Tập 8: Mỹ thuật đời Minh - Đồ điển mỹ thuật Trung Quốc

Bién

OWhét Whe

dich

-Pham

Cao

Foan

DO DIEN MY THUAT
Trung Quéc

NHA XUAT BAN MY THUAT


491

Vill. MỸ THUAT DOI MINH
(1277-1368)

Minh đã ở vào cuối thời xã hội phong

ến chủ nghĩa tư bản manh nha xuất

hiện, văn hóa thị dân và ý thức thẩm mỹ thị dân

dan dần tăng lên, sự phát triển của nên kinh tế

xã hội, chính trị và văn hóa tư tưởng trong thời
kỳ này trực tiếp ảnh hưởng đến sự thịnh suy và
kế thừa của các ngành mỹ thuật.
Đời Minh không thiết lập họa viện, nhưng
có họa sĩ cung đình, họ thường từ triều đình
đến các địa phương biên chế vào hàng Cẩm y
vệ, được trao chức quan võ, quy vào Thái Giám
quản lý, địa vị thấp kém hơn họa sĩ đời Tống.
Hội họa đầu đời Minh dùng phép tắc của họa

viện Nam Tống và học tập danh gia Bắc Tống,
người ta gọi là “Viện thể”. Họa
cực

Nghệ

kỳ

mật

thiết

với

“Viện

thể”

sĩ có quan hệ
là

Đái

Tiến.

thuật của ơng lấy phép tắc ở Mã Viễn,

Hạ Khuê làm chủ mà kế thừa Bắc Tống. Nhân
vật sơn thủy, hình thành phong cách khá mới,


492 Đồ Điển Mỹ Thuật T¡tu¿z Quốc
được một số họa sĩ văn nhân gọi là “ bậc nhất”

trong số chuyên nghiệp. Từ chỗ Dái Tiến là
người ở sông Tiền Đường, Chiết Giang, cho nên
người đời sau gọi họa phái này là Chiết phái.
Theo với sự cực thịnh của viện thể, Chiết phái

đến lúc suy, lấy Tô Châu mà

sử gọi là Ngơ

mơn làm trung tâm, hình thành Ngơ phái, ngày
càng lớn mạnh,

thay thế viện thể và Chiết phái.

Họa phái này hưng khởi ở Thẩm Chu, thành
tựu ở Văn Trung Minh. Thành viên chính của

họa gia Ngơ phái phần nhiều là văn nhân danh
sĩ thi thư họa tam nguyệt

Họ

không

thiết làm

quan,

(giỏi cả thơ, thư, họa)

thích rong chơi nơi

rừng núi, lấy thơ văn thư họa làm vựi. Tác phẩm

sơn thủy hoa điểu của họ mang phong cách nghệ

thuật trầm lắng phong lưu, thế hiện niềm vui
tinh than.
Trong trào lưu văn nhân họa sĩ cuối đời
Minh, sự hưng khởi của hoa điểu, tả ý và của
nhân vật là hiện tượng đáng chú ý, Văn Trưng

Minh giỏi về lan trúc càng nhiều hơn truyền
thống của người đời Nguyên. Thẩm Chu, Dường
Dẫn

đã mở

ra một lãnh vực mới, để tài càng

mở rộng hơn họa pháp cũng trau chuốt trơn
tru hơn đời Nguyên. Hai họa sĩ chính thức đẩy

hoa điểu tả ý đến giai đoạn mới, trước nay
vẫn cho rằng đó là Trần Thuần ở đời Minh và
sau đó

là Từ

Vị. Đặc biệt Từ

Vị là họa

múa

hình

sĩ lớn,

đã hồn thành sự biến đổi này. Ơng tùy theo
tình

cảm

mà

bút,

trong

tượng

họa


493
thảo “ở giữa cái giống và không giống” chú ý

thể hiện khí vận sinh động, đẩy hoa điểu tả ý
Trung Quốc đến cảnh giới cao, thể hiện mạnh

mẽ tình cảm nội tâm, nâng cao năng lực biểu

hiện, phát huy bút khí trên giấy Tuyên chỉ lên

đến mức trước kia chưa từng có làm mốc phát
triển vẽ hoa điểu Trung Quốc. Cuối đời Minh,
xuất hiện họa sĩ Trần Hồng Thụ là kỳ tài nghệ
thuật, đóng
tranh

hoặc

in,

góp về tranh cuộn

ơng

nghiên

lao

mình

cứu

vào

và vẽ bán
tranh

tác phẩm

đạo

nhân

Phật

thảo
gian,

cổ đại,

đồng thời cũng không coi nhẹ quan sát thực

hiện tỉnh thân sáng tạo, ông nhào nặn truyền
thống Tấn Đường, Ngũ Đại và thủ pháp mỹ
thuật đân gian tạo phong cách riêng, tạo ra
con đường nghệ thuật chân thực. Nhân vật cúa

ơng có bộ mặt cổ mà lạ, kết cấu hùng v1, nếp
áo cứng cáp, lấy đẹp bố sung cho nhã, sở trường,
thú pháp trang trí “gầy trịn thì lấy vng, đễ
tán thì lấy chỉnh”, có sức tưởng tượng phong
phú

vượt lên người

cùng

thời.

Su

của

tranh

phén

thịnh

in và

sự quật

khởi của tranh tết đời Minh cũng là hiện tượng
mỹ

thuật

đi tranh

đáng

in phát

Vạn

Lịch,

thì

này,

tranh

in

khởi,

chú

phong

triển

đã
phái

cách

ý. Từ

đạt
An

tính

giữa đời

chưa
tới

từng

Huy

trở

có, đến

đỉnh

tế đẹp

Minh

cao.

