ảnh hưởng của độ mặn khác nhau lên tỷ lệ sống và tốc độ tăng trưởng của cá bống tượng ( oxyeleotris mamoratus )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA THUỶ SẢN
oOo



ĐINH LĨNH NAM



ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ MẶN KHÁC NHAU
LÊN TỶ LỆ SỐNG VÀ TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG
CỦA CÁ BỐNG TƯỢNG
( Oxyeleotris mamoratus )



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN



CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
Ts. ĐỖ THỊ THANH HƯƠNG


2009
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1
LỜI CẢM ƠN

Quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp đã giúp tôi có được
những kinh nghiệm và kĩ năng bổ ích, thiết thực cho công việc sau này.
Để đạt được những kết quả trên, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến:
Cô Đỗ Thị Thanh Hương, Bộ môn Dinh dưỡng và Chế biến thủy
sản – Khoa Thủy sản, khoảng thời gian làm việc dưới sự dẫn dắt và
giúp đỡ của cô giúp tôi nhận thấy những khoảng trống kiến thức cần
phải củng cố, đồng thời cô còn giúp tôi những chỉ dẫn quí báu để tôi có
thể hoàn thành tốt luận văn của mình.
Tôi xin cảm ơn Cô Bùi Thị Bích Hằng cố vấn học tập và các thầy
cô đã quan tâm truyền đạt kiến thức trong 4 năm đại học.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn đến chị Huỳnh Hiếu Lộc, chị Nguyễn
Hương Thùy, chị Nguyễn Thị Kim Hà đã giúp đỡ và chỉ dẫn tôi rất
nhiệt tình trong thời gian tôi thực hiện và hoàn thành luận văn tốt
nghiệp của mình.
Tập thể lớp BHTS 31, các anh chị em trong trại thực nghiệm đã
quan tâm giúp đỡ tôi trong những lúc gặp khó khăn.
Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, các anh chị và bạn bè đã động
viên, an ủi, hỗ trợ tôi cả tinh thần lẫn vật chất trong suốt thời gian vừa
qua.



Xin chân thành biết ơn!
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
2
TÓM TẮT

Cá bống tuợng là loài cá nước ngọt có kích thước lớn, giá trị kinh
tế cao và đây là đối tượng nuôi đầy tiềm năng được quan tâm và phát
triển mạnh mẽ. Đề tài “ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ MẶN KHÁC NHAU

LÊN TỶ LỆ SỐNG VÀ TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG CỦA CÁ BỐNG
TƯỢNG (Oxyeleotris mamoratus)” được thực hiện nhằm tìm hiểu về sự
tăng trưởng, tỷ lệ sống của đối tượng này ở những độ mặn khác nhau,
từ đó có những ứng dụng phù hợp cho việc mở rộng vùng nuôi và đa
dạng hóa mô hình nuôi đối tượng nuôi.
Thí nghiệm được thực hiện gồm 5 nghiệm thức 0‰, 5‰, 10‰,
15‰, 20‰, kích cỡ cá trung bình khoảng 12,85±2.43 g. Thí nghiệm
được tiến hành trong 3 tháng, tăng trọng về khối lượng và chiều dài của
cá sẽ được thu mẫu sau mỗi tháng. Kết quả tỷ lệ sống của cá sau 3
tháng nuôi cao nhất ở độ mặn 5‰ (95,33%), tiếp đến ở nghiệm thức
10‰ (98,33%), kế đến là ở nghiệm thức 0‰ (68,67%), ở nghiệm thức
15‰, 20‰, cá chết hoàn toàn lần lượt ở ngày thứ 48 và 44 trong 3
tháng nuôi. Tăng trọng của cá ở các nghiệm thức 0‰, 5‰, 10‰

khác
biệt có ý nghĩa (p<0,05) thống kê và lần lượt là 5,95±2,14 g, 6,19±0,56
g và 7,71±1,03 g. Ở hai nghiệm thức 15‰ và 20‰ cá chết hoàn toàn
sau 48 và 44 ngày nuôi. Hệ số chuyển hoá thức ăn (FCR) ở các nghiệm
thức khác biệt không có ý nghĩa (p<0,05) thống kê, ở nghiệm thức 0‰
là 5,65±0,20 và ở 20‰ là 6,44±0,06.

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
3
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBT Cá bống tượng
CD Chiều dài

TL Trọng lượng

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
4
Chương I
GIỚI THIỆU

Với tổng diên tích mặt nước khoảng 954.350 trong đó diện tích
nước ngọt chiếm khoảng 641.350 ha. Đồng Bằng Sông Cửu Long là
vùng có diện tích mặt nước lớn nhất nước ta. Nhờ hệ thống sông ngòi
chằn chịt tạo điều kiện cho nghề nuôi trồng thuỷ sản phát triển.
Nghề nuôi trồng thuỷ sản ở Đồng Bằng sông Cửu Long đã phát
triển từ rất sớm, những vùng nuôi nổi tiếng như: An Giang, Đồng Tháp,
Cần Thơ,…với những đối tượng truyền thống như: cá basa, cá tra, cá
bống tượng,…Việc nuôi thương phẩm các loài cá này đã góp phần cải
thiện cuộc sống cho người dân hơn thập kỉ qua.
Cá bống tượng (Oxyeleotris marmoratus Bleeker) là một trong
những đối tượng có giá trị kinh tế cao và đang được nhiều người nuôi
quan tâm. Nó là loài có kích thước lớn nhất trong họ cá bống nước ngọt
có thịt thơm ngon và bổ dưỡng. Ngoài tự nhiên, cá bống tượng ăn cá,
tôm, cua, tép,…(Nguyễn Mạnh Hùng và Phạm Khánh, 2005).
Hiện nay nghề nuôi cá bống tượng chủ yếu là ở các vùng nước
ngọt nhưng lại xảy ra nhiều bệnh làm ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng
và năng suất, một số vùng nước lợ cũng bắt đầu nuôi và đạt được năng
suất khá cao, ít bệnh. Nhưng vấn để đặt ra là phải tìm được khoảng độ
mặn thích hợp để cá bống tượng phát triển tốt hơn đem lại năng suất
cao hơn cho người nuôi, xuất phát từ các yêu cầu trên đề tài: “Ảnh
hưởng của các độ mặn khác nhau lên tỉ lệ sống và tốc độ tăng trưởng
của cá bống tượng (OxyeLeotris marmoratus BLeeker)” được tiến
hành.
1.1 Mục tiêu đề tài

