Tải bản đầy đủ (.pdf) (139 trang)

Tài liệu SÁCH HƯỚNG DẪN HỌC TẬP LỊCH SỬ CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ docx

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.07 MB, 139 trang )

HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG
- - - - - - - ( - - - - - - -




SÁCH HNG DN HC TP
LCH S
CÁC HC THUYT KINH T
Biên son : CN. NGUYN QUANG HNH










Lu hành ni b


HÀ NI - 2006

LI NÓI U
Trong mô hình kinh t th trng đnh hng xã hi ch ngha ca nc ta hin nay, có s
vn dng tng hp nhiu lý thuyt kinh t và mô hình thc tin vi nn tng là ch ngha Mác-
Lênin mà trc ht là hc thuyt kinh t chính tr Mác - Lênin và t tng H Chí Minh.
Vic nghiên cu lch s hc thuyt kinh t giúp chúng ta hiu sâu rng có ngun gc v các
hc thuyt kinh t trong đó có kinh t chính tr Mác- Lênin, m rng và nâng cao kin thc v


kinh t nhm trang b c s lí lun, đ hiu, lý gii v các hin tng kinh t và các đng li
chính sách kinh t hin nay, phc v cho nghiên cu các khoa hc kinh t và hot đng thc tin.
Mt khác, giúp chúng ta thy rõ hn tính khoa hc và cách mng ca hc thuyt kinh t chính tr
Mác - Lênin.
Vi mc đích nghiên cu s ra đi, phát trin, đu tranh và thay th ln nhau ca các hc
thuyt kinh t nên  đây ch nghiên cu nhng t tng kinh t đã tr thành h thng lý lun kinh
t hoàn chnh. Do đó, ch bt đu nghiên cu t ch ngha trng thng (th k XVI) đn nay
(nhng nm cui ca th k XX).
Trong quá trình nghiên cu có s kt hp lch s và lôgíc. Vi mi trng phái kinh t đu
phân tích điu kin ra đi, đc đim c bn ca trng phái, các lý thuyt và đi biu tiêu biu
cho mi trng phái và đánh giá v vai trò lch s ca mi trng phái kinh t trong h thng t
tng ca nhân loi và trong thc tin phát trin kinh t xã hi.
Cun sách này đc biên son theo chng trình môn Lch s các hc thuyt kinh t dùng
cho sinh viên các ngành chuyên kinh t và qun tr kinh doanh.
Chúng tôi tp trung hng dn đ ngi hc có th hiu và nm đc nhng ni dung kin
thc c bn ca môn hc.
Mc dù rt c gng nhng chc chn không tránh khi có nhng thiu sót và hn ch. Rt
mong đc s đóng góp ý kin ca bn đc đ nâng cao cht lng ca cun sách.
Xin chân thành cm n.


Hà Ni, tháng 05 nm 2006
Tác gi
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
CHNG I: I TNG VÀ PHNG PHÁP CA
MÔN LCH S CÁC HC THUYT KINH T
GII THIU
Mc đích, yêu cu:
Nm đc đi tng nghiên cu ca môn hc, phân bit vi môn kinh t chính tr Mác –
Lênin và các môn hc kinh t khác. Nm đc các phng pháp ch yu vn dng đ nghiên cu

ca môn hc.
Nhn thc đc ý ngha và s cn thit phi nghiên cu môn lch s các hc thuyt kinh t.
Ni dung chính:
- i tng nghiên cu ca môn lch s các hc thuyt kinh t.
- Phng pháp nghiên cu: Phng pháp bin chng duy vt, phng pháp lôgíc kt hp
vi lch s và mt s phng pháp c th khác.
- Chc nng và ý ngha ca vic nghiên cu môn lch s các hc thuyt kinh t.
NI DUNG
1.1. I TNG NGHIÊN CU CA MÔN LCH S CÁC HC THUYT KINH T
1.1.1. Mt s khái nim
Cn nm vng và phân bit mt s khái nim sau:
T tng kinh t: Là nhng quan h kinh t đc phn ánh vào trong ý thc ca con ngi,
đc con ngi quan nim, nhn thc, là kt qu ca quá trình nhn thc nhng quan h kinh t
ca con ngi.
Hc thuyt kinh t: Là h thng quan đim kinh t ca các đi biu tiêu biu cho các tng
lp, giai cp trong mt ch đ xã hi nht đnh. H thng quan đim kinh t là kt qu ca vic
phn ánh quan h sn xut vào ý thc con ngi trong nhng giai đon lch s nht đnh.
Kinh t chính tr: Là môn khoa hc xã hi nghiên cu nhng c s kinh t chung ca đi
sng xã hi tc là nhng quan h kinh t trong giai đon phát trin nht đnh ca xã hi loài ngi.
Kinh t hc: Là môn hc nghiên cu nhng vn đ con ngi và xã hi la chn nh th nào
đ s dng nhiu ngun tài nguyên khan him, bng nhiu cách đ sn xut ra nhiu loi hàng hoá.

5
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
Lch s t tng kinh t: Là môn khoa hc nghiên cu s phát trin ca t tng kinh t
đc th hin qua các chính sách, cng lnh, điu lut, các tác phm, các hc thuyt kinh t,
ca các giai cp, các tng lp trong xã hi, trong các giai đon lch s khác nhau, nhm vch rõ
quy lut phát sinh, phát trin và thay th ln nhau ca các t tng kinh t.
Lch s các hc thuyt kinh t: Là môn khoa hc xã hi nghiên cu quá trình phát sinh, phát
trin, đu tranh và thay th ln nhau ca h thng quan đim kinh t ca các giai cp c bn trong

các hình thái kinh t xã hi khác nhau.
1.1.2. i tng nghiên cu ca môn hc
Là h thng các quan đim kinh t ca các trng phái khác nhau gn vi các giai đon lch
s nht đnh.
H thng các quan đim kinh t là tng hp nhng t tng kinh t gii thích thc cht ca
các hin tng kinh t nht đnh, có mi liên h ph thuc ln nhau và nhng t tng kinh t đó
phát sinh nh là kt qu ca s phn ánh các quan h sn xut vào ý thc con ngi.
i tng nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t là các quan đim kinh t đã đc
hình thành trong mt h thng nht đnh, nhng quan đim kinh t cha tr thành h thng nhng
có ý ngha lch s thì thuc môn lch s t tng kinh t.
Trong quá trình nghiên cu phi ch ra nhng cng hin, nhng giá tr khoa hc cng nh
phê phán có tính lch s nhng hn ch ca các đi biu, các trng phái kinh t hc.
Không dng li  cách mô t mà phi đi sâu vào bn cht ca vn đ, tìm hiu quan h kinh
t, quan h giai cp đc gii quyt vì li ích giai cp nào, tng lp nào.
C th:
- Trong điu kin nào ny sinh lý lun t tng.
- Ni dung, bn cht giai cp ca hc thuyt.
- Hiu đc phng pháp lun ca trng phái đ xut hc thuyt.
- Hiu đc s vn đng và phát trin có tính quy lut ca hc thuyt.
1.2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
1.2.1. Phng pháp bin chng duy vt
ây là phng pháp chung, xuyên sut quá trình nghiên cu.
Là phng pháp nhn thc khoa hc, nhm nghiên cu mt cách sâu sc, vch rõ bn cht
ca các hin tng kinh t-xã hi.
1.2.2. Phng pháp lôgíc kt hp vi lch s
Phng pháp này đòi hi khi nghiên cu các quan đim kinh t phi gn vi lch s, phi
phân chia thành các giai đon phát trin ca chúng, không dùng tiêu chun hin ti đ đánh giá ý
ngha ca các quan đim kinh t đó.

