SKKN Một số kinh nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn

SKKN Một số kinh nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường
vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS Lê Q Đơn
========================================

PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
I.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong những năm gần đây, giáo dục môi trường được xem là nhiệm vụ vô cùng quan
trọng của nền giáo dục nước ta.Học sinh là thế hệ tương lai của đất nước, là những chủ
nhân quyết định đối với sự phát triển của cả xã hội, dân tộc đồng thời cũng là người bị
ảnh hưởng nhiều nhất của vấn đề môi trường đối với sự phát triển sau này.Cùng với sự
phát triển nhanh chóng của nền kinh tế đất nước thì giáo dục bảo vệ mơi trường trong nhà
trường lại càng có ý nghĩa quan trọng, được xem là một trong những biện pháp hàng đầu
để bảo vệ mơi trường có hiệu quả.
Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì vấn đề ơ nhiễm mơi trường ngày càng
nghiêm trọng, do hậu quả của các hoạt động sản xuất như sản xuất gạch ngói, nạn khai
thác khoáng sản, chặt phá rừng và sinh hoạt hằng ngày của con người đã làm cho môi
trường ngày càng biến đổi, có nhiều hiện tượng thiên nhiên xảy ra như: sóng thần, động
đất, lũ lụt, hạn hán....ngày càng nhiều. Con người đang phải đối diện với sự biến đổi khí
hậu toàn cầu ngày càng khắc nghiệt.
Để thực hiện yêu cầu trên thì cần có các phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường vào
các môn học trong nhà trường. Và Hóa học là mơn nghiên cứu tính chất và sự biến đổi
của chất, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh giữa các sự vật,
giải thích được bản chất của các q trình xảy ra trong tự nhiên, trong sản xuất và trong
đời sống liên quan đến môi trường.Xuất phát từ lý do trên tôi chọn đề tài “Một số kinh

1


nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ mơi trường vào dạy các bài học

hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn”.Để bên cạnh những kiến thức từ nội dung bài học,
các em cịn có thể tích lũy được các kiến thức về mơi trường từ đó hình thành ý thức bảo
vệmôi trường.
Để thực hiện đề tài tôi đã tiến hành nghiên cứu: Một số kinh nghiệm trong việc tích
hợp giáo dục nội dung bảo vệ mơi trường vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS Lê
Quý Đôn. Trong phạm vi nghiên cứu: 100 học sinh lớp 9tại trường THCS Lê Quý Đôn, xã
Đray Sáp, huyện Krông Ana, năm học 2016 - 2017 và năm học 2017-2018.
II.

MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản có liên quan đến mơi trường, sự ô
nhiễm môi trường, biện pháp giảm thiểu ô nhiễm… tăng cường sự hiểu biết về mối quan
hệ tác động qua lại giữa con người với tự nhiên trong sinh hoạt và lao động sản xuất, góp
phần hình thành ở học sinh ý thức và đạo đức mới đối với môi trường, có thái độ và hành
động đúng đắn để bảo vệ môi trường.
Giúp học sinh nhận biết được các tác nhân hố học gây ơ nhiễm mơi trường từ đó
giúp các em nhận biết được các dấu hiệu gây ô nhiễm mơi trường để có những biện pháp
bảo vệ mơi trường.
Có ý thức hơn trong việc giữ gìn, bảo vệ cảnh quan lớp học, trường học của mình.
Các em biết được những hành động nhỏ của mình góp phần bảo vệ mơi trường như thu
gom rác và vệ sinh tồn bộ lớp học, trường học, không xả rác bừa bãi, không vẽ bậy lên
tường….

2


Giúp cho học sinh hiểu rõ được mối liên hệ giữa các kiến thức Hóa học với thực tiễn
đời sống, với xu hướng phát triển của xã hội từ đó học sinh u thích, đam mê mơn học
hơn.
PHẦN THỨ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I.

CƠ SỞ LÍ LUẬN
Ơ nhiễm mơi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính
chất Vật lý, Hóa học, Sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con
người và các sinh vật khác.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay: Do các chất khí thải ra từ
hoạt động cơng nghiệp và sinh học.Các loại hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa
học.Các tác nhân phóng xạ.Các chất thải rắn. Do tiếng ồn, bụi, khói…
Mơi trường hiện nay có những ảnh hưởng không hề nhỏ đến con người đặc biệt là
những yếu tố mang tính chất tự nhiên đất, nước, khơng khí... Tình trạng ơ nhiễm đang
diễn ra trên phạm vi mỗi quốc gia, cũng như tồn cầu.Vì vậy giáo dục bảo vệ mơi trường
cho học sinh là việc làm có tác động rộng lớn,sâu sắc và bền vững nhất.
Giáo dục môi trường là dựa trên những tri thức về môi trường mà hình thành thái độ,
ý thức, trách nhiệm và kĩ năng hành động của học sinh, nhằm bảo vệ môi trường bằng các
giải pháp trước mắt và lâu dài.
Giáo dục môi trường trong nhà trường nhằm đạt đến mục đích cuối cùng là: Mỗi học
sinh được trang bị một ý thức trách nhiệm đối với sự phát triển bền vững của Trái đất,
hình thành thái độ, ý thức bảo vệ và giữ gìn tài sản qúi giá nhất của nhân loại này.
3


