Phân tích biến động dân số, lao động và việc làm ở huyện Lập Thạch trong giai đoạn hiện nay

Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Lời nói đầu
Xuất phát điểm của nền kinh tế Việt nam rất thấp, nớc ta lại là một nớc
đông dân với tốc độ tăng dân số vào loại cao nhất trên thế giới. Vì vậy việc tận
dụng khai thác hết các nguồn lực nội tại mà đặc biệt là nguồn lực con ngời đợc
coi là hạt nhân của quá trình phát triển Kinh tế - Xã hội. Tại Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ IX đã chỉ rõ: Điều kiện tiên quyết để thúc đẩy sự phát triển
kinh tế xã hội của đất nớc là ổn định dân số, lao động là yếu tố cơ bản nhằm
hoàn thành công cuộc Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nớc từng bớc đi lên
chủ nghĩa xã hội.
Trong những năm qua Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Lập
Thạch đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho
nhân dân và đã đạt đợc những thành tựu đáng kể. Tuy nhiên vấn đề tồn tại lớn
nhất hiện nay là dân số quá đông, quy mô lao động rất lớn, trình độ ngời lao
động thấp, mất cân đối lớn cả về cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động, sức chứa lao
động trong lĩnh vực nông nghiệp đã quá tải, tỷ lệ thiếu việc làm của ngời lao
động cao đã tạo ra một áp lực rất lớn tới vấn đề giải quyết việc làm cho ngời lao
động của huyện.
Trong thời gian thực tập ở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc, tôi đã nhận
thấy vấn đề biến động dân số, lao động và việc làm đang mang tính thời sự vừa
cấp bách vừa lâu dài có ảnh hởng sâu sắc tới quá trình phát triển kinh tế - xã hội
của huyện. Do đó cần thiết và sớm phải có một sự xem xét, đánh giá một cách
trung thực đầy đủ và khoa học vấn đề nói trên từ đó đa ra các giải pháp cụ thể
nhằm phát huy những thành tựu đã đạt đợc và từng bớc giải quyết những vấn đề
tồn đọng nói trên để tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội ở huyện. Vì vậy tôi
đã chọn đề tài: "Phân tích biến động dân số, lao động và việc làm ở huyện
Lập Thạch trong giai đoạn hiện nay" làm luận văn tốt nghiệp của mình.
Nội dung của đề tài bao gồm:
Phần I: Cơ sở lý luận về biến động dân số, lao động và việc làm.
Phần II: Thực trạng của sự biến động dân số, lao động và việc làm ở huyện
Lập Thạch trong giai đoạn hiện nay.

Khoa: Kinh tế lao động và dân số
1
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Phần III: Giải pháp về điều chỉnh dân số, lao động và tạo việc làm cho ngời
lao động ở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc.
Các phơng pháp nghiên cứ đề tài:
- Phơng pháp thu thập t liệu, các nghiên cứu của huyện có liên quan đến
đề tài nghiên cứu.
- Phơng pháp điều tra thống kê: Đợc điều tra khảo sát ở một số xã đại
diện để thu thập những thông tin cần thiết để mih hoạ cho các nhận xét, đánh
giá thực trạng.
- Phơng pháp toán học - thống kê: Dựa trên cơ sở các dữ liệu đã thu thập
đợc, sử dụng các công thức toán học, thống kê học cần thiết giúp cho việc phân
tích đánh giá các hiện tợng nghiên cứu.
- Phơng pháp tổng hợp: Thông qua kết quả những phân tích các hiện tợng
nghiên cứu để tổng hợp khái quát thành bản chất, xu hớng vận động của vấn đề
nghiên cứu.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
2
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Phần I
Cơ sở lý luận về biến động dân số, lao động và
việc làm
I. Các khái niệm cơ bản về dân số và sự biến động của dân số
1.Quy mô và cơ cấu dân số.
1.1.Quy mô: Đợc hiểu là tổng số ngời sinh sống trong một lãnh thổ nhất định,
trong một thời gian nhất định.
1.2. Cơ cấu dân số: Bên cạnh những đặc điểm chung của con ngời là cùng
chung sống trong một lãnh thổ, họ lại có những đặc điểm riêng có về giới tính,
độ tuổi.v.v...Do vậy, để hiểu biết chi tiết hơn về dân số, chúng ta cần phân chia

dân số thành những vấn đề khác nhau theo một tiêu thức nào đó. Sự phân chia
các nhóm gọi là cơ cấu dân số.
- Cơ cấu dân số theo tuổi: Đây là việc phân chia tổng dân số của một lãnh
thổ thành những nhóm dân số có tuổi hoặc khoảng tuổi khác nhau tại một thời
điểm nào đó.
- Cơ cấu dân số theo giới tính: Nếu chia toàn bộ dân số nam và dân số nữ
thì ta có cơ cấu dân số theo giới tính. Các chỉ tiêu thờng dùng là tỷ lệ hoặc tỷ số
giới tính. Nếu ký hiệu
m
P
và
f
P
lần lợt là dân số nam và dân số nữ thì tỷ số giới
tính (SR) đợc xác định nh sau:
SR=
f
m
P
P
x 100
- Cơ cấu dân số theo thành thị và nông thôn: Là việc chia tổng dân số của
một lãnh thổ thành dân số c trú ở thành thị và dân số c trú ở nông thôn thì ta đợc
cơ cấu dân số theo thành thị và nông thôn.
Có rất nhiều tiêu thức khác nhau để phân chia tổng dân số, mỗi tiêu thức
phục vụ cho một lợi ích nghiên cứu khác nhau và có ý nghĩa vô cùng to lớn
trong việc phân tích, đánh giá và điều chỉnh quá trình dân số theo hớng có lợi
cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội lâu dài và ổn định.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
3

Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
2. Các quá trình dân số
Sự tồn tại và phát triển của xã hội loài ngời gắn liền với sự vận động tự
nhiên và xã hội của con ngời. Sự vận động đó chính là quá trình sinh, chết và di
dân. Nó vừa là kết quả vừa là nguyên nhân của sự phát triển. Do đó, việc nghiên
cứu nhằm tác động một cách có khoa học vào sự vận động có ý nghĩa to lớn tới
sự phát triển của xã hội loài ngời.
2.1. Mức sinh và các thớc đo đánh giá mức sinh.
- Mức sinh: Phản ánh mức độ sinh sản của dân số, nó biểu thị số trẻ em
sinh sống mà một phụ nữ có đợc trong suốt cuộc đời sinh sản của mình. Mức
sinh phụ thuộc vào rất nhiều các yếu tố sinh học, tự nhiên và xã hội (Sự sinh
sống là sự kiện đứa trẻ tách khỏi cơ thể mẹ và có dấu hiệu của sự sống nh hơi
thở, tim đập, cuống rốn rung động hoặc những cử động tự nhiên của bắp thịt.
- Các thớc đo cơ bản: Để đánh giá mức sinh có rất nhiều thớc đo khác
nhau và mỗi thớc đo đều chứa đựng những u điểm riêng biệt. Sau đây là một số
thớc đo cơ bản.
+Tỷ suất sinh thô (CBR): Biểu thị số trẻ em sinh ra trong một năm so với
1000 dân số trung bình năm đó.
CBR =
_
P
B
x 1000
Trong đó:
B: Số trẻ em sinh sống trong năm nghiên cứu.
_
P
: Dân số trung bình của năm nghiên cứu.
Đây chỉ là chỉ tiêu "thô" về mức sinh bởi lẽ mẫu số bao gồm toàn bộ dân
số, cả những thành phần dân số không tham gia vào quá trình sinh sản nh: đàn

