Tài liệu Báo cáo " Một số vấn đề pháp lí cơ bản về thị trường giao dịch chứng khoán ở Việt Nam " ppt

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2006 19




TS. Nguyễn Kiều Giang *
rong nn kinh t th trng, s luõn
chuyn vn gia cỏc gia cỏc ch th,
cỏc ngnh, cỏc lnh vc nhm t c hiu
qu cao nht ca ng vn ó tr thnh mt
nhu cu tt yu. Mt khi vn ó c
chuyn húa thnh chng khoỏn thỡ vic
chuyn nhng chỳng tr nờn d dng hn
nhiu thụng qua cỏc giao dch trờn th
trng th cp. Ngh nh ca Chớnh ph
s 144/2003/N-CP v chng khoỏn v th
trng chng khoỏn ó cú nhng quy nh
cn thit m bo cho th trng ny
hot ng an ton v hiu qu Vit Nam.
Mc dự vy, Ngh nh ó khụng trỏnh
khi s lc hu ng nhiờn so vi s phỏt
trin khụng ngng ca th trng chng
khoỏn (TTCK) Vit Nam. Lut chng
khoỏn nm 2006 ra i ỏnh du mt bc
tin quan trng trong quỏ trỡnh hon thin
phỏp lut v chng khoỏn v TTCK. Mt
trong nhng tin b quan trng ca Lut
ny l ó to c s phỏp lớ cho vic hỡnh

thnh Vit Nam mt th trng th cp,
mang dỏng dp mt th trng hin i -
th trng giao dch chng khoỏn. Bi vit
ny cp mt s vn phỏp lớ quan
trng ca th trng ny.
1. Khỏi nim th trng giao dch
chng khoỏn theo lut chng khoỏn
Hiu mt cỏch tng quỏt, th trng
giao dch chng khoỏn l ni cỏc giao dch
chng khoỏn c thc hin trong khuụn
kh phỏp lut.
Trong khoa hc phỏp lớ, nhỡn chung, cú
th hiu giao dch chng khoỏn theo ngha
rng v theo ngha hp. Theo ngha rng,
giao dch chng khoỏn l bt kỡ giao dch
dõn s no m khi thc hin chỳng lm
phỏt sinh vic chuyn quyn s hu chng
khoỏn t ch th ny sang ch th khỏc.
(1)

Xột di gúc ny, cỏc giao dch nh
bỏn, cho, tng, tha k u c coi l
giao dch chng khoỏn v phỏp lut iu
chnh cỏc giao dch ny chớnh l phỏp lut
dõn s v phỏp lut chng khoỏn (vi t
cỏch l phỏp lut chuyờn ngnh). Theo
ngha hp, giao dch chng khoỏn ch l
cỏc giao dch mua bỏn chng khoỏn c
thc hin gia cỏc ch th m trong ú ớt
nht mt bờn phi l ch th c phộp

kinh doanh chng khoỏn. Cỏc giao dch loi
ny chu s iu chnh ca phỏp lut chuyờn
ngnh l phỏp lut chng khoỏn. Cỏc nh
lm lut Vit Nam quan nim giao dch
chng khoỏn theo ngha hp, tc l ch gii
hn trong vic mua, bỏn chng khoỏn ó
phỏt hnh phự hp vi quy nh ca phỏp
lut chng khoỏn. V nh vy, ni hm ca
T

*
Gi
ng vi
ờn Khoa phỏp lu
t
kinh t


Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
20 tạp chí luật học số 8/2006

khỏi nim th trng giao dch chng khoỏn
cng hp hn rt nhiu.
Mt trong nhng im mi quan trng
ca Lut chng khoỏn 2006 l ó m rng
hỡnh thc ca th trng giao dch chng
khoỏn cho phự hp vi s phỏt trin tt yu

