(LUẬN văn THẠC sĩ) quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ODA tại ban quản lý dự án thăng long
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1003.64 KB, 89 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG TRUNG THÀNH
QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN
BẰNG NGUỒN VỐN ODA
TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN THĂNG LONG
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội – 2015
TIEU LUAN MOI download :
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐẶNG TRUNG THÀNH
QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN
BẰNG NGUỒN VỐN ODA
TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN THĂNG LONG
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THANH CHƢƠNG
XÁC NHẬN CỦA GVHD
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
Hà Nội - 2015
TIEU LUAN MOI download :
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn là cơng trình nghiên cứu độc lập của
riêng tơi. Các số liệu, tƣ liệu đƣợc tham khảo, trích dẫn dựa trên các nguồn tin
cậy. Tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm về cơng trình nghiên cứu của mình.
Tác giả luận văn:
Đặng Trung Thành
TIEU LUAN MOI download :
LỜI CẢM ƠN
Nhờ sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo, bạn bè và đồng nghiệp,
cùng với những cố gắng nỗ lực của bản thân, Luận văn của tôi với Đề tài:
“Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ODA tại Ban Quản lý
dự án Thăng Long” đã hồn thành.
Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các Thầy, Cô trong Trƣờng Đại
học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Chƣơng –
Trƣờng đại học Giao thông vận tải Hà Nội, các anh chị học viên cao học
Quản lý kinh tế Khóa 22 đã nhiệt tình giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập
và hồn thành luận văn này.
Mặc dù tơi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tịi, nghiên cứu để hồn thiện
luận văn, tuy nhiên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, vì vậy tơi rất mong
nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn.
TIEU LUAN MOI download :
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... I
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. II
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. III
MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1..................................................................................................... 4
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC
TIỄN VỀ QUẢN LÝ VỐN ODA TRONG ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN
TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ........................................................................ 4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .............................................................. 4
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ
nguồn vốn ODA .............................................................................................. 6
1.2.1 Một số khái niệm liên quan .................................................................... 6
1.2.2 Sự cần thiết phải quản lý vốn ODA trong đầu tƣ XDCB ................... 15
1.2.3 Nội dung quản lý vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA tại Ban QLDA 20
1.2.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA tại
Ban QLDA ................................................................................................... 35
1.2.5 Tiêu chí đánh giá quản lý vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA của Ban
QLDA
................................................................................................... 38
1.3 Kinh nghiệm quản lý dự án sử dụng nguồn vốn ODA và bài học kinh
nghiệm........................................................................................................... 39
1.3.1 Công tác quản lý vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA của Ban QLDA85
– Bộ Giao thông vận tải ................................................................................ 39
1.3.2 Bài học kinh nghiệm ............................................................................ 44
TIEU LUAN MOI download :
CHƢƠNG 2................................................................................................... 45
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................. 45
2.1. Phƣơng pháp luận ................................................................................... 45
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 45
2.2.1 Phƣơng pháp thu thập, xử lý và phân tích tài liệu ............................... 45
2.2.2 Phƣơng pháp logic ............................................................................... 46
2.2.3 Phƣơng pháp thống kê, mơ tả............................................................... 47
2.2.4 Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp ....................................................... 47
2.3. Địa điểm thực hiện nghiên cứu .............................................................. 48
2.4. Thời gian thực hiện nghiên cứu ............................................................. 48
CHƢƠNG 3................................................................................................... 49
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TỪ