Mơn Hố học là mơn khoa học có thể giúp học sinh tìm hiểu sâu sâu về bản chất của
sự biến đổi các chất trong môi trường, nguồn gây ô nhiễm mơi trường: Các chất hố học
và tác hại sinh lý của chúng đối với động vật, thực vật và con người. Và từ đó đưa ra các
biện pháp bảo vệ mơi trường trong học tập mơn Hố.
Do đó là giáo viên giảng dạy bộ mơnhố học có khả năng tích hợp giáo dục bảo vệ
mơi trường cho học sinh trong một số bài dạy.
Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một nhiệm vụ quan trọng đối với ngành giáo
dục của nước ta và trên thế giới. Ở các nước trên thế giới việc tích hợp giáo dục bảo vệ

môi trường thông qua các môn học đã được thực hiện nhiều năm nay. Tuy nhiên, đối với
nước ta thì việc giáo dục ý thức bảo vệ mơi trường thông qua các môn học trong nhà
trường mới thật sự triển khai khi đổi mới giáo dục.
Vì vậy tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào một số bài học mơn Hố học là giúp
học sinh thấy được mối quan hệ mật thiết giữa môn học với thực tế và hiểu được các tác
nhân gây ô nhiễm môi trường, từ đó có ý thức bảo vệ mơi trường.
II.

THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Ơ nhiễm mơi trường là một trong những vấn đề nóng bỏng của tồn cầu.Việt Nam
vấn đề ơ nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng.Hàng ngày, trên các phương
tiện truyền thơng đại chúng hay trong chính cuộc sống thường nhật, chúng ta cũng thường
được nghe hoặc chứng kiến những thông tin về ô nhiễm môi trường. Những bãi rác tự
phát mọc lên khơng kiểm sốt ở ngay những khu dân cư, ở ven đường... Những dịng sơng
đen ngòm nổi lềnh bềnh những túi nilon, rác thải sinh hoạt, nước thải từ các nhà máy hay
nước thải sinh hoạt của người dân gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường.
4


Rác thải ven đường

Nước thải từ nhà máy

Tỉnh Đăk Lăk nói chung và ở huyện Krơng Ana nói riêngtình trạng ô nhiễm môi
trường đã và đang là vấn đề đáng chú ý. Vào mùa mưa người dân thường sấy cà phê,các
lò sấy được xây dựng ngay gần nhà ở, mùa này thời tiết lạnh, sương mù nhiều, độ ẩm
caonên mật độ khói bụi từ các lị sấy lơ lửng trong khơng khí đậm đặc gây ơ nhiễm mơi
trường khơng khí nên nhiều người mắc bệnh về hô hấp, nhất là đối với người già và trẻ
nhỏ.Bên cạnh đó chúng ta sẽ thấy những lị sản xuất gạch thủ cơng tại xã EaBơng xả từng
cột khói, bụi, mùi than xỉ, mùi đất nung bốc lên nồng nặc gây ô nhiễm môi trường.Khơng

những thế, khói bụi từ nhà máy cịn ảnh hưởng đến sức khoẻ của người dân như thường
mắc các bệnh về đường hơ hấp, cây trồng thì khơng phát triển được.

Khói từ lị gạch, lị sấy càphê
5


Còn ở xã Đray Sáp người dân chủ yếu làsản xuất nông nghiệp, đa số người dân chưa
hiểu biết về tác hại của thuốc trừ sâu, phân bón hố học nên cịn lạm dụng. Do đó mơi
trường đang bị ơ nhiễm từ việc sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hố
học. Sau khi sử dụng họ lại bỏ các vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, đây là các
loại rác thải nguy hại chưa được thu gom, xử lý theo quy trình. Bên cạnh đó một số người
dân tự ý vứt rác xuống con suối mương gây ô nhiễm môi trường để lại nhiều hậu
quả nặng nề, gây ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Rác thải ở cầu Đồng Tâm