ca nú. Th trng giao dch chng khoỏn
theo quy nh ca Lut khụng ch cũn gii
hn v mt a lớ, ti mt a im nht
nh m ó c m rng ra. Lut ó tha
nhn hỡnh thc trao i thụng tin tp
hp lnh mua, bỏn v giao dch chng
khoỏn cng l mt trong nhng hỡnh thc
ca th trng giao dch chng khoỏn.
Chớnh quy nh ny ca Lut ó to c s
phỏp lớ quan trng cho mt th trng giao
dch mi m Vit nam th trng giao
dch qua mng (th trng OTC).
Th trng giao dch chng khoỏn c
t chc cht ch theo quy nh ca phỏp
lut chng khoỏn. Giao dch chng khoỏn
l giao dch c thự vi hng húa c thự.
Bờn cnh ú, tỏc ng ca th trng
chng khoỏn núi chung v ca cỏc giao
dch chng khoỏn núi riờng lờn nn kinh t
rt nhy cm. Chớnh vỡ vy, ch cú nhng
t chc c phỏp lut quy nh c th
mi c phộp t chc th trng giao
dch chng khoỏn. Theo quy nh thỡ cỏc
phỏp nhõn ny l s giao dch chng khoỏn
(SGDCK), trung tõm giao dch chng khoỏn
(TTGDCK). Ngoi cỏc t chc ny ra,
khụng cú t chc no c phộp t chc th
trng giao dch chng khoỏn. Quy nh
ny cha ng nhng ni dung phỏp lớ rt
quan trng.

Th nht, phỏp lut ó phõn bit khỏi
nim th trng giao dch chng khoỏn vi
cỏc khỏi nim SGDCK v TTGDCK.
Theo quan nim thụng thng thỡ SGDCK
v TTGDCK u l nhng ni din ra cỏc
giao dch chng khoỏn, tc cng chớnh l
th trng giao dch chng khoỏn mc dự
c biu hin di hỡnh thỏi phỏp lớ khỏc
nhau. Tuy nhiờn, xột v bn cht, bn thõn
SGDCK v TTGDCK khụng phi l th
trng giao dch chng khoỏn m ch l
nhng ngi úng vai trũ t chc th
trng giao dch chng khoỏn, giỏm sỏt v
qun lớ th trng m bo th trng
hot ng hiu qu v ỳng phỏp lut.
Chớnh vỡ vy, cỏc nc, hot ng t
chc th trng giao dch chng khoỏn
c coi l hot ng chuyờn nghip trờn
th trng chng khoỏn v phi c c
quan cú thm quyn cp phộp tng t cỏc
hot ng chuyờn nghip khỏc nh mụi
gii, t doanh, bo lónh phỏt hnh
(2)

Th hai, phỏp lut ó phõn chia rt rừ
rng th trng giao dch chng khoỏn theo
tng cp khỏc nhau mt cỏch hp lớ cn
c vo mụ hỡnh th trng v loi chng
khoỏn - hng húa ca th trng. cp
cao nht l th trng giao dch tp trung

c t chc bi SGDCK. th trng
ny chng khoỏn giao dch l loi chng
khoỏn c phộp niờm yt ti SGDCK.
õy thng l nhng chng khoỏn cú cht
lng cao ca nhng nh phỏt hnh cú uy
tớn, cú kh nng ti chớnh vng mnh.


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2006 21

cp thp hn l th trng giao dch phi
tp trung (th trng OTC) c t chc
bi TTGDCK. i tng giao dch trờn th
trng ny thng l nhng chng khoỏn
cú cht lng kộm hn ca nhng nh phỏt
hnh cú kh nng ti chớnh kộm hn.
Chng khoỏn niờm yt ti th trng ny
c giao dch ti ti cụng ty chng khoỏn
l thnh viờn giao dch ca trung tõm giao
dch chng khoỏn theo Quy ch giao dch
chng khoỏn ca trung tõm giao dch
chng khoỏn.
Nh vy, bng cỏch phõn chia th
trng theo cỏc mụ hỡnh v cỏc cp khỏc
nhau, phỏp lut chng khoỏn hin hnh ó
bao quỏt ht c cỏc giao dch vi cỏc loi
chng khoỏn khỏc nhau m bo s iu
chnh ton din ca phỏp lut i vi th
trng giao dch chng khoỏn.

Th ba, phỏp lut ó loi cỏc giao dch
trao tay c thc hin trờn th trng
ch en ra khi phm vi iu chnh ca
phỏp lut chng khoỏn. Th trng ch
en khụng c coi l thnh t ca th
trng giao dch chng khoỏn. Hin nay,
trờn thc t cỏc hot ng mua, bỏn chng
khoỏn bờn ngoi th trng giao dch
chng khoỏn din ra thng xuyờn v khỏ
phỏt trin. Nu hiu theo ngha rng v
giao dch chng khoỏn nh ó phõn tớch
trờn thỡ nhng hot ng ny cng c
coi l giao dch chng khoỏn. Tuy nhiờn,
theo phỏp lut hin hnh, cỏc hot ng
mua, bỏn ny khụng chu s iu chnh
ca phỏp lut chng khoỏn m chu s
iu chnh ca phỏp lut dõn s. Do vy,
khi phỏt sinh tranh chp, cỏc ch th tin
hnh cỏc hot ng mua, bỏn ny cng
khụng c bo v bi cỏc thit ch phỏp
lut v theo c ch vn l c trng ca
th trng chng khoỏn.
Cỏc giao dch chng khoỏn trờn
TTGDCK do cỏc thnh viờn ca th trng
thc hin. iu kin tr thnh thnh viờn
ca SGDCK hoc TTGDCK rt kht khe.
Trc ht, thnh viờn ca SGDCK hoc
TTGDCK phi l cụng ti chng khoỏn c
U ban chng khoỏn nh nc cp giy
phộp thnh lp v hot ng vi nghip v