NGUỒN VỐN ODA TẠI BAN QLDA THĂNG LONG ............................ 49
3.1 Một số khái quát về Ban QLDA Thăng Long......................................... 49
3.1.1 Nguyên tắc tổ chức hoạt động .............................................................. 49
3.1.2 Vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn: .......................................... 50
3.1.3 Mối quan hệ công tác ........................................................................... 51
3.1.4 Cơ cấu tổ chức và hoạt động ................................................................ 52
3.1.5 Các dự án ĐTXD công trình từ nguồn vốn ODA do Ban QLDA Thăng
Long thực hiện .............................................................................................. 53
3.2 Thực trạng công tác quản lý nguồn vốn ODA tại các dự án ĐTXD cơng
trình do Ban QLDA Thăng Long thực hiện .................................................. 56
3.2.1 Công tác lập và phân bổ kế hoạch vốn đầu tƣ ..................................... 56
3.2.2 Quản lý vốn ở giai đoạn chuẩn bị đầu tƣ, lập dự toán đầu tƣ .............. 56
3.2.3 Quản lý vốn ở giai đoạn thực hiện dự án ............................................. 57
3.2.4 Quản lý vốn ở giai đoạn quyết toán, kết thúc dự án ............................ 61
3.2.5 Kiểm tra, kiểm soát vốn ĐTXDCB ...................................................... 63
TIEU LUAN MOI download :
3.3 Kết quả đạt đƣợc ..................................................................................... 63
3.4 Những hạn chế và ngun nhân .............................................................. 64
CHƢƠNG 4................................................................................................... 68
HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TỪ
NGUỒN VỐN ODA TẠI BAN QLDA THĂNG LONG ............................ 68
4.1 Định hƣớng phát triển của Ban QLDA Thăng Long và các yêu cầu đặt ra
trong công tác quản lý nguồn vốn ODA ....................................................... 68
4.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý vốn ODA trong ĐTXD tại Ban QLDA
Thăng Long ................................................................................................... 69
4.2.1 Hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực bộ máy và cán bộ quản
lý đáp ứng yêu cầu quản lý vốn ODA ........................................................... 69
4.2.2 Hồn thiện cơng tác lập kế hoạch, chuẩn bị nguồn vốn ODA ............. 71
4.2.3 Đẩy nhanh công tác thanh toán, giải ngân và quyết toán vốn ODA .... 71
4.2.4 Tăng cƣờng kiểm tra, kiểm soát vốn ODA .......................................... 74
4.3 Kiến nghị với các ngành các cấp liên quan ............................................. 76
KẾT LUẬN ................................................................................................... 77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 78
TIEU LUAN MOI download :
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
CĐT
Chủ đầu tƣ
2
CTGT
Công trình giao thông
3
DAĐT
Dƣ̣ án đầ u tƣ
4
ĐTXD
Đầu tƣ xây dựng
5
ĐTXDCT
Đầu tƣ xây dựng cơng trình
6
GTVT
Giao thơng vận tải
7
JICA
8
QLDA
Quản lý dự án
9
XDCB
Xây dựng cơ bản
10
XDCT
Xây dựng cơng trình
The Japan International Cooperation Agency
Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản
i
TIEU LUAN MOI download :
DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
Hình
Nội dung
Trang
1
Hình 1.1 Sơ đồ mơ tả thủ tục tạm ứng, thanh tốn vốn ODA
32
2
Hình 1.2 Mơ hình tổ chức quản lý PMU85
40
3
Hình 3.1
4
Hình 3.2
5
Hình 3.3
6
Hình 4.1 Quy trình kiểm sốt hồ sơ thanh tốn
72
7
Hình 4.2 Thanh quyết tốn hợp đồng
74
Mơ hình tổ chức quản lý của Ban Quản lý Dự án
Thăng Long
Sơ đồ thanh toán hiện tại của Ban Quản lý Dự án
Thăng Long
Sơ đồ quyết toán hiện tại của Ban Quản lý Dự án
Thăng Long
53
58
61
ii
TIEU LUAN MOI download :
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
1
Bảng 1.1
2
Bảng 3.1
Nội dung
Vốn ODA cam kết, ký kết và giải ngân cho Việt
Nam từ 2006-2013
Tình hình giải ngân vốn ODA tại Ban QLDA
Thăng Long đến 2015
Trang
13
55
iii
TIEU LUAN MOI download :
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, rất nhiều các dự án đầu tƣ phát triển hạ tầng giao thông vận
tải ở Việt Nam đang sử dụng nguồn vốn vay ODA với quy mơ lớn, tính chất
kỹ thuật phức tạp và có sự tham gia của nhiều nhà thầu từ khắp nơi trên thế
giới. Trong khi đó, hệ thống quy phạm pháp luật về quản lý đầu tƣ xây dựng
của Việt Nam chƣa hồn thiện, có nhiều văn bản chồng chéo nhau, thậm chí
nội dung mâu thuẫn nhau, các thủ tục hành chính cịn rƣờm rà ảnh hƣởng đến
cơng tác đầu tƣ xây dựng. Bên cạnh đó, cơng tác quản lý các dự án ODA cũng
phải tuân thủ quy định của các Nhà tài trợ và thông lệ quốc tế mà các quy
định này thƣờng có một số khác biệt so với quy phạm pháp luật của Việt
Nam. Hơn nữa, năng lực và kỹ năng về quản lý vốn đầu tƣ của cán bộ quản lý
các dự án lớn trong các cơ quan của Việt Nam còn nhiều hạn chế. Trong điều
kiện nhƣ vậy, việc thực hiện tốt các dự án đầu tƣ XDCB, sử dụng hiệu quả
các nguồn vốn đầu tƣ mang lại hiệu quả kinh tế xã hội cao cho ngành Giao
thơng vận tải nói riêng và xã hội nói chung càng trở nên khó khăn gấp bội, địi
hỏi phải hồn thiện cơng tác quản lý dự án, quản lý vốn đầu tƣ XDCB.