Vỏ thuốc sâu tại ruộng

Trường THCS Lê Quý Đôn nằmtrên địa bàn xã Đray Sáp điều kiện kinh tế cịn khó
khăn, cơ sở vật chất cịn nhiều thiếu thốn,các thiết bị dạy học, cơ sở vật chất phục vụ cho
các tiết dạy Hoá học chưa đảm bảo. Học sinh đa số là người đồng bào dân tộc thiểu số
nên khả năng tiếp thu bài còn chậm, một số em chưa thực sự hứng thú với môn học.
Nhưng điều đáng buồn hơn là phần lớn học sinh vẫn còn những hiện tượng vứt giấy, rác
vỏ của các loại bao bì đựng quà vặt, bã kẹo cao su…lung tung nơi sân trường, hành lang
lớp học, trong cơng trình măng non, trước cổng trường. Chính các việc làm thiếu ý thức
đó đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan khuôn viên trường học và làm ô nhiễm
6

bầu khơng khí học tập, giảng dạy, sinh hoạt và vui chơi của các em.Mặc dù, trong thực tế
tại trường, hoạt động giáo dục ý thức học sinh bảo vệ môi trường đã được Ban Giám hiệu,
thầy cô giáo của trường rất quan tâm, thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường của học sinh, nhưng do các em chưa hiểu
được các chất gây ô nhiễm môi trường, tác hại của ô nhiễm môi trường, nên các em chưa
đề cao ý thức, tinh thần giữ gìn và bảo vệ môi trường mặc dù giáo dục môi trường đang là
nhiệm vụ cấp thiết hiện nay.

Hiện tượng xả rác ở trường
Hiện nay tình trạng bán hàng rong trước cổng trường học vẫn cịn nhiều, sau khi ăn
xong như một thói quen xấu, các em học sinh có thể dễ dàng xả rác ngay ra cổng trường
mà không cần suy nghĩ điều này làm mất cảnh quan trường học.
Mặt khác, ý thức của đa số các cha mẹ học sinh về mơi trường sống và bảo vệ mơi
trường cịn hạn chế, họ mới thấy được những lợi ích trước mắt, chưa thấy được những
nguy cơ mà thế hệ sau phải gánh chịu.

7


Trước thực trạng trên, là một giáo viên tôi luôn ý thức được ngoài việc phải giáo dục
ý thức cho học sinh thơng qua các hoạt động giáo dục thì việc giáo dục qua các bài
dạyhoá học cũng rất quan trọng, giúp các em hiểu được các tác nhân hoá học gây ơ nhiễm
mơi trường, từ đó có ý thức bảo vệ mơi trường.Hố học là một mơn khoa học có mối quan
hệ mật thiết với các mơn Tốn, Sinh, Vật lý… đồng thời có vai trị to lớn trong đời sống
kinh tế xã hội.Bộ mơn Hóa học giúp học sinh từ chỗ nghiên cứu tính chất của chất, sự tạo
thành chất mới, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh giữa các sự
vật, giải thích được bản chất của các q trình xảy ra trong tự nhiên, trong sản xuất và
trong đời sống liên quan đến môi trường. Hiểu được những kiến thức cơ bản về môi
trường, nguyên nhân gây ô nhiễm mơi trường cũng như các tác nhân hố học ảnh hưởng
đến môi trường. Để tạo hứng thú học tập hơn đối với môn học, giúp các em hiểu được

mối quan hệ giữa các kiến thức trong bài học và kiến thức ngồi cuộc sống xung quanh
học sinh, từ đó hình thành ở học sinh ý thức bảo vệ môi trường, có thái độ và hành động
đúng đắn để bảo vệ môi trường và biết cách nhận biết các chất gây ô nhiễm môi trường.
Trước khi thực hiện đề tài, tôi đã tiến hành khảo sát điều travới 100 học sinh khối 9
cuối năm học 2016 - 2017 bằng hình thức trắc nghiệm để nắm bắt thông tin về mức độ
hiểu biết các chất hố học gây ơ nhiễm mơi trường và ý thức bảo vệ môi tường của học
sinh.
PHIẾU 1
Câu 1. Khí Cacbon đioxit có phải là ngun nhân chính gâyhiệu ứng nhà kính
khơng?
A. Có

B.Khơng
8


Câu 2. Theo em khói xe máy có làm ơ nhiễm mơi trường khơng?
A. Có

B. Khơng
Câu 3. Khí Lưu huỳnh đioxit có phải là ngun nhân chính gây hiện tượng mưa

axit?
A. Có

B. Khơng

Câu 4. Thủy ngân dễ bay hơi và rất độc. Nếu chẳng may nhiệt kế thủy ngân bị vỡ
thì có thể dùng chất nào sau đây để khử độc thủy ngân?
A. Bột sắt

B. Bột lưu huỳnh

Câu 5.Em có nghĩ đồ hộp, bao bì nilon, vỏ chai nhựa là một trong những ngun
nhân gây ơ nhiễm mơi trường?
A. Có

B. Không

PHIẾU 2
Câu 1.Em thấy một vài bạn đang xả rác trong sân trường. Em sẽ làm gì?
A. Mặc kệ

