CHƯƠNG 1 - Địa lí - lê thị lan hương - Thư viện Bài giảng điện tử

TÊN BÀI TẬP:

CHƯƠNG 1: ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU


Nội dung

1.1.Đối tượng nghiên cứu

1.2.Nhiệm vụ của đối tượng

1.3.Các quan điểm cơ bản của

1.4.Các phương pháp nghiên

ĐLKT-XH

cứu chính

1.5.Mối quan hệ giữa địa lí kinh
tế xã hội và một số KH liên quan


1.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

•
•

1.1.1. Khái niệm địa lí học
Bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp, địa lí theo nghĩa đơn thuần của từ là sự mô tả Trái Đất. Ngày nay, khoa học địa lí
khơng dừng lại ở việc mơ tả, mà chủ yếu là nghiên cứu, giải thích mối quan hệ giữa các hiện tượng tự nhiên,

kinh tế- xã hội về mặt lãnh thổ và trở thành khoa học dự báo và cải tạo bề mặt trái đất.

•

Đến thế kỉ 19, địa lí học mới thật sự là một khoa học chuyên nghiên cứu các quy luật và với tư cách là một
khoa học cũng tương tự.


1.1.2. Vị trí của khoa học địa lí kinh tế theo các trường phái địa lí

•
•
•

*Theo trường phái địa lí phương Tây
Địa lí kinh tế khơng phải là một khoa học độc lập, mà chỉ là một bộ phận của địa lí.
Theo Harries, Robert E.Norris(1986), địa lí học bao gồm các nhánh : địa lí tự nhiên, sinh vật, y học, văn
học, nhân văn và định lượng. Với cách phân loại này thì địa lí kinh tế chỉ cịn một nhánh của địa lí nhân
văn.


•
•

*Theo trường phái địa lí Xơ Viết

•

Tuy nhiên cả 2 nhóm này cùng tồn tại song song, phát triển và nằm trong hệ thống các khoa học địa lí chuyên
nghiên cứu các tổng thể tự nhiên, kinh tế- xã hội.

Về mặt cấu trúc, địa lí học gồm 2 nhóm chính là địa lí kinh tế và địa lí nhân văn. Có sự khác nhau về đối
tượng và phương pháp nghiên cứu của 2 nhóm này.


1.1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỊA LÍ KINH TẾ

THEO QUAN NIỆM CỦA CÁC NHÀ ĐỊA LÍ PHƯƠNG

THEO QUAN NIỆM CỦA CÁC NHÀ ĐỊA LÍ XƠ VIẾT

TÂY

A.VEBƠ cho rằng: địa lí kinh tế nghiên cứu lí

Từ nửa sau thập niên 70 đến nay: tên gọi địa lí kinh tế được chuyển thành địa lí kinh tế- xã hội và tồn tại đến

thuyết về sự phân bố của các hoạt động kinh tế trong

nay. Thuật ngữ này nhằm nhấn mạnh sự cần thiết phải chú ý đầy đủ các yếu tố xã hội của địa lí kinh tế.

khơng gian cho trước.

Theo EV. Alaev, địa lí kinh tế- xã hội là một khoa học xã hội nghiên cứu sự phân bố sản xuất xã hội, sự đinh cư

Theo U.Smith: là sự phân bố các dạng đời sống kinh

của cư dân cũng như các đặc điểm của chúng được thể hiện ở các nước, vùng.

tế...

1.2. Nhiệm vụ của địa lí học

•

Địa lí kinh tế xã hội có nhiệm vụ vạch ra tính quy luật về sự phân bố sản xuất và xác định sự
phân bố đó trên cơ sở sử dụng hợp lí, có hiệu quả các nguồn lực nhằm đem lại hiệu quả
cao nhất về kinh tế-xã hội, mơi trường.

•

Địa lí kinh tế-xã hội nghiên cứu dân cư và các vấn đề có liên quan: dân cư với tư cách vừa là
lực lượng lao động vừa là thị trường tiêu thụ, sự đa dạng về quần cư khía cạnh văn hóa.