Ngày 23/4/2013 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/2013/NĐ-CP
về Quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và các
nguồn vốn vay ƣu đãi của các nhà tài trợ. Theo đó, Chính phủ thống nhất
quản lý nhà nƣớc về ODA và vốn vay ƣu đãi trên cơ sở phân cấp gắn với
trách nhiệm, quyền hạn, năng lực quản lý và tính chủ động của các ngành, các
cấp; bảo đảm sự phối hợp quản lý, kiểm tra và giám sát chặt chẽ của các cơ
quan liên quan nhằm bảo đảm tính cơng khai, minh bạch và hiệu quả trong
việc sử dụng nguồn vốn này.
1
TIEU LUAN MOI download :
Đứng trên góc độ là cơ quan đại diện Chủ đầu tƣ, đƣợc Bộ Giao thông
vận tải giao trách nhiệm thực hiện quản lý các dự án cơng trình giao thông,
việc quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản, trong đó có nguồn vốn ODA tại Ban
QLDA Thăng Long sao cho có hiệu quả là một việc làm địi hỏi phải có sự
hiểu biết và nắm bắt rõ các quy định của Nhà nƣớc về quản lý vốn cũng nhƣ
yêu cầu của các Nhà tài trợ. Xuất phát từ những vấn đề lý luận đƣợc học tập,
nghiên cứu tại trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và thực tiễn
tại cơ quan công tác nêu trên, đề tài “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản
bằng nguồn vốn ODA tại Ban Quản lý dự án Thăng Long” đƣợc lựa chọn
làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế, chƣơng
trình định hƣớng thực hành.
Câu hỏi nghiên cứu: giải pháp gì để hồn thiện cơng tác quản vốn
ĐTXD bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long?
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu của luận văn: Tìm hiểu về thực trạng và đề xuất
một số giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng nguồn
vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về công tác quản lý vốn đầu tƣ
xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ODA.
+ Phân tích thực trạng công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản
bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long để đánh giá kết quả đạt
đƣợc, hạn chế còn tồn tại và tìm ra nguyên nhân hạn chế.
+ Đề xuất một số giải pháp để hồn thiện cơng tác quản vốn đầu tƣ xây
dựng cơ bản bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
2
TIEU LUAN MOI download :
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản
bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Thực trạng công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ
bản bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long. Chỉ ra những hạn chế,
nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý vốn ĐT XDCB bằng
nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
+ Về không gian: Ban QLDA Thăng Long – Bộ giao thông vận tải.
+ Về thời gian: Từ năm 2002 - 2015.
4. Những đóng góp của luận văn
4.1 Về mặt lý luận
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý vốn ODA cấp độ Ban quản lý dự
án.
4.2. Về mặt thực tiễn
Đánh giá đƣợc thực trạng về công tác quản lý vốn ODA trong đầu tƣ
xây dựng cơ bản tại Ban quản lý dự án Thăng Long, qua đó tác giả đề xuất
một số giải pháp mang tính khả thi nhằm hồn thiện cơng tác Quản lý vốn
ODA trong đầu tƣ xây dựng cơ bản tại Ban quản lý dự án Thăng Long trong
thời gian tới.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phần nội
dung chính của đề tài đƣợc chia thành 4 chƣơng:
- Chƣơng 1 - Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực
tiễn về quản lý vốn ODA trong đầu tƣ xây dựng cơ bản tại Ban QLDA.
- Chƣơng 2 - Phƣơng pháp nghiên cứu.
- Chƣơng 3 - Thực trạng công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản
bằng nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
- Chƣơng 4 - Hoàn thiện quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng
nguồn vốn ODA tại Ban QLDA Thăng Long.
