Tài liệu Bệnh và sự xuất hiện dịch pdf

1
BỆNH VÀ
SỰ XUẤT HIỆN DỊCH
Bộ môn Dòch tễ
Khoa Y tế Công cộng
Đại học Y Dược TP. HCM
2
Sau khi học xong bài này, học viên có thể:
1. Liệt kê được 4 giai đoạn trong quá trình
phát triển của một bệnh.
2. Liệt kê được 3 thành phần của dây chuyền
lây.
3. Mô tả được những ứng dụng của lòch sữ tự
nhiên và dây chuyền lây trong lónh vực
phòng ngừa.
4. Liệt kê được các hình thức của 1 vụ dòch,
và cách xác đònh một trường hợp bệnh.
Mục Tiêu Bài Giảng
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
3
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Sức khỏe - Bệnh
Sức khỏe là gì?
“Một tình trạng hoàn toàn thoải mái về thể
chất, tinh thần và xã hội chứ không chỉ đơn
thuần là không có bệnh hay tàn tật
(WHO,1948)
Hiện tượng sức khỏe là gì?
Bệnh và những hiện tượng liên quan đến bệnh
(hút thuốc lá, mại dâm, ma túy )
4

Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Nguyên nhân gây bệnh
Yếu tố quyết đònh sức khỏe: yếu tố xã hội,
kinh tế, văn hóa, môi trường
Bệnh thường do nhiều yếu tố gây nên,
hiếm khi do 1 nguyên nhân tạo thành.
5
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Nguyên nhân gây bệnh
Yếu
tố
Ví dụ
Tâm
lý
Sinh
học
Môi
trường bên ngoài
Tai
nạn
Hóa
chất
Stress,
thất nghiệp, mối quan hệ
Vi
khuẩn, vi rút, vật kí sinh
Khí
hậu, tiếng ồn, bức xa cực tím,
ergonomics
Sự

kiện bất ngờ, tác dụng của rượu, ma túy
Thuốc
lá, bụi, chất phụ gia trong thực phẩm
Dùng thuốc nội tiết để dưỡng thai ở phụ nữ hay xảy thai
->tăng nguy cơ K âm đạo ở bé gái
Dùng thuốc nội tiết ngừa mãn kinh và phòng loãng xương
-> K nội mạc tử cung
6
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh lao Vi trùng lao?
Nghèo đói?
Môi trường sống chật trội?
Nghiện rượu? HIV/AIDS?
7
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sử Tự Nhiên Của Bệnh
Diễn tiến tự nhiên của bệnh trên một cá nhân
theo thời gian mà không có bất kì sự can
thiệp nào.
Bắt đầu: tiếp xúc/phơi nhiễm yếu tố nguy cơ,
tích tụ tác nhân gây bệnh trong túc chủ
Kết thúc: hồi phục, tàn tật hay tử vong.
8
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sử Tự Nhiên Của Bệnh
Hậu quả sức khỏe không dẫn đến tử vong (ICF) – (WHO,1980)
Bệnh
Khiếm
khuyết

Giảm
khả năng
Tàn
tật
Tổn
hại/không bình
thường
về cấu trúc,
chức
năng tâm lý,
sinh
lý
Hạn
chế, thiếu hụt khả
năng
thực hiện hoạt động
mà
bình thường với người
khác
Sự thiệt thòi bắt nguồn từ
khiếm khuyết, giảm giả
năng
->hạn chế, cản trở
hoàn thành vai trò bình
thường
Bại
liệt
Liệt
chân
Không có khả năng đi lại

Thất nghiệp, khó tìm việc
Tổn thương não
Trí óc chậm
Khó khăn trong học tập
Cô
lập xã hội
International classification of impairments, disabilities and handicaps. A manual of classification relating to the
consequence of disease. Geneva, World Health Organization, 1980
9
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sử Tự Nhiên Của Bệnh
CẢM
NHIỄM
BỆNH BÁN
LÂM SÀNG
BỆNH
LÂM
SÀNG
HỒI PHỤC,
TÀN PHẾ,
CHẾT
Tiếp
xúc
Những biến
đổi bệnh lý
Triệu chứng
bắt đầu
Thời điểm thông thường
của chẩn đoán
10

Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sử Tự Nhiên Của Bệnh
Giai đoạn cảm nhiễm
Một người cholesterol cao, uống rượu bia, hút
thuốc lá, có lối sống tónh tại,, tuổi cao, giới,
tiền sử gia đình có nguy cơ mắc bệnh tim
mạch.
Có sự tích tụ của tác nhân gây bệnh hay túc
chủ tiếp xúc với yếu tố tạo thuận lợi cho sự
xuất hiện bệnh
11
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sữ Tự Nhiên Của Bệnh
Giai đoạn bệnh bán lâm sàng
Bệnh lây: thời kỳ ủ bệnh (incubation period)
Là giai đoạn những thay đổi bệnh lý bắt đầu
nhưng không có dấu hiệu hay triệu chứng.
Bệnh không lây: thời kỳ tiềm tàng (latency
period)
Hiện tượng xơ vữa động mạch vành xảy ra
trước khi có DHLS của BMV
12
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Lòch Sử Tự Nhiên Của Bệnh
Giai đoạn bệnh lâm sàng
Giai đoạn hồi phục, tàn phế, hoặc chết
Các triệu chứng hay dấu hiệu xuất hiện rõ rệt
Bệnh nhân có thể hồi phục, tàn phế hoặc
chết.
Khó thở, đau ngực,…