Đánh giá tỉ lệ sống và tốc độ tăng trưởng của cá bống tượng ở các
độ mặn khác nhằm tìm ra khoảng độ mặn thích hợp, mang lại hiệu quả
cao nhất. Từ đó làm cơ sở để khuyến cáo các hộ nuôi thủy sản.



PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
5
1.2 Nội dung nghiên cứu
Ảnh hưởng của độ mặn đến tỉ lệ sống và tốc độ tăng trưởng của
cá bống tượng từ giai đoạn con giống.
1.3 Thời gian thực hiện đề tài
Thời gian: đề tài bắt đầu từ tháng 1-2009 và dự kiến kết thúc
khoảng tháng 4-2009.
Địa điểm: Khoa Thuỷ Sản Trường đại học Cần Thơ.

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
6
Chương II
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1.1 Hệ thống phân loại cá bống tượng: theo FAO
Lớp: Osteichthyes
Lớp phụ: Artinopteryii
Bộ: Perciformes
Họ: Eleotridae
Loài: Oxyeleotris marmoratus Bleeker
2.1.2 Một số tập tính sống của cá bống tượng (CBT)
Khi cá còn nhỏ, chúng có thể sống thành các quần đàn trong các
thủy vực tự nhiên. Đến khi trưởng thành cá ít khi sống tập trung thành
quần đàn.
Cá bống tượng sống trong các thuỷ vực nước ngọt như: sông
ngòi, kinh, rạch, ao, đìa, Thích nơi nước ấm, nhiều rong cỏ, hang hốc.
Khi sinh sản chúng thường chọn những nơi nước chảy hoặc lưu thông.
Chúng có thể sống ở vùng có pH = 5,5 và ở nơi có độ mặn không vượt
quá 13‰. Hàm lượng oxy không thấp quá 3 mg/l. Tuy nhiên, môi
trường thích hợp cho sự phát triển của cá là: pH = 6,5 – 7, nhiệt độ từ
26 – 32

0
C, oxy trên 3 mg/l, nồng độ muối nhỏ hơn 6‰ (Nguyễn Chung,
2007).
Đặc điểm môi trường sống rất quan trọng đối với cá bống tượng
vì không chỉ là môi trường sống đơn thuần mà còn là nơi cho các thủy
sinh vật sống phát triển tạo nguồn thức ăn tự nhiên, chỗ cư trú, là nơi
để cá đẻ. Môi trường ổn định thức ăn đầy đủ, cá có sức đề kháng cao,
cá khỏe và phát triển nhanh hơn. Khi thay đổi môi trường sống cá dễ bị
sốc, sức đề kháng yếu, dễ bị kí sinh trùng xâm nhập gây bệnh và có thể
dẫn đến chết. Ở giai đoạn cá khoảng 12 cm môi trường thay đổi cá dễ bị
sốc và chết hàng loạt (Nguyễn Chung, 2007).
Cá có thể sống trong khoảng nhiệt độ 15 – 41,5
0
C. Nhiệt độ thích
hợp từ 26 – 32
0
C. CBT có tập tính sống ở đáy, ban ngày thường vùi
mình xuống bùn, hang hốc, ống bộng, khi gặp nguy hiểm cá có thể chúi
xuống bùn sâu đến 1 m, có thể sống ở đó hàng chục giờ. Môi trường
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
7
nước yên tĩnh, có cỏ, cây thủy sinh làm giá đỡ, cá có thể sống ở mé bờ
gần mặt nước, cá ăn mồi sống tự nhiên. CBT thường hoạt động vào
đêm, nơi có điều kiện thuận lợi cá hoạt động cả ban ngày
(
CBT sinh sản lần đầu sau 9 – 12 tháng tuổi. Mùa sinh sản tự
nhiên kéo dài từ tháng 3 – 11, tập trung từ tháng 5 – 8. Mức sinh sản
của CBT 150.000 – 200.000 trứng/kg cá cái. Cỡ cá 150g có số trứng
nhiều nhất 270.000, cỡ cá 250g có 58.700, cỡ cá 350g có 76.000 trứng.
Cá tái phát dục khoảng 30 ngày sau. Trứng cá có dạng hình quả lê,

trứng dính. Bãi đẻ của cá nằm ở ven bờ và sâu trong nước nơi có cây cỏ
thủy sinh hay các gốc thân cây chìm trong nước (
Nguyễn Mạnh Hùng
và Phạm Khánh, 2005. Kỹ thuật nuôi cá bống tượng).