3
TIEU LUAN MOI download :
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ VỐN ODA TRONG ĐẦU TƢ XÂY DỰNG
CƠ BẢN TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Xung quanh vấn đề thu hút, sử dụng nguồn vốn ODA cho phát triển cơ
sở hạ tầng nói chung và Ngành giao thơng vận tải nói riêng đã có nhiều cơng
trình nghiên cứu, nhƣng mỗi cơng trình nghiên cứu những khía cạnh khác
nhau. Trong q trình tìm hiểu, nghiên cứu đề tài với khả năng của mình, tác
giả đã có cơ hội tiếp cận, tham khảo một số cơng trình nghiên cứu có liên
quan đến đề tài nhƣ sau:
* Nhóm đề tài về giải pháp hoàn thiện quản lý vốn ĐTXDCB, quản lý
vốn ODA:
- Luận án tiến sỹ kinh tế “Những giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện cơng
tác quản lý vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) trong lĩnh vực xây dựng kết
cấu hạ tầng trên địa bàn Hà Nội” của Nguyễn Thị Hoàng Oanh, Trƣờng Đại học
Thƣơng mại, 2006, đã nghiên cứu về hoạt động quản lý nguồn vốn ODA qua
khảo sát thực tiễn quá trình triển khai các dự án ODA về kết cấu hạ tầng đô thị
(chủ yếu trong các lĩnh vực giao thông đô thị, cấp điện, chiếu sáng cơng cộng, cấp
thốt nƣớc, vệ sinh mơi trƣờng) của Hà Nội trong khoảng thời gian 20 năm (19852005). Tác giả đã phân tích hoạt động quản lý ODA ở đây bao gồm các khâu kêu
gọi, thu hút và tổ chức triển khai dự án ODA. Những phân tích của tác giả có thể
kế thừa trong đề tài nghiên cứu, tuy nhiên giải pháp của tác giả Nguyễn Thị
Hoàng Oanh chủ yếu hƣớng đến các cấp ngành có liên quan của Hà Nội trong
việc quản lý ODA dành cho cơ sở hạ tầng.
- Luận án tiến sỹ kinh tế “Hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với đầu tƣ
xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách trong ngành giao thông vận tải Việt Nam”
4
TIEU LUAN MOI download :
của Nguyễn Thị Bình, Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc dân, 2012, Luận án đã
xây dựng các chuẩn (yêu cầu) của quá trình ĐTXDCB là quy hoạch, kế
hoạch; lập, thẩm định, phê duyệt dự án; triển khai các dự án; nghiệm thu,
thẩm định chất lƣợng, bàn giao cơng trình; và thanh quyết toán, đƣợc nghiên
cứu dƣới sự tác động của các yếu tố mơi trƣờng luật pháp, cơ chế chính sách,
tổ chức quản lý, năng lực bộ máy và thanh tra, kiểm tra giám sát đầu tƣ
XDCB từ nguồn vốn NSNN trong ngành GTVT để đánh giá một cách một
cách cụ thể, rõ ràng những mặt đạt đƣợc và chƣa đạt đƣợc của quản lý nhà
nƣớc đối với đầu tƣ XDCB từ vốn NSNN trong ngành GTVT.
* Nhóm đề tài về giải pháp thu hút và sử dụng nguồn vốn ĐTXDCB,
vốn ODA:
- Luận án tiến sỹ kinh tế “Những giải pháp chủ yếu nhằm sử dụng có
hiệu quả nguồn vốn ODA tại Việt Nam” của Vũ Thị Kim Oanh, Đại học
Ngoại thƣơng Hà Nội, 2002, tác giả đã nêu rất nhiều giải pháp nhằm nâng cao
khả năng sử dụng ODA tại Việt Nam. Do phạm vi nghiên cứu của đề tài nên
tác giả Vũ Thị Kim Oanh chƣa nghiên cứu sâu giải pháp dành cho từng lĩnh
vực sử dụng vốn ODA (nhƣ giao thông vận tải) và các giải pháp đƣa ra cũng
là các giải pháp chung nhằm nâng cao khả năng sử dụng ODA.
- Luận án tiến sỹ kinh tế “Thu hút và sử dụng vốn nƣớc ngoài trong xây
dựng kết cấu hạ tầng của ngành giao thông vận tải Việt Nam”, của Bùi
Nguyên Khánh, Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng, 2002, đã nghiên cứu vai trò,
tầm quan trọng của hai nguồn vốn ODA và FDI trong xây dựng kết cấu hạ
tầng giao thông vận tải Việt Nam giai đoạn từ 1995 đến 2001 cụ thể là đƣờng
bộ, đƣờng sông, đƣờng sắt, đƣờng biển và đƣờng hàng khơng. Từ đó tác giả
đề xuất những giải pháp tăng cƣờng thu hút và sử dụng cả vốn FDI và ODA
trong giao thông vận tải Việt Nam. Do đề tài đƣợc thực hiện vào năm 2002
nên chƣa đƣợc cập nhật cho đến nay. Hơn nữa, một số giải pháp đề xuất của
5
TIEU LUAN MOI download :
tác giả về nâng cao thu hút và sử dụng ODA vẫn còn rất cần thiết trong bối
cảnh hiện nay, cho nên cần đƣợc tiếp tục đƣa ra.
- “Những giải pháp chủ yếu sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức
trong các cơng trình giao thơng Việt Nam”, của tác giả Nguyễn Quang Vinh,
Luận văn thạc sỹ, tại Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2012.