mụi gii hoc/v t doanh chng khoỏn.
Ngoi ra, cụng ti chng khoỏn phi tha
món nhng tiờu chun do SGDCK hoc
TTGDCK quy nh trong iu l, quy ch
v c s chp thun ca SGDCK hoc
TTGDCK ú tr thnh thnh viờn.
Thnh viờn ca th trng no thỡ ch c
phộp thc hin giao dch th trng ú.
Mc dự vy, phỏp lut khụng cm mt cụng
ti chng khoỏn cú th tr thnh thnh viờn
nhiu th trng khỏc nhau. iu ny cng
phự hp vi thụng l trờn th gii.
(3)

SGDCK v TTGDCK l ngi t
chc hot ng ca th trng giao dch
chng khoỏn. Do vy, hot ng ca th
trng giao dch chng khoỏn gn lin
vi chc nng, quyn hn v nhim v
ca hai ch th ny.
2. Mt s vn v a v phỏp lớ ca
SGDCK v TTGDCK
SGDCK l phỏp nhõn c lp, cú vn


nghiên cứu - trao đổi
22 tạp chí luật học số 8/2006

v iu l riờng, cú chc nng t chc, v
giỏm sỏt hot ng th trng giao dch tp

trung. Cho n thi im gn õy,
TTGDCK thnh ph H Chớ Minh úng vai
trũ l ngi t chc th trng giao dch tp
trung. Thc t thi gian qua cho thy Trung
tõm ny ó hon thnh s mng lch s ca
nú l to bc m cho s hỡnh thnh ca
th trng chng khoỏn chớnh thc Vit
Nam trong thi kỡ u. Vi hỡnh thc t
chc l mt n v s nghip cú thu, trc
thuc U ban chng khoỏn nh nc, Trung
tõm ny cú nhng hn ch nht nh nh:
Tớnh c lp ca trung tõm giao dch chng
khoỏn khụng cao, cụng tỏc qun tr, iu
hnh cũn mang tớnh hnh chớnh; thm
quyn v giỏm sỏt cỏc hot ng ti trung
tõm cũn hn ch. Vic thay i mụ hỡnh t
chc Trung tõm ny l nhu cu tt yu
m bo s phỏt trin ca th trng chng
khoỏn trong tng lai phự hp vi thụng l
th gii. Chớnh vỡ vy, trong chin lc
phỏt trin th trng chng khoỏn Vit Nam
n nm 2010, Trung tõm ny s phi c
nõng cp thnh s giao dch chng khoỏn.
Vn la chn hỡnh thc phỏp lớ cho
SGDCK tng lai ó tr thnh ni dung ca
nhiu cuc trao i, bn lun trong gii
chuyờn mụn. Theo thụng l v phỏp lut ca
nhiu nc trờn th gii, SGDCK thng
c t chc theo mụ hỡnh hip hi thnh
viờn hoc cụng ti c phn. Vớ d: SGDCK

New York, Vacsava, theo mụ hỡnh thnh
viờn, SGDCK Praha theo mụ hỡnh c
phn,
(4)
phỏp lut Liờn bang Nga trc õy
ch tha nhn SGDCK t chc theo mụ
hỡnh thnh viờn phi li nhun. Lut sa i
b sung mt s iu ca lut th trng
giy t cú giỏ nm 2002 ó cho phộp s
giao dch chng khoỏn c t chc theo
mụ hỡnh cụng ti c phn.
(5)