đột

đẽ,

năm

Thời

nhiên

đường

kỳ

hưng

nét

mềm nhỏ, khắc họa chỉ tiết kỹ càng. Sự xuất
hiện của tranh in lỗng màu cổ đại Trung Quốc,


A94 Đề Điển Mỹ Thuật Trung Quốc
thì “La

hiên

biến cổ tiên phổ”

khắc

đời

Minh

là cái sớm nhất, mà “Thập trúc trai họa phổ”
và “Thập trúc trai tiên phổ” gây ảnh hướng

lớn nhất. Cuối đời Minh, các địa phương như

Thiên Tân và
làm tranh tết,
nhã và tranh
từ những địa

Tó Châu... xuất hiện phường
tranh Dương Liễu Thanh đẹp,
Đào hoa ổ, tả thực, bắt nguồn
phương này.

Nghệ thuật kiến trúc đời Minh là đính cao
cuối cùng trong lịch sử kiến trúc cổ đại Trung

Quốc. Đơ thành, cung đình, lăng tấm... quy mơ

rộng lớn, Hồng

đế Vĩnh Lạc nhà Minh đời đơ

đến Bắc Kinh xây đựng nền móng Cố cung như
ngày nay, Ở thành thị văn hóa phát đạt, thương

nghiệp phổn vinh, phong khí xây dựng viên lâm
của tư gia hưng thịnh, Lâm viên nổi tiếng đời
Minh có Chuyết chỉnh viên, Lưu viên, Mã
viên ở Tơ Châu.

phong

Thành tựu chính về mỹ thuật cơng nghiệp

đời Minh, về để sứ có “Thanh hoa gia thái” tức

men hoa xanh kết hợp với men các màu, bổ

sung, cùng tôn nhau lên, tươi đậm dep đẽ, trên
cơ sở “đẩu thái” thành thục, lại sáng tạo ra
“ngũ

thái”, cực thịnh vào thời kỳ Gia Tĩnh Vạn

Lịch. Đồ dùng gia đình kiểu Minh, lấy tên triều

đại đặt tên, cũng là một đỉnh cao về cơng nghệ.

Sự tạo hình nhẹ nhàng, đường nét lưu lốt, trang

trí vừa phải, hết sức coi trọng sự thống nhất
của công năng mỹ thuật thực đụng và tính nghệ

thuật, quý

ở chỗ chất phác mà không nghèo


495
nan, khéo đẹp ma khéng phién tối. Phong cách
và hình thức để dùng đời Minh vẫn có ảnh
hưởng đến thiết kế đổ dùng trong gia đình nhân
gian ngày nay.

ke


496 Dé Dién My Thuat Trung Quoc

&

Khê dường thi tứ đồ (Tronh tứ thơ, nhà bên

khe núi) - đời Minh, Đái Tiến.


497

@ Nam binh nha tap (chi

tiết] (Tranh Nhã tập.
Nam Bình - đời Minh,

Đói Tiến.

Hữu Tùng đề (Tranh bạn và thơng)
- đời Minh, Đới Tiến.


A498 Dé Dién My Thuat ‘Trung Quoc

6

bó kiêu phong tuyết đồ (Tranh gió tuyết

ở cầu B4) - dời Minh, Ngơ Vĩ.


499

(Trái) Yên lưng
ngọc thụ đồ (Tranh

khói lồng cây mọc}

- đời Minh, Trần

Hiến Chương.

(Phải) Khê Sơn ngư

đĩnh đề (Tranh khe núi

thuyển

chai) - doi

Minh, Ngô Vĩ.


500 Đồ Điển Mỹ Thuật Trung Quoc

©

Hoa son đồ sach (sóch tranh Hoa sơn,
bớc 1) - đời Minh, Vuong Ly.


=

&

501

Trúc Học đồ (Hac va

Tuyết dạ phỏng Phổ

Cảnh Chiêu.

thăm Triệu Phổi.

trúc) - đời Minh, Biên

dé (Đêm tuyết vua


502 Đề Điển Mỹ Thuật Truy Quoc

Š

Tuyết mơi song họ đồ - đời Minh,
Biên Cảnh Chiêu.


a

@

503

Vên sơn tiểu cảnh đề - đời Minh, Tạ Hồn.

Hí viên dé

(Vượn đùa
nghịch) - đời
Minh, Chu

Chiêm Cơ.


504 Đồ Điển Mỹ Thuật Trung Quoc

@

Son trò bạch vũ đồ (Sơn Trà, chim lông

trắng) - đời Minh, Lam Hương.


et

@ Tương giang phong vũ (Mưa gió
sơng Tương) - đời Minh, Hạ Sưởng.

Nhạc

dương lâu
đề (Lầu
Nhạc

Dương) -

đời Minh,
Hạ Sưởng.

505

506 Dé Dién My Thudt Trung Quoc

@

Luson dé cao (Tranh núi Lu Son cao)
- đời Minh, Thẩm Chu.


m

507
& Song ung đồ (Đôi
chim

ưng)

- đời

Minh, Lâm Lương.

Ngọa du đề sách (Sách tranh nằm chơi,
bức VỊ - đời Minh, Thẩm Chu.


508 Dé Dién My Thuat Trung Quoc

Š

ia

Đơng tranh đồ sóch (bức l}
- đời Minh, Thẩm Chu.