên kết vớ các kinh nghiệm khác trở
thành năng lực của chủ thể ở dạng tiềm năng. Khi tiến hành hành động nào đó và
rèn nó trở thành kỹ năng, chủ thể huy động, khai thác kinh nghiệm đã có, kết hợp
với hiểu biết của mình về đối tượng và về hành động để triển khai hành động. Kinh
nghiệm của chủ thể về hành động càng phong phú, sâu sắc và có tính khái quát thì
hiệu quả triển khai hành động được dễ dàng và hiệu quả cao..................................25
Thao tác trong hành động. Kỹ năng có tính hai mặt: Mặt tâm lí bao gồm các yếu tố
như mục tiêu, tri thức, thái độ và các yếu tố tâm lí khác tham gia hành động và mặt
kỹ thuật của kỹ năng. Mặt kỹ thuật của kỹ năng chính là các thao tác triển khai hành
động trong kỹ năng. Mặt tâm lí thể hiện tính chất, giá trị của kỹ năng còn mặt kỹ
thuật, mặt thao tác thể hiện trình độ, hiệu quả của kỹ năng.....................................25
Thao tác trong kỹ năng có nhiều mức độ khác nhau. Mức thấp nhất là những thao
tác có tính bắt chước theo hành động mẫu của người hướng dẫn; mức tiếp theo là
các thao tác rời rạc do chủ thể tự thực hiện. Ở mức này, các thao tác được triển khai
có tính thăm dị, thử nghiệm theo thử- sai- làm lại. Đồng thời các thao tác chưa thực
sự liên kết với nhau thành một chuỗi. Mức thứ ba là các thao tác được thực hiện đầy
đủ, đúng theo logic phù hợp với logic của hành động. Mức thứ tư: các thao tác trở
thành thuần thục, linh hoạt và có tính mềm dẻo, có thể chuyển từ hành động này
sang hành động khác cùng loại trong những hoàn cảnh tương tự. Từ mức bắt chước
đến mức thuần thục có sự giảm dần mức độ can thiệp của ý thức chủ thể trong hành
xxi
động. Bắt chước địi hỏi có sự tập trung cao độ của chủ thể để tiếp nhận và ghi nhớ
hành động mẫu, nhưng sau khi hình thành chuỗi thao tác và được luyện tập đến mức
thuần thục thì ý thức được giảm thiểu rất nhiều, gần như vắng bóng......................25
Dựa vào các thành phần tâm lí trên mà người ta đánh giá một kỹ năng đạt mức độ
cao hay thấp. KN được biểu hiện ở những hành động cụ thể, xét một hoạt động có
kết quả hay khơng người ta dựa trên các KN thành phần đó...................................25
1.2.3. Các mức độ của kỹ năng................................................................................25
Bảng 1.1. Các mức độ hình thành kỹ năng..............................................................26
1.3. Kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên....................................................27
1.3.1. Hợp tác..........................................................................................................27
1.3.2. Kỹ năng hợp tác.............................................................................................29
1.3.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học tập của sinh viên.................................31
1.4. Kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............34
1.4.1. Hoạt động học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật.............................34
1.4.2. Hợp tác trong học thực hành kỹ thuật của sinh viên sư phạm kỹ thuật..........43
Bảng 1.2. Nội dung và yêu cầu hợp tác trong học thực hành...................................46
1.4.3. Khái niệm kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 49
1.4.4. Biểu hiện kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ
thuật......................................................................................................................... 50
1.4.5. Mức độ kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên sư phạm kỹ thuật
................................................................................................................................. 55
Bảng 1.3. Bảng tiêu chí đánh giá kỹ năng hợp tác trong học thực hành..................56
Bảng 1.4. Mức độ và biểu hiện KN hợp tác trong học thực hành............................57
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng hợp tác trong học thực hành của sinh viên
đại học sư phạm kỹ thuật.........................................................................................58
1.5.1. Các yếu tố từ phía sinh viên...........................................................................58
1.5.2. Các yếu tố từ nhà trường................................................................................62
CHƯƠNG 2.............................................................................................................66
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................66
2.1. Địa bàn và khách thể nghiên cứu......................................................................66