ông, trẻ em, ngời già hay phụ nữ vô sinh.
u điểm: Đây là một chỉ tiêu qua trọng và đợc sử dụng khá rộng rãi, dễ
tính toán, cần ít số liệu, dùng trực tiếp để tính tỷ lệ tăng dân số.
Nhợc điểm: Không nhạy cảm đối với những thay đổi nhỏ của mức sinh,
chịu nhiều ảnh hởng của cấu trúc theo giới tính, theo tuổi của dân số, phân bố
mức độ sinh của các tuổi trong thời kỳ sinh sản của phụ nữ, tình trạng hôn nhân.
+ Tỷ suất sinh chung: Biểu thị số trẻ em sinh ra trong một năm so với
một nghìn phụ nữ trong độ tuổi có khả năng sinh đẻ.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
4
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
GFR =
4915
W
B
x 1000
Trong đó:
GFR: Tỷ suất sinh chung.
B: Số trẻ em sinh ra trong năm.
4915
W
: Số lợng phụ nữ trung bình có khả năng sing đẻ trong năm.
Tỷ suất sinh chung đã một phần nào loại bỏ đợc ảnh hởng của cấu trúc
tuổi và giới - nó không so với 1000 dân nói chung mà chỉ so với 1000 phụ nữ
trong độ tuổi có khả năng sinh sản. Tuy nhiên cách tính này vẫn chịu ảnh hởng
của sự phân bố mức sinh trong thời kỳ sinh sản của phụ nữ, tình trạng hôn nhân.
+ Tỷ suất sinh đặc trng theo tuổi: Đối với các độ tuổi khác nhau , mức
sinh đẻ của phụ nữ cũng khác nhau. Do vậy cần xác định mức sinh theo từng độ
tuổi của phụ nữ.
Công thức:

ASFR
X
=
x
FX
W
B
x 1000
Trong đó:
ASFR
X
: Tỷ suất sinh đặc trng của phụ nữ ở độ tuổi X
B
FX
: Số trẻ em sinh ra trong một năm của những phụ nữ ở độ tuổi X
W
X
: Số phụ nữ ở độ tuổi X trong năm.
Để xác định đợc ASFR
X
cần có hệ thống số liệu chi tiết, hơn nữa mặc dù
mức sinh ở các độ tuổi khác nhau là khác nhau, nhng đối với các độ tuổi gần
nhau, mức sinh không khác nhau nhiều. Do vậy, trong thực tế ngời ta thờng xác
định tỷ suất sinh đặc trng cho từng nhóm tuổi. Thờng toàn bộ phụ nữ trong độ
tuổi sinh đẻ đợc chia thành 7 nhóm mỗi nhóm 5 tuổi.
2.2. Mức chết và các thớc đo chủ yếu
- Mức chết: Chết là một trong những yếu tố của quá trình tái sản xuất dân
số, là hiện tợng tự nhiên, không thể tránh khỏi đối với mỗi con ngời. Nếu loại
bỏ sự biến động cơ học, tăng tự nhiên dân số bằng hiệu số sinh và số chết. Vì
vậy, việc tăng hay giảm số sinh hoặc số chết đều làm thay đổi quy mô, cơ cấu

và tốc độ tăng tự nhiên của dân số. Đồng thời trong quá trình tái sản xuất dân
số, các yếu tố sinh và chết có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Sinh đẻ
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
5
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
nhiều hay ít, mau hay tha, sớm hay muộn đều có thể làm tăng hoặc giảm mức
chết. Ngợc lại mức chết cao hay thấp sẽ làm tăng hoặc giảm mức sinh.
Chính vì vậy việc giảm mức chết là nghĩa vụ và trách nhiệm thờng xuyên
của mọi nớc, mọi cấp, mọi ngành, mọi địa phơng. Giảm mức chết vừa có ý
nghĩa kinh tế, chính trị, xã hội và nhân văn sâu sắc.
Chết là sự mất đi vĩnh viễn tất cả những biểu hiện của sự sống ở một thời
điểm nào đó.
Để đánh giá mức độ chết cần dùng các thớc đo. Có nhiều thớc đo khác
nhau. Mỗi thớc đo phản ánh một khía cạnh này hay khía cạnh khác của mục
đích nghiên cứu và mỗi thớc đo có những u điểm, nhợc điểm riêng.
- Các thớc đo chủ yếu:
+ Tỷ suất chết thô (CDR): Biểu thị số ngời chết trong một năm trong một
ngàn ngời dân trung bình năm đó ở một lãnh thổ nhất định.
Công thức:
CDR =
_
P
D
x 1000
Trong đó:
D: Số ngời chết trong năm của một lãnh thổ nào đó.
_
P
: Dân số trung bình trong năm của lãnh thổ đó.
u điểm: Đơn giản, dễ tính toán, xác định nó không cần lợng thông tin

nhiều, và phức tạp do đó nó đợc sử dụng rộng rãi trong các án phẩm quốc gia và
quốc tế nhằm đánh giá một cách tổng quát mức độ chết của dân c giữa các nớc,
các thời kỳ. Trực tiếp tính toán tỷ suất gia tăng tự nhiên.
Nhợc điểm: Không đánh giá chính xác mức độ chết của dân c, bởi vì
trong chừng mực nhất định nó phụ thuộc khá lớn vào cơ cấu dân số. Do vây, khi
so sánh tỷ suất chết thô giữa các vùng, hoặc các thời kỳ khác nhau không phản
ánh chính xác mức độ chết của dân c vì sự khác biệt giữa cơ cấu giới và cơ cấu
tuổi. Để khắc phục ngời ta dụng biện pháp chuẩn hoá; đó là việc biến các tỷ
suất chết thô có cấu trúc tuổi và giới khác nhau thành các tỷ suất chết tơng ứng
có cấu trúc tuổi và giới giống nhau để so sánh.
Tỷ suất chết đặc trng theo tuổi (ASDR
X
): Biểu thị số ngời chết trong
năm ở một độ tuổi nào đó so với 1000 nghìn ngời trung bình ở độ tuổi đó trong
năm tại một nơi nào đó.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
6
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Công thức:
ASDR
X
=
_
X
X
P
D
Trong đó:
ASDR
X

: Tỷ suất chết đặc trng ở tuổi X
X
D
: Số ngời chết trong năm ở độ tuổi X
_
X
P
: Dân số trung bình trong năm ở độ tuổi X
u điểm: Phản ánh mức độ chết ở từng độ tuổi, so sánh giữa các vùng, các
thời kỳ mà không chịu ảnh hởng của cấu trúc tuổi.
Nhợc điểm: Cha phản ánh mức chết bao chùm của cả dân số, cần nhiều
số liệu chi tiết cho tính toán. Để khác phục cần kết hợp với việc xác định tỷ suất
chết thô và chỉ tính tỷ suất đặc trng cho từng nhóm tuổi.
+ Tỷ suất chết trẻ em dới 1 tuổi: Đây là chỉ tiêu đặc biệt quan trọng trong
phân tích về chết của dân số, bởi vì nó là chỉ tiêu rất nhạy cảm nhất đánh giá
mức độ ảnh hởng của y tế, bảo vệ sức khoẻ trong dân c. Mức độ này có ảnh h-
ởng to lớn tới mức độ chết chung, đến tuổi thọ bình quân và có tác động qua lại
với mức sinh.
Công thức:
IMR =
B
D
o
x 1000
Trong đó:
IMR: Tỷ suất chết của trẻ em dới 1 tuổi.
o
D
: Số trẻ em chết dới 1 tuổi trong năm.
B: Số trẻ em sinh sống trong cùng năm.