B.Tham gia

C. Nhắc nhở

Câu 2. Bạn đã bao giờ bỏ rác không đúng nơi quy định chưa?
A. Thường xuyên
C. Hiếm khi

B. Thỉnh thoảng
D. Chưa bao giờ

Câu 3. Theo em bảo vệ môi trường là trách nhiệm của ai?
A. Giáo viên

B. Học sinh

C. Cha mẹ

Câu 4.Em đã làm gì để bảo vệ mơi trường ?
9

D. Toàn xã hội


A. Trồng cây

B. Không xả rác

C. Đi xe đạp

D. Tất cả phương án trên

Câu 5. Nếu em được mời tham gia một buổi tuyên truyền về bảo vệ môi trường em
có tham gia khơng?

A. Có

B. Khơng
Qua q trình khảo sát thực tiễn, tôi thu được bảng kết quả như sau:
PHIẾU 1
A

Số câu

Số lượng
35
40

28
53
36

Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5

Số câu

Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5

A

B
Tỉ lệ
35%
40%
28%
53%
36%
PHIẾU 2

Số lượng

65
60
72
47
64

B

Tỉ lệ
65%
60%
72%
47%
64%

C

D

Số lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

42
48
20
21
45

42%
48%
20%
21%
45%

36
25
29
27
55

36%
25%
29%
27%
55%

22
15
33
29

22%
15%
33%
29%

Số lượng Tỉ lệ

12
18
23

12%
18%
23%

Qua kết quả khảo sát phiếu 1 và phiếu 2 cho ta thấy tỉ lệ học sinh hiểu biết về các chất
hoá học gây ô nhiễm môi trường và ý thức bảo vệ môi trường của học sinh còn thấp. Là
giáo viên ta phải có biện pháp gì để giúp học sinh được trang bị thêm các kiến thức hóa
học về mơi trường? Đó cũng chính là lý do tơi đi tìm hiểu, nghiên cứu các biện pháp để

10


thông qua nội dung bài học,giúp học sinh hiểu được các tác nhân hố học gây ơ nhiễm
mơi trường và ý thức bảo vệ môi trường hiệu quả hơn.
III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐÈ

Khi tích hợp nội dung bảo vệ mơi trường vào bài giảng mơn Hố học cần phải đảm
bảo các ngun tắc sau:
- Nội dung lồng ghép phải đảm bảo tính chính xác, khoa học.

- Phân phối thời gian hợp lí, nên lấy những ví dụ ngắn gọn hấp dẫn, lơi cuốn sự chú ý
của học sinh.
- Nội dung tích hợp giáo dục môi trường phải phù hợp với chủ đề, nội dung của bài học.
Để tích hợp được nội dung bảo vệ môi trường vào bài dạy giáo viên cần phải thu thập
tư liệu như tranh ảnh, phóng sự ...nhưng phải chọn lọc và phân loại theo từng nhóm để dễ
sử dụng. Tuy nhiên không phải bài nào cũng phù hợp để tích hợp, do đó giáo viên phải
nghiên cứu kĩ từng nội dung của bài.
Sau khi đã có kế hoạch và lựa chọn được tư liệu phù hợp, việc đưa nội dung giáo dục
môi trường vào bài giảng sao cho hợp lý là điều quan trọng nhất. Nhưng lưu ý vẫn đảm
bảo truyền đạt đủ kiến thức trọng tâm, từ nội dung bài học, liên hệ đến thực tế hoá học và
môi trường,giáo viên không nên đưa quá nhiều chi tiết lan man, dẫn đến xa rời nội dung
bài học,...
Qua nhiều năm giảng dạy tôiđã rút ra một số kinh nghiệm tích hợp nội dung bảo vệ
mơi trường vào các bài học để giúp học sinh hiểu được các chất hố học nào gây ơ nhiễm
mơi trường, từ đó giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.
Giải pháp 1: Đặt tình huống có vấn đề khi vào bài mới.
11


Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời mở bài để kích thích trí tị mị
của học sinh. Phần mở đầu đặc biệt quan trọng, nếu ta biết đặt ra một tình huống thực tiễn
hoặc một tình huống giả định yêu cầu học sinh cùng tìm hiểu, giải thích qua bài học sẽ
cuốn hút được sự chú ý của học sinh trong tiết dạy. Làm cho học sinh cố gắng tìm tịi kiến
thức trong bài để giải thích hiện tượng mà giáo viên nêu ra, qua đó học sinh nhớ bài lâu
hơn, đặc biệt những kiến thức bảo vệ mơi trường, từ đó mang lại hiệu quả giáo dục cao.
Ví dụ. Khi dạy Bài 18 : Nhơm
Giáo viên đặt câu hỏi: Ở Đăk Nơng có nhà máy Nhân Cơ khai thác quặng Bơ-xít để
sản xuất kim loại nào? Theo em trong q trình sản xuất có gây ô nhiễm môi trường
không?
Học sinh trả lời.