13
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Các Mức Độ Phòng Ngừa
Đònh nghóa của DTH bao gồm việc phòng
ngừa và kiểm soát bệnh trên con người.
4 cấp độ dự phòng tương ứng với các
giai đoạn phát triển bệnh khác nhau.
Mục đích: nhằm duy trì, nâng cao và
giảm tối đa những ảnh hưởng của bệnh
tật
14
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Các Mức Độ Phòng Ngừa
CẢM
NHIỄM
BỆNH BÁN
LÂM SÀNG
BỆNH
LÂM
SÀNG
HỒI PHỤC,
TÀN PHẾ,
CHẾT
Bậc 0
Bậc 1
Bậc 2
Bậc 3
15
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Các Mức Độ Phòng Ngừa

Cấp
độ
Giai đoạn bệnh
Mục đích
Hành động
Đối tượng đích
Cấp
0
(căn
nguyên
)
Điều
kiện kinh tế xã
hội
, môi trường dẫn
đến
nguyên nhân
Thiết
lập, duy trì tình
trạng
làm giảm đe dọa
tới
sức khỏe
Các
chính sách công
cộng,
chính
sách y tế
Toàn
bộ quần thể,

các
nhóm chọn lọc
Cấp
1
Các
yếu tố căn
nguyên
đặc hiệu
Giảm
số mới mắc
Tăng
cường dinh dưỡng,
tiêm
chủng, loại bỏ yếu
tố
nguy
cơ (phát bao cao su
,
kim
tiêm, giáo dục tăng
cường
nhận thức)
Toàn
bộ quần
thể,cá
thể
có nguy cơ cao
nhóm
chọn lọc,
Cấp

2
Giai
đoạn sớm của
bệnh
Giảm
thời gian mắc
bệnh
Các
đo lường nhằm phát
hiện
sớm (sàng lọc chẩn
đoán
và điều trò sớm)
Cá
thể mới có bệnh
,
Cấp
3
Giai
đoạn muộn của
bệnh
Giảm
số lượng và/hoặc
tác
động của các biến
chứng
, giảm nhẹ tác
động
lâu dài của
bệnh

/tàn tật, tối đa năm
tiềm
năng sống có ích
Phục
hồi chức năng
Các
bệnh nhân
16
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Hiện Tượng Tảng Băng
17
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Hiện Tượng Tảng Băng
Hiện tượng tảng băng của bệnh cho một bức
tranh của sự phân bố bệnh trong cộng đồng.
Phần thấy được là những ca rõ ràng, dễ chẩn
đoán.
Phần không thấy được bao gồm những ca
tiềm tàng, không được chẩn đoán, người mang
mầm bệnh là phần quan trọng
18
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Hiện Tượng Tảng Băng
1 ca SXHD có sốc
9 ca SXHD nằm viện
500 ca SXHD điều trò tại
nhà , chưa kể thể ẩn
80 ca khám SXHD/các PKKV
19
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch

Tam Giác Dòch Tễ Học
Tác nhân
Túc chủ
Môi trường
20
Tác nhân bao gồm các yếu tố sinh học, vật
lý, hóa học mà sự hiện diện hay vắng mặt
của nó là cần thiết cho bệnh xuất hiện
Túc chủ bao gồm những đặc tính, hành vi của
con người, gen, sự miễn dòch và tính cảm thu
ï(tuổi, giới, nghề nghiệp, hôn nhân)
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Tam Giác Dòch Tễ Học
Môi trường những yếu tố bên ngoài đóng góp
đến diễn tiến bệnh (nhiệt độ, độ ẩm, độ cao,
tiếng ồn)
21
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Đòn Cân Dòch Tễ Học
Tác nhân Túc chủ
Môi
trường
kulaya_2010 22
Tương tác giữa tác nhân, môi trường và vật
chủ
Cân bằng
• Không bệnh
• Kiểm soát
Không cân bằng
• Tác nhân thay đổi

• Tăng số lượng, tính độc hại
Không cân bằng
• Túc chủ thay đổi
• Suy dinh dưỡng
• Miễn dịch thấp
Không cân bằng
• Môi trường thay đổi
• Làm tăng tác nhân
• Giảm miễn dịch của túc chủ
A
H
E
A
H
E
A
H
E
A
H A
H
E E
23
Application of triangle of causation to
prevention of diseases
Infectious disease
Influenza A H1N1 2009
Host – increase immunity
* Increase immunity by
improve nutrition, exercise,

vaccine
Agent – virus
•minimize number and growth
and virulence
•Washing hand, using mask
Environment – crowded area
avoid being in crowded area
Non infectious disease
Lung cancer
Host – smoking
*Stop
Agent – tar in cigarette
* Stop smoking
Environment – poor
ventilation
* Change or move out
24
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Dây Chuyền Lây
VẬT
CHỦ
TÁC
NHÂN
TÚC CHỦ
CẢM THỤ
Cách Thức Lây
Ngõ ra Ngõ vào
25
Bệnh và Sự Xuất Hiện Dòch
Dây Chuyền Lây - Vật Chủ

VẬT
CHỦ
TÁC
NHÂN
TÚC CHỦ
CẢM THỤ
Cách Thức Lây
 Vật chủ là người
° Người bệnh có triệu chứng
° Người lành mang trùng
 Vật chủ súc vật
 Vật chủ môi trường