skkn một số kinh nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS lê quý đôn

PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong những năm gần đây, giáo dục môi trường được xem là nhiệm vụ vô cùng quan
trọng của nền giáo dục nước ta.Học sinh là thế hệ tương lai của đất nước, là những chủ
nhân quyết định đối với sự phát triển của cả xã hội, dân tộc đồng thời cũng là người bị
ảnh hưởng nhiều nhất của vấn đề môi trường đối với sự phát triển sau này.Cùng với sự
phát triển nhanh chóng của nền kinh tế đất nước thì giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà
trường lại càng có ý nghĩa quan trọng, được xem là một trong những biện pháp hàng đầu
để bảo vệ môi trường có hiệu quả.
Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng
nghiêm trọng, do hậu quả của các hoạt động sản xuất như sản xuất gạch ngói, nạn khai
thác khoáng sản, chặt phá rừng và sinh hoạt hằng ngày của con người đã làm cho môi
trường ngày càng biến đổi, có nhiều hiện tượng thiên nhiên xảy ra như: sóng thần, động
đất, lũ lụt, hạn hán....ngày càng nhiều. Con người đang phải đối diện với sự biến đổi khí
hậu toàn cầu ngày càng khắc nghiệt.
Để thực hiện yêu cầu trên thì cần có các phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường vào
các môn học trong nhà trường. Và Hóa học là môn nghiên cứu tính chất và sự biến đổi
của chất, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh giữa các sự vật,
giải thích được bản chất của các quá trình xảy ra trong tự nhiên, trong sản xuất và trong
đời sống liên quan đến môi trường.Xuất phát từ lý do trên tôi chọn đề tài “Một số kinh
nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học
hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn”.Để bên cạnh những kiến thức từ nội dung bài học,
các em còn có thể tích lũy được các kiến thức về môi trường từ đó hình thành ý thức bảo
vệmôi trường.
Để thực hiện đề tài tôi đã tiến hành nghiên cứu: Một số kinh nghiệm trong việc tích
hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS Lê
Quý Đôn. Trong phạm vi nghiên cứu: 100 học sinh lớp 9tại trường THCS Lê Quý Đôn, xã
Đray Sáp, huyện Krông Ana, năm học 2016 - 2017 và năm học 2017-2018.

1

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản có liên quan đến môi trường, sự ô
nhiễm môi trường, biện pháp giảm thiểu ô nhiễm… tăng cường sự hiểu biết về mối quan
hệ tác động qua lại giữa con người với tự nhiên trong sinh hoạt và lao động sản xuất, góp
phần hình thành ở học sinh ý thức và đạo đức mới đối với môi trường, có thái độ và hành
động đúng đắn để bảo vệ môi trường.
Giúp học sinh nhận biết được các tác nhân hoá học gây ô nhiễm môi trường từ đó
giúp các em nhận biết được các dấu hiệu gây ô nhiễm môi trường để có những biện pháp
bảo vệ môi trường.
Có ý thức hơn trong việc giữ gìn, bảo vệ cảnh quan lớp học, trường học của mình.
Các em biết được những hành động nhỏ của mình góp phần bảo vệ môi trường như thu
gom rác và vệ sinh toàn bộ lớp học, trường học, không xả rác bừa bãi, không vẽ bậy lên
tường….
Giúp cho học sinh hiểu rõ được mối liên hệ giữa các kiến thức Hóa học với thực tiễn
đời sống, với xu hướng phát triển của xã hội từ đó học sinh yêu thích, đam mê môn học
hơn.
PHẦN THỨ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính
chất Vật lý, Hóa học, Sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con
người và các sinh vật khác.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay: Do các chất khí thải ra từ
hoạt động công nghiệp và sinh học.Các loại hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa
học.Các tác nhân phóng xạ.Các chất thải rắn. Do tiếng ồn, bụi, khói…
Môi trường hiện nay có những ảnh hưởng không hề nhỏ đến con người đặc biệt là
những yếu tố mang tính chất tự nhiên đất, nước, không khí... Tình trạng ô nhiễm đang
diễn ra trên phạm vi mỗi quốc gia, cũng như toàn cầu.Vì vậy giáo dục bảo vệ môi trường
cho học sinh là việc làm có tác động rộng lớn,sâu sắc và bền vững nhất.

2


Giáo dục môi trường là dựa trên những tri thức về môi trường mà hình thành thái độ,
ý thức, trách nhiệm và kĩ năng hành động của học sinh, nhằm bảo vệ môi trường bằng các
giải pháp trước mắt và lâu dài.
Giáo dục môi trường trong nhà trường nhằm đạt đến mục đích cuối cùng là: Mỗi học
sinh được trang bị một ý thức trách nhiệm đối với sự phát triển bền vững của Trái đất,
hình thành thái độ, ý thức bảo vệ và giữ gìn tài sản qúi giá nhất của nhân loại này.
Môn Hoá học là môn khoa học có thể giúp học sinh tìm hiểu sâu sâu về bản chất của
sự biến đổi các chất trong môi trường, nguồn gây ô nhiễm môi trường: Các chất hoá học
và tác hại sinh lý của chúng đối với động vật, thực vật và con người. Và từ đó đưa ra các
biện pháp bảo vệ môi trường trong học tập môn Hoá.
Do đó là giáo viên giảng dạy bộ mônhoá học có khả năng tích hợp giáo dục bảo vệ
môi trường cho học sinh trong một số bài dạy.
Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một nhiệm vụ quan trọng đối với ngành giáo
dục của nước ta và trên thế giới. Ở các nước trên thế giới việc tích hợp giáo dục bảo vệ
môi trường thông qua các môn học đã được thực hiện nhiều năm nay. Tuy nhiên, đối với
nước ta thì việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua các môn học trong nhà
trường mới thật sự triển khai khi đổi mới giáo dục.
Vì vậy tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào một số bài học môn Hoá học là giúp
học sinh thấy được mối quan hệ mật thiết giữa môn học với thực tế và hiểu được các tác
nhân gây ô nhiễm môi trường, từ đó có ý thức bảo vệ môi trường.
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Ô nhiễm môi trường là một trong những vấn đề nóng bỏng của toàn cầu.Việt Nam
vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng.Hàng ngày, trên các phương
tiện truyền thông đại chúng hay trong chính cuộc sống thường nhật, chúng ta cũng thường
được nghe hoặc chứng kiến những thông tin về ô nhiễm môi trường. Những bãi rác tự
phát mọc lên không kiểm soát ở ngay những khu dân cư, ở ven đường... Những dòng sông
đen ngòm nổi lềnh bềnh những túi nilon, rác thải sinh hoạt, nước thải từ các nhà máy hay