2.3. Di dân
- Khái niệm di dân:
Biến động dân số nói chung đợc chia thành hai bộ phận chủ yếu tơng đối
riêng biệt: biến động tự nhiên và biến động cơ học. Biến động tự nhiên mô tả sự
thay đổi dân số gắn liền với sự ra đời, tồn tại và mất đi của con ngời theo thời
gian. Quá trình này trong dân số học chủ yếu thông qua các hiện tợng sinh và
chết. Khác với biến động tự nhiên, biến động cơ học biểu thị sự thay đổi dân số
về mặt không gian, lãnh thổ. Trong cuộc sống con ngời di dời bởi nhiều nguyên
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
7
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
nhân, với nhiều mục đích khác nhau, với khoảng cách xa gần khác nhau và vào
những thời điểm khác nhau. Quá trình này chịu tác động bởi nhiều những nhân
tố kinh tế, chính trị, xã hội do vậy nó mang bản chất kinh tế, chính trị, xã hội
sâu sắc. Đây chính là đặc điểm mấu chốt phân biệt hai bộ phận biến đông dân
số nêu trên.
Vậy di dân là gì ? Có rất nhiều định nghĩa về di dân, mỗi định nghĩa xuất
páht từ những mục đích nghiên cứu khác nhau, do đó rất khó tổng hợp thành
một định nghĩa thống nhất bởi tính phức tạp và đa dạng của hiện tợng. Tuy
nhiên hiện nay ngời ta tạm thống nhất với nhau khái niệm về di dân nhằm đảm
bảo sự thống nhất về khảo sát, điều tra, can thiệp vào hiện tợng này nh sau:
"Di dân là hiện tợng di chuyển của ngời dân theo lãnh thổ với những
chuẩn mực về thời gian và không gian nhất định kèm theo sự thay đổi nơi c trú"
Hiểu về di dân nh vậy là dựa vào một số đặc điểm chủ yếu sau: Thứ nhất,
con ngời di chuyển khỏi một địa d nào đó. Nơi đi và nơi đến phải đợc xác định.
Có thể là một vũng lãnh thổ hay là một đơn vị hành chính. Thứ hai, con ngời di
chuyển bao giờ cũng có mục đích, tính chất c trú là tiêu thức để xác định di dân.
Thứ ba, khoảng thời gian ở lại bao lâu ở nơi mới để xác định sự di chuyển nào
đó có phải là di dân hay không.
- Phân loại di dân:

+ Theo độ thời gian nới c trú cho phép phân biệt các kiểu di dân: lâu dài,
tạm thời hay chuyển tiếp. Di dân lâu dài bao gồm các hình thức thay đổi nơi c
trú thờng xuyên và nơi làm việc đến nơi mới với mục đích sinh sống lâu dài.
Những thành phần này thờng không trở về quê hơng nơi c trú. Di dân tạm thời
ngụ ý sự thay đổi nơi ở gốc là không lâu dài và khả năng quay trở lại nơi ở cũ là
chắc chắn. Kiểu di dân này bao gồm những hình thức di chuyển nơi làm việc
theo mùa vụ, đi công tác, du lịch dài ngày... Di dân chuyển tiếp phân biệt các
hình thức di dân mà không thay đổi nơi làm việc. Kiểu di dân này gợi ý các
điều tiết thị trờng lao động.
+ Theo khoảng cách ngời ta phân biệt di dân xa hay gần giữa nơi đi và
nơi đến. Di dân giữa các nớc gọi là di dân quốc tế; giữa các vùng, các đơn vị
hành chính trong nớc thì gọi là di dân nội địa.
+ Theo tính chất chuyên quyền ngời ta phân biệt di dân hợp pháp hay di
dân bất hợp pháp, di dân tự do hay có tổ chức, di dân tình nguyện hay bất buộc.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
8
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Tuỳ thuộc vào mức độ can thiệp của chính quyền trung ơng hay địa phơng mà
ngời ta phân biệt di dân theo loại này hay loại khác.
- Các phơng pháp đo lờng di dân: Các phơng pháp đo lờng có thể chia ra
làm hai loại: di dân trực tiếp và di dân gián tiếp.
+ Phơng pháp trực tiếp: Là phơng pháp xác định quy mô di dân dựa vào
các cuộc tổng điều tra dân số, thống kê thuyền xuyên và điều tra chọn mẫu về
dân số.
+ Phơng pháp gián tiếp:
Nếu biết quy mô tăng dân số chung và tăng tự nhiên của dân số thì ta có
thể tính đợc quy mô di dân thuần tuý theo công thức:
NM =
( ) ( )
xDBPP

nt
tnt
+
++

t
Trong đó:
NM: Di dân thuần tuý.
t
P
và
nt
P
+
Tổng số di dân ở các thời điểm t và t+n
B và D: Tổng số sinh và chết của khoảng t đến t+n.
Nếu chỉ biết tỷ lệ tăng dân số chung (r) và tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số
(NIR). Ta có thể tính đợc tỷ lệ di dân thuần tuý (NMR):
NMR = r - NIR
Nếu chỉ biết hệ số sống (S), dân số ở độ tuổi x vào thời điểm t, dân số ở
độ tuổi x+n vào thời điểm t+n. Ta sẽ xác định đợc di dân thuần tuý trong số ng-
ời sống ở độ tuổi "x" từ thời đểm t đến t+n.
txntnxnx
PSPNM
..
.
=
+++
3. Các yếu tố ảnh hởng đến quá trình dân số
Quy mô dân số thờng xuyên vận động theo thời gian. Nó có thể tăng

hoặc giảm tuỳ theo các chuyền hớng biến động của các nhân tố sinh, chết và di
dân. Tức là, nếu nh ở một vùng nào đó trong một thời điểm xác định nào đó mà
mức sinh và nhập c cao hơn mức chết và xuất c thì quy mô dân số ở vùng đó
tăng trong thời gian đó và ngợc lại, nó sẽ gảim nếu nh mức sinh và nhập c thấp
hơn mức chết và xuất c. Để hiểu sâu về tác động của các yếu tố nói trên, ta lần
lợt nghiên cứu sự tác động của các yếu tố đến quá trình dân số.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
9
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
3.1. ảnh hởng của yếu tố sinh đến quá trình dân số.
Việc nghiên cứu mức sinh chiếm vị trí trung tâm trong nghiên cứu dân số
vì hàng loạt các lý do nh: sinh đóng vai trò thay thế và duy trì về mặt sinh học
của xã hội loài ngời, tăng dân số phụ thuộc chủ yếu vào mức sinh. Bất kỳ một
xã hội nào cũng tồn tại dựa vào thay thế thế hệ này bằng thế hệ khác thông qua
sinh đẻ. Nếu việc thay thế về số lợng không phù hợp sẽ ảnh hởng to lớn đến sự
tồn tại và phát triển của con ngời. Quá trình thay thế của một xã hội thông qua
sinh đẻ là một quá trình rất phức tạp. Ngoài các giới hạn về mặt sinh học thì
hàng loạt các yếu tố về kinh tế, xã hội tôn giáo, quan niệm, địa vị của phụ nữ
đều có ảnh hởng cà quyết định đến mức sinh.
Trong những năm 1960, ngời ta nhận thấy rõ là nhân tố chịu trách nhiệm
chính trong sự gia tăng dân số là tỷ lệ sinh. Do dân số tập trung chủ yếu vào các
nớc đang phát triển với một đặc điểm chính của thời kỳ này là mức độ chết
giảm rất nhanh chóng trong khi tỷ lệ sinh lại không giảm một cách tơng ứng đã
dẫn đến quy mô dân số của toàn cầu tăng quá nhanh. Việc gia tăng dân số quá
nhanh nh vậy là mối đe doạ quá trình phát triển kinh tế và xã hội.
3.2. ảnh hởng của yếu tố chết đến quá trình dân số
Hiện tợng chết là một trong ba thành phần của biến động dân số. Vì vậy
việc làm tăng hay giảm yếu tố này cũng làm thay đổi cả quy mô, cơ cấu và cả
tới mức sinh. Tác động của mức chết có hai mặt: Vừa thay đổi sự phát triển của
dân số vừa thay đổi mức sinh. Chết nhiều dù bất cứ nguyên nhân nào đều buộc

