Kinh nghiệm lâm sàng của giáo sư Lưu Chấn Hoàn trong việc điều trị trẻ bại não bằng phương pháp tắm thuốc

J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

Kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị của chuyên gia

Kinh nghiệm lâm sàng của Giáo sư Lưu Chấn Hoàn trong
việc điều trị trẻ bại não bằng phương pháp tắm thuốc
Triệu Dũng
(Bệnh viện Sản Nhi Nam Hải trực thuộc Đại học Trung Y học Quảng Châu, Phật Sơn, Quảng
Đông 528200)
Người dịch NNK
Gmail

Bản tóm tắt:
Giáo sư Lưu Chấn Hồn dựa vào sự khác biệt của cơ lực và trương lực cơ của trẻ
bạo não để chế ra phương dược dục ( phương thuốc tắm) để phục hồi chức năng
cho bệnh nhi, một phương thuốc tắm cho bệnh liệt cứng và một phương thuốc tắm
cho bệnh liệt mềm. Trong quá trình thủy liệu pháp bằng tắm thuốc Đông y, bác sĩ
kết hợp với liệu pháp xoa bóp phù hợp thì hiệu quả chữa bệnh càng được nâng cao.
Đồng thời, GS Lưu chủ trương việc tắm thuốc cần kiểm soát chặt chẽ trong chỉ
định, không nên lạm dụng. Một nghiên cứu điển hình được đính kèm để xác minh.
Từ khóa: Liu Zhenhuan; Lưu Chấn Hoàn, Trẻ em bị bại não; phương pháp tắm
thuốc; xoa bóp


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

Đặt vấn đề:

Bại não ở trẻ em là hội chứng do tổn thương não không tiến triển trong giai đoạn
phát triển từ trước khi sinh đến 28 ngày sau khi sinh. Người ta tin rằng liệu pháp
phục hồi chức năng toàn diện nên được áp dụng trong điều trị trẻ em bị bại não.Với
hơn 20 năm kinh nghiệm khám chữa bệnh cho trẻ bại não, Giáo sư Lưu Chấn Hoàn
tin rằng việc điều trị cho trẻ bại não nên áp dụng liệu pháp phục hồi chức năng toàn
diện, và là chủ sáng tạo ra mơ hình trị liệu phục hồi chức năng ba kết hợp: phục hồi
chức năng theo y học cổ truyền, phục hồi chức năng theo y học hiện đại và phục
hồi chức năng y học gia đình. Trung tâm Phục hồi chức năng Bại não của bệnh
viện chúng tôi áp dụng liệu pháp vật lý trị liệu và vận động trị liệu của Bobath,
Masahiro Ueda (上田正法), liệu pháp ngôn ngữ trị liệu, kết hợp với các liệu pháp
phục hồi chức năng của y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp, tắm thuốc, xơng
hơi Trung dược và dụng dược theo biện chứng, cũng như các phương pháp phát
triển trí tuệ như âm nhạc trị liệu và giáo dục sớm. Trong số đó, phương pháp tắm
thuốc đơng y được giáo sư Lưu đặc biệt khen ngợi. Trên cơ sở học hỏi thế mạnh
của người khác và kết hợp kinh nghiệm lâm sàng của bản thân, ông đã ứng dụng
lâm sàng một cách tồn diện và có hệ thống trong điều trị phục hồi chức năng của
bệnh bại não. Kinh nghiệm lâm sàng và một số nghiên cứu của Giáo sư Lưu về
điều trị trẻ bại não bằng phương pháp tắm thuốc được tóm tắt như sau.
1. Trung Tây Y kết hợp để tăng cường hiệu quả điều trị
Giáo sư Lưu tin rằng tắm thuốc nên được kết hợp với thủy liệu pháp của
phục hồi chức năng theo y học hiện đại, tức là tắm Trung Dược theo cách
thức thủy liệu pháp. Đây không chỉ là vận động trị liệu, vật lý trị liệu mà cịn
là Đơng dược trị liệu. Nó tác động lên bề mặt cơ thể theo nhiều cách khác
nhau như nhiệt độ, kích thích cơ học và hóa học để đạt được mục đích giảm
co cứng cơ, cải thiện tuần hồn, điều hịa nhịp độ hô hấp, tăng vận động
khớp, cải thiện khả năng giữ thăng bằng, thư cân hoạt lạc và cường cân kiện
cốt. Thơng qua biện bệnh dụng dược, có thể hoạt huyết biến đổi chứng liệt,
thư cân hoạt lạc, thư cân thông lạc, cường cân kiện cốt. Và có tác dụng
khơng thể thay thế trong việc giải co cứng cơ, cải thiện huyết vận cơ nhục và
chuyển hóa doanh dưỡng, cải thiện cơ lực.