Giáo viên nhận xét và kết luận.

Bùn đỏ tràn vào ruộng lúa

12


Giáo dục mơi trường: Khai thác Bơ-xít sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến vùng đất bazan ở
đây, do đó khơng thể phát triển được các loại cây công nghiệp. Khai thác Bơ-xít sẽ ảnh
hưởng xấu đến mơi trường,khí hậu sẽ khơ nóng, hạn hán kéo dài, lũ lụt thường xun xẩy
ra hơn, chất sút, chất kiềm này rất nguy hiểm khi tiếp xúc có thể bịtuột tay, tuột
chân.Ngồi ra trong q trình khai khống sẽ làm gia tăng hiệu ứng nhà kính và thải ra
các chất chứa kim loại nặngkhơng phân huỷ, một độc chất rất có hại cho sức khỏe con
người cũng như các loại cây trồng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Giải pháp 2: Sử dụng những hiện tượng thực tiễn về môi trường để củng cố kiến
thức của bài.
Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời kết bài để củng cố khắc sâu kiến
thức đồng thời hình thành ý thức tích cực, tính tự giác trong việc bảo vệ mơi trường.
Ví dụ 1.Khi dạy bài 11: Phân bón hóa học
Giáo viên đặt câu hỏi
Câu 1.Vì sao dùng tro bếp bón cho cây trồng ?
Học sinh trả lời
Giáo viên nhận xét và kết luận
Vì tro bếp chứa Kali cacbonat (K2CO3) cung cấp nguyên tố Kali cho cây.
Giáo dục môi trường: Sử dụng một số chất tự nhiên làm phân bón để cải tạo đất tránh
lạm dụng hợp chất hóa học.
Câu 2.Giáo viên đặt câu hỏi : Vào những ngày nắng nóng khi đi ngang ao, hồ, sông
suối bẩn chúng ta thường ngửi thấy mùi khai. Theo em nguyên nhân nào gây ra hiện
tượng trên? Em hãy nêu cách khắc phục ?
13

Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét và kết luận.
Khi nước ở ao, hồ, sông, suối, bị ô nhiễm bởi chất thải hữu cơ giàu đạm từ phân bón
hóa học, nước thải sinh hoạt ... lượng urê sinh ra nhiều. Nên khi trời nắng urê bị phân hủy
gây ra mùi khai.
Giáo dục mơi trường: Bón nhiều phân bón hóa học và nước thải từ các nhà máy,
nước thải sinh hoạt thải ra các ao hồ sông suối làm ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng.
Cần ngăn chặn tình trạng trên.
Ví dụ 2.Khi dạy bài 3: Tính chất học hóa học của Axit
Giáo viên đặt câu hỏi.
Câu 1.Để kiểm tra tình trạng gây ô nhiễm môi trường của một khu công nghiệp Tâm
Thắng tại huyện Cư Jút người ta lấy mẫu đất xung quanh khu cơng nghiệp đó để phân
tích.Kết quả phân tích cho thấy đất có PH=5. Ngun nhân nào đã làm cho đất chua?Phải
xử lí đất chua đó như thế nào?
HS thảo luận nhóm trả lời .
GV nhận xét và kết luận: PH= 5 mơi trường Axit
Trong khí thải ở khu cơng nghiệp có:
CO2 + H2O → H2CO3
4NO2 + O2 +2H2O → 4HNO3
SO2 + H2O → H2SO3
SO3+ H2O → H2SO4

14


→ gây mưa axit
Cách khắc phục: Bón vơi cho đất
Câu 2.Cây Cẩm Tú Cầu thường cho hoa màu trắng.Khi được trồng nơi đất có tính

axit, Cẩm Tú Cầu sẽ cho hoa màu xanh.Ngược lại, nơi đất có tính bazơ lại cho hoa màu
hồng. Đồn khảo sát mơi trường, trồng Cẩm Tú Cầu gần khu cơng nghiệp Hồ Phú thấy
cho ra hoa màu xanh.Hỏi
a. Đất có tính chất gì?
b. Ngun nhân gây ra hệ quả đó
c.Em hãy đưa ra giải pháp khắc phục đất tại nơi đó
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét và kết luận.
a. Đất bị chua
b. Do mưa axit
c. Bón vơi tơi
Do chất thải của khu cơng nghiệplàm cho đất bị chua, khí thải của khu cơng nghiệp là
nguyên nhân gây mưa axit. Mưa axit làm hỏng cây cối mùa màng, còn phá huỷ các vật
liệu làm bằng kim loại như sắt, đồng, kẽm,... làm giảm tuổi thọ các cơng trình xây dựng,
làm lởbề mặt bằng đá của các cơng trình xây dựng, di tích lịch sử. Đối với con người có
thể gây ra các bệnh về hen suyễn, viêm phế quản, bệnh hô hấp và bệnh tim.
Giáo dục mơi trường: Phải xử lí khí thải, chất thải các nhà máy trước khi xả thải ra
môi trường.

