BẢN mô tả sáng kiến kinh nghiệm môn hình học 7

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số: (do Thường trực Hội đồng ghi) ....................................
1. Tên sáng kiến: Một số giải pháp giúp học sinh giải bài tập quang hình
vật lý lớp 9 đạt hiệu quả cao, trường Trung học cơ sở Vân Khánh Đông, huyện
An Minh, năm học 2019 – 2020.
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Giải pháp tác nghiệp trong giáo dục.
3. Mơ tả sáng kiến:
3.1. Tình trạng:
- Mô tả đối tượng: Thực tế qua nhiều năm dạy chương trình vật lý lớp 9 ở
trường THCS Vân Khánh Đơng, bản thân tơi nhận thấy, các bài tốn quang hình
học đóng vai trị quan trọng trong chương trình vật lí 9. Nhưng đây là loại tốn
các em hay lúng túng, nếu các em không được hướng dẫn một số điểm cơ bản
thì những loại tốn này là những bài tốn khó. Nhiều em khơng xác định được
các phương pháp để giải các bài tập quang hình, dẫn đến tình trạng nhiều em
khơng thích học mơn vật lý, đặc biệt là các bài tập về quang hình học.
- Mơ tả không gian, thời gian: Trường THCS Vân Khánh Đông nằm trên
địa bàn xã Vân Khánh Đông, đây là một xã vùng bãi ngang ven biển, địa bàn xã
tương đối rộng, giao thơng đi lại cịn nhiều khó khăn, một số học sinh nhà xa
trường, nhiều em thuộc diện gia đình nghèo, cận nghèo,... nên ngồi việc học ở
trường các em phải phụ giúp cha mẹ để làm kiếm thêm thu nhập. Vì vậy, việc
dành thời gian để tự rèn luyện các bài tập ở nhà càng gặp nhiều khó khăn nếu
như giáo viên khơng tìm ra giải pháp phù hợp. Thời gian qua, tôi được Ban
giám hiệu trường phân cơng giảng dạy mơn vật lí 9. Trong năm học này, tôi
mạnh dạn đưa ra một số giải pháp giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giải bài tập
quang hình vật lí 9, nhằm giúp các em có nhiều tiến bộ hơn trong học tập.
- Ưu điểm: Đa số các em có ý thức học tập, chăm ngoan, tích cực chủ

động trong học tập. Một số em có khả năng sử dụng mạng Internet để tìm hiểu
kiến thức có liên quan tới bộ môn, số học sinh đạt điểm cao ngày càng nhiều.
- Hạn chế: Do tư duy của học sinh còn hạn chế nên khả năng tiếp thu, lĩnh
hội kiến thức cịn chậm. Bên cạnh đó một bộ phận không nhỏ học sinh chưa
quan tâm tới môn học và coi vật lí là mơn phụ vì khơng nằm trong mơn phải thi
đầu vào lớp 10. Do đó các em cịn thờ ơ với mơn học; kiến thức hình học của
các em cịn hạn chế nên khơng thể vận dụng vào vẽ hình cũng như giải bài tập,
các kiến thức, kĩ năng cơ bản, định lý, các hệ quả hầu như các em đều quên. Đa
số các em chưa có định hướng chung về phương pháp học lý thuyết, chưa biến
1


đổi được một số công thức, hay phương pháp giải một bài tốn vật lí. Qua thực
tế giảng dạy, tơi nhận thấy học sinh khi học phần này thường rất khó khăn, chậm
nắm bắt được thơng tin, lúng túng khi giải bài tập, không xác định được hướng
giải quyết bài tốn. Trong khi đó thời lượng chương trình kể cả phần giải bài tập
cịn ít. Để giúp học sinh nắm bắt được kiến thức là một vấn đề khó, địi hỏi
người thầy phải có kinh nghiệm và sự tích cực học tập của học sinh trong thời
gian ở nhà mới giải quyết được.
Từ những lý do trên, để giúp học sinh lớp 9 có một định hướng về
phương pháp giải bài tốn quang hình học, nên tơi đã chọn đề tài “Một số giải
pháp hướng dẫn học sinh giải bài tập quang hình vật lí 9 đạt hiệu quả cao” để
viết.
3.2. Nội dung giải pháp:
3.2.1. Mục đích:
Một số giải pháp hướng dẫn học sinh giải bài tập quang hình vật lí 9 đạt
hiệu quả cao nhằm áp dụng đổi mới phương pháp trong dạy học. Nâng cao chất
lượng dạy học, cụ thể là chất lượng học sinh dự nguồn học sinh giỏi và học sinh
đại trà. Rèn luyện kĩ năng giải bài tập phần quang học làm tiền đề cho những
năm học tiếp theo của học sinh.