con ngời sinh bù để thay thế sự mất mát hay giảm sự rủi ro. Lịc sử phát triển
dân số cho hay cứ sau một cuộc chiến tranh lại có một cuộc bùng nổ dân số, d-
ờng nh mức sinh tăng lên một cách chóng mặt để bù lại sự mất mát vè ngời sau
chiến tranh và tạo ra một trào lu sau đó. Mức chết của trẻ em nói chung và mức
chết của trẻ em sơ sinh nói riêng cao sẽ gây ra một tâm lý "sinh bù", "sinh dự
trữ" hay "sinh đề phòng" để đảm bảo ssó con mong muốn trong thực tế.
3.3 ảnh hởng của di dân đến biến động dân số
Ngời ta thấy ngay đợc rằng di dân tác động trực tiếp đến quy mô dân số.
Sự xuất c của một bộ phận dân số từ một vùng nào đó làm cho quy mô dân số
của nó giảm đi, và ngợc lại, số ngời nhập c nhiều sẽ làm cho quy mô dân số
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
10
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
tăng lên. Mặt khác số lợng di dân thuần tuý có thể không lớn, song nếu số xuất
và nhập c lớn, chắc chắn chất lợng của dân số có nhiều thay đổi, sự hiện diện
của những ngời mới đến sinh sống mang theo những đặc điểm khác những ngời
đã di dời đi nơi khác sinh sống.
Các cơ cấu tuổi và giới tính của dân số cungtx chịu ảnh hởng nhiều của
di dân. Tỷ lệ giới tính giữa các độ tuổi khác nhau trong dân số có nhiều trờng
hợp có những chênh lệch đãng kể do cờng độ và tính chất chọn lọc của di dân.
Có thể khẳng định rằng, sự biến động quy mô dân số của bất kỳ quốc gia
nào cũng chịu ảnh hởng của ba yếu tố trên. Nhng tuỳ thuộc vào các điều kiện
kinh tế, xã hội mà sự tác động của các yếu tố đối với mỗi vùng, mỗi quốc gia
khác nhau là khác nhau.
II. Các khái niệm cơ bản về lao động và việc làm
1. Một số khái niệm và phạm trù có liên quan.
Ngời lao động là lực lợng về con ngời và đợc nghiên cứu dới nhiều khía
cạnh. Trớc hết với t cách là nguồn cung cấp sức lao động cho xã hội, bao gồm
toàn bộ dân số có thể phát triển bình thờng cả về thể lực lẫn trí lực (không bị
khiếm khuyết, dị tật bẩm sinh).

Nguồn lao động với t cách là nguồn lực cách mạng nhất, quan trọng nhất
quyết định tới sự phát triển kinh tế, xã hội đợc hiểu theo nghĩa hẹp hơn, bao
gồm nhóm dân c trong độ tuổi lao động có khả năng lao động.
Nguồn lao động đợc xem xét trên hai góc độ số lợng và chất lợng.
Số lợng nguồn lao động đợc biểu hiện thông qua các chỉ tiêu nh quy mô
và tốc độ phát triển nguồn lao động
Chất lợng nguồn lao động đợc xem xét trên các mặt: Sức khoẻ, trình độ
văn hoá, trình độ chuyên môn, năng lực phẩm chất.
2. Phơng pháp xác định nguồn lao động
Việc xác điịnh quy mô, cơ cấu nguồn lao động đợc thực hiện thông qua
các cuộc tổng điều tra dân số hoặc điều tra thực trạng lao động và việc làm hàng
năm. Phơng pháp xác định cũng đợc quy định cụ thể và áp dụng cho từng thời
kỳ.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
11
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
2.1. Dân số trong độ tuổi lao động.
Để có thể sống và phát triển, con ngời phải tiêu dùng một lợng của cải
nhất định dới nhiều dạng nh: lơng thực, thực phẩm, vải vóc, nhà cửa, phơng tiện
thông tin liên lạc... những t liệu sinh hoạt này không phải là quà tặng của tự
nhiên mà ro con ngời sáng tạo ra thông qua quá trình lao động. Tuy vậy không
phải toàn bộ dân số tham gia vào quá trình sản xuất mà chỉ một bộ phận có đủ
sức khoẻ và trí tuệ mà thôi. Khả năng đó chỉ gắn với một giới hạn tuổi nhất
định, gọi là "độ tuổi lao động". Một số nớc quy định "độ tuổi lao động" đối với
nam từ 15 đến 64 tuổi, một số nớc khác lại từ 15 đến 59 tuổi, thậm chí từ 10 đến
59 tuổi tuỳ theo trình độ phát triển về thể lực cũng nh trí lực của ngời dân mỗi
nớc và nhu cầu về lao động của nớc họ. Đối với lao động nữ giới hạn trên về độ
tuổi lao động thờng ngắn hơn. Hiện nay bộ luật Lao động của nớc Việt nam ban
hành năm 1994 quy định về "độ tuổi lao động" nam từ đủ 15 đến 60 tuổi, nữ đủ
từ 15 đến 55 tuổi. Tuy nhiên không phải mọi ngời trong độ tuổi lao động đều

tham gia hoạt động kinh tế. Việc quy đổi ngời trên và dới độ tuổi lao động
thành ngời lao động nh sau: cứ hai ngời trên tuổi lao động đợc tính bằng một
ngời lao động, ba ngời dới độ tuổi lao động đợc tính bằng một ngời trong độ
tuổi lao động.
2.2. Dân số hoạt động kinh tế.
Trong nghiên cứu nguồn lao động, các thuật ngữ sau đây đợc sử dụng
theo nghĩa tơng tự: Lực lợng lao động, dân số làm việc và "dân số hoạt động
kinh tế" thông thờng, ngời ta phải chia dân số thành hai khối lớn: Một khối là
những ngời tích cực với các hoạt động kinh tế. Khuyến nghị của Liên hợp quốc
đối với các cuộc điều tra dân số, hai bộ phận này đợc tách bạch nh sau: Dân số
hoạt động kinh tế bao gồm tất cả những ngời không phân biệt giới, có thể cung
cấp sức lao động cho các hoạt động sản xuất ra các hàng hoá kinh tế hoặc các
hoạt động trong lĩnh vực hoạt động dân sự hopặc những ngời hoạt động trong
lĩnh vực vũ trang; khi phân tích số liệu, nhóm ngời làm việc trong lĩnh vực vũ
trang có thể tách riêng không tính vào "lực lợng lao động". Nh thế, lực lợng
nhân sự bao gồm:
- Những ngời đang có việc làm: Là những ngời làm việc trong khoảng
thời gian xác định trong cuộc điều tra, kể cả làm việc cho gia đình đợc trả công
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
12
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
hoặc tạm thời nghỉ việc do ốm đau, tai nạn, tranh chấp lao động hoặc nghỉ lễ
hoặc ngừng việc tạm thời do thời tiết xấu, trục trặc dây truyền sản xuất...
- Không có việc làm, thất nghiệp: Gồm những ngời trong khoảng thời
gian xác định của cuộc điều tra không có việc làm. Nó cũng bao gồm cả những
ngời trớc đó không tìm đợc việc làm vì lý do ốm đau, tai nạn tạm thời mà họ
không có thoả thuận sẽ bắt đầu công việc mới ngay sau khoảng thời gian xác
định ở trên, hoặc họ tạm thời nghỉ hoặc nghỉ không có thời hạn mà không đợc
trả công ở những nơi mà cơ hội kiếm việc làm rất hạn hẹp. Khối thất nghiệp
cũng bao gồm những ngời không có việc làm, có khả năng lao động mặc dù họ