15


Ví dụ 3.Khi dạy bài 20: Hợp kim Sắt: Gang, Thép
Giáo viên đặt câu hỏi: Những khí thải (CO2, SO2, … )trong q trình sản xuất gang,
thép có ảnh hưởng như thế nào đến môi trường xung quanh? Dẫn ra một số phản ứng để
giải thích.Thử nêu biện pháp để chống ô nhiễm môi trường ở khu dân cư gần cơ sở sản
xuất gang thép.
Học sinh trả lời.
GV nhận xét và kết luận
CO2 là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính làm cho nhiệt độ Trái đất tăng

dần, băng ở Nam Cực, Bắc Cực tan nhanh có thể nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc
ven biển.
SO2 là nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa Axit, pH thấp làm cho động thực vật bị
chết, phá huỷ các cơng trình xây dựng…
2SO2 + O2

2SO3

→ H2SO4
SO3 + H2O 
→ H2SO3
SO2 + H2O 

* Để chống ơ nhiễm các khí trên có thể dùng các biện pháp sau:
- Trồng nhiều cây xanh trong khu vực dân cư cạnh nhà máy để làm giảm khí CO 2.
- Xây dựng hệ thống xử lí khí thải, thu hồi SO2 thải ra.

16


Hình ảnh khí thải của nhà máy, lị gạch.
Giáo dục mơi trường: Những khí thải của q trình luyện gang, thép gây ơ nhiễm mơi
trường. Cần có biện pháp xử lý chống ô nhiễm môi trường ở các nhà máy, lị luyện gang,
thép.
Ví dụ 4.Khi dạy bài 26: Bài Clo
Giáo viên đặt câu hỏi: Vì sao Clo được sử dụng để khử trùng nguồn nước?
HS trả lời:
GV nhận xét, kết luận
Cl2 + H2O

HCl + HClO

HClO có tính oxi hố mạnh nên phá hoại hoạt tính của Enzin trong vi sinh vật làm
cho sinh vật chết.
Giáo dục môi trường: Dùng Clo sát trùng nguồn nước bị ơ nhiễm.
Ví dụ5. Khi dạy bài 36: Metan
Giáo viên đặt câu hỏi: Khí Biogas là gì?
Học sinh trả lời.
17


Giáo viênnhận xét, kết luận.
Khí Biogas hay khí sinh học là hỗn hợp khí Metan (CH4) và một số khí khác phát sinh
từ sự phân huỷ các vật chất hữu cơ.
Giáo dục môi trường: Xử lý chất thải chăn nuôi góp phần xử lý mơi trường tại chỗ ở
nơng thơn.
Ví dụ 6. Tên bài dạy: Bài 28: Các Oxít của Cacbon
Giáo viên đặt câu hỏi: Tại sao việc sử dụng than để nấu ăn, nung gạch ngói, nung vơi
gây ơ nhiễm môi trường? Em hãy nêu biện pháp hạn chế gây ô nhiễm môi trường?
HS trả lời :
GV nhận xét, kết luận
Khi sử dụng than để đun nấu, nung gạch ngói, nung vơi đều sinh ra CO2, CO,
SO2(vì trong than có cả lưu huỳnh). Những khí này đều ảnh hưởng không tốt cho con
người, gây độc, gây mưa axit, gây hiệu ứng “nhà kính” làm biến đổi khí hậu...
Để giảm thiểu những tác hại đó nên xây lị nung vơi, gạch ngói ở nơi xa dân cư, đơng
thời trồng cây xanh đế hấp thụ khí CO2 và giải phóng khí Oxi.