Tác giả đã làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về ODA, sử dụng ODA trong
các cơng trình giao thơng, đánh giá tình hình sử dụng ODA và đề xuất những
giải pháp chủ yếu nhằm sử dụng hiệu quả ODA trong phát triển cơng trình
giao thơng ỏ Việt Nam thời gian tới.
Đánh giá chung và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu:
Nhìn chung hầu hết các cơng trình nghiên cứu trên tập trung vào từng
mảng vấn đề về cơ sở hạ tầng, vốn đầu tƣ cho cơ sở hạ tầng cấp độ quản lý
Nhà nƣớc nói chung, chƣa có cơng trình nào nghiên cứu riêng về quản lý vốn
ODA đối với các dự án cấp độ Ban quản lý dự án thuộc ngành Giao thông vận
tải. Trên cơ sở kế thừa có chọn lọc những thành cơng của các cơng trình
nghiên cứu đã có, luận văn sẽ nghiên cứu thực trạng quản lý vốn ODA đối với
các dự án giao thông vận tải từ năm 2002 đến 2015 thực hiện tại Ban QLDA
Thăng Long để cập nhật, đánh giá việc quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA,
từ đó đƣa ra một số giải pháp nhằm mang lại hiệu quả thực hiện.
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản từ
nguồn vốn ODA
1.2.1 Một số khái niệm liên quan
1.2.1.1 Vốn
Vốn đƣợc sử dụng với nhiều nghĩa khác nhau, nên có nhiều hình thức
vốn khác nhau. Trƣớc hết, vốn đƣợc xem là toàn bộ những yếu tố đƣợc sử
dụng vào việc sản xuất ra các của cải; Vốn tạo nên sự đóng góp quan trọng
đối với sự tăng trƣởng của nền kinh tế.
6
TIEU LUAN MOI download :
1.2.1.2 Đầu tư
Đầu tƣ là sự bỏ ra, sự hy sinh những nguồn lực ở hiện tại (tiền, sức lao
động, của cải vật chất, trí tuệ ...) nhằm đạt đƣợc những kết quả có lợi cho chủ
đầu tƣ trong tƣơng lai. Trong nền kinh tế thị trƣờng, đầu tƣ đƣợc hiểu là việc
bỏ vốn ra hôm nay để mong nhận đƣợc kết quả lớn hơn trong tƣơng lai. Kết
quả mang lại đó có thể là hiệu quả kinh tế xã hội.
Đầu tƣ xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) là hoạt động đầu tƣ nhằm tạo ra các
cơng trình xây dựng theo mục đích của ngƣời đầu tƣ, là lĩnh vực sản xuất vật
chất tạo ra các tài sản cố định (TSCĐ) và tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật cho xã
hội. ĐTXDCB là một hoạt động kinh tế.
1.2.1.3 Vốn đầu tư
Vốn đầu tƣ cùng với lao động và đất đai là một trong những yếu tố đầu
vào cơ bản của mọi quá trình sản xuất. Vốn đƣợc biểu hiện bằng giá trị nghĩa
là vốn phải đại diện cho một loại giá trị hàng hóa, dịch vụ, một loại giá trị
hàng hóa nhất định. Vốn là đại diện về mặt giá trị cho những tài sản hoạt động
đƣợc dùng vào mục đích đầu tƣ kinh doanh để sinh lời. Tài sản có nhiều loại:
Hữu hình, vơ hình, những tài sản nếu đƣợc giá trị hố và đƣa vào đầu tƣ thì
đƣợc gọi là vốn đầu tƣ.
Theo Luật Đầu tƣ số 59/2005/QH11 ngày 29/11/2005 của Quốc hội nƣớc
CHXHCN Việt Nam, tại Điều 3 - Giải thích từ ngữ, khái niệm “Vốn đầu tư là
tiền và các tài sản hợp pháp khác để thực hiện các hoạt động đầu tƣ theo hình
thức đầu tƣ trực tiếp hoặc đầu tƣ gián tiếp”.
1.2.1.4 Vốn đầu tư xây dựng cơ bản
Xây dựng cơ bản xét về bản chất nó là ngành sản xuất vật chất có chức
năng tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng các tài sản cố định có tính
chất sản xuất và phi sản xuất thơng qua hình thức xây dựng mới, xây dựng lại
hay hiện đại hố và khơi phục lại tài sản đã có, vì thế để tiến hành đƣợc các
7
TIEU LUAN MOI download :
hoạt động này thì cần phải có nguồn lực hay còn gọi là vốn. Vốn đầu tƣ xây
dựng cơ bản gọi tắt là vốn cơ bản là tổng chi phí bằng tiền để tái sản xuất tài
sản cố định có tính chất sản xuất hoặc phi sản xuất.