6

Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
1.2.3. Mt s phng pháp c th khác
Ví d phân tích, tng hp, đi chiu, so sánh,… nhm đánh giá đúng công lao, hn ch, tính
phê phán, tính k tha và phát trin ca các trng phái kinh t trong lch s.
Nguyên tc chung (cho các phng pháp nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t) là
nghiên cu có h thng các quan đim kinh t, đng thi đánh giá đúng đn công lao và hn ch
ca các nhà lý lun kinh t trong lch s.
Mt khác, phn ánh mt cách khách quan tính phê phán vn có ca các hc thuyt kinh t,
không ph nhn tính đc lp tng đi ca các hc thuyt kinh t và nh hng ca chúng đi vi
s phát trin kinh t xã hi.
1.3. CHC NNG VÀ Ý NGHA CA VIC NGHIÊN CU MÔN LCH S CÁC
HC THUYT KINH T
1.3.1. Chc nng
Môn lch s các hc thuyt kinh t có 4 chc nng là:
* Chc nng nhn thc:
Lch s các hc thuyt kinh t nghiên cu và gii thích các hin tng, các quá trình kinh t
nhm phát hin ra các phm trù, quy lut kinh t khách quan ca các giai đon phát trin nht
đnh. T đó giúp cho vic nhn thc lch s phát trin ca sn xut nói riêng và lch c xã hi loài
ngi nói chung.
* Chc nng thc tin:
Nhn thc nhm phc v cho hot đng thc tin ca con ngi. Lch s hc thuyt kinh t
còn ch ra các điu kin, c ch hình thc và phng pháp vn dng nhng t tng kinh t, quan
đim kinh t, lý thuyt kinh t vào thc tin đ đt hiu qu cao nht.
* Chc nng t tng:
Th hin tính giai cp ca các hc thuyt kinh t. Mi hc thuyt kinh t đu đng trên mt
lp trng nht đnh, bo v li ích ca giai cp nht đnh, phê phán hoc bin h cho mt ch đ
xã hi nht đnh.
* Chc nng phng pháp lun:
Cung cp c s lý lun khoa hc cho các môn khoa hc kinh t khác nh kinh t chính tr,
kinh t hc, qun lý kinh t, các môn khoa hc kinh t ngành. Cung cp tri thc làm c s cho

đng li chính sách kinh t ca các nc.
1.3.2. Ý ngha
Qua các chc nng ca môn hc mà thy đc ý ngha ca vic nghiên cu nhm giúp cho
ngi hc hiu sâu, rng, có ngun gc v nhng vn đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. Mt khác còn giúp cho vic nghiên cu các vn đ kinh t hin đi.

7
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
TÓM TT
Trong chng này ngi hc cn nm vng các ni dung c bn sau:
* V đi tng nghiên cu ca môn Lch s các hc thuyt kinh t:
Lch s các hc thuyt kinh t là môn khoa hc nghiên cu quá trình hình thành, phát sinh,
phát trin, đu tranh và thay th ln nhau ca các hc thuyt kinh t ca các giai cp c bn ni
tip nhau trong các hình thái kinh t - xã hi.
i tng nghiên cu là h thng các quan đim kinh t ca các trng phái khác nhau gn
vi các giai đon lch s nht đnh, các quan đim kinh t đã đc hình thành trong mt h thng
nht đnh.
Nhng quan đim kinh t cha tr thành h thng nhng có ý ngha lch s thì thuc môn
lch s t tng kinh t.
* V phng pháp ca môn khoa hc này:
S dng nhiu phng pháp đ nghiên cu trong đó xuyên sut là phng pháp bin chng
duy vt ca trit hc Mác – Lênin. c bit nhn mnh quan đim lch s c th trong nghiên cu.
* V mc tiêu cn đt đc ca môn hc:
Nm đc nhng nét c bn nht ca lch s nhng lý lun kinh t, hc thuyt kinh t chính
qua các giai đon phát trin ca lch s xã hi.
Nm đc bn cht, ni dung ca nhng lý lun kinh t, hc thuyt kinh t đc hc và
phng pháp lun ca các đi biu, các trng phái đã đ xut lý lun hc thuyt.
Hiu bn cht ca hc thuyt không phi đ bit mà đ có thái đ đúng đi vi các hc thuyt.
Ý ngha ca vic nghiên cu:
Qua các chc nng ca môn hc mà thy đc ý ngha ca vic nghiên cu nhm giúp cho

ngi hc hiu sâu, rng, có ngun gc v nhng vn đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. Mt khác còn giúp cho vic nghiên cu các vn đ kinh t hin đi.
CÂU HI VÀ BÀI TP
1. Phân bit t tng kinh t và hc thuyt kinh t, lch s t tng kinh t và lch s hc
thuyt kinh t.
2. i tng nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t là gì?
3. Chc nng ca môn lch s các hc thuyt kinh t và ý ngha ca vic nghiên cu môn
hc này?

8
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
CHNG II: HC THUYT KINH T CA
CH NGHA TRNG THNG
GII THIU
Mc đích, yêu cu:
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca ch ngha trng thng, nhng đc trng và quan đim
kinh t c bn ca ch ngha trng thng, các trng phái ca hc thuyt trng thng, nhng
đi biu tiêu biu ca trng phái
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca ch ngha trng thng
Ni dung chính:
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng.
- Nhng t tng kinh t ch yu, các giai đon phát trin, nhng đi biu tiêu biu ca
trng phái.
- ánh giá chung v các thành tu và hn ch.
NI DUNG
2.1. HOÀN CNH RA I VÀ C IM CA CH NGHA TRNG THNG
2.1.1. Hoàn cnh ra đi
Ch ngha trng thng là t tng kinh t đu tiên ca giai cp t sn, ra đi trc ht 
Anh vào khong nhng nm 1450, phát trin ti gia th k th XVII và sau đó b suy đi. Nó ra

đi trong bi cnh phng thc sn xut phong kin tan rã, phng thc sn xut t bn ch
ngha mi ra đi:
+ V mt lch s:
ây là thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn ngày càng tng, tc là thi k tc
đot bng bo lc nn sn xut nh và tích lu tin t ngoài phm vi các nc Châu Âu, bng cách
cp bóc và trao đi không ngang giá vi các nc thuc đa thông qua con đng ngoi thng.
+ V kinh t: Kinh t hàng hoá phát trin, thng nghip có u th hn sn xut, tng lp
thng nhân tng cng th lc Do đó trong thi k này thng nghip có vai trò rt to ln. Nó
đòi hi phi có lý thuyt kinh t chính tr ch đo, hng dn hot đng thng nghip.

9
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
+ V mt chính tr:
Giai cp t sn lúc này mi ra đi, đang lên, là giai cp tiên tin có c s kinh t tng đi
mnh nhng cha nm đc chính quyn, chính quyn vn nm trong tay giai cp quý tc, do đó
ch ngha trng thng ra đi nhm chng li ch ngha phong kin.
+ V phng din khoa hc t nhiên:
iu đáng chú ý nht trong thi k này là nhng phát kin ln v mt đa lý nh: Crixtp
Côlông tìm ra Châu M, Vancôđ Gama tìm ra đng sang n  Dng… đã m ra kh nng
làm giàu nhanh chóng cho các nc phng Tây.
+ V mt t tng, trit hc:
Thi k xut hin ch ngha trng thng là thi k phc hng, trong xã hi đ cao t
tng t sn, chng li t tng đen ti ca thi k trung c, ch ngha duy vt chng li nhng
thuyt giáo duy tâm ca nhà th…
2.1.2. c đim ca ch ngha trng thng
Ch ngha trng thng là nhng chính sách cng lnh ca giai cp t sn (tng lp t sn
thng nghip Châu Âu trong thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn. Nhng chính
sách, cng lnh này nhm kêu gi thng nhân tn dng ngoi thng, buôn bán đ cp bóc
thuc đa và nhm bo v li ích cho giai cp t sn đang hình thành.
+ Nhng t tng kinh t ch yu ca h còn đn gin, ch yu là mô t b ngoài ca các

hin tng và quá trình kinh t, cha đi sâu vào phân tích đc bn cht ca các hin tng kinh t.
+ Ch ngha trng thng cha hiu bit các quy lut kinh t, do đó h rt coi trng vai trò
ca nhà nc đi vi kinh t.
+ Ch ngha trng thng ch mi dng li nghiên cu lnh vc lu thông mà cha nghiên
cu lnh vc sn xut.
+ Ch ngha trng thng mc dù có nhng đc trng c bn ging nhau, nhng  các nc
khác nhau thì có nhng sc thái dân tc khác nhau. Ví d:  Pháp ch ngha trng thng k ngh
Pháp,  Tây Ban Nha là ch ngha trng thng trng kim,  Anh là ch ngha trng thng trng
thng mi.
Tóm li, ch ngha trng thng ít tính lý lun nhng li rt thc tin. Lý lun còn đn gin
thô s, nhm thuyt minh cho chính sách cng lnh ch không phi là c s ca chính sách
cng lnh. Mt khác, đã có s khái quát kinh nghim thc tin thành quy tc, cng lnh, chính
sách. Có th nói ch ngha trng thng là hin thc và tin b trong điu kin lch s lúc đó.