3.2.2. Nội dung giải pháp:
3.2.2.1. Tên các giải pháp:
(i) Giáo viên cho học sinh đọc kỹ đề, hướng dẫn học sinh phân tích đề.
(ii) Hướng dẫn học sinh nắm chắc các công thức vật lí, các hệ thức của
tam giác đồng dạng, dùng các phép toán để biến đổi các hệ thức, biểu thức.
(iii) Hướng dẫn HS phân tích đề bài tốn quang hình học một cách lơgic,
có hê thống.
3.2.2.2. Triển khai các giải pháp:
(i) Giải pháp 1: Giáo viên cho học sinh đọc kỹ đề, hướng dẫn học sinh
phân tích đề:
Bài tốn cho biết gì?
Cần tìm gì? Yêu cầu gì?
Vẽ hình như thế nào? Ghi tóm tắt.
Vài học sinh đọc lại đề (dựa vào tóm tắt để đọc).
Điểm nổi bật của giải pháp là giúp cho học sinh có khả năng phân tích,
tổng hợp và tư duy lôgic trong việc khai thác đề bài dựa trên giả thiết và yêu cầu
cần thực hiện của một bài tốn quang hình, từ đó có thể chọn ra phương pháp
giải quyết phù hợp.
(ii) Giải pháp 2: Hướng dẫn học sinh nắm chắc các công thức vật lí, các
hệ thức của tam giác đồng dạng, dùng các phép toán để biến đổi các hệ thức,
biểu thức.
2


Hệ thống lại cho học sinh các công thức vật lí quang hình như: chiều cao
của ảnh, khoảng cách từ ảnh đến thấu kính, tiêu cự thấu kính, số bội giác,…
Giúp học sinh củng cố lại kiến thức liên quan tam giác đồng dạng như các
trường hợp đồng dạng của hai tam giác vng (góc - góc), từ đó suy ra các cạnh
tương ứng tỉ lệ với nhau.
Dùng các phép biến đổi tương đương, các quy tắc, cách giải các phương

trình, biến đổi các đẳng thức, các bất đẳng thức,… để thực hiện các bước giải
trong một bài toán quang hình.
Điểm nổi bật của giải pháp lá giúp cho học sinh hệ thống lại các kiến thức
nền tảng, cơ bản có liên quan để từ đó có khả năng vận dụng vào việc biến đổi,
giải các bài tốn quang hình được tốt hơn.
(iii) Giải pháp 3: Hướng dẫn HS phân tích đề bài tốn quang hình học
một cách lơgic, có hê thống.
Bước 1: Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán.
Bước 2: Hướng dẫn học sinh giải theo cách tổng hợp lại.
Những điểm mới, điểm sáng tạo, điểm nổi bật của giải pháp này là giúp
học sinh có kỹ năng phân tích và tổng hợp và giải quyết từng bài tốn một cách
lơgic, hiệu quả. Qua đó tìm ra nhiều cách giải khác nhau nhằm kích thích sự
hứng thú và say mê học tập của học sinh.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp:
Trong quá trình triển khai giải pháp, giải pháp đã áp dụng tại đơn vị
được đánh giá hiệu quả cao. Bên cạnh đó có thể ứng dụng rộng rãi ở một số
trường THCS khác trên địa bàn huyện An Minh.
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp:
Sau khi áp dụng các giải pháp đã nêu tơi thấy kết quả học sinh giải bài
tốn "Quang hình học lớp 9" khả quan hơn. Đa số các học sinh yếu đã biết vẽ
hình, trả lời được một số câu hỏi định tính. Đa số các học sinh đã chủ động khi
giải loại toán này, tất cả các em đều cảm thấy thích thú hơn khi giải một bài tốn
quang hình học lớp 9, được thể hiện qua kết quả kiểm tra 36 học sinh trước thời
điểm và sau thời điểm áp dụng giải pháp, cụ thể như sau:
Xếp loại kiểm tra
khảo sát

Kết quả khảo sát
trước khi áp dụng
giải pháp

Kết quả khảo
sát sau khi áp
dụng giải pháp

So sánh

Tổng số học sinh

36

36

Giỏi

2 em (5,6%)

7 em (19,4%)

Tăng 5 em
(tăng 13,8%)

Khá

9 em (25%)

13 em (36,1%)

Tăng 4 em

tỷ lệ %

3


(Tăng 11,1%)
Trung Bình

19 em (52,7%)

15 em (41,7%)

Yếu

5 em (13,9%)

1 em (2,8)

Kém

1 em (2,8%)

0 em (0%)

Giảm 4 em
(Giảm 11,1%)
Giảm 4 em
(Giảm 11,1%)
Giảm 1 em
(Giảm 2,7%)

3.5. Tài liệu kèm theo:
- Đơn yêu cầu công nhận sáng kiến.

4