Trờn c s tham kho lut phỏp v mụ
hỡnh t chc SGDCK ca cỏc nc cú tớnh
n c thự ca Vit Nam, phỏp lut quy
nh mụ hỡnh t chc ca SGDCK ca Vit
Nam l mụ hỡnh thnh viờn hoc c phn.
Nh vy, vn t ra l phi to mt l
trỡnh nht nh cho vic chuyn TTGDCK
thnh ph H Chớ Minh thnh SGDCK, phự
hp vi quy inh ca phỏp lut v m bo
khụng lm bin ng ln n th trng.
Theo ỏn m Trung tõm giao dch chng
khoỏn thnh ph H Chớ Minh a ra ti
hi tho bn v mụ hỡnh SGDCK thỡ t nm
2007-2010, SGDCK s c t chc di
dng cụng ti TNHH mt thnh viờn, do Nh
nc lm ch. Sau khi S giao dch chng
khoỏn hot ng n nh, s cho phộp cỏc

thnh viờn ca S tham gia gúp vn. T
nm 2010 tr i, S s chuyn sang mụ
hỡnh cụng ti c phn bng cỏch bỏn bt
phn vn ca Nh nc v phỏt hnh c
phiu ra cụng chỳng.
(6)
Vic phi cú bc
m l cụng ti TNHH mt thnh viờn xut
phỏt t thc t l TTCK Vit Nam cũn ang
non tr, cha th chuyn i ngay sang hỡnh
thc cụng ti c phn vi s c lp v ti
sn, c s h tng, nhõn lc m vn cn
phi cú s tr giỳp ca Nh nc. Vic
thnh lp, gii th, chuyn i c cu t


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2006 23

chc v hỡnh thc s hu ca SGDCK do
Th tng chớnh ph quyt nh trờn c s
ngh ca b trng B ti chớnh.
TTGDCK l phỏp nhõn c lp, cú vn
v iu l riờng, cú chc nng cung cp
dch v giao dch chng khoỏn trờn th
trng giao dch phi tp trung. Mụ hỡnh t
chc hot ng ca TTGDCK cng tng
t nh SGDCK, ú l mụ hỡnh thnh viờn
hoc c phn. Thm quyn quyt nh vic
thnh lp, gii th, chuyn i c cu v

hỡnh thc s hu ca TTGDCK thuc v
Th tng Chớnh ph theo ngh ca b
trng B ti chớnh. Trong tng lai,
TTGDCK H Ni hin nay s phi t chc
li theo mụ hỡnh ny.
Nhỡn chung, b mỏy qun lớ v iu
hnh ca SGDCK v TTGDCK khỏ ging
nhau, bao gm: Hi ng qun tr, ban giỏm
c, ban kim soỏt. Ch tch hi ng qun
tr v tng giỏm c ca SGDCK v
TTGDCK u do b trng B ti chớnh
phờ chun trờn c s ngh ca hi ng
qun tr sau khi cú ý kin ca ch tch U
ban chng khoỏn nh nc. Quy nh ny
xut phỏt t nhng c thự ca th trng
chng khoỏn Vit Nam. Th trng chng
khoỏn rt nhy cm vi mi bin ng ca
nn kinh t v ngc li nn kinh t cng
chu tỏc ng ngc tr li ca th trng
chng khoỏn. iu ny c bit quan trng
i vi th trng Vit Nam. Bi vy, trong
mi giai on phỏt trin th trng chng
khoỏn, Nh nc cn phi cú v th mang
tớnh quyt nh cú th m bo c vai
trũ qun lớ v kim soỏt th trng. Nhn
nh ny cú th c nhn thy ngay trong
l trỡnh phỏt trin SGDCK nh ó núi
trờn. giai on u, SGDCK c t chc
theo mụ hỡnh cụng ti TNHH mt thnh
viờn. Nh nc m i din l B ti chớnh

l ch s hu duy nht v cú th quyt nh
tt c vn nhõn s quan trong trong cụng
ti. Giai on tip theo Nh nc cho phộp
cỏc thnh viờn gúp vn vo SGDCK tuy
nhiờn phn vn gúp ca Nh nc vn phi
m bo cho Nh nc cú ting núi quyt
nh thc hin quyn b nhim nhõn s
ca mỡnh. Giai on cui khi SGDCK c
t chc thnh cụng ti c phn thỡ Nh nc
vn phi nm c phn chi phi m bo
c quyn nng ca mỡnh. Nh vy, cú th
núi quy nh v c cu qun tr v iu
hnh SGDCK v TTGDCK trong Lut
chng khoỏn hon ton khụng trỏi vi cỏc
quy nh hin hnh trong Lut doanh
nghip, theo ú vn nhõn s cp cao
trong cụng ti c quyt nh bi s vn
gúp hoc s c phn trong cụng ti.
Mt trong nhng yờu cu i vi
SGDCK v TTGDCK l tớnh c lp, t
ch ca cỏc nh ch ny phi c th
hin rừ nột. iu ny ch cú th thc hin
c nu chỳng ta tỏch bch c chc
nng qun lớ nh nc v TTCK khi chc
nng qun lớ v iu hnh c th hot ng
giao dch chng khoỏn ca SGDCK hoc
TTGDCK. Mun vy thỡ thm quyn ca