10
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
2.2. NHNG T TNG KINH T CH YU VÀ CÁC GIAI ON PHÁT TRIN
CA CH NGHA TRNG THNG
2.2.1. Nhng t tng kinh t ch yu
+ Th nht, h đánh giá cao vai trò ca tin t, coi tin t (vàng bc) là tiêu chun c bn
ca ca ci. Theo h “mt xã hi giàu có là có đc nhiu tin”, “s giu có tích lu đc di
hình thái tin t là s giàu có muôn đi vnh vin”.
Tin là tiêu chun cn bn ca ca ci, đng nht tin vi ca ci và s giàu có, là tài sn
thc s ca mt quc gia. Quc gia càng nhiu tin thì càng giàu, hàng hoá ch là phng tin làm
tng khi lng tin t.
Tin đ đánh giá tính hu ích ca mi hình thc hot đng ngh nghip.
+ Th hai, đ có tích lu tin t phi thông qua hot đng thng mi, mà trc ht là ngoi
thng, h cho rng: “ni thng là h thng ng dn, ngoi thng là máy bm”, “mun tng
ca ci phi có ngoi thng dn ca ci qua ni thng”. T đó đi tng nghiên cu ca ch
ngha trng thng là lnh vc lu thông, mua bán trao đi.

+ Th ba, h cho rng, li nhun là do lnh vc lu thông buôn bán, trao đi sinh ra. Do đó
ch có th làm giàu thông qua con đng ngoi thng, bng cách hy sinh li ích ca dân tc khác
(mua r, bán đt).
+ Th t, Ch ngha trng thng rt đ cao vai trò ca nhà nc, s dng quyn lc nhà
nc đ phát trin kinh t vì tích lu tin t ch thc hin đc nh s giúp đ ca nhà nc. H
đòi hi nhà nc phi tham gia tích cc vào đi sng kinh t đ thu hút tin t v nc mình càng
nhiu càng tt, tin ra khi nc mình càng ít càng phát trin.
2.2.2. Các giai đon phát trin, nhng đi biu tiêu biu ca trng phái
a. Thi k đu: (còn gi là giai đon hc thuyt tin t - “Bng cân đi tin t”)
T gia th k th XV kéo dài đn gia th k th XVI, đi biu xut sc ca thi k này là:
- Starford (ngi Anh)
- Xcanphuri (ngi Italia)
T tng trung tâm ca thi k này là: bng h thng (cân đi) tin t. Theo h “cân đi
tin t” chính là ngn chn không cho tin t ra nc ngoài, khuyn khích mang tin t nc
ngoài v.  thc hin ni dung ca bng “cân đi tin t” h ch trng thc hin chính sách
hn ch ti đa nhp khu hàng  nc ngoài, lp hàng rào thu quan đ bo v hàng hoá trong
nc, gim li tc cho vay đ kích thích sn xut và nhp khu, bt thng nhân nc ngoài đn
buôn bán phi s dng s tin mà h có mua ht hàng hoá mang v nc h.
Giai đon đu chính là giai đon tích lu tin t ca ch ngha t bn, vi khuynh hng
chung là bin pháp hành chính, tc là có s can thip ca nhà nc đi vi vn đ kinh t.

11
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
b. Thi k sau: (còn gi là hc thuyt v bng cân đi thng mi)
T cui th k th XVI kéo dài đn gia th k th XVIII, đi biu xut sc ca thi k
này là:
- Thomas Mun (1571 – 1641), thng nhân ngi Anh, giám đc công ty ông n;
- Antonso Serra (th k XVII), nhà kinh t hc ngi Italia;
- Antoine Montchretien (1575 – 1621), nhà kinh t hc Pháp.
Thi k này ch ngha trng thng đc coi là ch ngha trng thng thc s: H không

coi “cân đi tin t” là chính mà coi “cân đi thng nghip” là chính: cm xut khu công c và
nguyên liu, thc hin thng mi trung gian, thc hin ch đ thu quan bo h kim soát xut
nhp khu, khuyn khích xut khu và bo v hàng hoá trong nc và các xí nghip công nghip -
công trng th công. i vi nhp khu: tán thành nhp khu vi quy mô ln các nguyên liu đ
ch bin đem xut khu. i vi vic tích tr tin: cho xut khu tin đ buôn bán, phi đy mnh
lu thông tin t vì đng tin có vn đng mi sinh li, do đó lên án vic tích tr tin.
So vi thi k đu, thi k sau có s phát trin cao hn (đã thy đc vai trò lu thông tin
t và phát trin sn xut đc quan tâm đc bit). Trong bin pháp cng khác hn, không da vào
bin pháp hành chính là ch yu mà da vào bin pháp kinh t là ch yu. Tuy vy vn cùng mc
đích: Tích lu tin t cho s phát trin ch ngha t bn, ch khác v phng pháp và th đon.
Nhìn chung hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng  hai giai đon đu cho rng
nhim v kinh t ca mi nc là phi làm giàu và phi tích lu tin t. Tuy nhiên các phng
pháp tích lu tin t là khác nhau. Vào cui th k th XVII, khi nn kinh t ca ch ngha t bn
phát trin ch ngha trng thng đã đi vào con đng tan rã, sm nht là  Anh.
c. Quá trình tan rã ca ch ngha trng thng:
S tan rã ca ch ngha trng thng là mt tt yu vì:
+ S phát trin ca lc lng sn xut, thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn đã
chuyn sang thi k phát trin sn xut t bn ch ngha, li ích ca giai cp t sn đã chuyn
sang c lnh vc sn xut. o tng làm giàu, bóc lt nc nghèo thun tuý nh hot đng
thng mi không th tn ti. Tính cht phin din ca ch ngha trng thng đã bc l.
+ Thc t đòi hi phi phân tích, nghiên cu sâu sc s vn đng ca nn sn xut t bn
ch ngha nh: bn cht các phm trù kinh t (hàng hoá, giá tr, tin t, t bn, li nhun,…), ni
dung và vai trò ca các quy lut kinh t (quy lut giá tr, cnh tranh, cung cu,…). Ch ngha
trng thng không gii quyt đc các vn đ kinh t đt ra.
+ Các chính sách theo quan đim trng thng đã hn ch t do kinh t, mâu thun vi
đông đo tng lp t bn công nghip trong giai cp t sn, trong nông nghip, ni thng.
Vi s tan rã ca ch ngha trng thng, các hc thuyt kinh t t sn c đin ra đi thay
th trong đó ni bt là hc thuyt ca ch ngha trng nông Pháp và hc thuyt kinh t t sn c
đin Anh.


12
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
2.3. ÁNH GIÁ CHUNG
2.3.1. Thành tu
+ Nhng lun đim ca ch ngha trng thng so sánh vi nguyên lý trong chính sách kinh
t thi k Trung c đã có mt bc tin b rt ln, nó thoát ly vi truyn thng t nhiên, t b
vic tìm kim công bng xã hi, nhng li giáo hun lý lun đc trích dn trong Kinh thánh
+ H thng quan đim ca ch ngha trng thng đã to ra nhng tin đ lý lun kinh t
cho kinh t hc sau này, c th:
- a ra quan đim, s giàu có không ch là nhng giá tr s dng mà còn là giá tr, là tin;
- Mc đích hot đng ca nn kinh t hàng hoá là li nhun;
- Các chính sách thu quan bo h có tác dng rút ngn s quá đ t ch ngha phong kin
sang ch ngha t bn;
- T tng nhà nc can thip vào hot đng kinh t là mt trong nhng t tng tin b.
2.3.2. Hn ch
+ Nhng lun đim ca ch ngha trng thng có rt ít tính cht lý lun và thng đc
nêu ra di hình thc nhng li khuyên thc tin v chính sách kinh t. Lý lun mang nng tính
cht kinh nghim (ch yu thông qua hot đng thng mi ca Anh và Hà Lan).
+ Nhng lý lun ca ch ngha trng thng cha thoát khi lnh vc lu thông, nó mi ch
nghiên cu nhng hình thái ca giá tr trao đi. ánh giá sai trong quan h trao đi, vì cho rng
li nhun thng nghip có đc do kt qu trao đi không ngang giá.
+ Nng v nghiên cu hin tng bên ngoài, không đi sâu vào nghiên cu bn cht bên
trong ca các hin tng kinh t.
+ Mt hn ch rt ln ca ch ngha trng thng đó là đã quá coi trng tin t (vàng, bc),
đã đng trên lnh vc thô s ca lu thông hàng hoá đ xem xét nn sn xut TBCN.
+ Trong kinh t đ cao vai trò ca nhà nc thì li không tha nhn các quy lut kinh t.
TÓM TT
+ V hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng:
Ch ngha trng thng ra đi trc ht  Anh vào khong nhng nm 1450, phát trin ti
gia th k th XVII và sau đó b suy đi tan rã. Nó ra đi trong bi cnh phng thc sn xut

phong kin tan rã, phng thc sn xut t bn ch ngha ra đi.
Ch ngha trng thng là lý lun kinh t đu tiên ca giai cp t sn (tng lp t sn
thng nhân trong điu kin ch đ phong kin tan rã nhng giai cp phong kin vn nm đa v
thng tr, giai cp t sn đang lên là giai cp tiên tin, có c s kinh t tng đi mnh nhng
cha nm quyn thng tr.