J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

2. Biện bệnh dụng dược, thông bổ kiêm thi
Bại não thường đi kèm với rối loạn cơ lực và trương lực cơ. Giáo sư Lưu
trên cơ sở sự khác nhau của cơ lực và trương lực cơ của bệnh nhân đã sáng
chế ra phương tắm thuốc phục hồi chức năng trẻ bại não, đồng thời sáng chế
ra phương thuốc tắm riêng cho liệt cứng và liệt mềm.
Phương tắm thuốc phục hồi chức năng cho trẻ em phù hợp với các dạng bại
não và rối loạn trung khu điều hợp. Thành phần thuốc chủ yếu có : Ngũ Gia
Bì, Đan Sâm, Phòng Phong, Ngải Diệp, Xuyên Ngưu Tất v..v.
Thành phần chính của loại thuốc tắm cho người liệt cứng là: Khương Hoạt,
Độc Hoạt, Bắc Hoàng Miệt, Đương Quy v..v. Thành phần bài thuốc này phù
hợp cho trẻ trương lực cơ tăng cao, co cứng cơ bắp, co rút cơ bắp, hạn chế
hoạt động khớp. Phần lớn đây là triệu chứng chính của bại não thể liệt cứng.
Đối với trẻ bị giảm trương lực cơ, cơ nhục nuy súc, nuy nhuyễn vơ lực có
thể sử dụng đơn thuốc tắm gồm Tục đoạn, Tang Ký Sinh, Câu Kỷ Tử,
Xuyên Ngưu Tất, v…v tổ hợp thành. Phần lớn giảm trương lực cơ và cơ lực
yếu là triệu chứng chính của trẻ bại não thể liệt mềm.
Lưu giáo sư áp dụng phương pháp biện bệnh dụng dược để làm cho việc
điều trị trẻ bại não bằng thuốc tắm có mục tiêu hơn, do đó nâng cao hiệu quả
điều trị của tắm thuốc.

J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

3. Xoa bóp trong bồn tắm, có hiệu quả trị liệu tuyệt vời
Theo giáo sư Lưu, trong quá trình tắm thuốc trung dược theo hình thức thủy
liệu pháp, ngồi việc để trẻ tự do vận động, liệu pháp xoa bóp phù hợp có
thể nâng cao hơn nữa hiệu quả chữa bệnh. Đối với trẻ bại não co cứng có rối
loạn cử động khớp cổ chân. Trong bồn tắm thuốc, chúng tơi xoa bóp bấm
các huyệt dọc theo đường kinh lạc, lắc quay vặn các gân và cơ, rung khớp cổ
chân và kéo dãn gân gót . Ba mươi trường hợp trẻ em bị bại não co cứng đã
được điều trị bằng chứng rối loạn vận động khớp cổ chân, và phạm vi cử
động của khớp cổ chân và trương lực cơ đã được cải thiện đáng kể sau khi
điều trị so với trước khi điều trị.
Đối với trẻ bại não có cơ lực và trương lực cơ giảm, xoa bóp dọc theo đường
kinh trong bồn tắm thuốc, vỗ nhẹ, kích thích tam tuyến và các kỹ thuật kích
thích cơ khác giúp đẩy nhanh vận hành khí huyết của cơ nhục, cải thiện tình
trạng doanh dưỡng của cơ nhục, kích thích các nhóm cơ tương ứng, từ đó cải
thiện cơ lực và trương lực cơ.


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

4. Nắm vững trình tự, kết quả gấp bội
Dựa trên nhiều năm quan sát lâm sàng, giáo sư Lưu thấy rằng tắm thuốc,
xơng hơi Trung Dược, xoa bóp bấm huyệt và vật lý trị liệu, nên nắm vững

trình tự điều trị để có thể đạt được kết quả gấp đôi với một nửa nỗ lực.
Đối với trẻ bại não co cứng, đặc biệt cơ rút vào trong rõ, gân khoeo, cơ tam
đầu và các nhóm cơ khác bị co cứng và co rút, nên tắm thuốc và xông hơi
trung dược trước để tình trạng căng cơ của trẻ thuyên giảm rõ rệt, sau đó
thực hiện liệu pháp xoa bóp để làm giãn nhóm cơ co rút và co cứng. Lúc
này, liệu pháp vật lý trị liệu được thực hiện trở lại, và các cơ của trẻ đã được
thả lỏng hồn tồn, có thể làm giảm đáng kể sự căng thẳng của trẻ trong quá
trình luyện tập, cải thiện mức độ hợp tác của trẻ, để đạt được mục đích cải
thiện hiệu quả chữa bệnh ở một mức độ nhất định.


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

Đối với tất cả trẻ bại não, sau một ngày điều trị phục hồi toàn diện, tùy theo
sức chịu đựng của trẻ, có thể sử dụng liệu pháp tắm thuốc để thư giãn cơ
xương, tăng cường cung cấp máu và chuyển hóa dinh dưỡng, phục hồi thể
lực. Mục đích tránh mệt mỏi.