Đảm bảo chất lượng thức ăn cho CBT là động vật tươi (Dương
Nhựt Long, 2003. Bài giảng kỹ thuật nuôi cá nước ngọt), không ướp
hóa chất, số lượng cho ăn đủ, không để thức ăn dư.
Tạo điều kiện cho cá bắt mồi liên tục, ngày và đêm: cá sống ở
đáy thường làm thức ăn tự nhiên cho CBT hoặc đưa cá sống từ đáy ao
sang mé ao, bằng tạo mé cỏ tối nước dày ở từng đoạn mương ao (thả lục
bình ở nơi yên tĩnh). Khi cá đã sống ở mé ao, cá giảm bệnh, cá, tép con
ban ngày trú vào rong cỏ sẽ làm mồi ăn trực tiếp cho CBT. Nuôi CBT
mà cá không có đớp mồi ban ngày là điều kiện sống ở ao mương chưa
tốt ( />)
.
CBT là cá dữ nhưng nhát, ban ngày nằm sát đáy ao, hay hốc nên dễ bị
bệnh ký sinh trùng (mỏ neo, rận cá, ) làm cá chậm lớn. Dùng lá xoan bó
thành bó treo ở đầu cống nước ra vào. Nuôi CBT ở ao nếu tạo điều kiện cho cá
ăn sạch và nước tốt, lưu thông thì cá lớn như nuôi ở bè và cá ít bệnh so với bè.

2.2 Hình thái dinh dưỡng
Cá có thân dài, phần thân trước hơi tròn, phần sau dẹp ngang về
phía đuôi. Đầu rộng, hơi hẹp miệng, chẻ rộng và hướng lên trên. Chiều
dài đầu gần bằng ¼ thân. Mắt nằm ở mặt trên của đầu, hơi lồi. Các vây
to, mềm. Vây đuôi tròn, dài. Vây ngực hơi nhọn. Toàn thân cá được phủ
một lớp vẩy lược, có màu nâu nhạt hơi xám, trên thân có những đám
vân lớn như da beo
(Nguyễn Mạnh Hùng và Phạm Khánh, 2005. Kỹ
thuật nuôi cá bống tượng).

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
8
CBT trưởng thành có bộ máy tiêu hóa tiêu biểu cho loài cá dữ
điển hình. Miệng lớn, răng hàm dài và sắc, tỷ lệ chiều dài của ruột trên
chiều dài thân là 0,7. CBT ăn động vật, chủ yếu là: cá, tôm, tép, cua,
trùng, ấu trùng, côn trùng, thủy sinh, Tuy nhiên CBT khác với cá lóc,
cá lóc chủ động đuổi mồi bắt còn CBT rình bắt mồi. CBT ăn mạnh về
đêm hơn ngày, nước rong ăn mạnh hơn nước kém, nước lớn ăn mạnh
hơn nước ròng, CBT thích ăn tép, cá tươi, không thích ăn thức ăn ươn
thối.
Theo Nguyễn Chung (2007) CBT mới nở có kích thước rất nhỏ
0,3 – 0,5 mm. Khi mới nở, cá bột sử dụng noãn hoàng. Khi cá hết noãn
hoàng (từ 70 – 120 h sau khi nở) cá bắt đầu ăn thức ăn bên ngoài như
tảo, luân trùng, hoặc thức ăn có kích thước nhỏ mịn như: bột đậu, bột
sữa, lòng đỏ trứng. Loại thức ăn thích hợp trong giai đoạn này là luân
trùng (Rotifer).
Đến giai đoạn cá hương (1,5 – 2 cm) thức ăn của chúng chủ yếu
là các phiêu sinh động vật (Daphnia, Moina). Cá cũng ăn trùng chỉ,
muỗi lắc. Càng lớn cá càng thích ăn thức ăn có nguồn gốc động vật. Khi
còn nhỏ ở giai đoạn vừa hết noãn hoàng cá rất tích cực tìm mồi, nhưng
khi lớn lên hoạt động bắt mồi của cá chậm dần. Cá hoạt động tích cực
vào ban đêm, ban ngày chúng ẩn mình để nghỉ ngơi.
2.3 Đặc điểm sinh trưởng và phát triển
So với các loại cá khác, CBT có tốc độ tăng trưởng trung bình
chậm, đặc biệt dưới giai đoạn 100 g, từ 100 g trở lên tốc độ tăng trưởng
của cá khá lớn. Ở giai đoạn cá bột đến cá giống, cá mất thời gian 3
tháng mới đạt chiều dài 3 – 4 cm. Từ cá giống đến khi cá đạt kích cỡ
100 g/con cho việc nuôi bè, cần 4 – 5 tháng nữa.
Để nuôi được 01 tấn sản phẩm cá bống tượng tại vùng nước lợ

nói chung và huyện Cần Giờ, Nhà Bè Tp.Hồ Chí Minh nói riêng, chỉ
cần tiêu tốn từ 6 – 8 kg cá tạp để thu về 1 kg CBT thành phẩm
().

Trong tự nhiên, những cá sống sót sau khi nở cần thời gian
khoảng 1 năm mới đạt kích cỡ 100 – 300 g/con. Để đạt khối lượng 400
g/con, cá có trọng lượng 100 g/con phải mất thời gian 5 – 8 tháng nuôi
ao đất và 5 – 6 tháng nuôi bè (Nguyễn Chung, 2007). Cá bống tượng
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
9
thành thục ở tuổi trên dưới 1 năm. Chúng dễ thành thục và chu kì phát
dục ngắn. Cá thành thục có kích cỡ từ 100 – 200 g/con.
Mùa vụ sinh sản kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, thời gian đẻ rộ
từ tháng 5 – 6. Đến mùa vụ sinh sản, cá thường bắt cặp và đẻ trứng dính
vào hang hốc, bọng cây và các ống nhựa hay phiến gạch dưới ao.
Với biện pháp nuôi và kích thích nhân tạo, cá có thể kéo dài thời
gian sinh sản từ tháng 3 – 11 và tái đẻ nhiều lần trong năm. Sau khi
sinh sản cá đực canh tổ và tham gia ấp trứng cùng cá cái. Cá cái bơi
quanh tổ quạt đuôi tạo oxy cho tổ trứng. Sức sinh sản của cá bống
tượng khá cao, 1kg cá cái có thể đạt được từ 100 – 200 ngàn trứng. Tuy
sức sinh sản cao nhưng trong tự nhiên rất dễ hao hụt không còn sống
sót bao nhiêu.
2.4 Một số kết quả nghiên cứu về độ mặn
Chirstina Swnson (1998) nghiên cứu ảnh hưởng của 3 độ mặn
khác nhau (15, 35 và 50‰) lên sự thay đổi áp suất thẩm thấu của cá
Măng (Chanos chanos) và thấy rằng sau 2 h thì áp suất thẩm thấu đạt
giá trị cao nhất là 430 mOsm ở 55‰ khác biệt có ý nghĩa thống kê
(p<0,01) so với hai nghiệm thức còn lại là 372 mOsm ở 35‰ và 363
mOsm ở 15‰. Tuy nhiên, sau 4 h thí nghiệm, áp suất thẩm thấu của cá
ở nghiệm thức 55‰ giảm có ý nghĩa thống kê (p<0,01) so với hai