13
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
c đim c bn ca ch ngha trng thng là: rt ít tính lý lun nhng li rt thc tin. T
tng ca ch ngha trng thng còn mang tính không trit đ vì th không ch giai cp t sn
mà c giai cp quý tc cng đ phc v li ích ca mình. Ch ngha trng thng còn mang tính
dân tc, nó xut hin mt cách đc lp  hu ht các nc Tây Âu, mi nc có sc thái riêng
phn ánh đc đim kinh t ca các nc đó.
+ Nhng ni dung c bn ca ch ngha trng thng:
Ch ngha trng thng là t tng kinh t đu tiên ca giai cp t sn, trc tip phn ánh
li ích ca giai cp t sn thng nghip trong thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn:
- ánh giá cao vai trò ca tin t, coi tin t (vàng, bc) là tiêu chun c bn ca ca ci.
-  có tích lu tin t phi thông qua hot đng thng mi, mà trc ht là ngoi thng.
- H cho rng, li nhun là do lnh vc lu thông buôn bán, trao đi sinh ra.
-  cao vai trò ca nhà nc.
+ ánh giá chung:
Tuy còn hn ch v lý lun song h thng quan đim ca ch ngha trng đã to ra nhng
tin đ kinh t cho các lý thuyt kinh t th trng sau này, đc bit là nhng quan đim v vai trò
kinh t ca nhà nc.
CÂU HI ÔN TP
1. Trình bày hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng?
2. Phân tích nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng thng? Vai trò ca ch
ngha trng thng vi s ra đi ca nn sn xut t bn ch ngha?
3. Trình bày nhng ni dung c bn trong các giai đon phát trin ca hc thuyt trng
thng?

4. Phân tích nhng mt tích cc, hn ch ca ch ngha trng thng? nh hng ca nó đi
vi s phát trin ca nhng hc thuyt kinh t sau này?

14
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
CHNG III: HC THUYT KINH T CA
CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
GII THIU
Mc đích, yêu cu
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca ch ngha trng nông, nhng đc trng, đi biu đin
hình và quan đim kinh t c bn ca ch ngha trng nông;
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca ch ngha trng nông Pháp.
Ni dung chính
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông Pháp;
- Nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng nông Pháp: Phê phán ch ngha trng
thng, cng lnh kinh t ca ch ngha trng nông, hc thuyt v trt t t nhiên, hc thuyt v
sn phm ròng, lý lun v t bn, giá tr và tin t, lý lun tái sn xut t bn xã hi;
- ánh giá chung v các mc tích cc và hn ch.
NI DUNG
3.1. HOÀN CNH RA I VÀ C IM CA CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
3.1.1 Hoàn cnh ra đi
Vào gia th k th XVIII hoàn cnh kinh t - xã hi Pháp đã có nhng bin đi làm xut
hin ch ngha trng nông Pháp:
+ Th nht, ch ngha t bn sinh ra trong lòng ch ngha phong kin, tuy cha làm đc
cách mng t sn lt đ ch đ phong kin, nhng sc mnh kinh t ca nó rt to ln, đc bit là
nó mun cách tân trong lnh vc sn xut nông nghip… đòi hi phi có lý lun và cng lnh
kinh t m đng cho lc lng sn xut phát trin.
+ Th hai, s thng tr ca giai cp phong kin ngày càng t ra li thi mà mâu thun sâu sc
vi xu th đang lên ca ch ngha t bn, đòi hi phi có lý lun gii quyt nhng mâu thun đó.

+ Th ba, ngun gc ca ci duy nht là tin, ngun gc s giàu có ca mt quc gia, dân
tc duy nht là da vào đi buôn… (quan đim ca ch ngha trng thng) đã t ra li thi, b
tc, cn tr t bn sinh li t sn xut… đòi hi cn phi đánh giá li nhng quan đim đó;
+ Th t,  Pháp lúc này có mt tình hình đc bit, là l ra đu tranh chng ch ngha trng
thng s m đng cho công trng th công phát trin thì li khuyn khích ch ngha trng

15
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
nông ra đi. S phát trin nông nghip Pháp theo hng kinh t ch tri, kinh doanh nông nghip
theo li t bn ch không bó hp kiu phát canh thu tô theo li đa ch nh trc. úng nh Mác
đánh giá: xã hi Pháp lúc by gi là ch đ phong kin nhng li có tính cht t bn, còn xã hi t
bn li mang cái v b ngoài ca phong kin.
3.1.2. c đim ca ch ngha trng nông
Ch ngha trng nông là t tng gii phóng kinh t nông nghip, gii phóng nông dân khi
quan h phong kin, là mt trong nhng c s cho cuc cách mng dân ch t sn Pháp (1789).
Nhng đc đim ch yu ca ch ngha trng nông là:
+ Chuyn đi tng nghiên cu sang lnh vc sn xut nông nghip, đánh giá cao vai trò
ca nông nghip. Coi nó là lnh vc duy nht to ra ca ci cho xã hi, ch có lao đng nông
nghip mi là lao đng có ích và là lao đng sinh li, mun giàu có phi phát trin nông nghip.
+ Tha nhn nguyên tc trao đi ngang giá, ch ngha trng nông đã phê phán mt cách có
hiu qu ch ngha trng thng v vn đ này, theo đó lu thông không to ra giá tr.
+ Phê phán ch ngha trng thng đã đánh giá cao vai trò ca tin và khng đnh tin ch là
phng tin di chuyn ca ci.
+ Ch ngha trng nông bênh vc nn nông nghip kinh doanh theo li t bn ch ngha.
+ Nhng đi biu tiêu biu ca trng phái: Francois Quesney (1694 - 1774), Turgot (1727 -
1781), Boisguillebert (1646 - 1714). Trong các đi biu có F.Quesney vi tác phm “Biu kinh t”
(1758) đã đt đn s phát trin rc r nht, nhng quan đim ca ông tht s đc trng cho trng
phái trng nông. C.Mác gi ông là cha đ ca kinh t chính tr hc.
3.2. NHNG T TNG KINH T CH YU CA CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
3.2.1. Phê phán ch ngha trng thng

Mt là, theo quan đim ca Francois Quesney li nhun ca thng nhân có đc ch là
nh s tit kim các khon chi phí thng mi. Thc ra, đi vi vic mua bán hàng hoá, c bên
mua và bên bán không ai đc và mt gì c. Ông khng đnh tin ca thng nhân không phi là
li nhun ca quc gia. Còn Turgot khng đnh: bn thân thng mi không th tn ti đc nu
nh đt đai đc chia đu và mi ngi ch có “s cn thit đ sinh sng”.
Hai là, quan nim v đng tin:
Boisguillebert đã phê phán gay gt t tng trng thng đã quá đ cao vai trò ca đng
tin, lên án gay gt chính sách giá c ca b trng Colbert. Ông chng minh ca ci quc dân
chính là nhng vt hu ích và trc ht là sn phm ca nông nghip cn phi đc khuyn khích
Nu ch ngha trng thng quá đ cao tin t, thì Boisguillebert cho rng, khi lng tin
nhiu hay ít không có ngha lý gì, ch cn có đ tin đ gi giá c tng ng vi hàng hoá. Tin
có th là “mt tên đao ph”, nó tuyên chin vi toàn th nhân loi và ngh thun tài chính đã bin
thành cái lng ca chic ni st, bin mt s lng ca ci t liu sinh hot “thành hi” đ ly cái
cht cn bã đó.