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

5. Phù hợp với từng cá thể, an toàn là trên hết
Giáo sư Lưu chủ trương việc tắm thuốc nên kiểm sốt chặt chẽ chỉ định,
khơng nên lạm dụng đối với thể lực kém. Trẻ ra nhiều mồ hôi nên kiểm soát
thời gian tắm thuốc và nhiệt độ nước, thời gian 10-15 phút, kiểm soát nhiệt
độ nước 36-37 độ C để tránh trẻ bị cảm lạnh, mồ hôi ra nhiều làm thương âm

hao khí. Đối với trẻ bị động kinh, nhiệt độ nước cần được kiểm soát chặt chẽ
khoảng 37 độ C để tránh nhiệt độ nước quá cao gây co giật cho trẻ. Đối với
trẻ tăng trương lực cơ và thể trạng tốt, nhiệt độ nước có thể được kiểm soát ở
38 độ C để nâng cao hiệu quả giảm co thắt. Khi tắm thuốc, cần quan sát sắc
da, nhịp thở và mồ hôi của trẻ, và nên bổ sung nước thích hợp trước và sau
khi tắm thuốc để tránh khí bị chứng hư thốt. Chú ý giữ ấm, chống rét, tăng
cường điều dưỡng, phòng chống đuối nước, tạm ngừng điều trị khi bị cảm,
sốt.
Phòng tắm y học cổ truyền của Trung Quốc vừa cổ xưa vừa hiện đại. Trong
cung đình cổ đại, Xạ Hương, Trầm Hương hay các loại trung dược khác
được phối ngũ cùng rồi đổ vào bồn tắm thành thang thuốc thơm, giúp đề
thần tỉnh não, tiêu trừ mệt mỏi. Dân gian thường dùng Xương Bồ, Ngải Diệp
v..v để tắm cho trẻ để phòng dịch và chăm sóc sức khỏe. Và cách phục hồi


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

sức khỏe phổ biến bằng suối nước nóng, cũng hấp thụ nội dung của phương
pháp tắm trung dược. Y học hiện đại đã xác nhận rằng phương pháp tắm
Trung dược có thể cải thiện đáng kể các rối loạn vi tuần hoàn, tăng tốc độ
lưu lượng máu, giảm kết tập hồng cầu và điều chỉnh chức năng miễn dịch.
Giáo sư Lưu Chấn Hoàn đã kết hợp nhiều năm kinh nghiệm lâm sàng để làm
cho việc điều trị trẻ bại não bằng phương pháp tắm trung dược trở nên có hệ
thống hơn và ứng dụng tồn diện của nó đáng được phát huy hơn nữa trong
thực hành lâm sàng.


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

6.Ví dụ trường hợp
Zheng, nam, 1 tuổi. Lần khám đầu tiên vào ngày 31 tháng 10 năm 2000, trẻ
không thể bị, khơng đứng hoặc đi một mình, dáng đi cắt kéo, bàn chân
nhọn, và liệt cơ hai chi dưới độ 2 (phân loại MAS). Tầm vận động khớp
kém, góc mở ngồi chi dưới 100 độ, góc gập khoeo hai bên 90 độ, góc gập
mu chân 90 độ


J . PEDIATRICS OF TCM- Vol.3 No .1 Jan .2007

NNK dịch 14/6/2022

Chẩn đoán: Bại não ở trẻ em (loại co cứng) độ II. Sau khi nhập viện, trẻ
được điều trị phục hồi chức năng toàn diện như liệu pháp PT, xoa bóp, châm
cứu, tắm thuốc, v.v.
Tắm thuốc được thực hiện mỗi ngày một lần, mỗi lần 10-15 phút, sử dụng
công thức tắm thuốc để phục hồi chức năng cho trẻ + công thức tắm cho
bệnh nhân liệt cứng, và nhiệt độ nước được kiểm soát ở khoảng 37 độ.
Trong quá trình thủy trị liệu, cha mẹ được dạy để xoa bóp các chi dưới dọc
theo kinh mạch và phạm vi chuyển động của các khớp. Mỗi lần bàn chân
nhọn của trẻ về cơ bản có thể biến mất 10-20 phút, dáng đi cắt kéo được
giảm bớt
Sau 3 liệu trình, cháu đã xuất viện, có thể bị, đứng đi lại một mình, trương
lực cơ chi dưới độ 1 (phân loại MAS), bàn chân nhọn nhẹ.
Sau khi xuất viện, khuyến cáo cha mẹ tuân thủ các chương trình đào tạo
phục hồi chức năng tại nhà, xoa bóp, tắm thuốc hoặc điều trị phục hồi chức
năng ngoại trú. Do công việc bận rộn nên bố mẹ chỉ cho trẻ tắm thuốc ngày

2 lần. Theo dõi sau 1 năm cháu có thể đi lại một mình, bàn chân nhọn biến
mất, hiện cháu đã lớn tuổi và đã đi học, dáng đi bình thường khi đi một mình
nhưng phối hợp các chi dưới hơi kém hơn khi chạy nhanh.