nghiệm thức còn lại.
Patric Saoud và ctv (2007) nghiên cứu ảnh hưởng của độ mặn 10,
15, 20, 25, 30, 35, 45, và 55‰ lên khả năng điều hòa áp suất thẩm thấu
của cá Dĩa (Sisanus rivuLatus), kết quả ở nghiệm thức 50‰, áp suất
thẩm thấu của cá đạt giá trị cao nhất (435mOsm), khác biệt có ý nghĩa
thống kê (p<0,05) so với các nghiệm thức còn lại. Tuy nhiên, áp suất
thẩm thấu của cá giữa các nghiệm thức còn lại từ 10‰ đến 45‰ khác
biệt không có ý nghĩa thống kê (p<0,05). Khi nuôi cá ở độ mặn 25, 30,
35, và 40‰ thì chiều dài và khối cá khác biệt không có ý nghĩa thống
kê (p<0,05). Tuy nhiên, hàm lượng Cl
-
của các nghiệm thức 35 và 40‰
khác biệt có ý nghĩa thống kê so với nghiệm thức 25 và 30‰ (p<0.05).
Khi nuôi cá bóp (Rachycentron canadum) ở độ mặn thấp, có khả
năng giảm tỷ lệ mắc bệnh và đơn giản hóa khâu quản lí nước. Đối với
tỷ lệ sống của cá hương (khối lượng trung bình 6,7 g) thì tỷ lệ sống ở
nghiệm thức 5‰ (68,3%) thấp hơn nghiệm thức 15‰ (90,0%) và
nghiệm thức 30‰ (92,5%) có ý nghĩa thống kê (p<0,05). Hiệu quả sử
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
10
dụng thức ăn cao hơn tất cả các nghiệm thức, nằm trong khoảng 1,05 và
1,13. Cá nuôi ở độ mặn 5‰ tăng trưởng bằng hoặc tốt hơn cá nuôi ở độ
mặn 15,30‰. Nghiên cứu này cho thấy nuôi cá bóp ở giai đoạn cá
hương trong thực tiễn nên nuôi ở độ mặn 5‰ (Matthew và ctv, 2006).
Nicholas Romano và ctv (2006) cho thấy độ mặn đã ảnh hương rõ
ràng đến tỷ lệ sống và tăng trưởng của ghẹ xanh (Portunus pelagicus)
con. Tỷ lệ tử vong của ghẹ xanh con cao khi nuôi ở độ mặn ≤ 15‰ và ở
độ mặn 45‰ (p<0,01). Ở độ mặn 5‰ ghẹ xanh con chết hoàn toàn sau
20 ngày nuôi. Trong tất cả độ mặn nghiên cứu, phần lớn hiện tượng tử
vong là do “hội chứng chết khi lột xác”. Nồng độ thẩm thấu huyết

tương của ghẹ thể hiện mối tương quan rõ ràng với môi trường nuôi,
với điểm đẳng áp là 1,106 mOsm tương đương với độ mặn khoảng
38‰. Tiêu hao năng lượng lớn cho điều hòa áp suất thẩm thấu do gia
tăng áp lực thẩm thấu ưu hoặc nhược trương là nguyên nhân dẫn đến tỷ
lệ sống thấp và tốc độ tăng trưởng chậm. Kết quả thí nghiệm chứng tỏ
rằng độ mặn 25 – 35‰ là thích hợp cho nuôi ghẹ xanh con.

















PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
11

Chương III
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1 Vật liệu thí nghiệm

Nguồn cá giống được thu mua từ trại giống ở Hậu Giang và Tiền
Giang. Cá có khối lượng trung bình khoảng 10g/con, đang sống ở độ
mặn 0‰.
Bể composite (15 bể )
Máy đo oxy
Máy đo pH
Máy đo nhiệt độ
Máy sục khí
Máy đo độ mặn
Thước nhựa
Cân điện tử
Vợt vớt cá
Một số dụng cụ khác
Thức ăn là tép tươi hoặc tép đông lạnh
3.2 Phương pháp nghiên cứu
Bố trí thí nghiệm
Cá mua về đang sống ở độ mặn 0‰, và được giữ trong bể 1-
2 tuần để dưỡng cá.
Thí nghiệm được thực hiện trong bể composite 500 L, mật
độ 50 con/bể.
Nguồn nước máy được cấp trực tiếp vào bể và nước ót mua
từ Vĩnh Châu được xử lí (bằng chlorine 30 ppm), để pha các nồng độ
muối có độ mặn theo đúng yêu cầu của các nghiệm thức.
Cách thuần độ mặn: mỗi ngày tăng 3‰ đến khi đạt độ mặn
thích hợp theo công thức C
1
V
1
=

C
2
V
2
.