16
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
Ba là, Ch ngha trng thng mun đa ra nhiu th thu đ bo h thng mi, tng
cng sc mnh quc gia… còn ch ngha trng nông ch trng t do lu thông, vì lu thông
ca ci hàng hoá s kích thích sn xut và s giàu có ca tt c mi ngi. Ch ngha trng nông
chng li tt c nhng đc quyn v thu và đòi hi th thu thng nht đi vi đa ch, tng l,
quý tc cng nh nhng nhà t sn có ca.
Bn là, ch ngha trng thng coi tích lu vàng là ngun giàu có, do đó đã đ ra nhng đi
tu buôn chuyên đi cp bóc. Ngc li, ch ngha trng nông cho rng, cn có mt nn nông
nghip giàu có to ra thng d cho ngi s hu và th th công, u tiên cho nông nghip s dn
ti s giàu có cho tt c mi ngi. Tin bc không là gì c, sn xut thc t mi là tt c.
Nm là, ch ngha trng thng coi trng ngoi thng, nhng h hn ch nhp khu,
khuyn khích xut khu, ch trng xut siêu đ nhp vàng vào các kho cha quc gia, do đó dn
ti mt ch ngha bo h không hiu qu. Ngc li, ch ngha trng nông ch trng t do lu
thông , t do thng mi to ra ngun lc là giàu, làm tng trng kinh t.

Sáu là, nu ch ngha trng thng bin nhà nc thành nhà kinh doanh và m đng cho
nhà kinh doanh t nhân hot đng. Ch ngha trng nông ch trng “t do hành đng”, chng li
“nhà nc toàn nng”, tính t do ca t nhân không b lut pháp và nghip đoàn làm suy yu.
3.2.2. Cng lnh kinh t ca ch ngha trng nông
V thc cht cng lnh là nhng quan đim, nhng chin lc và chính sách nhm phát
trin kinh t, trc ht và ch yu là phát trin nông nghip:
+ Quan đim v nhà nc: H cho rng nhà nc có vai trò ti cao đng trên tt c các
thành viên xã hi, nhà nc có xu th toàn nng, bênh vc quyn li cho quý tc, đa ch và
nhà buôn.
+ Quan đim u tiên cho sn xut nông nghip: H quan nim, ch có sn xut nông nghip
mi sn xut ra ca ci hàng hoá… do đó chi phí cho sn xut nông nghip là chi phí cho sn
xut, chi phí sinh li, do vy chính ph cn phi đu t tng chi phí cho nông nghip.
+ Chính sách cho ch trang tri đc t do la chn ngành sn xut kinh doanh, la chn
súc vt chn nuôi, có u tiên v cung cp phân bón. Khuyn khích h xut khu nông sn đã tái
ch, không nên xut khu nguyên liu thô: tiêu th nh th nào thì phi sn xut cái đ xut khu
nh th y.
+ Chính sách đu t cho đng xá, cu cng: Li dng đng thu r đ chuyên tr hàng
hoá. Cn chng li chính sách giá c nông sn thp đ tích lu trên lng nông dân. Bi vy đã
không khuyn khích đc sn xut, không có li cho sn xut và đi sng nhân dân. Cách qun lý
tt nht là duy trì s t do hoàn toàn ca cnh tranh.
+ Quan đim v tài chính, đc bit là vn đ thu khoá, phân phi thu nhp… Nên u đãi
cho nông nghip, nông dân và ch tri,… ch không phi u đãi cho quý tc, tng l, nhà buôn.
Nh vy, cng lnh kinh t ca phái trng nông đã vch rõ mt s quan đim, chính sách
m đng cho nông nghip phát trin theo đnh hng mi. Cng lnh coi trng và đ cao sn

17
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
xut nông nghip. Song cng lnh có nhng đim hn ch: đó là cha coi trng vai trò ca công
nghip, thng mi, ca kinh t th trng, mà có xu th thun nông.
3.2.3. Hc thuyt v trt t t nhiên

Ni dung ca hc thuyt bao gm:
Th nht, lý lun giá tr xut phát t nng sut ca nông nghip, chu k kinh t và nh
hng ca chu k nông nghip. Có th dùng n d v t ong đ đnh ngha s thng tr ca t
nhiên đi vi kinh t: “nhng con ong t tuân theo mt tho thun chung và vì li ích riêng ca
chúng là t chc t ong”.
Th hai, quan nim v t chc kinh t báo trc mt nim tin vào c ch t phát ca th
trng: H tin vào s hài hoà tt yu đc ny sinh t t nhiên, nh mt trt t tt yu, chính
quan đim này làm cho ch ngha trng nông khác xa vi ch ngha trng thng: nu ch ngha
trng thng cho rng kinh t hc là khoa hc buôn bán ca nhà vua, thì ch ngha trng nông thì
li cho rng: Phát trin kinh t là mt trt t t nhiên, kinh t hc không ch phc v cho k hùng
mnh mà còn phc v cho nhng ngi sn xut và cho các công dân.
Ngoài ra ch ngha trng nông cho rng, quyn con ngi cng có tính cht t nhiên.
Quyn ca con ngi phi đc tha nhn mt cách hin nhiên bng ánh sáng ca trí tu, không
cn cng ch ca pháp lut… T đó, h phê phán ch ngha phong kin đã đa ra pháp ch
chuyên quyn đc đoán là làm thit hi cho quyn con ngi.
Lý thuyt v trt t t nhiên còn đi đn khng đnh, cái quan trng đi vi quyn t nhiên
ca con ngi là quyn lao đng, còn quyn s hu ca con ngi đi vi mi vt thì hoàn toàn
ging nh “quyn ca con chim én đi vi tt c các con rui nh đang bay trong không khí”.
Tóm li, sn xut nông nghip là lnh vc đc hng s tr giúp ca t nhiên, có s sp
xp ca t nhiên, tuân theo các quy lut t nhiên mà con ngi phi tôn trng. Do đó cn tôn
trng s t do ca nông dân trong sn xut nông nghip, nhà nc không nên can thip làm sai
lch trt t t nhiên đc coi là hoàn ho.
Tuy vy, lý thuyt v trt t t nhiên còn hn ch  ch, mc dù luôn tôn trng con ngi,
đ cao vic gii phóng con ngi, song ch phê phán đánh đ phong kin thì cha đ, cha thoát
khi gii hn cht hp ca pháp quyn t sn.
3.2.4. Hc thuyt trng nông v sn phm ròng
Hc thuyt này là trung tâm ca hc thuyt kinh t trng nông, đây là bc tin quan trng
trong lý lun kinh t ca nhân loi, ni dung chính ca lý lun có th tóm lc thành nhng ni
dung c bn sau:
+ Sn phm ròng (hay sn phm thun tuý) là sn phm do đt đai mang li sau khi tr đi

chi phí lao đng và chi phí cn thit đ tin hành canh tác:
Sn phm ròng = Sn phm xã hi – Chi phí sn xut
(Chi phí sn xut là: chi phí v lao đng nh lng công nhân, lng ca t bn kinh doanh
trong nông nghip và chi phí cn thit đ tin hành canh tác nh: chi phí v ging, sc kéo, … ).

18
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
+ Sn phm ròng là quà tng ca t nhiên cho con ngi, không phi do quan h xã hi,
quan h giai cp mang li.
+ Ch ngành sn xut nông nghip mi to ra sn phm ròng các ngành khác nh công
nghip, thng mi không th sn xut ra sn phm ròng.
+ Có hai nguyên tc hình thành giá tr hàng hoá khác nhau gia công nghip và nông nghip:
- Trong công nghip giá tr hàng hoá bng tng chi phí sn xut nh: tin lng, nguyên vt
liu và s qun lý ca các nhà t bn…
- Trong nông nghip giá tr hàng hoá bng tng chi phí sn xut tng t nh trong công
nghip nhng cng thêm vi sn phm ròng mà công nghip không có, bi vì ch có nông nghip
mi có s giúp sc ca t nhiên làm sinh sôi ny n nhiu ca ci mi.
+ T lý lun v sn phm ròng đi đn lý lun v giá tr lao đng. Theo h lao đng to ra
sn phm ròng mi là lao đng sn xut, còn các lao đng khác không sinh li và không to ra
sn phm ròng.
+ T lý lun lao đng sn xut, ch ngha trng nông(CNTN) đa ra lý lun giai cp trong
xã hi, trong xã hi ch có ba giai cp: giai cp sn xut (to ra sn phm ròng hay sn phm
thun tuý) gm có t bn và công nhân nông nghip, giai cp s hu (giai cp chim hu sn
phm thun tuý to ra) là ch rung đt và giai cp không sn xut gm có t bn và công nhân
ngoài lnh vc nông nghip.
3.2.5. Lý lun v t bn, giá tr và tin t
+ V giá tr: CNTN cho rng giá tr là do nhu cu nguyn vng, là phng tin ca ngi
đang trao đi quyt đnh. Giá tr ch là s phi hp ca các nguyn vng.
+ V tin t: CNTN phê phán ch ngha trng thng đ cao quá mc vai trò ca đng tin,
trái li h ch cho rng tin là phng tin lu thông, làm môi gii gia mua và bán. Theo