nước thải sinh hoạt của người dân gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường.

3


Rác thải ven đường

Nước thải từ nhà máy

Tỉnh Đăk Lăk nói chung và ở huyện Krông Ana nói riêngtình trạng ô nhiễm môi
trường đã và đang là vấn đề đáng chú ý. Vào mùa mưa người dân thường sấy cà phê,các
lò sấy được xây dựng ngay gần nhà ở, mùa này thời tiết lạnh, sương mù nhiều, độ ẩm
caonên mật độ khói bụi từ các lò sấy lơ lửng trong không khí đậm đặc gây ô nhiễm môi
trường không khí nên nhiều người mắc bệnh về hô hấp, nhất là đối với người già và trẻ
nhỏ.Bên cạnh đó chúng ta sẽ thấy những lò sản xuất gạch thủ công tại xã EaBông xả từng
cột khói, bụi, mùi than xỉ, mùi đất nung bốc lên nồng nặc gây ô nhiễm môi trường.Không
những thế, khói bụi từ nhà máy còn ảnh hưởng đến sức khoẻ của người dân như thường
mắc các bệnh về đường hô hấp, cây trồng thì không phát triển được.

Khói từ lò gạch, lò sấy càphê
Còn ở xã Đray Sáp người dân chủ yếu làsản xuất nông nghiệp, đa số người dân chưa
hiểu biết về tác hại của thuốc trừ sâu, phân bón hoá học nên còn lạm dụng. Do đó môi
trường đang bị ô nhiễm từ việc sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hoá
học. Sau khi sử dụng họ lại bỏ các vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, đây là các
4


loại rác thải nguy hại chưa được thu gom, xử lý theo quy trình. Bên cạnh đó một số người
dân tự ý vứt rác xuống con suối mương gây ô nhiễm môi trường để lại nhiều hậu
quả nặng nề, gây ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Rác thải ở cầu Đồng Tâm

Vỏ thuốc sâu tại ruộng

Trường THCS Lê Quý Đôn nằmtrên địa bàn xã Đray Sáp điều kiện kinh tế còn khó
khăn, cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn,các thiết bị dạy học, cơ sở vật chất phục vụ cho
các tiết dạy Hoá học chưa đảm bảo. Học sinh đa số là người đồng bào dân tộc thiểu số
nên khả năng tiếp thu bài còn chậm, một số em chưa thực sự hứng thú với môn học.
Nhưng điều đáng buồn hơn là phần lớn học sinh vẫn còn những hiện tượng vứt giấy, rác
vỏ của các loại bao bì đựng quà vặt, bã kẹo cao su…lung tung nơi sân trường, hành lang
lớp học, trong công trình măng non, trước cổng trường. Chính các việc làm thiếu ý thức
đó đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan khuôn viên trường học và làm ô nhiễm
bầu không khí học tập, giảng dạy, sinh hoạt và vui chơi của các em.Mặc dù, trong thực tế
tại trường, hoạt động giáo dục ý thức học sinh bảo vệ môi trường đã được Ban Giám hiệu,
thầy cô giáo của trường rất quan tâm, thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường của học sinh, nhưng do các em chưa hiểu
được các chất gây ô nhiễm môi trường, tác hại của ô nhiễm môi trường, nên các em chưa
đề cao ý thức, tinh thần giữ gìn và bảo vệ môi trường mặc dù giáo dục môi trường đang là
nhiệm vụ cấp thiết hiện nay.

5


Hiện tượng xả rác ở trường
Hiện nay tình trạng bán hàng rong trước cổng trường học vẫn còn nhiều, sau khi ăn
xong như một thói quen xấu, các em học sinh có thể dễ dàng xả rác ngay ra cổng trường
mà không cần suy nghĩ điều này làm mất cảnh quan trường học.
Mặt khác, ý thức của đa số các cha mẹ học sinh về môi trường sống và bảo vệ môi
trường còn hạn chế, họ mới thấy được những lợi ích trước mắt, chưa thấy được những