Nước mặn được sử dụng là nước
ót mua từ Vĩnh Châu được xử lí bằng chlorine trước khi sử dụng, nước
ngọt được sử dụng là nguồn nước máy sinh hoạt.
Thí nghiệm được thực hiện trong 3 tháng, gồm 5 nghiệm thức, mỗi
nghiệm thức lặp lại 3 lần, được bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
12
- Nghiệm thức I: độ mặn 0‰ (nghiệm thức đối chứng)
- Nghiệm thức II: độ mặn 5‰
- Nghiệm thức III: độ mặn 10‰
- Nghiệm thức IV: độ mặn 15‰
-
Nghiệm thức V: độ mặn 20‰

Chăm sóc và quản lí
Thí nghiệm được bố trí trong bể composite có sục khí và máy lọc.
Nước: mực nước khoảng 60-70cm.
Thức ăn: tép cắt nhỏ khi cá mới đem về, sau 1 tháng nuôi không
cần cắt nhỏ tép.
Cho cá ăn khoảng 5% khối luợng thân/ngày, cho ăn 1 lần/ngày
(khoảng 16-17 h chiều)
Thay nước khoảng 2/5 bể, 3 ngày/lần.
Trong thời gian thí nghiệm thường xuyên theo dõi và ghi lại hoạt
động bơi lội, tiêu hao thức ăn và đếm số cá chết. Đồng thời kiểm tra độ

mặn giữa các nghiệm thức hằng ngày bằng khúc xạ kế.
3.3 Phương pháp thu và phân tích mẫu
Trước khi bố trí thí nghiệm, cá được xác định chiều dài, khối
lượng ban đầu bằng cách cân lấy khối lượng trung bình cá.
Chỉ tiêu tăng trưởng: thu định kì 1 lần/tháng, bằng cách bắt toàn
bộ cá ở mỗi bể để cân khối lượng, đo chiều dài nhằm kiểm tra tốc độ
tăng trưởng chiều dài, khối lượng của cá.
Cá sau khi thu xong các chỉ tiêu, được thả vào bể tiếp tục nuôi để
xác định tỉ lệ sống sau khi kết thúc thí nghiệm.
3.4 Chuẩn bị thức ăn và phương pháp cho ăn
Cá đựơc cho ăn bằng thức ăn tươi, tép sống hoặc tép đông lạnh.
Tép được rửa kĩ để loại bỏ ốc và cá tạp, nhằm hạn chế sự xâm nhập của
mầm bệnh từ bên ngoài.
3.5 Các chỉ tiêu theo dõi và tính toán
Độ mặn được kiểm tra hằng ngày bằng khúc xạ kế.
Oxy: được đo bằng máy đo oxy 2 lần/ngày vào buổi sáng và
chiều.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
13
pH đựợc đo bằng máy đo pH 2 lần/ngày vào buổi sáng và
chiều.
Nhiệt độ được đo bằng máy đo 2 lần/ngày vào buổi sáng và
chiều.
Các chỉ tiêu môi trường NO
2
-
, NO
3
-
, NH

3
được theo dõi 10
ngày/lần bằng bộ kít.
Bệnh cá trong suốt quá trình nuôi (3 tháng) ở các nghiệm
thức.
Tương quan chiều dài trọng luợng ở các nghiệm thức.
3.6 Tỷ lệ sống (SurvivaL rate, SR)

SR(%) = (Số cá thu được / Số cá thả lúc đầu) x 100
Tăng trưởng tuyệt đối (DWG) (g/ ngày) = (W
t
–W
o
)/t
Tăng trưởng tương đối (SGR) (%/ngày) = 100 x (LnW
t
-LnW
c
)/t
Trong đó:
W
o
: Khối lượng cá ở thời điểm ban đầu (g)
W
t
: Khối lượng cá ở thời điểm cuối (g)
t :Thời gian nuôi (ngày)
Hệ số tiêu tốn thức ăn (Feed Conversion Ratio, FCR)
FCR = Lượng thức ăn sử dụng / Khối lượng của cá gia tăng
Ghi chú: sau mỗi lần cho ăn thì vớt thức ăn dư sau khi cá ăn

để qui ra khối lượng khô và từ đó xác định lượng thức ăn cá đã ăn.
3.7 Xử lí số liệu

Số liệu được xử lí theo chương trình Excel version 5.0 và SPSS.
So sánh trung bình giữa các nghiệm thức dựa vào phương pháp phân
tích ANOVA version 3.0 và phép thử DUCAN ở mức ý nghĩa p < 0,05.



PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
14
Chương IV
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

4.1 Các yếu tố môi trường
4.1.1 Nhiệt độ
Nhiệt độ là yếu tố môi trường cần thiết đối với đời sống thuỷ sinh
vật bởi vì tôm, cá là động vật biến nhiệt. Nhiệt độ ảnh hưởng trực tiếp
đến các quá trình sống của cá như: quá trình trao đổi chất, hô hấp, sinh
trưởng, cường độ bắt mồi,… Trong thời gian thí nghiệm nhiệt độ trung
bình giữa các nghiệm thức thay đổi không đáng kể, dao động trong
khoảng 26,14±0,89
0
C đến 26,82±0,87
0
C, nhìn chung vào thời gian thí
nghiệm thời tiết hay thay đổi do trời mưa nắng thất thường nên dùng
các dụng cụ tăng nhiệt để điều hoà nhiệt độ phù hờp với cá. Nhiệt độ
sáng chiều chênh lệch trung bình khoảng 0,5
0

C ở các nghiệm thức. Do
thí nghiệm được bố trí ở nơi tương đối kín đáo nên sự chênh lệch nhiệt
độ giữa sáng và chiều không cao, rất phù hợp cho sự phát triển của cá.
Do CBT là loài rộng nhiệt có thể chịu đựng nhiệt độ 15 – 41,5
0
C, nhiệt
độ thích hợp nhất cho cá phát triển là 26 – 32
0
C
(www.vietlinh.com.vn/kithuat/ca/bongtuong.htm) nên nhiệt độ không
ảnh hưởng lớn đến tốc độ tăng trưởng của cá.