Quesney, đ m rng sn xut cng không cn phi có tin.
+ Lý lun v t bn: CNTN cho rng t bn là đt đai đa li sn phm ròng. Theo h t
bn là nhng t liu sn xut đc mua bng tin đem vào sn xut nông nghip nh: nông c,
súc vt, cày kéo, ht ging, t liu sinh hot ca công nhân… im ni bt trong lý lun này là
CNTN đã phân chia t bn thành t bn c đnh và t bn lu đng, đây là mt trong nhng bc
tin dài ca CNTN.
+ V tin lng và li nhun: CNTN ng h “quy lut st” v tin lng, bi vì tin lng
công nhân thu hp li  mc sinh hot ti thiu là bt ngun t vn đ cung lao đng luôn luôn
ln hn cu lao đng. H có t tng tin b khng đnh tin lng là thu nhp do lao đng, còn
t bn có sn phm thun tuý là li nhun. Li nhun đó chính là thu nhp không lao đng ca
công nhân to ra.
+ V phân phi sn phm sau quá trình sn xut đc chia thành các khon sau:
- Hoàn li khon ng trc
- Li túc ca khon ng ban đu

19
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
- Mt khon d tha mà nông dân có th đem bán hoc trao đi
- Tô: 1/10 dành cho th cúng, tôn giáo
- Thu nhp công cng: đ duy trì và bo v xã hi
- Phn còn li là thu nhp ca ngi s hu đt.
3.2.6. Lý lun v tái sn xut t bn xã hi (biu kinh t ca Quesney)
ây là mt trong nhng phát minh rt ln ca CNTN: biu kinh t là s mô hình hoá mi
liên h ph thuc ln nhau trong phm vi toàn xã hi ca các giai cp hin có, nó đc coi là t
tiên ca bng kinh t chung ni ting ca ngành k toán hin nay.
Ni dung chính ca biu kinh t bao gm:
+ Các gi đnh đ tin hành nghiên cu: Ví d: ch nghiên cu tái sn xut gin đn, tru
tng hoá s bin đng giá c, xã hi ch có ba giai cp…
+ S đ thc hin sn phm đc thông qua nm hành vi ca ba giai cp là giai cp s hu,
giai cp sn xut và giai cp không sn xut.

Ví d:
Tng giá tr sn phm xã hi có 7 t gm: 2 t sn phm công nghip, 5 t sn phm
nông nghip.
Tin có: 2 t (ca giai cp s hu do giai cp sn xut tr đa tô).
C cu giá tr sn phm sau mt chu k sn xut nh sau:
- Giai cp sn xut có 5 t là sn phm nông nghip, trong đó: 1 t đ khu hao t bn ng
trc ln đu (t bn c đnh), 2 t t bn ng trc hàng nm (t bn lu đng) và 2 t là
sn phm ròng.
- Giai cp không sn xut có 2 t là sn phm công nghip, trong đó: 1 t đ bù đp cho
tiêu dùng, 1 t đ bù đp nguyên liu tip tc sn xut.
S trao đi sn phm gia các giai cp đc thc hin qua 5 hành vi:
Hành vi 1: giai cp s hu dùng 1 t tin đ mua nông sn tiêu dùng cho cá nhân, 1 t tin
đc chuyn vào tay giai cp sn xut.
Hành vi 2: Giai cp s hu dùng 1 t tin còn li đ mua công ngh phm, 1 t tin này
chuyn vào tay giai cp không sn xut.
Hành vi 3: Giai cp không sn xut dùng 1 t tin bán công ngh phm  trên đ mua nông
sn (làm nguyên liu), 1 t tin này chuyn vào tay giai cp sn xut.
Hành vi 4: Giai cp sn xut mua 1 t t bn ng trc đu tiên (nông c), s tin này li
chuyn vào tay giai cp không sn xut.
Hành vi 5: Giai cp không sn xut dùng mt t tin bán nông c mua nông sn cho tiêu
dùng cá nhân, s tin này chuyn v tay gia cp sn xut, khi đó gai cp sn xut có 2 t tin np
tô cho đa ch (giai cp s hu) và giai cp s hu li có 2 t tin.

20
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
Quan h giao np và kt thúc quá trình thc hin sn phm. C ba giai cp có đ điu kin
đ thc hin quá trình sn xut tip theo.
ánh giá v Biu kinh t ca Quesney:
+ Tin b:
- H xem xét tng quan quá trình tái sn xut xã hi theo nhng t l cân đi c bn

gia các giai tng trong xã hi.
- H đã quy mi hành vi trao đi v mt quan h c bn: quan h hàng - tin.
- Phng pháp nghiên cu v c bn là khoa hc, đúng đn.
+ Hn ch ln nht ca biu kinh t này là: ch dùng li  vic nghiên cu tái sn xut gin
đn và coi ngành công nghip không phi là ngành sn xut vt cht
3.3. ÁNH GIÁ CHUNG
3.3.1. Tin b
+ Ch ngha trng nông đã phê phán ch ngha trng thng mt cách sâu sc và khá toàn
din, “công lao quan trng nht ca phái trng nông là  ch h đã phân tích t bn trong gii hn
ca tm mt t sn. chính công lao này mà h đã tr thành ngi cha thc s ca khoa kinh t
chính tr hin đi”
+ Phái trng nông đã chuyn công tác nghiên cu v ngun gc ca giá tr thng d t lnh
vc lu thông sang lnh vc sn xut trc tip, nh vy là h đt c s cho vic phân tích nn sn
xut t bn ch ngha.
+ CNTN nghiên cu quá trình sn xut không ch là quá trình sn xut cá bit đn l… mà
quan trng hn h bit nghiên cu quá trình tái sn xut ca toàn b xã hi - mt ni dung ht sc
quan trng ca kinh t chính tr.
+ Ln đu tiên to ra mt hình nh có h thng và mô hình hoá v nn kinh t thi ca h,
đây là nn móng cho s đ tái sn xut xã hi ca Mác sau này.
+ H đã nêu ra nhiu vn đ có giá tr cho đn ngày nay: nh tôn trng vai trò t do ca con
ngi, đ cao t do cnh tranh, t do buôn bán, bo v li ích ca ngi sn xut, đc bit là sn
xut nông nghip…
3.3.2. Hn ch
+ H cha hiu đc thc t giá tr t nhiên nên cha hiu giá tr thng d, ch dng li 
sn phm ròng do đt đai đem li mà thôi.
+ H hiu sai vn đ sn xut và lao đng sn xut hàng hoá, ch tp trung nghiên cu sn
xut gin đn và coi ngành công nghip không phi là ngành sn xut to ra giá tr tng thêm.

21
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp

TÓM TT
+ V hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông:
Ch ngha trng nông Pháp ra đi nm 1756 và tn ti đn nm 1777, đó là thi k phn
thnh ca ch ngha trng nông. Các t tng trng nông thc s là mt trng phái mt ch
ngha có cu trúc có tính h thng.
Ch ngha trng nông ra đi trc cách mng t sn Pháp trong điu kin suy tàn ca nông
nghip vì các chính sách kinh t theo quan đim trng thng
Ch ngha trng nông là h thng quan đim kinh t mang t tng gii phóng kinh t nông
dân khi nhng quan h phong kin.
+ Nhng ni dung c bn ca ch ngha trng nông (CNTN):
- CNTN phê phán rt gay gt nhng quan đim coi trng tin t, thng mi ca ch ngha
trng thng.
- CNTN rt đ cao vai trò ca sn xut nông nghip, u tiên cho sn xut nông nghip. H
quan nim, ch có sn xut nông nghip mi sn xut ra ca ci hàng hoá…do đó chi phí cho sn
xut nông nghip là chi phí cho sn xut, chi phí sinh li, và ch có sn xut nông nghip mi là
ngành sn xut duy nht to ra sn phm ròng cho xã hi.
- Ch ngha trng nông cho rng: Phát trin kinh t là mt trt t t nhiên, kinh t hc là
khoa hc phc v cho nhng ngi sn xut và cho xã hi.
+ ánh giá chung: Ch ngha trng nông nghiên cu phân tích nn sn xut t bn ch
ngha, mc dù còn nhiu hn ch nhng đã có nhiu đóng góp cho khoa hc kinh t Mác đã đánh
giá v h nh sau: Công lao to ln ca h là xem xét các hình thc ca phng thc sn xut nh
hình thc sinh hc ca xã hi, bt ngun t chính bn cht ca sn xut và đc lp vi ý chí và
chính tr,…ó là nhng quy lut vt cht  mt giai đon nht đnh nh mt quy mô chi phi mt
cách ging ht nhau tt c các xã hi.
CÂU HI ÔN TP
1. Trình bày hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông?
2. Phân tích, làm rõ ni dung hc thuyt trng nông v sn phm ròng?
3. Phân tích, làm rõ nhng t tng ca ch ngha trng nông v “trt t t nhiên” ?
4. Ch ngha trng nông đã phê phán ch ngha trng thng  nhng ni dung nào? Nhng
phê phán y có đim gì tin b, có gì hn ch?