nguy cơ mà thế hệ sau phải gánh chịu.
Trước thực trạng trên, là một giáo viên tôi luôn ý thức được ngoài việc phải giáo dục
ý thức cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục thì việc giáo dục qua các bài
dạyhoá học cũng rất quan trọng, giúp các em hiểu được các tác nhân hoá học gây ô nhiễm
môi trường, từ đó có ý thức bảo vệ môi trường.Hoá học là một môn khoa học có mối quan
hệ mật thiết với các môn Toán, Sinh, Vật lý… đồng thời có vai trò to lớn trong đời sống
kinh tế xã hội.Bộ môn Hóa học giúp học sinh từ chỗ nghiên cứu tính chất của chất, sự tạo
thành chất mới, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh giữa các sự
vật, giải thích được bản chất của các quá trình xảy ra trong tự nhiên, trong sản xuất và
trong đời sống liên quan đến môi trường. Hiểu được những kiến thức cơ bản về môi
trường, nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường cũng như các tác nhân hoá học ảnh hưởng
đến môi trường. Để tạo hứng thú học tập hơn đối với môn học, giúp các em hiểu được
mối quan hệ giữa các kiến thức trong bài học và kiến thức ngoài cuộc sống xung quanh
học sinh, từ đó hình thành ở học sinh ý thức bảo vệ môi trường, có thái độ và hành động
đúng đắn để bảo vệ môi trường và biết cách nhận biết các chất gây ô nhiễm môi trường.
6


Trước khi thực hiện đề tài, tôi đã tiến hành khảo sát điều travới 100 học sinh khối 9
cuối năm học 2016 - 2017 bằng hình thức trắc nghiệm để nắm bắt thông tin về mức độ
hiểu biết các chất hoá học gây ô nhiễm môi trường và ý thức bảo vệ môi tường của học
sinh.
PHIẾU 1
Câu 1. Khí Cacbon đioxit có phải là nguyên nhân chính gâyhiệu ứng nhà kính
không?
A.Có

B.Không

Câu 2. Theo em khói xe máy có làm ô nhiễm môi trường không?

A.Có

B. Không

Câu 3. Khí Lưu huỳnh đioxit có phải là nguyên nhân chính gây hiện tượng mưa
axit?
A. Có

B. Không

Câu 4. Thủy ngân dễ bay hơi và rất độc. Nếu chẳng may nhiệt kế thủy ngân bị vỡ
thì có thể dùng chất nào sau đây để khử độc thủy ngân?
A. Bột sắt

B. Bột lưu huỳnh

Câu 5.Em có nghĩ đồ hộp, bao bì nilon, vỏ chai nhựa là một trong những nguyên
nhân gây ô nhiễm môi trường?
A. Có

B. Không
PHIẾU 2

Câu 1.Em thấy một vài bạn đang xả rác trong sân trường. Em sẽ làm gì?
A. Mặc kệ

B.Tham gia

C. Nhắc nhở

Câu 2. Bạn đã bao giờ bỏ rác không đúng nơi quy định chưa?
A. Thường xuyên
C. Hiếm khi

B. Thỉnh thoảng
D. Chưa bao giờ

Câu 3. Theo em bảo vệ môi trường là trách nhiệm của ai?
7


A. Giáo viên

B. Học sinh

C. Cha mẹ

D. Toàn xã hội

Câu 4.Em đã làm gì để bảo vệ môi trường ?
A. Trồng cây

B. Không xả rác

C. Đi xe đạp

D. Tất cả phương án trên

Câu 5. Nếu em được mời tham gia một buổi tuyên truyền về bảo vệ môi trường em
có tham gia không?

A. Có

B. Không

Qua quá trình khảo sát thực tiễn, tôi thu được bảng kết quả như sau:
PHIẾU 1
A

Số câu

Số lượng
35
40
28
53
36

Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5

Số câu

Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4

Câu 5

A

B
Tỉ lệ
35%
40%
28%
53%
36%
PHIẾU 2

Số lượng
65
60
72
47
64

B

Tỉ lệ
65%
60%
72%
47%
64%

C

D

Số lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

42
48
20
21
45

42%
48%
20%
21%
45%

36
25
29

27
55

36%
25%
29%
27%
55%

22
15
33
29

22%
15%
33%
29%

Số lượng Tỉ lệ

12
18
23

12%
18%
23%

Qua kết quả khảo sát phiếu 1 và phiếu 2 cho ta thấy tỉ lệ học sinh hiểu biết về các chất

hoá học gây ô nhiễm môi trường và ý thức bảo vệ môi trường của học sinh còn thấp. Là
giáo viên ta phải có biện pháp gì để giúp học sinh được trang bị thêm các kiến thức hóa
học về môi trường? Đó cũng chính là lý do tôi đi tìm hiểu, nghiên cứu các biện pháp để
thông qua nội dung bài học,giúp học sinh hiểu được các tác nhân hoá học gây ô nhiễm
môi trường và ý thức bảo vệ môi trường hiệu quả hơn.
8