không tích cực kiếm việc làm vì họ tin rằng không có cơ hội làm việc nào mở ra
đối với họ.
2.3. Dân số không hoạt động kinh tế.
Khối này bao gồm các nhóm sau:
Ngời làm việc nhà: Bao gồm những ngời không phân biệt giới tính,
không thuộc dân số hoạt động kinh tế, tham gia vào các hoạt động trong phạm
vi gia đình của chính họ. Ví dụ ngời làm việc nội trợ hoặc trông nom nhà cửa
con cái (những ngời đợc thuê giúp việc nhà có trả công thì lại đợc coi là có hoạt
động kinh tế).
- Học sinh, sinh viên: Bao gồm tất cả mọi ngời không phân biệt giới tính
đang tham gia học tập thờng xuyên, không kể trờng công trờng t hay các khoá
huấn luyện ở bất kỳ cấp giáo dục nào.
- Ngời hởng lợi tức, hởng thu nhập mà không làm việc. Bao gồm tất cả
những ngời không phân biệt giới tính, không thuộc khối dân số hoạt động kinh
tế, nhng thu nhập do đầu t, do có tài sản cho thuê, do tiền bản quyền hay phát
minh sáng chế, tiền tác giả, tiền lơng hu do các năm làm việc trớc đó.
- Các ngời khác: Bao gồm tất cả những ngời khác không phân biệt giới
tính, không thuộc khối dân số hoạt động kinh tế nhng đợc trợ cấp hoặc đợc
nhận các khoản hỗ trợ có tính t nhân khác và những ngời không thuộc bất kỳ
một diện nào trong các diện kể trên, chẳng hạn nh trẻ em không hoặc cha đi
học.
2.4. Ngời thất nghiệp.
Là ngời có tuổi nằm trong tuổi lao động, có khả năng lao động và có nhu
cầu lao động nhng không có việc làm trong thời điểm xác định của cuộc điều
tra.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
13
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
3. Việc làm.
3.1. Việc làm, phân loại việc làm.

Nói đến việc làm là nói đến vai trò của con ngời trong sự nghiệp phát
triển kinh tế - xã hội. Để đảm bảo nâng cao chất lợng cuộc sống, ngời lao động
phải thông qua hoạt động sản xuất, chính là ngời lao động có việc làm. Tuy vậy
khái niệm về việc làm lại có sự khác nhau, tuỳ vào từng thời kỳ, từng giai đoạn
phát triển kinh tế - xã hội.
Trớc đây trong chế độ quan liêu bao cấp, ở nớc ta thì việc làm đợc xem là
những hoạt động lao động trong các xí nghiệp quốc doanh, các hợp tác xã và
các đơn vị kinh tế tập thể. Tức là ngời lao động phải nằm trong biên chế nhà n-
ớc thì mới đợc xem là ngời có việc làm.
Tuy nhiên khi nớc ta chuyển đổi cơ chế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang
cơ chế thị trờng có sự điều tiết và định hớng của Nhà nớc thì quan niệm việc
làm có thay đổi cho phù hợp hơn với cơ chế mới. Ngày nay Nhà nớc ta quy định
rất rõ về việc làm trong bộ luật Lao động là: "Việc làm là những hoạt động có
ích không bị pháp luật ngăn cấm và đem lại thu nhập cho ngời lao động". Vậy,
theo quan niệm mới này thì tất cả các hoạt động lao động trong mọi thành phần
kinh tế, không bị pháp luật cấm và tạo ra thu nhập từ hoạt động đó đợc coi là
việc làm.
Việc làm là hoạt động tạo ra giá trị, của cải vật chất chỉ thông qua hoạt
động sản xuất con ngời mới có điều kiện đảm bảo và nâng cao chất lợng cuộc
sống. "Lao động là nguồn gốc của mọi của cải... lao động là điều kiện cơ bản
đầu tiên của toàn bộ đời sống loài ngời." Ta có thể thấy việc làm đợc thể hiện d-
ới các dạng sau:
- Việc làm chính: Là công việc mà ngời thực hiện dành nhiều thời gian
nhất hoặc có thu nhập cao hơn các công việc khác.
- Việc làm phụ: Là công việc mà ngời lao động dành nhiều thời gian nhất
sau công việc chính.
- Việc làm hợp lý: Là công việc mà ngời thực hiện nhận thấy phù hợp với
điều kiện và năng lực của bản thân.
- Việc làm hiệu quả: Là công việc mà đem lại hiệu quả cao nhất đối với
ngời lao động.

Khoa: Kinh tế lao động và dân số
14
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Cũng từ cách phân chia nh vậy, ngời ta phân chia:
- Việc làm đầy đủ: Là những ngời có việc làm ổn định và sử dụng hết
thời gian làm việc theo mức chuẩn quy định có thu nhậo cao từ việc làm đó.
- Thiếu việc làm: Bao gồm những ngời có việc làm bấp bênh (không ổn
định) hoặc đang có việc làm (40 giờ trong 5 ngày trở lên) trong tuần lễ tham gia
không đầy đủ thời gian làm trong ngày, trong năm và hởng thu nhập rất thấp
không đủ sống từ việc làm đó nhng không thể kiếm đợc việc làm khác.
- Thất nghiệp: Bộ Lao động thơng binh và xã hội quy định: ngời thất
nghiệp là ngời đủ 15 tuổi trở lên trong nhóm hoạt động kinh tế mà trong tuần lễ
trớc điều tra không có việc làm nhng có nhu cầu làm việc.
3.2. Tạo việc làm.
Lao động là nguồn lực quan trọng để phát triển đất nớc. Giải quyết việc
làm cho ngời lao động vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển. Đảng và Nhà
nớc ta luôn luôn quan tâm đến vấn đề việc làm cho ngời lao động. Đảng và Nhà
nớc ta đã khẳng định việc giải quyết việc làm cho ngời lao động "Giải quyết
việc làm và đảm bảo cho mọi ngời có khả năng lao động đều có cơ hội có việc
làm là trách nhiệm của Nhà nớc, các doanh nghiệp và toàn xã hội". Nhà nớc
hàng năm đang nỗ lực tạo những điều kiện cần thiết, hỗ trợ tài chính, cho vay
vốn hoặc miễn, giảm thuế và áp dụng các biện pháp khuyến khích để ngời lao
động có khả năng tự giải quyết việc làm, để các tổ chức, đơn vị và các cá nhân
thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển theo cả chiều rộng và chiều sâu nhằm
tạo việc làm cho ngày càng nhiều ngời lao động có việc làm.
Nh vậy, để có việc làm trớc hết cần hai yếu tố là sức lao động và điều
kiện cần thết để sử dụng sức lao động, trong đó bao gồm cả yếu tố xã hội. Nh
vậy, việc làm là phạm trù dùng để chỉ trạng thái phù hợp với sức lao động và
những điều kiện sử dụng sức lao động đó. Trạng thái phù hợp thể hiện thông
qua tỷ lệ chi phí ban đầu với chi phí lao động. Quan hệ tỷ lệ này phù hợp với

trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Khi trình độ đó thay đổi thì tỷ lệ đó
cũng thay đổi theo. Chính vì vậy, quá trình tạo việc làm là quá trình tạo ra của
cải vật chất. Có thể mô phỏng quy mô tạo việc làm theo phơng trình sau:
Y = f (C,V,X...)
Trong đó:
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
15
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Y: Số lợng việc làm đợc tạo ra.
C: Vốn đầu t.
V: Sức lao động.
X: Thị trờng tiêu thụ sản phẩm....
Chẳng hạn muốn tạo việc làm cho lao động trong lĩnh vực công nghiệp
thì cần thiết phải bỏ vốn đầu t xây dựng nhà xởng, mua máy móc thiết bị, công
cụ, nguyên vật liệu, thuê công nhân và thị trờng cho sản phẩm đầu ra và sản
phẩm đầu vào của quá trình sản xuất. Hoặc tạo việc làm trong nông nghiệp cần
tổ chức sản xuất thâm canh tăng vụ, sản xuất thâm canh trồng màu và làm các
ngành nghề truyền thống khi nông nhàn, tất nhiên các hoạt động này cũng rất
cần đến vốn, thị trờng tiêu thụ.
III. Sự cần thiết phải điều chỉnh sự phát triển của dân số, lao
động từng bớc giải quyết công ăn việc làm cho ngời lao
động .
1. Sự cần thiết phải điều chỉnh sự phát triển dân số, lao động.
1.1. Dân số
Ngay từ những năm 60 Đảng và Nhà nớc ta đã quan tâm đến vấn đề dân
số. Song nó cha thực sự đợc coi trọng, bởi vì mức độ gia tăng dân số ở nớc ta
vẫn còn khá cao cho tới ngày nay, tỷ lệ này hiện nay hàng năm khoảng
1,8%/năm. Quy mô dân số lớn, tốc độ gia tăng dân số lại cao trong điều kiện
kinh tế - xã hội còn chậm và thấp kém đang đặt ra cho chúng ta những vấn đề
kinh tế - xã hội hết sức gay gắt cần giải quyết trớc mắt cũng nh lâu dài dân số