18

Sử dụng năng lượng mặt trời hạn chế gây ô nhiễm môi trường
Giáo dục môi trường: Hàm lượng các oxit của Cacbon trong khơng khí lớn gây ơ
nhiễm khơng khí, hiệu ứng nhà kính,..
Giải pháp 3: Tích hợp vào từng nội dung cụ thể của bài học.
Các vấn đề về mơi trường như đất, nước, khơng khí,...Đang được nhắc đến hằng
ngày trên thông tin đại chúng. Các vấn đề như rác thải, khí thải, nước sinh hoạt, nước thải
của các nhà máy cơng nghiêp, khói bụi từ các phương tiện giao thơng,…đang gây ra
những biến đổi bất thường của khí hậu hiện nay.Giáo viên có thể tích hợp giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh vào phần tính chất vật lý, ứng dụng, sản xuất của một số
chất. Ngoài việc thu hút sự chú ý của học sinh và bài học, cịn góp phần nâng cao ý thức
của học sinh trong việc bảo vệ môi trường, giúp cho học sinh thấy được mối liên hệ giữa
kiến thức bài học và kiến thức thực tiễn.
Ví dụ 1.
Khi dạy Bài 2: Một số oxít quan trọng-Lưu huỳnh đioxít - Phần I: Lưu huỳnh đioxít
có những tính chất gì?
GV đặt câu hỏi: Hãy giải thích q trình tạo thành mưa axit? Và nêu những tác hại mà
mưa axit gây ra.
HS thảo luận trả lời
GV nhận xét, kết luận

19


Mưa axit gây tổn hại cho các cơng trình bằng tượng đá, cây cối.
Giải thích: Khí thải cơng nghiệp và khí thải của các động cơ đốt trong (ơ tơ, xe máy...)
có chứa các khí SO2, NO, NO2,…Các khí này tác dụng với Oxi và hơi nước trong khơng
khí nhờ xúc tác oxit kim loại (có trong khói, bụi nhà máy) hoặc ozon tạo ra axit sunfuric
H2SO4 và axit nitric HNO3.
2SO2 + O2 + 2H2O → 2H2SO4
2NO + O2 → 2NO2

4NO2 + O2 + 2H2 O → 4HNO3
Axit H2SO4 và HNO3 tan vào nước mưa tạo ra mưa axit.
- Hiện nay mưa axit là nguồn ơ nhiễm chính ở một số nơi trên thế giới. Mưa axit làm
hư hỏng các tượng đài làm từ đá cẩm thạch, đá vôi, đá phiến (các loại đá này thành phần
chính là CaCO3):
CaCO3 + H2SO4 → CaSO4 + CO2↑ + H2O
CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2↑ + H2O

20


Ngày nay, hiện tượng mưa axit và những tác hại của nó đã gây nên những hậu quả
nghiêm trọng, đặc biệt là ở những nước công nghiệp phát triển. Vấn đề ô nhiễm môi
trường luôn được cả thế giới quan tâm. Việt Nam chúng ta đang rất chú trọng đến vấn đề
này.
Giáo dục mơi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ơ nhiễm khơng khí, mưa
axít,... cung cấp cho học sinh những hiểu biết về hiện tượng mưa axit cũng như tác hại của
nó nhằm nâng cao ý thức bảo vệ mơi trường.
Ví dụ 2.Khi dạy bài 28: Các oxit của cacbon –Phần II - Cacbon đioxit
Giáo viên đặt câu hỏi: Hiện nay chúng ta nghe cụm từ hiệu ứng nhà kính rất nhiều
trên mạng truyền thơng, sách báo,...Vậy theo em hiệu ứng nhà kính là gì ? Nguyên nhân
nào gây nên hiện tượng trên? Cách khắc phục.
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét, kết luận.

Khí thải từ nhà máy

Hiện tượng hiệu ứng nhà kính

21

Giải thích:Khí cacbonic (CO2) trong khí quyển chỉ hấp thụ một phần những tia hồng
ngoại (tức là những bức xạ nhiệt) của Mặt Trời và để cho những tia có bước sóng từ
50000 đến 100000 A0 đi qua dễ dàng đến mặt đất. Nhưng những bức xạ nhiệt phát ra
ngược lại từ mặt đất có bước sóng trên 140000 A 0 bị khí CO2 hấp thụ mạnh và phát trở lại
Trái đất làm cho Trái đất ấm lên. Theo tính tốn của các nhà khoa học thì nếu hàm lượng
CO2 trong khí quyển tăng lên gấp đơi so với hiện tại thì nhiệt độ ở mặt đất tăng lên 4oC.
Về mặt hấp thụ bức xạ, lớp CO2 ở trong khí quyển tương đương với lớp thủy tinh của
các nhà kính dùng để trồng cây, trồng hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện tượng làm cho Trái Đất
ấm lên bởi khí CO2 được gọi là hiệu ứng nhà kính.
Ngày nay hiện tượng “Hiệu ứng nhà kính” trở thành một vấn đề có ảnh hưởng mang
tính tồn cầu. Làm cho nhiệt độ trái đất tăng lên, băng ở hai cực tan ra, khí hậu biến đổi
thất thường...
Cách khắc phục: Trồng nhiều cây xanh, có biện pháp xử lý khí thải, rác thải trước khi
thải ra môi trường, bỏ rác đúng nơi quy định,...
Giáo dục môi trường: CO2 gây ô nhiễm môi trường đặc biêt gây hiệu ứng nhà kính,
cần có biện pháp giảm thiểu lượng khí CO 2 sinh ra trong các hoạt động sản xuất, sinh
hoạt, giao thông vận tải hiện nay.
Giải pháp 4:Xây dựng câu hỏi, bài tập với nội dung giáo dục ý thức bảo vệ mơi
trường.
Giáo viên có thể xây dựng hệ thống các câu hỏi với nội dung giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường. Khi cho học sinh làm bài tập củng cố kiến thức giáo viên có thể cho thêm các
bài tập này để khắc sâu kiến thức cho học sinh đồng thời giáo dục cho học sinh ý thức bảo
22