III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐÈ
Khi tích hợp nội dung bảo vệ môi trường vào bài giảng môn Hoá học cần phải đảm
bảo các nguyên tắc sau:
- Nội dung lồng ghép phải đảm bảo tính chính xác, khoa học.
- Phân phối thời gian hợp lí, nên lấy những ví dụ ngắn gọn hấp dẫn, lôi cuốn sự chú ý
của học sinh.
- Nội dung tích hợp giáo dục môi trường phải phù hợp với chủ đề, nội dung của bài học.
Để tích hợp được nội dung bảo vệ môi trường vào bài dạy giáo viên cần phải thu thập
tư liệu như tranh ảnh, phóng sự ...nhưng phải chọn lọc và phân loại theo từng nhóm để dễ
sử dụng. Tuy nhiên không phải bài nào cũng phù hợp để tích hợp, do đó giáo viên phải
nghiên cứu kĩ từng nội dung của bài.
Sau khi đã có kế hoạch và lựa chọn được tư liệu phù hợp, việc đưa nội dung giáo dục
môi trường vào bài giảng sao cho hợp lý là điều quan trọng nhất. Nhưng lưu ý vẫn đảm
bảo truyền đạt đủ kiến thức trọng tâm, từ nội dung bài học, liên hệ đến thực tế hoá học và
môi trường,giáo viên không nên đưa quá nhiều chi tiết lan man, dẫn đến xa rời nội dung
bài học,...
Qua nhiều năm giảng dạy tôiđã rút ra một số kinh nghiệm tích hợp nội dung bảo vệ
môi trường vào các bài học để giúp học sinh hiểu được các chất hoá học nào gây ô nhiễm
môi trường, từ đó giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.
Giải pháp 1: Đặt tình huống có vấn đề khi vào bài mới.
Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời mở bài để kích thích trí tò mò
của học sinh. Phần mở đầu đặc biệt quan trọng, nếu ta biết đặt ra một tình huống thực tiễn

hoặc một tình huống giả định yêu cầu học sinh cùng tìm hiểu, giải thích qua bài học sẽ
cuốn hút được sự chú ý của học sinh trong tiết dạy. Làm cho học sinh cố gắng tìm tòi kiến
thức trong bài để giải thích hiện tượng mà giáo viên nêu ra, qua đó học sinh nhớ bài lâu
hơn, đặc biệt những kiến thức bảo vệ môi trường, từ đó mang lại hiệu quả giáo dục cao.
Ví dụ. Khi dạy Bài 18 : Nhôm

9


Giáo viên đặt câu hỏi: Ở Đăk Nông có nhà máy Nhân Cơ khai thác quặng Bô-xít để
sản xuất kim loại nào? Theo em trong quá trình sản xuất có gây ô nhiễm môi trường
không?
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét và kết luận.

Bùn đỏ tràn vào ruộng lúa
Giáo dục môi trường: Khai thác Bô-xít sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến vùng đất bazan ở
đây, do đó không thể phát triển được các loại cây công nghiệp. Khai thác Bô-xít sẽ ảnh
hưởng xấu đến môi trường,khí hậu sẽ khô nóng, hạn hán kéo dài, lũ lụt thường xuyên xẩy
ra hơn, chất sút, chất kiềm này rất nguy hiểm khi tiếp xúc có thể bịtuột tay, tuột
chân.Ngoài ra trong quá trình khai khoáng sẽ làm gia tăng hiệu ứng nhà kính và thải ra
các chất chứa kim loại nặngkhông phân huỷ, một độc chất rất có hại cho sức khỏe con
người cũng như các loại cây trồng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Giải pháp 2: Sử dụng những hiện tượng thực tiễn về môi trường để củng cố kiến
thức của bài.
Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời kết bài để củng cố khắc sâu kiến
thức đồng thời hình thành ý thức tích cực, tính tự giác trong việc bảo vệ môi trường.
Ví dụ 1.Khi dạy bài 11: Phân bón hóa học
10

Giáo viên đặt câu hỏi
Câu 1.Vì sao dùng tro bếp bón cho cây trồng ?
Học sinh trả lời
Giáo viên nhận xét và kết luận
Vì tro bếp chứa Kali cacbonat (K2CO3) cung cấp nguyên tố Kali cho cây.
Giáo dục môi trường: Sử dụng một số chất tự nhiên làm phân bón để cải tạo đất tránh
lạm dụng hợp chất hóa học.
Câu 2.Giáo viên đặt câu hỏi : Vào những ngày nắng nóng khi đi ngang ao, hồ, sông
suối bẩn chúng ta thường ngửi thấy mùi khai. Theo em nguyên nhân nào gây ra hiện
tượng trên? Em hãy nêu cách khắc phục ?
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét và kết luận.
Khi nước ở ao, hồ, sông, suối, bị ô nhiễm bởi chất thải hữu cơ giàu đạm từ phân bón
hóa học, nước thải sinh hoạt ... lượng urê sinh ra nhiều. Nên khi trời nắng urê bị phân hủy
gây ra mùi khai.
Giáo dục môi trường: Bón nhiều phân bón hóa học và nước thải từ các nhà máy,
nước thải sinh hoạt thải ra các ao hồ sông suối làm ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng.
Cần ngăn chặn tình trạng trên.
Ví dụ 2.Khi dạy bài 3: Tính chất học hóa học của Axit
Giáo viên đặt câu hỏi.
Câu 1.Để kiểm tra tình trạng gây ô nhiễm môi trường của một khu công nghiệp Tâm
Thắng tại huyện Cư Jút người ta lấy mẫu đất xung quanh khu công nghiệp đó để phân
tích.Kết quả phân tích cho thấy đất có PH=5. Nguyên nhân nào đã làm cho đất chua?Phải
xử lí đất chua đó như thế nào?
HS thảo luận nhóm trả lời .
GV nhận xét và kết luận: PH= 5 môi trường Axit
Trong khí thải ở khu công nghiệp có:
CO2 + H2O → H2CO3
11