5. Trình bày nhng ni dung chính trong biu kinh t ca Quesney? ánh giá nhng tin b
và hn ch ca biu kinh t này?
6. Phân tích nhng mt tin b, hn ch ca ch ngha trng nông?

22
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
CHNG IV: HC THUYT KINH T T SN
C IN ANH
GII THIU
Mc đích, yêu cu
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca hc thuyt kinh t t sn c đin Anh, nhng đc trng,
đi biu đin hình và quan đim kinh t c bn ca kinh t c đin Anh.
- Nm vng ni dung c bn ca các hc thuyt kinh t chính tr ca Wiliam Petty, Adam
Smith và David Ricardo.
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca kinh t t sn c đin Anh.
Ni dung chính
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca hc thuyt kinh t t sn c đin Anh.
- Các hc thuyt kinh t ca kinh t chính tr t sn c đin Anh: hc thuyt kinh t ca
Wiliam Petty, hc thuyt kinh t ca Adam Smith, hc thuyt kinh t ca David Ricardo.
- ánh giá chung v các tin b và hn ch.
- Kinh t chính tr t sn hu c đin: Hoàn cnh ra đi ca kinh t chính tr t sn hu c
đin, các đi biu và đc đim ch yu ca kinh t chính tr t sn hu c đin.
NI DUNG
4.1. HOÀN CNH RA I VÀ NHNG C IM CA KINH T HC T SN
C IN ANH
4.1.1. Hoàn cnh ra đi
+ Vào th k th XVI - XVII s thng tr ca t bn thng nghip thông qua vic thc hin
ch ngha trng thng chính là b phn ca hc thuyt tích lu nguyên thu, da trên cp bóc và
trao đi không ngang giá  trong nc và quc t, làm thit hi li ích ca ngi sn xut và ngi

tiêu dùng, kìm hãm s phát trin ca t bn công nghip. Khi ngun tích lu nguyên thu đã cn thì
ch ngha trng thng tr thành đi tng phê phán. S phê phán ch ngha trng thng đng
thi là s ra đi mt lý thuyt mi làm c s lý lun cho cng lnh kinh t ca giai cp t sn,
hng li ích ca h vào lnh vc sn xut. Kinh t chính tr t sn c đin ra đi t đó.
+  mt s nc, do hu qu ca ch ngha trng thng, nn nông nghip ca b đình đn.
Cho nên vic đu tranh chng ch ngha trng thng gn lin vi vic phê phán ch đ phong

23
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
kin nhm gii thoát nhng ràng buc phong kin đ phát trin nông nghip theo kiu sn xut t
bn ch ngha, làm xut hin ch ngha trng nông. Nhng đi biu ca ch ngha trng nông là
nhng ngi đt c s cho vic nghiên cu, phân tích nn sn xut t bn ch ngha.
+  Anh, t khi thng nghip mt dn đi ý ngha lch s, giai cp t sn Anh đã sm nhn
thy li ích ca h trong s phát trin công trng th công công nghip. H ch rõ: mun làm
giàu phi bóc lt lao đng, lao đng làm thuê ca nhng ngi nghèo là ngun gc làm giàu vô
tn cho ngi giàu. ó là đim ct lõi ca kinh t chính tr t sn c đin Anh, là hc thuyt kinh
t ch yu ca giai cp t sn  nhiu nc lúc by gi.
4.1.2. Nhng đc đim ca kinh t chính tr t sn c đin Anh
+ V đi tng nghiên cu: Kinh t chính tr t sn c đin chuyn đi tng nghiên cu t
lnh vc lu thông sang lnh vc sn xut, nghiên cu các quan h kinh t trong quá trình tái sn
xut, trình bày có h thng các phm trù kinh t trong nn kinh t t bn ch ngha: hàng hoá, giá
tr, tin t, giá c, tin lng, li nhun, li tc, đa tô… đ rút ra các quy lut vn đng ca nn
sn xut t bn ch ngha.
+ V mc tiêu nghiên cu: Lun chng cng lnh kinh t và các chính sách kinh t ca giai
cp t sn, c ch thc hin li ích kinh t trong xã hi t bn nhm phc v li ích ca giai cp
t sn trên c s phát trin lc lng sn xut.
+ V ni dung nghiên cu: Ln đu tiên đã xây dng đc mt h thng phm trù, quy lut
ca nn sn xut hàng hoá t bn ch ngha đc bit là lý lun Giá tr - Lao đng. T tng bao
trùm là ng h t do kinh t, chng li s can thip ca nhà nc, nghiên cu s vn đng ca
nn kinh t đn thun do các quy lut t nhiên điu tit.

+ V phng pháp nghiên cu: Th hin tính cht hai mt:
Mt là, s dng phng pháp tru tng hoá đ tìm hiu các mi liên h bn cht bên trong
các hin tng và các quá trình kinh t, nên đã rút ra nhng kt lun có giá tr khoa hc.
Hai là, do nhng hn ch v mt th gii quan, phng pháp lun và điu kin lch s cho
nên khi gp phi nhng vn đ phc tp, h ch mô t mt cách hi ht và rút ra mt s kt lun
sai lm.
+ Các đi biu: Wiliam Petty: (1623 - 1687), Adam Smith: (1723 - 1790), David Ricardo:
(1772 – 1823).
4.2. CÁC HC THUYT KINH T CHÍNH TR T SN C IN ANH
4.2.1. Hc thuyt kinh t ca Wiliam Petty
a. Lý lun giá tr - lao đng:
+ W.Petty không trc tip trình bày lý lun v giá tr nhng thông qua nhng lun đim ca
ông v giá c có th khng đnh ông là ngi đu tiên đa ra nguyên lý v giá tr lao đng
+ Nghiên cu v giá c, ông cho rng có hai loi giá c: giá c t nhiên và giá c chính tr.
Giá c chính tr (giá c th trng) do nhiu yu t ngu nhiên chi phi, nên rt khó xác đnh

24
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
chính xác. Giá c t nhiên (giá tr) do hao phí lao đng quyt đnh, và nng sut lao đng có nh
hng ti mc hao phí đó.
+ Ông xác đnh giá c t nhiên ca hàng hoá bng cánh so sánh lng lao đng hao phí đ
sn xut ra hàng hoá vi lng lao đng hao phí đ to ra bc hay vàng.
+ Theo ông giá c t nhiên (giá tr ca hàng hoá) là s phn ánh giá c t nhiên ca tin
t, cng nh ánh sáng mt trng là s phn chiu ca mt tri. Nhng ông li ch tha nhn lao
đng khai thác vàng là lao đng to ra giá tr còn giá tr ca hàng hoá ch đc xác đnh khi trao
đi vi tin.
+ Khi trình bày v mi quan ca nng sut lao đng đi vi lng giá tr hàng hoá: Ông
khng đnh giá c t nhiên (giá tr) t l nghch vi nng sut lao đng khai thác vàng bc.
+ Mt lý lun quan trng ca ông đó là: ông khng đnh: “lao đng là cha ca ca ci còn
đt đai là m ca ca ci”, lun đim này đúng nu xem ca ci là giá tr s dng, song s là sai