vệ mơi trường.Trong q trình giải bài tập, học sinh phải phân tích, tổng hợp, tìm tịi ra
nội dung bài giải nhờ đó có thể khắc sâu trong tư tưởng của các em.
Ví dụ 1. Khi dạy bài Bài 2: Một số oxít quan trọng-Lưu huỳnh đioxít - Phần củng cố

Bài tập: Một nhà máy nhiệt điện mỗi ngày đêm thải ra khí quyển 80 tấn SO 2. Hỏi cần
có bao nhiêu m3 dung dịch Ca(OH)2 0,0005 M để xử lí tồn bộ lượng SO2 trong khí thải
đó?
Học sinh vận dụng tính chất hố học của SO2 để giải bài tập.
Giáo viên nhận xét, kết luận: Cần hạn chế lượng khí thải SO 2 để góp phần bảo vệ mơi
trường.
Giáo dục mơi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ơ nhiễm khơng khí.
Ví dụ 2. Khi dạy bài 7: Tính chất hóa học của bazơ
GV đưa ra bài tập :
Nước thải của một nhà máy có pH < 7. Thí nghiệm cho thấy rằng cứ 10 lít nước thải
cần dùng 2g Ca(OH)2để trung hòa. Cứ mỗi giờ nhà máy thải ra 200.000 lít nước thải.
a.Tính lượng Ca(OH)2 cần dùng để trung hịa lượng nước thải trong mỗi giờ.
b.Tính lượng CaO cần dùng để trung hòa nước thải trong mỗi ngày. Biết nhà máy hoạt
động trong 48 giờ.
Học sinh trả lời
a. 10 lít nước thải cần 2g Ca(OH)2.
200.000 lít nước thải cần 40000 g Ca(OH)2
b.2h cần dùng 30270g CaO.

23


48h cần dùng 60540 g CaO
Giáo viên nhận xét và kết luận
Giáo dục mơi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ơ nhiễm khơng khí.
Giáo dục mơi trường: Ca(OH)2 được dùng để xử lý nước thải.
Giải pháp 5: Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinhthơng qua các hình
ảnh và video lồng ghép vào bài học.
Bên cạnh việc lồng ghép giáo dục ý thức bảo vệ môi trường vào từng nội dung bài
học cụ thể, từng hoạt động dạy học. Giáo viên có thể cho học sinh xem những hình ảnh

hoặc đoạn video về hố học và mơi trường. Thơng thường, một đoạn phim hố học và
môi trường tuy dung lượng ngắn, không tốn nhiều thời gian nhưng vẫn đảm bảo truyền tải
được đầy đủ thông tin đến học sinh. Nổi bật nhất là các phim về ô nhiễm môi trường, tác
hại do con người trực tiếp hay gián tiếp gây ra cho môi trường và cách khắc phục.
Để kiểm tra nhận thức của học sinh sau khi xem phim, giáo viên nên đưa ra hệ thống
các câu hỏi có liên quan để học sinh trả lời. Sau khi phân tích, tổng hợp nội dung trả lời
của học sinh, giáo viên rút ra nội dung chính của vấn đề đồng thời gợi mở các biện pháp
cải tạo, bảo vệ mơi trường.
Ví dụ. Tên bài dạy: Phân bón hố học
+ Giáo viên có thể trình chiếu một số hình ảnh lạm dụng bón phân hố học, thuốc trừ
sâu quá nhiều gây hậu quả ô nhiễm môi trường. Qua các hình ảnh em hãy nêu tác hại của
việc sử dụng phân bón hố học, thuốc trừ sâu ?

24


+ Các tác hại của phân bón:
- Phân bón đi vào nguồn nước mặt làm tăng nồng độ Nitrat gây ảnh hưởng đến sức
khỏe con người, Nitrit còn là nguyên nhân gây ung thư tiềm tàng.
- Một phần phân bón hố học ngấm xuống tầng nước ngầm, phần cịn lại bay hơi do
tác động của nhiệt độ gây ô nhiễm khơng khí như: khí NO 2 làm phá vỡ tầng ozơn, gây
mưa axit, làm bay hơi khí amoniac là hợp chất độc hại cho người và động vật.
25