4NO2 + O2 +2H2O → 4HNO3
SO2 + H2O → H2SO3
SO3+ H2O → H2SO4
→ gây mưa axit
Cách khắc phục: Bón vôi cho đất
Câu 2.Cây Cẩm Tú Cầu thường cho hoa màu trắng.Khi được trồng nơi đất có tính
axit, Cẩm Tú Cầu sẽ cho hoa màu xanh.Ngược lại, nơi đất có tính bazơ lại cho hoa màu
hồng. Đoàn khảo sát môi trường, trồng Cẩm Tú Cầu gần khu công nghiệp Hoà Phú thấy
cho ra hoa màu xanh.Hỏi
a. Đất có tính chất gì?
b. Nguyên nhân gây ra hệ quả đó
c.Em hãy đưa ra giải pháp khắc phục đất tại nơi đó
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét và kết luận.
a. Đất bị chua
b. Do mưa axit
c. Bón vôi tôi
Do chất thải của khu công nghiệplàm cho đất bị chua, khí thải của khu công nghiệp là
nguyên nhân gây mưa axit. Mưa axit làm hỏng cây cối mùa màng, còn phá huỷ các vật
liệu làm bằng kim loại như sắt, đồng, kẽm,... làm giảm tuổi thọ các công trình xây dựng,
làm lởbề mặt bằng đá của các công trình xây dựng, di tích lịch sử. Đối với con người có
thể gây ra các bệnh về hen suyễn, viêm phế quản, bệnh hô hấp và bệnh tim.
Giáo dục môi trường: Phải xử lí khí thải, chất thải các nhà máy trước khi xả thải ra
môi trường.
Ví dụ 3.Khi dạy bài 20: Hợp kim Sắt: Gang, Thép
Giáo viên đặt câu hỏi: Những khí thải (CO2, SO2, … )trong quá trình sản xuất gang,
thép có ảnh hưởng như thế nào đến môi trường xung quanh? Dẫn ra một số phản ứng để

12


giải thích.Thử nêu biện pháp để chống ô nhiễm môi trường ở khu dân cư gần cơ sở sản
xuất gang thép.
Học sinh trả lời.
GV nhận xét và kết luận
CO2 là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính làm cho nhiệt độ Trái đất tăng
dần, băng ở Nam Cực, Bắc Cực tan nhanh có thể nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc
ven biển.
SO2 là nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa Axit, pH thấp làm cho động thực vật bị
chết, phá huỷ các công
trình xây dựng…
o
t

2SO2 + O2

V2O5

2SO3

SO3 + H2O 
→ H2SO4
SO2 + H2O 
→ H2SO3
* Để chống ô nhiễm các khí trên có thể dùng các biện pháp sau:
- Trồng nhiều cây xanh trong khu vực dân cư cạnh nhà máy để làm giảm khí CO 2.
- Xây dựng hệ thống xử lí khí thải, thu hồi SO2 thải ra.

Hình ảnh khí thải của nhà máy, lò gạch.
Giáo dục môi trường: Những khí thải của quá trình luyện gang, thép gây ô nhiễm môi
trường. Cần có biện pháp xử lý chống ô nhiễm môi trường ở các nhà máy, lò luyện gang,
thép.
Ví dụ 4.Khi dạy bài 26: Bài Clo
Giáo viên đặt câu hỏi: Vì sao Clo được sử dụng để khử trùng nguồn nước?
13


HS trả lời:
GV nhận xét, kết luận
Cl2 + H2O

HCl + HClO

HClO có tính oxi hoá mạnh nên phá hoại hoạt tính của Enzin trong vi sinh vật làm
cho sinh vật chết.
Giáo dục môi trường: Dùng Clo sát trùng nguồn nước bị ô nhiễm.
Ví dụ5. Khi dạy bài 36: Metan
Giáo viên đặt câu hỏi: Khí Biogas là gì?
Học sinh trả lời.
Giáo viênnhận xét, kết luận.
Khí Biogas hay khí sinh học là hỗn hợp khí Metan (CH4) và một số khí khác phát sinh
từ sự phân huỷ các vật chất hữu cơ.
Giáo dục môi trường: Xử lý chất thải chăn nuôi góp phần xử lý môi trường tại chỗ ở
nông thôn.
Ví dụ 6. Tên bài dạy: Bài 28: Các Oxít của Cacbon
Giáo viên đặt câu hỏi: Tại sao việc sử dụng than để nấu ăn, nung gạch ngói, nung vôi
gây ô nhiễm môi trường? Em hãy nêu biện pháp hạn chế gây ô nhiễm môi trường?
HS trả lời :

GV nhận xét, kết luận
Khi sử dụng than để đun nấu, nung gạch ngói, nung vôi đều sinh ra CO2, CO,
SO2(vì trong than có cả lưu huỳnh). Những khí này đều ảnh hưởng không tốt cho con
người, gây độc, gây mưa axit, gây hiệu ứng “nhà kính” làm biến đổi khí hậu...
Để giảm thiểu những tác hại đó nên xây lò nung vôi, gạch ngói ở nơi xa dân cư, đông
thời trồng cây xanh đế hấp thụ khí CO2 và giải phóng khí Oxi.