Hình 4.1. Biến động nhiệt độ giữa các nghiệm thức


0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0

0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Nhiệt độ (độ C)
Sáng
Chiều
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
15
4.1.2 pH
pH là yếu tố chỉ thị cho môi trường nước tốt hay xấu, nó có ảnh
hưởng trực tiếp và gián tiếp đến đời sống của thuỷ sinh vật như: sinh
trưởng, tỷ lệ sống, sinh sản và dinh dưỡng.
Trong thời gian thí nghiệm pH nằm trong khoảng 7,8 đến 7,9. Giá
trị pH bằng 7,8±0,19 ở 5‰ vào buổi sáng và cao nhất là ở 7,9±0,17 ở
20‰ vào buổi sáng. Giá trị sai khác pH giữa sáng và chiều trung bình
là 0,1. Như vậy, giá trị pH ở các nghiệm thức trong quá trình thí
nghiệm nằm trong khoảng chấp nhận được và rất ổn định nên không ảnh
hưởng đến kết quả thí nghiệm.









Hình 4.2. Biến động pH giữa các nghiệm thức
CBT sống thích hợp ở môi trường có pH=7, và có thể chịu đựng
được ở môi trường có pH=5
(www.vietLinh.com.vn/kithuat/ca/bongtuong.htm).

4.1.3 NO
2
-
Nitrite là một trong những loại đạm rất độc đối với tôm cá, do đó
trong môi trường nuôi trồng thuỷ sản đây cũng là yếu tố được quan tâm
hàng đầu. Tính độc của nitrite khác nhau giữa các môi trường ngọt, lợ
và mặn.Trong môi trường nước ngọt, tính độc của nitrite gấp 55 lần so
với môi trường nước có độ mặn 16‰. (Trương Quốc Phú, 2006). Theo
Trương Quốc Phú thì hàm lượng NO
2
-
trong nuôi trồng thuỷ sản tốt
nhất là nằm trong khoảng 0-0.5 mg/L.

0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
pH
Sáng
Chiều

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
16








Hình 4.3. Biến động NO
2
-
giữa cá nghiệm thức
Qua biểu đồ trên cho thấy NO
2
-
trong quá trình nuôi biến đổi
không nhiều và nằm trong khoảng thích hợp, cao nhất là 0,17±0,6 và
thấp nhất là 0,11±0,05 lần lượt ở 5‰ và 0‰, nên NO
2
-
ảnh hưởng
không đáng kể đến quá trình tăng trưởng của CBT.
4.1.4 NO
3
-

Nitrate là một dạng tồn tại của đạm được tạo thành từ sự chuyển
hoá của nitrite nhưng không có tính độc đối với tôm cá. Hàm lượng

nitrate ở các nghiệm thức trong thời gian thí nghiệm dao động trong
khoảng từ 0,682±0,034 mg/L đến 0,835±0,046 mg/L.









Hình 4.4. Sự biến động NO
3
-
giữa các nghiệm thức

0.00
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Nồng độ NO2 (mg/L)
0.000
0.100
0.200
0.300
0.400

0.500
0.600
0.700
0.800
0.900
1.000
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Nồng độ NO3 (mg/L)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
17
Theo Trương Quốc Phú thì lượng NO
3
-
trong nước ngọt luôn cao
hơn trong môi trường nước biển và hàm lượng NO
3
-
thích hợp cho các
ao nuôi cá, tôm là từ 0,1-10 mg/L.
4.1.5 TAN
TAN

là một dạng đạm gây độc đối với tôm cá, là mắt xích đầu
tiên trong chu trình chuyển hoá nitơ, được taọ ra bởi thức ăn thừa và
nước thảy từ sinh vật. NH
3
sẽ chuyển hoá sang nitrite nhờ vi khuẩn
nitrosomonas, NH
3

chỉ tồn tại trong môi trường mang tính kiềm còn
trong môi trường acid thì dạng tồn tại của amonia là NH
4
+

(Amonia. />.htm). Hàm lượng NH
3
ở các nghiệm thức lần lượt là 1,74±0,77,
1,85±0,60, 1,78±0,80, 1,42±0,66, 1,18±0,43 mg/L. Hàm lượng này
nằm trong khoảng chấp nhận được không ảnh hưởng đến sự phát triển
của CBT.









Hình 4.5. Sự biến động TAN giữa các nghiệm thức

Theo Trương Quốc Phú (2006) trong nuôi trồng thủy sản có hàm
lượng NH
3
tốt nhất cho tôm cá là ở mức < 0,1 mg/L. Nước có hàm
lượng TAN từ 0,1-1 mg/L là môi trường nước có chất lượng trung bình
chấp nhận được.

Các yếu tố NO

2
-
, NO
3
-
, TAN trong các thí nghiệm không liên
quan chặt chẽ với nhau, vì mỗi bể sử dụng một bộ lọc riêng do vậy các
yếu tố môi truờng trong mỗi bể đều hoàn toàn độc lập với nhau.
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Nồng độ NH3 (mg/L)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
18
4.1.6 Oxy
CBT là loài cá cần có dưỡng khí trên 3mg/L, song cá có thể chịu
đựng ở môi trường dưỡng khí thấp vì cá có cơ quan hô hấp phụ
( Trong thí
nghiệm cá được nuôi trong bể composite có máy sục khí và máy lọc
nước đảm bảo đầy đủ oxy cho cá trong suốt quá trình thí nghiệm.