nu hiu lao đng và t nhiên là nhân t to ra giá tr. Ông đã tìm thc đo thng nht ca giá tr
là thc đo chung đi vi t nhiên và lao đng, ông đa ra quan đim “thc đo thông thng
ca giá tr là thc n trung bình hàng ngày ca mi ngi, ch không phi là lao đng hàng ngày
ca ngi đó”. Vi lun đim này đã chng t ông cha phân bit đc rõ giá tr s dng và giá
tr trao đi, cha bit đn tính cht xã hi ca giá tr. Ngoài ra ông còn có ý đnh gii quyt mi
quan h gia lao đng phc tp và lao đng gin đn nhng không thành công.
b. Lý lun v tin t:
+ W. Petty nghiên cu hai th kim loi gi vai trò tin t là vàng và bc. Ông cho rng,
quan h t l gia chúng là do lng lao đng hao phí đ to ra vàng và bc quyt đnh. Ông đa
ra lun đim, giá c t nhiên ca tin t là do giá c ca tin t có giá tr đy đ quyt đnh. T đó
ông khuyn cáo, nhà nc không th hy vng vào vic phát hành tin không đ giá, vì lúc đó giá
tr ca tin t s gim xung.
+ W. Petty là ngi đu tiên nghiên cu s lng tin t cn thit trong lu thông trên c s
thit lp mi quan h gia khi lng hàng hoá trong lu thông và tc đ chu chuyn ca tin t.
Ông cho rng thi gian thanh toán càng dài thì s lng tin t cn thit cho lu thông càng ln.
+ Ông phê phán nhng ngi trng thng v tích tr tin không hn đ. Ông cho rng
không phi lúc nào tin t cng là tiêu chun ca s giàu có, tin t ch là công c ca lu thông
hàng hoá, vì th không cn phi tng s lng tin t quá mc cn thit.
c. Lý lun v tin lng:
+ W. Petty không đnh ngha v tin lng mà ch là ngi nêu ra. Ông cho rng tin lng
ca công nhân không th vt quá nhng t liu sinh hot cn thit. Ông là ngi lun chng đo
lut cm tng lng.
+ Quan đim ca ông v tin lng đc xem xét trong mi quan h vi li nhun, vi giá
c t liu sinh hot, vi cung cu v lao đng. Ông cho rng tin lng cao thì li nhun gim và
ngc li, nu giá c ca lúa m tng lên thì s bn cùng ca công nhân cng tng lên, s lng
lao đng tng lên thì tin lng s tt xung.

25
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
d. Lý lun v li nhun, li tc, đa tô:

+ Wiliam Petty không trình bày li nhun ca các doanh nghip công nghip, ông ch trình
bày hai hình thái ca giá tr thng d là đa tô và li tc.
+ Theo ông đa tô là khon chênh lch gia thu nhp bán hàng và chi phí sn xut. Chi phí
sn xut bao gm tin lng và chi phí v ging. Ông đa đng nht khái nim đa tô và li nhun
coi đó là s chênh lch gia giá tr hàng hoá và chi phí sn xut, ngoài ra ông cng đã nghiên cu
đa tô chênh lch nhng cha nghiên cu đa tô tuyt đi.
+ V li tc ông cho rng li tc là tô ca tin, mc li tc ph thuc vào mc đa tô.
+ V giá c rung đt, ông cho rng giá c rung đt là do mc đa tô quyt đnh, vi nhng
s liu thc t ông đa ra công thc tính giá c rung đt = đa tô x 20.
Tóm li, các quan đim ca W.Petty mc dù còn cha thng nht song đã đã đt nn móng
cho vic xây dng nhng nguyên lý ca trng phái c đin.
4.2.2. Hc thuyt kinh t ca Adam Smith
A.Smith (1723 – 1790) là ngi m ra giai đon mi trong s phát trin ca kinh t chính
tr t sn, ông là bc tin bi ln nht ca Mác. Tác phm ni ting nht ca ông là “Nghiên cu
v bn cht và ngun gc s giàu có ca các dân tc”.
V th gii quan và phng pháp lun ca A.Smith c bn là th gii quan duy vt nhng
còn mang tính t phát và máy móc, trong phng pháp còn song song tn ti c hai phng pháp
khoa hc và tm thng. iu này nh hng sâu sc đn các hc thuyt kinh t t sn sau này.
Hc thuyt ca A.Smith là mt trong nhng hc thuyt có ting vang ln, nó trình bày mt
cách có h thng các phm trù kinh t, xut phát t các quan h kinh t khách quan. Hc thuyt kinh
t ca ông có cng lnh rõ ràng v chính sách kinh t, có li cho giai cp t sn trong nhiu nm.
4.2.2.1. T tng t do kinh t - Lý lun v “bàn tay vô hình”
T tng này chim gi v trí trung tâm trong hc thuyt ca A.Smith, ni dung c bn là
đ cao vai trò ca cá nhân, ca ngi c ch t điu tit ca kinh t th trng, thc hin t do cnh
tranh, ng h s hu t nhân và nhà nc không can thip vào kinh t.
+ im quan trng ca lý thuyt này là Adam Smith đa ra phm trù con ngi kinh t.
Ông quan nim khi chy theo t li thì “con ngi kinh t” còn chu s tác đng ca “bàn tay
vô hình”.
+ “Bàn tay vô hình” là s hot đng ca các quy lut kinh t khách quan, ông cho rng
chính các quy lut kinh t khách quan là mt “trt t t nhiên”.  có s hot đng ca trt t t

nhiên thì cn phi có nhng điu kin nht đnh. ó là s tn ti, phát trin ca sn xut hàng hoá
và trao đi hàng hoá.
+ Nn kinh t phi đc phát trin trên c s t do kinh t. Ông cho rng cn phi tôn trng
trt t t nhiên, tôn trng bàn tay vô hình, nhà nc không nên can thip vào kinh t, hot đng
kinh t vn có cuc sng riêng ca nó.

26
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
Tóm li xã hi mun giàu thì phi phát trin kinh t theo tinh thn t do. Ch ngha
“Laisse-fie” tc là “Mc k nó”.
4.2.2.2. Phê phán ch đ phong kin và lun chng cng lnh kinh t ca giai cp t sn
+ Ông phê phán tính cht n bám ca bn quý tc phong kin, theo ông “các đi biu đc
kính trng nht trong xã hi” nh: nhà vua, quan li, s quan, thy tu… cng ging nh nhng
ngi tôi t, không sn xut ra mt giá tr nào c.
+ Ông phê phán ch đ thu khoá đc đoán nh thu đánh theo đu ngi, ch đ thu thân
có tính cht lãnh đa, ch đ thu hà khc ngn cn vic tích lu ca nông dân.
+ Ông lên án ch đ tha k tài sn nhm bo v đc quyn ca quý tc, coi đó là “th ch
dã man” ngn cn vic phát trin ca sn xut nông nghip.
+ Ông bác b vic hn ch buôn bán lúa m vì nó gây khó khn cho sn xut nông nghip.
+ Ông vch rõ tính cht vô lý v mt kinh t ca ch đ lao dch và chng minh tính cht u
vit ca ch đ lao đng t do làm thuê.
+ Ông kt lun: ch đ phong kin là mt ch đ “không bình thng”: là sn phm ca s
đc đoán, ngu nhiên và dt nát ca con ngi, đó là mt ch đ trái vi trt t ngu nhiên và
mâu thun vi yêu cu ca khoa hc kinh t chính tr. Theo ông nn kinh t bình thng là nn
kinh t phát trin trên c s t do cnh tranh, t do mu dch.
4.2.2.3. Phê phán ch ngha trng thng
+ Adam Smith là ngi đng trên lp trng ca t bn công nghip đ phê phán ch ngha
trng thng. Ông xác đnh đánh tan ch ngha trng thng là nim quan trng bc nht đ đánh
tan o tng làm giàu bng thng nghip.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng đã đ cao quá mc vai trò ca tin t. Theo ông, s

giàu có không phi  ch có tin mà là  ch ngi ta có th mua đc cái gì vi tin. Ông cho rng
lu thông hàng hoá ch thu hút đc mt s tin nht đnh và không bao gi dung np quá s đó.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng đ cao quá mc vai trò ca ngoi thng và cách
làm giàu bng cách trao đi không ngang giá. Ông cho rng vic nâng cao t sut li nhun trong
thng nghip bng đc quyn thng nghip s làm chm vic ci tin sn xut. Mun làm giàu
phi phát trin sn xut.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng da vào nhà nc đ cng bc kinh t, ông cho
rng chc nng ca nhà nc là đu tranh chng bn ti phm, k thù…nhà nc có th thc hin
chc nng kinh t khi các chc nng đó vt quá sc ca các ch xí nghip riêng l nh xây dng
đng sá, sông ngòi và các công trình ln khác. Theo ông, s phát trin kinh t bình thng
không cn có s can thip ca nhà nc.

27

×