Vốn đầu tƣ XDCB là tồn bộ chi phí để đạt đƣợc mục đích đầu tƣ, bao
gồm chi phí cho việc khảo sát, quy hoạch xây dựng, chuẩn bị đầu tƣ, chi phí
về thiết kế và xây dựng, chi phí mua sắm và lắp đặt thiết bị và các chi phí
khác ghi trong tổng dự tốn.
Nguồn vốn đầu tƣ XDCB có thể tóm tắt bởi biểu thức sau:
S = STN + SNN = (S1 +S2) + (S3 + S4)
Trong đó:
- S = Tổng lƣợng vốn có thể huy động
- STN = Nguồn vốn trong nƣớc.
+ S1 = Nguồn vốn đầu tƣ của Chính Phủ
+ S2 = Nguồn vốn đầu tƣ của tƣ nhân
- SNN = Nguồn vốn nƣớc ngoài
+ S3 = Viện trợ hồn lại của Chính Phủ và phi Chính Phủ.
+ S4 = Nguồn vốn vay của tƣ nhân của quốc gia khác
1.2.1.5 Vốn ODA và một số đặc điểm, vai trò
* Khái niệm:
ODA là tên gọi tắt của ba chữ tiếng Anh: Official Development
Assistance, có nghĩa là Hỗ trợ phát triển chính thức hay cịn gọi là Viện trợ
phát triển chính thức.
Năm 1972, OECD, Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển đã đƣa ra khái
niệm ODA là “một giao dịch chính thức được thiết lập với mục đích chính là
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của các nước đang phát triển. Điều
kiện tài chính của giao dịch này có tính chất ưu đãi và thành tố viện trợ
khơng hồn lại chiếm ít nhất 25%”.
8
TIEU LUAN MOI download :
Theo Quy chế quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
ban hành kèm theo Nghị định 131/2006/NĐ-CP ngày 09/11/2006 của Chính
Phủ thì ODA đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “Hỗ trợ phát triển chính thức (gọi tắt
là ODA) được hiểu là hoạt động hợp tác phát triển giữa Nhà nước hoặc
Chính Phủ nước Cộng hồ xã hội chủ nghĩa Việt Nam với Nhà tài trợ là
Chính phủ nước ngoài, các tổ chức tài trợ song phương và các tổ chức liên
quốc gia hoặc liên chính phủ.
Nhƣ vậy chúng ta có thể hiểu một cách khái quát ODA bao gồm các
khoản viện trợ khơng hồn lại, viện trợ có hồn lại, hoặc tín dụng ƣu đãi của
các Chính phủ, các tổ chức liên Chính phủ, các tổ chức phi Chính phủ, các tổ
chức thuộc hệ thống Liên hợp quốc (United Nations -UN), các tổ chức tài
chính quốc tế dành cho các nƣớc đang và chậm phát triển.
* Đặc điểm của nguồn vốn ODA:
- Vốn ODA là nguồn vốn có tính ưu đãi của các nước phát triển, các tổ
chức quốc tế đối với các nước đang và chậm phát triển.
Với mục tiêu trợ giúp các nƣớc đang và chậm phát triển, vốn ODA mang
tính ƣu đãi hơn bất cứ nguồn tài trợ nào khác. Thể hiện:
+ Khối lƣợng vốn vay lớn từ hàng chục đến hàng trăm triệu USD.
+ Vốn ODA có thời gian cho vay (hồn trả vốn) dài, có thời gian ân hạn
dài (chỉ trả lãi, chƣa trả nợ gốc). Vốn ODA của WB, ADB, Ngân hàng Hợp
tác quốc tế Nhật Bản (JIBIC) có thời gian hoàn trả là 40 năm và thời gian ân
hạn là 10 năm.
+ Thơng thƣờng vốn ODA có một phần viện trợ khơng hồn lại, phần
này dƣới 25% tổng số vốn vay. Ví dụ OECD cho khơng 20-25% tổng vốn
ODA. Đây chính là điểm phân biệt giữa viện trợ và cho vay thƣơng mại.
9
TIEU LUAN MOI download :
+ Các khoản vay thƣờng có lãi suất thấp, thậm chí khơng có lãi suất. Lãi
suất giao động từ 0,5% đến 5% /năm (trong khi lãi suất vay trên thị trƣờng tài
chính quốc tế là trên 7% /năm và hàng năm phải thoả thuận lại lãi suất giữa
hai bên). Ví dụ lãi suất của ADB là 1%/năm; của WB là 0,75% /năm; Nhật thì
tuỳ theo từng dự án cụ thể trong năm tài khố. Ví dụ từ năm 1997-2000 thì lãi
suất là 1,8%/năm.