và phát triển là hai mặt của vấn đề và có ảnh hởng qua lại sâu sắc với nhau. Do
vậy chúng ta cần phải điều chỉnh sự phát triển dân số sao cho phù hợp với yêu
cầu của sự phát triển ở hiện tại và lâu dài.
1.2. Nguồn lao động.
Tăng dân số nhanh một mặt làm dồi dào thêm nguồn nhân lực, nguồn
vốn vô cùng to lớn và quý giá nhất của đất nớc. Song mặt khác nó lại đặt ra
hàng loạt các vấn đề phát triển nguồn nhân lực từ bảo đảm y tế, giáo dục, đào
tạo nghề, và giải quyết công ăn việc làm, nâng cao mức sống vật chất và tinh
thần. Dân số gia tăng nhanh sẽ ảnh hởng đến sự biến thiên của quy mô nguồn
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
16
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
lao động, chất lợng và cơ cấu nguồn lao động. Khi dân số tăng nhanh nguồn lao
động, nguồn lao động bổ xung ngày càng lớn trong khi nguồn lao động hiện
thời vẫn cha giải quyết hết việc làm. Về mặt chất lợng thì sự gia tăng dân số nói
chung và lực lợng lao động nói riêng làm chất lợng giảm sút. Mặc dù chúng ta
đã thành công trong việc xoá mù chữ. Song tỷ lệ lao động có tay nghề, qua đào
tạo còn rất thấp và bất hợp lý so với yêu cầu của công cuộc Công nghiệp hoá -
Hiện đại hoá đất nớc.
2. Sự cần thiết nghiên cứu vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động.
Vấn đề tạo việc làm, thu hút con ngời tham gia vào quá trình lao động,
phát triển kinh tế có tầm quan trọng lớn, đặc biệt là ở nứoc ta với đặc trng của
nền kinh tế chậm phát triển. Tuy nhiên muốn tạo việc làm thu hút con ngời vào
quá trình lao động phải xét đến hàng loạt các vấn đề có liên quan.
Đối tợng của tạo việc làm là những ngời thiếu việc làm, những ngời thất
nghiệp nhng có nhu cầu làm việc. Hiện tợng tồn tại một lực lợng lao động tihếu
việc làm và thất nghiệp với tỷ lệ cao biểu hiện sự lãng phí nguồn lực quan trọng
nhất trong quá trình phát triển kinh tế. Hơn nữa thiếu việc làm và thất nghiệp
còn gây ra một áp lực lớn đối với sự ổn định chính trị và tiến bộ xã hội. Trong
những năm gần đây, khi nớc ta đang tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá

đất nớc thì việc khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên trong đợc
xem là mục tiêu hàng đầu. Đặc biệt là nguồn lực con ngời cần tạo việc làm, thu
hút lao động, nâng cao chất lợng cuộc sống, giảm tới mức thấp nhất lực lợng
thất nghiệp.
Xét về mặt kinh tế, thất nghiệp gắn chặt với đói nghèo. Tỷ lệ thất nghiệp
cao không những gây tổn thất lớn cho nền kinh tế mà còn gây ra nhiều khó
khăn cho cuộc sống cá nhân ngời lao động. Những ngời thất nghiệp, họ không
sản xuất ra sản phẩm nhng họ vẫn phải tiêu dùng một nguồn lực nhất định của
xã hội đặc biệt ở tuổi trởng thành, mức tiêu dùng thờng lớn hơn các độ tuổi
khác. Đối với nớc ta, những ngời thất nghiệp là những ngời không có thu nhập
và sống nhờ vào nguồn thu nhập của ngời khác trong gia đình. Hơn nữa thờng
những ngời thất nghiệp là những ngời chủ gia đình, nguồn thu nhập của họ có
ảnh hởng rất lớn tới đời sống của các thành viên trong gia đình, khi đời sống
kinh tế của gia đình khó khăn thì nó lại ảnh hởng đến mọi mặt của đời sống gia
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
17
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
đình. Đây chính là những nguyên nhân sâu xa, phức tạp của những rối ren cho
xã hội.
Trên góc độ quản lý Nhà nớc, hiện tợng tồn tại thất nghiệp lớn chính là
chúng ta không phát huy hết nội lực những tiềm năng vô cùng to lớn, quý giá,
sáng tạo ra giá trị và sự phát triển kinh tế, tiến bộ xã hội. ở nớc ta hiện nay tỷ lệ
thất nghiệp vào khoảng 6% đến 7% lực lợng lao động và chủ yếu là thất nghiệp
theo cơ cấu (có ngành cần lao động thì không có, ngành cần ít lao động thì lại
thừa nhiều). Đó là hiện tợmg hệ thống đào tạo không gắn với cầu về lao động
trên thị trờng lao động cả về số lợng và chất lợng lao động, phần lớn sinh viên
ra trờng đều vấp phải một khó khăn đó là việc làm. Họ là những ngời đợc đào
tạo và có trình độ chuyên môn những mong khi ra trờng đem hết hiểu biết, tài
năng của mình để phục vụ đất nớc, phục vụ quê hơng và ổn định cuộc sống cá
nhân, vậy mà phần lớn trong số họ phải ra nhập đội quân thất nghiệp. Nh thế,

việc đầu t cho giáo dục có nên không? Làm thế nào để sử dụng họ có hiệu quả
nhất cả về số lợng lẫn chất lợng? Câu hỏi này không phải ngày một ngày hai mà
có thể trả lời đợc. Đó là một vấn đề khó khăn mang tính phức tạp và thời sự đối
với tất cả các ngành và các cấp lãnh đạo. Do tầm quan trọng cũng nh sự ảnh h-
ởng lớn lao của vấn đề việc làm và thất nghiệp những năm gần đây Đảng và
Nhà nớc ta đã phối hợp giữa các ngành các cấp để đa ra phơng án khả dĩ nhằm
giảm đến mức thấp nhất số ngời thất nghiệp nhng do tính phức tạp của vấn đề
nên kết quả đạt đợc còn rất nhiều hạn chế. Chơng trình trong những năm tới là
phải đa vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động mang tính quốc sách hàng đầu
không chỉ đối với lao động công nghiệp đo thị mà cả lao động nông nghiệp
nông thôn vì lao động nớc ta trong nông nghiệp chiếm tỷ trọng sấp xỉ 80%.
Về mặt xã hội, thất nghiệp gây nên những hậu quả nặng nề, khi xét đến
nguyên nhân của các tệ nạn xã hội, ngời ta nhận thấy rằng, những ngời thất
nghiệp tham gia vào các tệ nạn này chiếm tỷ trọng đáng kể. Những ngời thất
nghiệp tham gia vào các tệ nạn xã hội nh nghiện ma tuý, trộm cắp, mại dâm,
đâm thuê, chém mớn trong xã hội đen... đều đem lại thu nhập ít nhiều cho ngời
tham gia. Trong lúc các con đờng khác tạo việc làm một cách chân chính bị
khép lại, thì con đờng đến với các tệ nạn xã hội lại thờng mở ra và khó kiểm
soát.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
18
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Phần II
Thực trạng của sự biến động dân số, lao động
và việc làm ở huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc
I. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch - tỉnh
Vĩnh Phúc.
1. Vị trí địa lý.
Huyện Lập Thạch là một huyện trung du, miền núi nằm ở phía Bắc tỉnh
Vĩnh Phúc. Toàn huyện có 39 xã và một thị trấn, trong đó có 28 xã miền núi,