Hình 4.6. Sự biến đông oxy giữa các nghiệm thức
Trong suốt quá trình thí nghiệm biến động của oxy sáng và chiều
rất ít và luôn ở mức cao. Vì vậy, trong quá trình thí nghiệm, oxy không
ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá.
4.2 Tăng trọng và tỷ lệ sống của cá bống tượng ở các độ mặn khác
nhau
4.2.1 Tăng trọng
Trong thí nghiệm này khối lượng của cá ghi nhận theo từng
tháng, đồng thời theo dõi tốc độ tăng trọng của cá theo ngày.






0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00

9.00
10.00
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Oxy (mg/L)
Sáng
Chiều
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
19

Bảng 4.1. Khối lượng của CBT (g) giữa các nghiệm thức theo tháng

NT 0‰ 5‰ 10‰ 15‰ 20‰
Ngày bố
trí
13,21±2,48
a
13,14±2,54
a
12,66±2,25
a
12,63±2,35
a
12.63±2,52
a
Tháng 1 14,65±2,49
a
14,20±2,50
ab
14,20±2,33

ab

13,85±2,06
b
13,87±2,17
b
Tháng 2 15,95±2.27
a
17,17±2.51
c
16,97±3.41
bc
16,48±2.10
ab
16,11±2,04
a
Tháng 3 19,86±3,79
a

19,33±4,05
b
20,42±4,22
c
Cá chết Cá chết

Số liệu trình bày trung bình ± SD. Trong cùng một hàng các giá
trị trung bình ± SD theo sau cùng chữ cái thì khác biệt không có ý
nghĩa thống kê (p>0.05)
Khối lượng được ghi nhận theo tháng. Như vậy, ở tháng thứ nhất
tăng trọng cá ở nghiệm thức 0‰ khác biệt có ý nghĩa thống kê với cá ở

2 nghiệm thức 15‰, 20‰ và khác biệt không có ý nghĩa thống kê so
với cá ở nghiệm thức 5‰, 10‰.
Ở tháng thứ 2 tăng trọng của cá ở nghiệm thức 0‰ khác biệt có ý
nghĩa thống kê với cá ở nghiệm thức 5‰, 10‰ và khác biệt không có ý
nghĩa thống kê với các nghiệm thức còn lại.
Tháng thứ 3 tăng trọng ở các nghiệm thức 0‰, 5‰,10‰ đều
khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<0.05), cá ở 2 nghiệm thức 4, 5 chết
hoàn toàn nên không có kết quả.
Tốc độ tăng trọng sau 3 tháng nuôi của cá ở nghiệm thức 10‰ là
cao nhất 0,09±0,01 g/ngày, hai nghiệm thức 0ppt, 5ppt có tốc độ tăng
trọng theo ngày gần như nhau lần lượt là 0.07±0.03 g/ngày, 0.07±0.01
g/ngày. Ở hai nghiệm thức 15‰, 20‰ cá chết hoàn toàn sau 48 ngày
nuôi do bị tuột nhớt.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
20
Tốc độ tăng trọng theo ngày sau 48 ngày nuôi
H







H
H
Hình 4.7. Tốc độ tăng trưởng sau 48 ngày nuôi
giữa các nghiệm thức

Sau 48 ngày nuôi cá ở hai nghiệm thức 10‰ và 20‰ có tốc độ

tăng trọng gần như bằng nhau 0.08±0.01 g/ngày. Kế tiếp là ở hai
nghiệm thức 5‰ và 15‰ có tốc độ tăng trọng 0.07±0.02 g/ngày. Ở
nghiệm thức 0‰ có tốc độ tăng trọng thấp nhất 0.05±0.01 g/ngày. Như
vậy sau 48 ngày nuôi cá có tốc độ tăng trưởng khá cao và khác biệt
không có ý nghĩa giữa các nghiệm thức.

0.00
0.01
0.02
0.03
0.04
0.05
0.06
0.07
0.08
0.09
0.10
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Tốc độ tăng trưởng sau 48 ngày
nuôi (g/ngày)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
21
Tốc độ tăng trọng theo ngày sau 3 tháng nuôi

Hình 4.8. Tăng trọng theo ngày giữa các nghiệm thức
Sau 3 tháng nuôi tốc độ tăng trọng ở nghiệm thức 10‰ là cao
nhất 0.09±0.01 g/ngày, hai nghiệm thức 0‰,5‰ có tốc độ tăng trọng
theo ngỳa gần như bằng nhau và có hệ số tăng trọng lần lượt là
0.07±0.03, 0.07±0.01 g/ngày.
Trong thí nghiệm này, tăng trọng cá ở các nghiệm thức khác biệt
nhau không có ý nghĩa thống kê (p<0.05). CBT sống trong môi truờng
nước ngọt nên ở độ mặn 0‰ cá hoàn toàn thích nghi, sống và phát triển
tốt. Ở độ mặn 5‰ áp suất thẩm thấu trong cơ thể cá cao hơn môi trường
nên dễ dàng điều chỉnh và thích nghi. Ở độ mặn 10‰ áp suất thẩm thấu
trong cở thể cá và môi trường cân bằng nên không tốn năng lượng cho
quá trình điều hòa áp suất thẩm thấu nên cá dễ dàng thích nghi. Ở 2
nghiệm thức còn lại 15‰ và 20‰ áp suất thẩm thấu trong cơ thể cá
thấp hơn ở ngoài môi trường, cá tốn nhiều năng lượng để cân bằng áp
suất thẩm thấu nên giảm sức đề kháng với các loại bệnh, cá chết sau 48
ngày nuôi.
Mặt khác, cá sống trong môi trường nước ngọt dễ mắt một số
bệnh như: ghẻ, trùng mỏ neo, nấm thủy mi,… làm ảnh hưởng đến hoạt
động bắt mồi của cá, có thể dẫn đến chết hàng loạt. Do đó có thể ảnh
hưởng đến tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá. Ở môi trường nước
lợ 5‰ và 10‰ cá không mắt cá chứng bệnh như ở môi trường nước
ngọt, nên phát triển tốt hơn so với môi trường nước ngọt.
0
0.02
0.04
0.06