Nhìn chung, các nƣớc cung cấp vốn ODA đều có những chính sách và
ƣu tiên riêng của mình, tập trung vào một số lĩnh vực mà họ quan tâm hay có
khả năng kỹ thuật và tƣ vấn (về công nghệ, kinh nghiệm quản lý). Đồng thời,
đối tƣợng ƣu tiên của các nƣớc cung cấp vốn ODA cũng có thể thay đổi theo
từng giai đoạn cụ thể.
- Vốn ODA thường kèm theo các điều kiện ràng buộc nhất định:
Tuỳ theo khối lƣợng vốn ODA và loại hình viện trợ mà vốn ODA có thể
kèm theo những điều kiện ràng buộc nhất định. Những điều kiện ràng buộc
này có thể là ràng buộc một phần và cũng có thể là ràng buộc toàn bộ về kinh
tế, xã hội và thậm chí cả ràng buộc về chính trị. Thơng thƣờng, các ràng buộc
kèm theo thƣờng là các điều kiện về mua sắm, cung cấp thiết bị, hàng hoá và
dịch vụ của nƣớc tài trợ đối với nƣớc nhận tài trợ. Ví dụ, Bỉ, Đức và Đan
Mạch yêu cầu khoảng 50% viện trợ phải mua hàng hóa và dịch vụ của nƣớc
mình… Canada yêu cầu cao nhất, tới 65%. Thụy Sĩ chỉ yêu cầu 1,7%, Hà Lan
2,2%, hai nƣớc này đƣợc coi là những nƣớc có tỷ lệ ODA yêu cầu phải mua
hàng hóa và dịch vụ của Nhà tài trợ thấp. Nguồn vốn ODA ln chứa đựng cả
tính ƣu đãi cho nƣớc tiếp nhận và lợi ích của nƣớc viện trợ. Các nƣớc viện trợ
nói chung đều khơng qn dành đƣợc lợi ích cho mình, vừa gây ảnh hƣởng
chính trị, vừa thực hiện xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tƣ vấn vào nƣớc tiếp
nhận viện trợ.
10
TIEU LUAN MOI download :
- ODA là nguồn vốn có khả năng gây nợ:
Vốn ODA khơng có khả năng đầu tƣ trực tiếp cho sản xuất, nhất là cho
xuất khẩu trong khi việc trả nợ lại dựa vào xuất khẩu thu ngoại tệ. Do đó, các
nƣớc nhận ODA phải sử dụng sao cho có hiệu quả, tránh lâm vào tình trạng
khơng có khả năng trả nợ.
* Vai trò của ODA đối với sự phát triển kinh tế - xã hội:
- ODA là nguồn vốn bổ sung giúp cho các nƣớc nghèo đảm bảo chi đầu
tƣ phát triển, giảm gánh nặng cho NSNN. Chỉ có nguồn vốn lớn với điều kiện
cho vay ƣu đãi nhƣ ODA Chính phủ các nƣớc đang phát triển mới có thể tập
trung đầu tƣ cho các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế nhƣ đƣờng, điện,
nƣớc, thuỷ lợi và các hạ tầng xã hội nhƣ giáo dục, y tế. Những cơ sở hạ tầng
kinh tế - xã hội đƣợc xây dựng mới hoặc cải tạo nhờ nguồn vốn ODA là điều
kiện quan trọng thúc đẩy tăng trƣởng nền kinh tế của các nƣớc nghèo. Theo
tính tốn của các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), đối với các nƣớc
đang phát triển có thể chế và chính sách tốt, khi ODA tăng lên 1% GDP thì
tốc độ tăng trƣởng tăng thêm 0,5%.
- ODA giúp các nƣớc tiếp nhận phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi
trƣờng. Một lƣợng ODA lớn đƣợc các nhà tài trợ và các nƣớc tiếp nhận ƣu
tiên dành cho đầu tƣ phát triển giáo dục, đào tạo, nhằm nâng cao chất lƣợng
và hiệu quả của lĩnh vực này, tăng cƣờng một bƣớc cơ sở vật chất kỹ thuật
cho việc dạy và học của các nƣớc đang phát triển. Bên cạnh đó, một lƣợng
ODA khá lớn cũng đƣợc dành cho các chƣơng trình hỗ trợ lĩnh vực y tế, đảm
bảo sức khoẻ cộng đồng. Nhờ có nguồn vốn ODA, các nƣớc đang phát triển
đã gia tăng đáng kể chỉ số phát triển con ngƣời của quốc gia mình.