nghiên cứu - trao đổi

24 tạp chí luật học số 8/2006

SGDCK v TTGDCK phi c m rng
ra hn so vi thm quyn ca TTGDCK
trong cỏc quy nh hin hnh. Hay núi cỏch
khỏc, cn phi chuyn mt s cụng vic
trc õy thuc thm quyn ca U ban
chng khoỏn nh nc xung cho SGDCK
v TTGDCK thc hin. Xut phỏt t quan
im ny, ngoi cỏc thm quyn chung,
SGDCK v TTGDCK cú thm quyn trong
lnh vc sau:
Th nht, thm quyn trong vic ban
hnh cỏc vn bn mang tớnh cht cc b:
SGDCK v TTGDCK cú quyn c ban
hnh cỏc quy ch v niờm yt chng khoỏn
ban hnh cỏc quy ch v thnh viờn v giao
dch, quy ch v cụng b thụng tin, quy
ch v giỏm sỏt v hũa gii. Cỏc quy ch
ny cú hiu lc ỏp dng ti SGDCK v
TTGDCK ú. õy l mt thụng l chung
trờn th gii m cỏc nc u cú quy nh
trong lut. cỏc nc cú nhiu SGDCK
hoc nhiu SGDCK khỏc nhau vi giao
dch chuyờn v nhiu loi chng khoỏn
khỏc nhau thỡ iu ny li cng c th
hin rừ. Phỏp lut ch nờn cú nhng quy
nh chung mang tớnh cht khung cho cỏc
ni dung trờn. Cũn cỏc vn c th s do
chớnh cỏc SGDCK hoc TTGDCK quy

nh trong cỏc vn bn (quy ch) ca mỡnh
phự hp vi c im ca SGDCK hay
TTGDCK ú. Tt nhiờn cỏc quy ch ny
phi c U ban chng khoỏn nh nc
phờ chun trc khi thc hin m bo
khụng c trỏi vi phỏp lut hin hnh.
Th hai, thm quyn trong vic ton
quyn thc thi cỏc quy ch ó ban hnh.
SGDCK v TTGDCK c quyn chp
thun hoc hy b niờm yt; quyt nh
vic tm ngng, ỡnh ch, hoc hy b giao
dch chng khoỏn; chp thun, hy b t
cỏch thnh viờn, qun lớ, giỏm sỏt hot ng
giao dch ca cỏc thnh viờn; giỏm sỏt hot
ng cụng b thụng tin ca t chc niờm
yt, ca thnh viờn. SGDCK v TTGDCK
c thc thi cỏc quyn ny trờn c s cỏc
quy ch ca mỡnh.
TTCK núi chung v th trng giao dch
chng khoỏn núi riờng Vit Nam ang
dn i vo qu o vn cú ca chỳng v
phỏt trin theo xu hng hi nhp. Trong
tin trỡnh ny, khung phỏp lut iu chnh
ó v ang c hon thin. Vic tuõn th
cỏc quy nh phỏp lut ca tt c cỏc ch
th liờn quan v thc hin tt l trỡnh ó t
ra l iu kin tiờn quyt cho vic hỡnh
thnh mt th trng giao dch chng khoỏn
hin i Vit Nam./.

(1).Xem: Belykh C.A, Giỏo trỡnh lut v s giao dch,
Matxcva 2003, tr. 143 (ting Nga).
(2).Xem: Lut Th trng giy t cú giỏ, Matxcva,
2002 (ting Nga).
(3).Xem: Th trng chng khoỏn cỏc nc trờn th
gii, Kiev 1998, tr. 68 (ting Nga).
(4).Xem: Qun lớ v giỏm sỏt th trng chng
khoỏn. Bi hc kinh nghim ca Cng hũa Sộc v Ba
Lan, Tp chớ chng khoỏn, s 5, thỏng 5/2006.
(5).Xem: Lut Th trng giy t cú giỏ, Matxcva,
2002 (ting Nga).
(6).Xem: Mụ hỡnh no cho SGDCK Vit Nam, Bỏo
thanh niờn s ra 3/5/2006.