Khoa: Kinh tế lao động và dân số
19
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
đặc điểm địa hình đa dạng, toà huyện đợc chia thành ba vùng kinh tế rõ rệt là
vùng ven sông, vùng đất giữa và vùng đồi núi.
Về vị trí địa lý: Toạ độ: 105
0
30' - 105
0
45' độ kinh đông; 21
0
20 - 21
0
30 độ
vĩ bắc.
- Phía bắc giáp tỉnh Tuyê Quang.
- Phía nam giáp thành phố Việt Trì.
- Phía tây giáp tỉnh Phú Thọ.
- Phía đông giáp huyện Tam Dơng, tỉnh Vĩnh Phúc.
Toàn huyện có tổng diện tích tự nhiên là 41.474 ha, đất nông nghiệp là
15.448,9 ha.
Là một huyện gần kề với đỉnh của đồng bằng châu thổ sông Hồng có địa
hình đa dạng - ba mặt gắp sông, Lập Thạch thực sự biệt lập, giao thông không
thuận tiện, sự giao lu kinh tế hàng hoá ít.
Khí hậu Lập Thạch thuộc vùng khí hậu nhiệt đời gió mùa tuy vậy khí hậu
rất khác biệt giữa các mùa, mùa hè nắng nóng có ngày lên tới 40
0
C, mùa đông
giá rét có khi tụt xuống 6
0

C. Lợng ma trung bình khoảng 1.730 mm/năm. Có
hai mùa gió chính là gió bắc và gió nam, mùa hè có gió tây.
2. Đặc điểm kinh tế - xã hội.
Huyện Lập Thạch có dân số tơng đối đông. Theo kết quả của cuộc tổng
điều tra dân số và nhà ở ngày 1/4/1999 dân số của toàn huyện là 223.153 ngời.
Trong đó dân số nam là 104.087 ngời chiến 46,64%, dân số nữ là 119.066 ngời
chiến 53,56%. Dân số tập trung chủ yếu ở khu vực nông thôn với 216.641 ngời
chiến 97,08% dân số của huyện. Nguồn lao động của huyện là 123.647 ngời.
Trong đó hoạt động lao động trong các lĩnh vực kinh tế là 109.222 ngời bao
gồm nông nghiệp là 86.285 ngời chiếm 79%, lao động thơng nghiệp, dịch vụ là
6.902 ngời, doanh nghiệp t nhân là 94 ngời chiếm 0,086%, lao động trong khu
vực hành chính sự nghiệp là 2.615 ngời chiến 2,39% còn lại là 13.612 lao động
thiếu và không có việc làm.
Huyện Lập Thạch với đặc điểm sản xuất thuần nông, tiểu thủ công
nghiệp nhỏ bé, cha phát huy đợc thế mạnh của các làng nghề truyền thống của
các địa phơng, công nghiệp cha có gì.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
20
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Tình hình đời sống nhân dân trong huyện còn gặp nhiều khó khăn có trên
8.000 hộ nông dân thuộc diện đói nghèo chiếm 17,2%. Sản lợng lơng thực năm
đạt cao nhất là **** nghìn tấn, bình quân đầu ngời là 300kg/ngời/năm. Thu
nhập bình quân đầu ngời mới chỉ đạt 1.624.000 đồng/ngời/năm. Trong đó dân
số tăng nhanh, mức gia tăng bình quân mỗi năm là 3.500 ngời do vậy nguồn lao
động cũng tăng theo hàng năm khoảng 2.000 ngời.
Nhìn chung Lập Thạch là một huyện nghèo của tỉnh Vĩnh Phúc, cơ sở hạ
tầng còn rất kém. Hệ thống điện, trờng, trạm còn thiếu và yếu, cha đủ tiêu
chuẩn để phục vụ cho quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp hoá
nông thôn.
II. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch.

Năm 2000 là năm cuối thực hiện kế hoạch 5 năm (1996 - 2000). Với tinh
thần phấn đấu để hoàn thành toàn diện các mục tiêu do Đại hội Đảng bộ huyện
lần thứ 16 ddề ra, bằng nhiều biện pháp, chủ trơng chính sách cụ thể trong việc
tập trung phát triển kinh tế - xã hội. Do sự cố gắng vợt bậc của các cấp uỷ
Đảng, chính quyền đã khắc phục đợc mọi khó khăn để hoàn thành các mục tiêu
tạo điều kiện tiền đề cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp
nông thôn.
1. Về kinh tế.
1.1. Sản xuất nông nghiệp.
- Tổng diện tích gieo trồng là 24.808 ha, tăng 658,35 ha bằng 101,26%
kế hoạch và 102,7% so với cùng kỳ năm 1999. Năng suất lúa đạt 37,47 tạ/ha
tăng so với năm 1999 là 35,4 tạ/ha. Tổng sản lợng lơng thực quy thóc cả năm là
60.218.000 tấn bằng 103,8% kế hoạch và 125,5% so với năm 1999.
Diện tích ngô, khoai, sắn là 7.512 ha đạt kế hoạch về sản lợng.
- Chăn nuôi:
Đầu trâu có 13.344 con tăng 287 con so với năm 1999, đàn bò có 31.624
con tăng 498 con so với năm 1999 và đạt 98% kế hoạch, tổng đàn lợn có 96.594
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
21
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
con tăng 6.234 con so với năm 1999, tổng đàn gia cầm là 1.274.400 con tăng
46.800 con so với năm 1999, so với kế hoạch đạt 100%.
Kết quả phát triển trong lĩnh vực chăn nuôi có tăng nhng cha tơng xứng
với tiềm năng của địa phơng. Nguyên nhân chủ yếu là do tác động giá sản phẩm
chăn nuôi thấp. Tuy vậy vẫn có nhiều hộ chăn nuôi đạt hiệu quả cao.
- Thuỷ sản: Diện tích nuôi cá khoán cho hộ, nhóm hộ nông dân vẫn duy
trì ổn định 1.054,7 ha. Sản lợng đánh bắt là 430 tấn, sản lợng tăng không đáng
kể do hậu quả của đợt hạn hán năm 1999.
1.2. Sản xuất lâm nghiệp, kinh tế trang trại về dự án trồng cây ăn quả.
a. Về lâm nghiệp.

Diện tích trồng rừng tập trung 500 ha đạt 100% kế hoạch trong đó rừng
sản xuất là 250 ha, rừng phòng hộ là 250. Công tác bảo vệ rừng đã đợc tăng c-
ờng thôg qua sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phơng với lực lợng kiểm lâm. Tuy
nhiên, tình trạng phá rừng, vận chuyển buôn bán lâm sản trái phép còn diễn
biến phức tạp nhất là ở khu vờnn Quốc gia Tam Đảo.
b. Phong trào cải tạo vờn tạp trồng cây ăn quả.
Tiếp tục đợc thực hiện dự ánhà nớc trồng cây ăn quả đã tranh thủ nguồn
vốn tín dụng đầu t phát triển 6 tỷ đồng, vốn từ dự án 120 giải quyết việc làm tạo
điều kiện cho nông hộ có vốn mua cây giống, phân bón ... tổ chức tập huấn kỹ
thuật trồng cây ăn quả, hỗ trợ cây giống cho hộ đói nghèo...
Kết quả trong năm trồng mới 180 ha chăm sóc diện tích trồng các năm
trớc. Kết quả trên còn rất hạn chế, chỉ tiêu trồng mới đạt 60% kế hoạch. Nó cho
thấy một số hộ vay vốn còn sử dụng cha đúng mục đích, sự chỉ đạo của các cấp
uỷ Đảng và chính quyền cơ sở cha tích cực đối với dự án này.
1.3. Công tác giao thông, thuỷ lợi, xây dựng cơ bản và tiểu thủ công nghiệp.
a. Giao thông.
Tổng vốn đầu t cho giao thông ớc 9.063 triệu đồng bằng 135,17% so với
năm 1999, vốn nâng cấp đờng 305 ớc thực hiện 3000/kế hoạch 5000 triệu đồng.
- Đờng 307: Tại thị trấn 500 triệu đồng.
- Vốn giao thông nông thôn của Ngân hàng thế giới WB cho 7 tuyến
4.263 triệu đồng.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
22
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
- Vốn từ ngân sách huyện và các xã đầu t: 1.300 triệu đồng.
b. Thuỷ lợi.
Vốn đầu t cho thuỷ lợi: Ước thực hiện đạt: 6.300 triệu đồng.
Cứng hoá kênh mơng: 2.950 triệu. Trong đó vốn tỉnh hỗ trợ 2.890 triệu,
vốn huyện đầu t từ 4 nguồn 500 triệu đồng, vốn huy động 1.060 triệu, vốn tỉnh
đầu t cho các công trình thuỷ lợi trong huyện, nâng cấp đê: 1.850 triệu.