•

Nghiên cứu khoa học địa lí kinh tế-xã hội gắn với giáo dục và đào tạo địa lí.


1.3.Các quan điểm cơ bản của ĐLKT-XH

Quan điểm tổng hợp

Các hiện tượng địa lí kinh tế- xã hội rất phong phú và đa dạng, chúng có q trình hình thành, phát triển trong mối quan hệ nhiều chiều,
giữa các hiện tượng đó với các hiện tượng khác, giữa bản thân các hiện tượng đó.

Quan điểm lịch sử

Mỗi hiện tượng địa lí kinh tế- xã hội đều tồn tại trong một thời gian nhất định. Các hiện tượng này đều quá trình phát sinh, phát triển,

suy vong.

Quan điểm hệ thống

Đối tượng nghiên cứu là một hệ thống. Hệ thống này gồm nhiều phân hệ, có mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau.

Quan điểm bền vững

Đảm bảo sự bền vững trên cả 3 mặt kinh tế, xã hội, môi trường.


1.4.Các phương pháp nghiên cứu chính

Phương pháp thu thập tài

Các nguồn tài liệu cần thu thập tương đối đa dạng và phong phú

liệu

Phương pháp phân tích,

Phương pháp này giúp cho các tài liệu và số liệu được xử lí cho phù hợp với hướng nghiên cứu và thực tế khách quan

tổng hợp, so sánh

Phương pháp xã hội học

Cần xây dựng các bảng hỏi, bao gồm nhiều câu hỏi nhằm mục đích thu thập thơng tin của người được hỏi

Phương pháp bản đồ

Phương pháp đặc trưng cho nghiên cứu địa lí học nói chung. Giải quyết nhiều nội dung, đánh giá các nguồn lực

Phương pháp sử dụng hệ

GIS là hệ thông tin đa dạng, dùng để lưu trữ, xử lí, phân tích, tổng hợp,...cho phép chồng xếp các thơng tin địa lí để xác định

thơng tin địa lí

những đặc trưng của đối tượng nghiên cứu.


1.5.Mối quan hệ giữa địa lí kinh tế xã hội và một số khoa học liên quan

1.5.1.Quan hệ với nhóm KH xã hội và nhân văn

Quan hệ với lịch sử học

Quan hệ với dân tộc học

Phải tìm được phương thức sản xuất của thời kì lịch sử cụ thể.

Địa lí liên kết với dân tộc học chặt chẽ

Xã hội loài người phát triển và hoạt động trong môi trường địa lí làm cho địa lí

Bộ mơn dân tộc học giải quyết được yêu cầu địa lí dân cư về lịch sử phân bố các

kinh tế xã hội gắn bó với lịch sử.

dân tộc, nền văn hóa...

Nghiên cứu địa lí kt-xh các vùng, nước phải dựa vào các thời kì cụ thể.


1.5.2.Quan hệ với nhóm khoa học kinh tế

•
•
•

Kinh tế chính trị học đóng vai trị cực kì quan trọng trong hệ thống các khoa học kinh tế.
Nó cung cấp cho địa lí kt-xh khả năng xác định các quy luật phát triển và phân bố các tổng hợp thể
lãnh thổ sản xuất qua quá trình lịch sử.
Đối tượng của kinh tế chính trị học là quan hệ sản xuất như thế nào, năng suất lao động thấp hay
cao...


1.5.3. Quan hệ với nhóm KH tốn học

Quan hệ với tốn học

Quan hệ với thống kê học

Ngày nay địa lí kinh tế xã hội có xu hướng với tốn học. Cần có sự hiểu biết

Địa lí kinh tế xã hội cần sử dụng nhiều số liệu thống kê.

toán học nghiên cứu tài liệu.

Giúp địa lí kinh tế thấy được thực trạng ở mọi lĩnh vực .

Các phương pháp toán học áp dụng như thống kê tốn học, phân tích số

Những số liệu được thống kê được phân loại tạo điều kiện cho kt-xh áp dụng

lượng, định lượng

phương pháp bản đồ, làm cho định tính ngày càng cao.


1.5.4. Quan hệ với nhóm KH cơng nghệ