14


Sử dụng năng lượng mặt trời hạn chế gây ô nhiễm môi trường
Giáo dục môi trường: Hàm lượng các oxit của Cacbon trong không khí lớn gây ô
nhiễm không khí, hiệu ứng nhà kính,..
Giải pháp 3: Tích hợp vào từng nội dung cụ thể của bài học.
Các vấn đề về môi trường như đất, nước, không khí,...Đang được nhắc đến hằng
ngày trên thông tin đại chúng. Các vấn đề như rác thải, khí thải, nước sinh hoạt, nước thải
của các nhà máy công nghiêp, khói bụi từ các phương tiện giao thông,…đang gây ra
những biến đổi bất thường của khí hậu hiện nay.Giáo viên có thể tích hợp giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh vào phần tính chất vật lý, ứng dụng, sản xuất của một số
chất. Ngoài việc thu hút sự chú ý của học sinh và bài học, còn góp phần nâng cao ý thức
của học sinh trong việc bảo vệ môi trường, giúp cho học sinh thấy được mối liên hệ giữa
kiến thức bài học và kiến thức thực tiễn.
Ví dụ 1.
Khi dạy Bài 2: Một số oxít quan trọng-Lưu huỳnh đioxít - Phần I: Lưu huỳnh đioxít
có những tính chất gì?
GV đặt câu hỏi: Hãy giải thích quá trình tạo thành mưa axit? Và nêu những tác hại mà
mưa axit gây ra.
HS thảo luận trả lời
GV nhận xét, kết luận

15


Mưa axit gây tổn hại cho các công trình bằng tượng đá, cây cối.
Giải thích: Khí thải công nghiệp và khí thải của các động cơ đốt trong (ô tô, xe máy...)
có chứa các khí SO2, NO, NO2,…Các khí này tác dụng với Oxi và hơi nước trong không
khí nhờ xúc tác oxit kim loại (có trong khói, bụi nhà máy) hoặc ozon tạo ra axit sunfuric
H2SO4 và axit nitric HNO3.
2SO2 + O2 + 2H2O → 2H2SO4
2NO + O2 → 2NO2
4NO2 + O2 + 2H2 O → 4HNO3
Axit H2SO4 và HNO3 tan vào nước mưa tạo ra mưa axit.
16


- Hiện nay mưa axit là nguồn ô nhiễm chính ở một số nơi trên thế giới. Mưa axit làm
hư hỏng các tượng đài làm từ đá cẩm thạch, đá vôi, đá phiến (các loại đá này thành phần
chính là CaCO3):
CaCO3 + H2SO4 → CaSO4 + CO2↑ + H2O
CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2↑ + H2O
Ngày nay, hiện tượng mưa axit và những tác hại của nó đã gây nên những hậu quả
nghiêm trọng, đặc biệt là ở những nước công nghiệp phát triển. Vấn đề ô nhiễm môi
trường luôn được cả thế giới quan tâm. Việt Nam chúng ta đang rất chú trọng đến vấn đề
này.
Giáo dục môi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ô nhiễm không khí, mưa
axít,... cung cấp cho học sinh những hiểu biết về hiện tượng mưa axit cũng như tác hại của
nó nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Ví dụ 2.Khi dạy bài 28: Các oxit của cacbon –Phần II - Cacbon đioxit
Giáo viên đặt câu hỏi: Hiện nay chúng ta nghe cụm từ hiệu ứng nhà kính rất nhiều
trên mạng truyền thông, sách báo,...Vậy theo em hiệu ứng nhà kính là gì ? Nguyên nhân

nào gây nên hiện tượng trên? Cách khắc phục.
Học sinh trả lời.
Giáo viên nhận xét, kết luận.

Khí thải từ nhà máy

Hiện tượng hiệu ứng nhà kính

17


Giải thích:Khí cacbonic (CO2) trong khí quyển chỉ hấp thụ một phần những tia hồng
ngoại (tức là những bức xạ nhiệt) của Mặt Trời và để cho những tia có bước sóng từ
50000 đến 100000 A0 đi qua dễ dàng đến mặt đất. Nhưng những bức xạ nhiệt phát ra
ngược lại từ mặt đất có bước sóng trên 140000 A 0 bị khí CO2 hấp thụ mạnh và phát trở lại
Trái đất làm cho Trái đất ấm lên. Theo tính toán của các nhà khoa học thì nếu hàm lượng
CO2 trong khí quyển tăng lên gấp đôi so với hiện tại thì nhiệt độ ở mặt đất tăng lên 4 oC.
Về mặt hấp thụ bức xạ, lớp CO2 ở trong khí quyển tương đương với lớp thủy tinh của
các nhà kính dùng để trồng cây, trồng hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện tượng làm cho Trái Đất
ấm lên bởi khí CO2 được gọi là hiệu ứng nhà kính.
Ngày nay hiện tượng “Hiệu ứng nhà kính” trở thành một vấn đề có ảnh hưởng mang
tính toàn cầu. Làm cho nhiệt độ trái đất tăng lên, băng ở hai cực tan ra, khí hậu biến đổi
thất thường...
Cách khắc phục: Trồng nhiều cây xanh, có biện pháp xử lý khí thải, rác thải trước khi
thải ra môi trường, bỏ rác đúng nơi quy định,...
Giáo dục môi trường: CO2 gây ô nhiễm môi trường đặc biêt gây hiệu ứng nhà kính,
cần có biện pháp giảm thiểu lượng khí CO 2 sinh ra trong các hoạt động sản xuất, sinh
hoạt, giao thông vận tải hiện nay.
Giải pháp 4:Xây dựng câu hỏi, bài tập với nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường.