c. Xây dựng thuỷ điện.
Trong năng đợc hỗ trợ xây dựng điện cho các xã Bồ Lý 3 trạm biến áp, đ-
ờng dây cao hạ thế bằng nguồn vốn DECF kinh phí 1.000 triệu đồng, tỉnh hỗ trợ
kinh phí xây dựng điện cho các xã Tam Sơnhà nớc, Quang Yên mỗi xã 200
triệu, trạm điện Vĩnh Thành xã Đạo Trù 120 triệu đồng.
Tổng kinh phí xây dựng điện ớc tính 1.602 triệu trong đó vốn ngân sách
đầu t 1.520 triệu.
d. Xây dựng trờng học.
Trong năm triển khai xây dựng các trờng tầng: PTTH Sáng Sơn, Trần
Nguyên Hán, các trờng PTTH cơ sở Vân Trục, Phơng Khoan, Yên Dơng, Ngọc
Mỹ. Tỉnh hỗ trợ các công trình chuyển tiếp Đồng Thịnh, Liễn Sơn, Thái Hoà,
Bồ Lý, Vĩnh Thành - Đạo Trù.
Tổng kinh phíq đầu t 6.206 triệu trong đó tỉnh 5.455 triệu, huyện 225
triệu, các xã tự huy động 526 triệu đồng. Nguồn vốn hỗ trợ của các tổ chức thế
giới cho hai trờng thị trấn Lập Thạch và xã Xuân Lôi làm trờng học là 2.500
triệu đồng.
e. Các công trình xây dựng khác.
Đầu t xây dựng nhà Huyện uỷ, trụ sở làm việc của HĐND và UBND,
bệnh viện, trụ ssở làm việc của UBND một xã, tổng kinh phí 2.584 triệu. Trong
đó ngân sách tỉnh 1.300 triệu, tự huy động 1.284 triệu đồng.
Tổng kinh phí đầu t xây dựng cơ bản các lĩnh vực là 25.755 triệu, trong
đó:
- Ngân sách tỉnh đầu t: 18.838 triệu.
- Huyện đầu t: 1.640 triệu.
- Ngân sách xã và dân đóng góp: 3.176 triệu.
- Các nguồn khác: 2.101 triệu.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
23
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
Công tác quản lý xây dựng cơ bản đã có chuyển biến chấp hành quy chế

quản lý đầu t xây dựng theo Nghị định 52, Nghị định 12, Nghị định 88 và 14
của Chính phủ.
Tuy nhiên còn bộc lộ một số tồn tại về trình độ chuyên môn nghiệp vụ
của một số công trình do chủ thầu đầu t không đủ khả nangn giám sát kỹ thuật,
chất lợng công trình không đảm bảo yêu cầu thiết kế dẫn đến sai sót, h hỏng,
công trình làm xong chậm đợc quyết toán. Tình trạng nợ xây dựng cơ bản ở một
số xã sau khi xây dựng không có vốn thanh toánhà nớc tiếp tục phát sinh.
f. Sản xuất tiểu thủ công nghiệp.
Tổng giá trị sản phẩm ớc đạt 27 tỷ đồgn tăng 105,4% so với năm 1999.
Một số sản phẩm chủ yếu vẫn duy trì sản xuất, sản phẩm vẫn tiêu thụ đợc do
nhu cầu địa phơng.
- Gạch nung 38.330 nghìn viên tăng 12,23 triệu viên.
- Ngói 2,04 triệu viên tăng 0,29 triệu viên.
- Cát sỏi 85 nghìn m
3
tăng 6 nghìn m
3
.
Sản xuất tiểu thủ công nghiệp vẫn còn ở quy mô nhỏ bé, sản phẩm truyền
thống đợc đổi mới, cha có nhân tố để phát huy phát triển giá trị của các sản
phẩm.
g. Thông tin bu điện đảm bảo thông suốt, chất lợng đợc nâng lên, đến
nay đã lắp đặt điện thoạt đến 100% số xã. Công tác phát hành báo chí, th tín
kịp thời trong ngày.
h. Dịch vụ thơng mại phát triển theo hớng tích cực, hàng hoá phong
phó, đa dạng, giá cả bình ổn.
i. Tài chính tín dụng.
+ Tổng thu ngân sách đạt: 13.300 triệu đồng.
+ Tổng chi ngân sách nhà nớc là: 10.900 triệu đồng.
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt đợc, các lĩnh vực kinh tế còn bộc lộ

nhiều khó khăn yếu kém. Tốc độ tăng trởng kinh tế chậm sản xuất nông nghiệp
còn bấp bênh và năng suất thấp, lệ thuộc vào tự nhiên.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
24
Luận văn tốt nghiệp Nguyễn Mạnh Tiến
2. Về văn hoá - xã hội.
2.1. Giáo dục đào tạo.
Kết thúc năm học 1999 - 2000, học sinh tốt nghiệp tiểu học đạt 98%,
trunng học cơ sở đạt 95%, phổ thông trung học đạt 98%, chất lợng giáo dục về
đạo đức cũng có những chuyển biến rất tích cực. Tuy vậy việc chuyể biến vẫn
cha đồng đều do các yếu tố kinh tế xã hội, cở sở vật chất và công tác quản lý.
2.2. Công tác y tế - dân số và kế hoạch hoá gia đình.
Các chơng trình quốc gia về y tế đợc thực hiện đầy đủ, các chỉ tiêu đạt ở
mức cao. Tiêm chủng mở rộng, phòng chống biếu cổ, phòng chống sốt rét,
phòng chống lao, thanh toán bệnh phong đều đợc triển khai tích cực và có hiệu
quả.
Công tác dân số kế hoạch hoá gia đình đã có chuyển biến rõ rệt, đã làm
thay đổi nhận thức đại bộ phân nhân dân, tỷ lệ phát triển dân số trong huyện
tiếp tục giảm xuống còn 1,19%, tỷ lệ ngời sinh con thứ 3 giảm đáng kể.
2.3. Hoạt động văn hoá thông tin, thể dục thể thao.
Công tác thông tin tuyên truyền có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành,
các tổ chức chính trị xã hội phục vụ tốt các ngày lễ, các ngày kỷ niệm trọng đại
và bám sát phục vụ các nhiệm vụ chính trị của huyện.
Phong trào văn hoá văn nghệ, TDTT đợc phát động rộng rãi, thu hút đôg
đảo quần chúng nhân dân tham gia.
2.4. Công tác lao động và thực hiện các chính sách xã hội.
- Phong trào đền ơn đáp nghĩa, đoàn kết tơg trợ đợc đẩy mạnh. Chi trả kịp
thời chính sách cho đối tợng.
- Chỉ đạo có kết quả chơng trình lồng ghép khai thác và sử dụng đúng
mục đích các nguồn quỹ quốc gia giải quyết việc làm, xoá đói giảm nghèo.

Tóm lại, trong công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông thôn, Lập
Thạch đã đạt đợc nhiều thành công bớc đầu đáng kích lệ tạo tiền đề cho sự phát
triển kinh tế xã hội của huyện trong những năm tiếp theo.
Khoa: Kinh tế lao động và dân số
25