0.08
0.1
0.12
0‰5‰10‰
Nghiệm thức
Tăng trọng theo ngày (g/ngày)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
22
4.3 Tỷ lệ sống
4.3.1 Tỷ lệ sống của cá sau 1 tháng nuôi









Hình 4.9. Tỷ lệ sống của cá (%) sau 1 tháng nuôi

Theo hình 4.9 sau một tháng, tỷ lệ sống của cá ở 2 nghiệm thức
5‰, 15‰ là cao nhất (100%), kế đến là ở nghiêm thức 20‰ (92%), ở
nghiệm thức 10‰ (90%) và cuối cùng là ở nghiệm thức 0‰ (68%).
4.3.2 Tỷ lệ sống của cá sau 2 tháng nuôi

0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Tỷ lệ sống (%)
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
0‰5‰10‰15‰20‰
Nghiệm thức
Tỷ lệ sống (%)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
23
Hình 5.0 Tỷ lệ sống của cá (%) sau 2 tháng nuôi
Ở tháng thứ 2 tỷ lệ sống ở nghiệm thức 15‰ là cao nhất (98%),
và thấp nhất là cá ở nghiệm thức 0‰ (74%).

4.3.3 Tỷ lệ sống của cá (%) sau 3 tháng nuôi

Sau 44 đến 48 ngày nuôi, ở 2 nghiệm thức 15‰ và 20‰ cá chết
hoàn toàn nên không so sánh. Ở 3 nghiệm thức còn lại, cá ở nghiệm
thức 5‰ có tỉ lệ sống cao nhất (95,33±8,08%) khác biệt có ý nghĩa đối
với nghiệm thức 0‰ (68,67±5,03%) và khác biệt không có ý nghĩa đối
với nghiệm thức 10‰ (89,33±7,02%).
Trong quá trình thí nghiệm tất cả các điều kiện môi trường, ngoại
cảnh, các yếu tố có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ sống cá CBT đều được duy
trì trong điều kiện thích hợp không ảnh hưởng đến kết quả thí nghiệm.
Như vậy, tỉ lệ sống của CBT trong các nghiệm thức của thí nghiệm này
được quyết định bởi nồng độ muối.
Theo Nguyễn Văn Hảo (1995) nồng độ muối có ảnh hưởng trực
tiếp đến quá trình điều hòa áp suất thẩm thấu của tôm cá. Khi nồng độ
muối trong môi trường sống của thủy sinh vật tăng hay giảm ngoài
thích ứng của tôm, cá thì chúng sẽ bị sốc làm ảnh hưởng đến tỷ lệ sống
và tăng trưởng của cá, tôm. Điều này giải thích vì sao tỷ lệ sống của cá
ở nghiệm thức 15‰ và 20‰ cá chết hoàn toàn so với các nghiệm thức
0‰, 5‰, 10‰, cá phát triển bình thường.









0.00
20.00
40.00

60.00
80.00
100.00
120.00
0‰5‰10‰
Nghiệm thức
Tỷ lệ sống (%)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
24

Hình 5.1. Sự khác biệt về tỷ lệ sống giữa các nghiệm thức
Theo Đặng Ngọc Thanh thì phương hướng điều hoà muối ở một
loài thuỷ sinh vật (tăng hay giảm) không phải cố định mọi lúc mọi nơi,
mà tuỳ vào điều kiện cụ thể về nồng độ muối của môi trường ngoài mà
thay đổi. Khi nồng độ muối bên ngoài giảm thấp, nước sẽ có xu hướng
ngấm vào cơ thể và làm giảm nồng độ muối cơ thể, do đó thuỷ sinh vật
cần điều hoà tăng để giữ được nồng độ muối cần thiết. Ngược lại, khi
nồng độ muối bên ngoài tăng cao, nước có xu hướng thoát ra ngoài và
làm tăng nồng độ muối cơ thể, do đó sinh vật sẽ điều hoà để thích nghi.
Ở thí nghiệm này nồng độ muối 5‰ cá có áp suất thẩm thấu thấp cao
hơn so với môi trường, ở dộ muối 10‰ cơ thể cá có áp suất thẩm thấu
cân bằng so với môi trường, cá dễ dàng thích nghi, nên cá có tỷ lệ sống
cao. Còn ở nghiệm thức 15‰, 20‰ có nồng độ muối quá cao áp suất
thẩm thấu trong cơ thể cá thấp hơn so với môi trường, cá cần điều tiết
nhiều bằng cách thảy muối và lấy nước đồng thời cá tiết nhiều nhớt để
điều hoà với môi trường nên cá chết.
Nguyên nhân tiếp theo làm cá ở nghiệm thức 15‰, 20‰ chết là
do cá không ăn, hoạt động kém, cơ thể mất nhớt vì vậy cá không đủ
năng lượng để duy trì sự sống và chết.
4.4 Chiều dài cá

Trong thí nghiệm này khối lượng của cá ghi nhận theo từng
tháng, đồng thời theo dõi tốc độ tăng trọng của cá theo ngày
Bảng 4.4. Bảng chiều dài CBT (cm) giữa các nghiệm thức theo
tháng
NT 0‰ 5‰ 10‰ 15‰ 20‰
Ngày
bố trí
9,78±1,18
a
9,60±1,37
a
9,60±1,36
a
9,56±1,33
a

9,56±1,33
a

Tháng
1
11,21±7,22
a

10,87±1,45
a

10,50±1,28
ab

9,81±1,35
b

9,74±1,32
b
Tháng 11,21±1,24
a

11,65±1,63
b

11,50±1,59
ab
9,98±1,34
c
9,79±1,28
c

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version