Giáo viên có thể xây dựng hệ thống các câu hỏi với nội dung giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường. Khi cho học sinh làm bài tập củng cố kiến thức giáo viên có thể cho thêm các
bài tập này để khắc sâu kiến thức cho học sinh đồng thời giáo dục cho học sinh ý thức bảo
vệ môi trường.Trong quá trình giải bài tập, học sinh phải phân tích, tổng hợp, tìm tòi ra
nội dung bài giải nhờ đó có thể khắc sâu trong tư tưởng của các em.
Ví dụ 1. Khi dạy bài Bài 2: Một số oxít quan trọng-Lưu huỳnh đioxít - Phần củng cố
Bài tập: Một nhà máy nhiệt điện mỗi ngày đêm thải ra khí quyển 80 tấn SO 2. Hỏi cần
có bao nhiêu m3 dung dịch Ca(OH)2 0,0005 M để xử lí toàn bộ lượng SO2 trong khí thải
đó?
Học sinh vận dụng tính chất hoá học của SO2 để giải bài tập.
18


Giáo viên nhận xét, kết luận: Cần hạn chế lượng khí thải SO 2 để góp phần bảo vệ môi
trường.
Giáo dục môi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ô nhiễm không khí.
Ví dụ 2. Khi dạy bài 7: Tính chất hóa học của bazơ
GV đưa ra bài tập :
Nước thải của một nhà máy có pH < 7. Thí nghiệm cho thấy rằng cứ 10 lít nước thải
cần dùng 2g Ca(OH)2để trung hòa. Cứ mỗi giờ nhà máy thải ra 200.000 lít nước thải.
a.Tính lượng Ca(OH)2 cần dùng để trung hòa lượng nước thải trong mỗi giờ.
b.Tính lượng CaO cần dùng để trung hòa nước thải trong mỗi ngày. Biết nhà máy hoạt
động trong 48 giờ.
Học sinh trả lời
a. 10 lít nước thải cần 2g Ca(OH)2.
200.000 lít nước thải cần 40000 g Ca(OH)2
b.2h cần dùng 30270g CaO.
48h cần dùng 60540 g CaO
Giáo viên nhận xét và kết luận
Giáo dục môi trường: Lưu huỳnh đioxít là chất khí độc, gây ô nhiễm không khí.

Giáo dục môi trường: Ca(OH)2 được dùng để xử lý nước thải.
Giải pháp 5: Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinhthông qua các hình
ảnh và video lồng ghép vào bài học.
Bên cạnh việc lồng ghép giáo dục ý thức bảo vệ môi trường vào từng nội dung bài
học cụ thể, từng hoạt động dạy học. Giáo viên có thể cho học sinh xem những hình ảnh
hoặc đoạn video về hoá học và môi trường. Thông thường, một đoạn phim hoá học và
môi trường tuy dung lượng ngắn, không tốn nhiều thời gian nhưng vẫn đảm bảo truyền tải
được đầy đủ thông tin đến học sinh. Nổi bật nhất là các phim về ô nhiễm môi trường, tác
hại do con người trực tiếp hay gián tiếp gây ra cho môi trường và cách khắc phục.
Để kiểm tra nhận thức của học sinh sau khi xem phim, giáo viên nên đưa ra hệ thống
các câu hỏi có liên quan để học sinh trả lời. Sau khi phân tích, tổng hợp nội dung trả lời
19


của học sinh, giáo viên rút ra nội dung chính của vấn đề đồng thời gợi mở các biện pháp
cải tạo, bảo vệ môi trường.
Ví dụ. Tên bài dạy: Phân bón hoá học
+ Giáo viên có thể trình chiếu một số hình ảnh lạm dụng bón phân hoá học, thuốc trừ
sâu quá nhiều gây hậu quả ô nhiễm môi trường. Qua các hình ảnh em hãy nêu tác hại của
việc sử dụng phân bón hoá học, thuốc trừ sâu ?

+ Các tác hại của phân bón:
- Phân bón đi vào nguồn nước mặt làm tăng nồng độ Nitrat gây ảnh hưởng đến sức
khỏe con người, Nitrit còn là nguyên nhân gây ung thư tiềm tàng.

20


- Một phần phân bón hoá học ngấm xuống tầng nước ngầm, phần còn lại bay hơi do
tác động của nhiệt độ gây ô nhiễm không khí như: khí NO 2 làm phá vỡ tầng ozôn, gây

mưa axit, làm bay hơi khí amoniac là hợp chất độc hại cho người và động vật.
Giáo dục môi trường: Không lạm dụng quá nhiều phân bón hoá học, thuốc trừ sâu,
giáo dục học sinh ý thức bảo vệ môi trường từ đó các em đóng vai trò là nhà tuyên truyền
viên với gia đình của mình về tác hại của việc lạm dụng phân bón hoá học, thuốc trừsâu.
IV. TÍNH MỚI CUẢ GIẢI PHÁP
Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh là việc làm có tác dụng rộng lớn, sâu sắc và
bền vững nhất.Các giải pháp tôi thực hiện đã giúp học sinh có thể áp dụng những kiến
thức, kĩ năng bảo vệ môi trường qua các tiết học vào thực tế trong cuộc sống.Từ cách tích
hợp giáo dục môi trường qua các hình ảnh, video giúp học sinh dễ tiếp thu và khắc sâu
các chất hoá học gây ô nhiễm môi trường, từ đó các em hứng thú học tập hơn và có hành
động thiết thực hơn để bảo vệ môi trường.Các giải pháp đã giúp học sinh cập nhập các
thông tin thời sự về ô nhiễm môi trường.
Thông qua các bài học, giáo viên có thể gửi gắm các thông điệp phong phú về giữ gìn
và bảo vệ môi trường, giúp các em lĩnh hội kiến thức về giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường một cách tự nhiên, sinh động và hiệu quả. Bên cạnh đó còn làm mới lạ nội dung
bài học, giúp học sinh có hứng thú tìm tòi kiến thức mới, tránh tình trạng khô khan, nhàm
chán do đặc thù của bộ môn. Gắn kết được những kiến thức của môn học với hiện tượng
trong thực tế của cuộc sống làm cho học sinh hứng thú say mê học tập tốt môn Hóa học.
V. HIỆU QUẢ CỦA SKKN
Sau khi áp dụng “Một số kinh nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ
môi trường vào dạy các bài học Hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn”vào cuốinăm học
2017 -2018tôi tiếp tục tiến hành khảo sát điều tra 100 học sinh khối 9 bằng hình thức trắc
nghiệm(vẫn sử dụng câu hỏi khảo sát trước lúc thực hiện đề tài) sau khi có kết quả tôi
đem đối chiếu với kết quả trước khi áp dụng đề tài.
Bảng kết quả thu được:

PHIẾU 1
21

A

Số câu

B

Số lượng
94
96
89
13
98

Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5

Tỉ lệ
94%
96%
89%
13%
98%

Số lượng
6
4
11

87
2

Tỉ lệ
6%
4%
11%
87%
2%

C

D

PHIẾU 2
A
Số câu

Số

B
Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

lượng
lượng
lượng
lượng
Câu 1
5
5%
8
8%
87
87%
Câu 2
4
4%
5
5%
12
12%
79
79%
Câu 3
8
8%
10
10%

6
6%
76
76%
Câu 4
5
5%
4
4%
5
5%
86
86%
Câu 5
98
98%
2
2%
Thông qua phiếu điều tra trên chúng ta thấy được học sinh đã nhận biết được các chất
hoá học nào gây ô nhiễm môi trường và các em đã có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi
trường.Học sinh nhận ra được các hành động thường ngày của mình cũng có thể góp phần
hạn chế sự ô nhiễm môi trường như biết bỏ rác đúng nơi quy định, sử dụng những đồ tái
chế để trang trí lớp học thân thiện, trồng cây xanh bảo vệ môi trường, giữ gìn môi trường
sống xung quanh, tích cực xây dựng khuôn viên trường học xanh, sạch, đẹp,có ý thức
trồng và chăm sóc côngtrình măng non của lớp, nhắc nhở những người xung quanh cùng
tham gia bảo vệ môi trường.

22

Học sinh chăm sóc công trình măng non

Kệ trong lớp từ chai nước cũ

Tái sử dụng hộp đựng cầu lông

23


Học sinh sử dụng chai nhựa làm bình hoa
Học sinh nhận biết được một số hoá chất có khả năng gây ô nhiễm môi trường từ đó
biết cách xử lí một vài chất thải đơn giản trong đời sống hằng ngày.Biết sử dụng hiệu quả
các dụng cụ thực hành, bảo đảm an toàn không gây ra tai nạn.Các em tỏ ra thích thú với
những hiểu biết mới của mình về môi trường nên có hứng thú tìm tòi, học tập hơn.
Nhận thức của các em về bộ môn Hoá học cũng đã thay đổi, nó không còn khô khan
nhàm chán như trước nữa không những giúp các em tiếp thu kiến thức và khắc sâu mà
còn có hiểu biết về môi trường ngày càng tích cực hơn.
Khi nghiên cứu đề tài tôi thấy hiệu quả cao chính vì vậy năm học 2018-2019 tôi đã và
đang áp dụng đề tài đối với lớp mình đang giảng dạy.Và tôi hy vọng đây sẽ là một tài liệu
tham khảo để cho những đồng nghiệp của tôi có thể tham khảo để áp dụng vào giảng
dạy.Với những hành động nhỏ, việc làm thiết thực hi vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả
giáo dục chung của nhà trường.
PHẦN THỨ 3: PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN
Ngoài việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường qua các hoạt động giáo dục thì việc
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh trong từng bài là rất cần thiết.Giúp các
em hiểu được các tác nhân hoá học gây ô nhiễm môi trường từ đó có ý thức hơn trong
việc bảo vệ môi trường của mình. Các em trở thành tuyên truyền viên tích cực cho gia
đình và mọi người xung quanh biết cần phải làm gì để bảo vệ môi trường sống. Bảo vệ
môi trường chính là bảo vệ cuộc sống của bản thân và gia đình

24


II. KIẾN NGHỊ
Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, các buổi dã ngoại thực tế nhiều hơn nữa để học
sinh có cơ hội tìm hiểu thực tế và trao đổi các vấn đề về ô nhiễm môi trường.
Để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh cần có sự phối hợp giữa các bộ
môn như Sinh học, Giáo dục công dân, môn Ngữ văn, Công nghệ, vật lý.
Các cấp quan tâm đầu tư các phương tiện, trang thiết bị dạy học (máy tính, đèn
chiếu), tư liệu tuyên truyền bảo vệ môi trường
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của bản thân đã áp dụng trong quá trình giảng
dạy qua. Qua sáng kiến kinh nghiệm này tôi rất mong được sựđóng góp ý kiến từ các thầy
cô, bạn bè đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn.

Draysap, ngày 02 tháng 3 năm 2019
Người viết

Hoàng Thị Sáu
TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT
1
2

TÊN TÀI LIỆU
Sách giáo khoa hoá học 8,9
Chuyên đề hóa học và môi trường.

TÊN TÁC GIẢ
Nhà xuất bản giáo dục
TRẦN THỊ ÁI VY

3

Dạy học tích hợp, Quyển 1 - khoa học tự nhiên

NXB sư phạm.

4
5

Hình ảnh trên Internet
Hướng dẫn kĩ thuật sử dụng và làm đồ dùng dạy TRẦN QUỐC ĐẮC (chủ
học. NXBGD 1987.

biên) và tập thể tác giả

25