- ODA giúp các nƣớc đang phát triển xố đói, giảm nghèo. Xố đói
nghèo là một trong những tôn chỉ đầu tiên đƣợc các nhà tài trợ quốc tế đƣa ra
11
TIEU LUAN MOI download :
khi hình thành phƣơng thức hỗ trợ phát triển chính thức. Mục tiêu này biểu
hiện tính nhân đạo của ODA. Trong bối cảnh sử dụng có hiệu quả, tăng ODA
một lƣợng bằng 1% GDP sẽ làm giảm 1% nghèo khổ, và giảm 0,9% tỷ lệ tỷ
vong ở trẻ sơ sinh. Và nếu nhƣ các nƣớc giàu tăng 10 tỷ USD viện trợ hàng
năm sẽ cứu đƣợc 25 triệu ngƣời thoát khỏi cảnh đói nghèo.
- ODA là nguồn bổ sung ngoại tệ và làm lành mạnh cán cân thanh toán
quốc tế của các nƣớc đang phát triển. Đa phần các nƣớc đang phát triển rơi
vào tình trạng thâm hụt cán cân vãng lai, gây bất lợi cho cán cân thanh toán
quốc tế của các quốc gia này. ODA, đặc biệt các khoản trợ giúp của IMF có
chức năng làm lành mạnh hoá cán cân vãng lai cho các nƣớc tiếp nhận, từ đó
ổn định đồng bản tệ.
- ODA đƣợc sử dụng có hiệu quả sẽ trở thành nguồn lực bổ sung cho đầu
tƣ tƣ nhân. Ở những quốc gia có cơ chế quản lý kinh tế tốt, ODA đóng vai trị
nhƣ nam châm “hút” đầu tƣ tƣ nhân theo tỷ lệ xấp xỉ 2 USD trên 1 USD viện
trợ. Đối với những nƣớc đang trong tiến trình cải cách thể chế, ODA cịn góp
phần củng cố niềm tin của khu vực tƣ nhân vào công cuộc đổi mới của đất
nƣớc. Tuy nhiên, không phải lúc nào ODA cũng phát huy tác dụng đối với
đầu tƣ tƣ nhân. Ở những nền kinh tế có mơi trƣờng kinh doanh bị bóp méo
nghiêm trọng thì viện trợ khơng những khơng bổ sung mà cịn “loại trừ” đầu
tƣ tƣ nhân. Điều này giải thích tại sao các nƣớc đang phát triển mắc nợ nhiều,
mặc dù nhận đƣợc một lƣợng ODA lớn của cộng đồng quốc tế song lại khơng
hoặc tiếp nhận đƣợc rất ít vốn FDI.
- ODA giúp các nƣớc đang phát triển tăng cƣờng năng lực thể chế thơng
qua các chƣơng trình, dự án hỗ trợ cải cách pháp luật, cải cách hành chính và
xây dựng chính sách quản lý kinh tế phù hợp với thông lệ quốc tế.
12
TIEU LUAN MOI download :
- Tuy đóng vai trị quan trọng, song nguồn ODA cũng tiềm ẩn nhiều hậu
quả bất lợi đối với các nƣớc tiếp nhận nếu ODA không đƣợc sử dụng hiệu
quả. Các nƣớc giàu khi viện trợ ODA đều gắn với những lợi ích và chiến lƣợc
nhƣ mở rộng thị trƣờng, mở rộng hợp tác có lợi cho họ, đảm bảo mục tiêu về
an ninh - quốc phòng hoặc theo đuổi mục tiêu chính trị... Vì vậy, họ đều có
chính sách riêng hƣớng vào một số lĩnh vực mà họ quan tâm hay họ có lợi
thế. Ngồi ra, tình trạng thất thốt, lãng phí; xây dựng chiến lƣợc, quy hoạch
thu hút và sử dụng vốn ODA vào các lĩnh vực chƣa hợp lý; trình độ quản lý
thấp, thiếu kinh nghiệm trong quá trình tiếp nhận cũng nhƣ xử lý, điều hành
dự án… khiến cho hiệu quả và chất lƣợng các công trình đầu tƣ bằng nguồn
vốn này cịn thấp... có thể đẩy nƣớc tiếp nhận ODA vào tình trạng nợ nần.
Bảng 1.1 Vốn ODA cam kết, ký kết và giải ngân cho Việt Nam từ 2006-2013
Đơn vị: Triệu USD
Năm
Cam kết
Ký kết
Giải ngân
2006
4,445.60
2,945.69
1,785
2007
5,426.60
3,911.73
2,176
2008
5,914.67
4,359.55
2,253
2009
8,063.87
6,217.04
4,105
2010
7,905.51
3,207.38
3,541
2011
7,386.77
6,814.46
3,650
2012
6,486.00
5,869.36
4,183
2013
6,600.00
6,414.71
5,100
Tổng
52,229.02
39,739.92
26,793
(Nguồn số liệu Bộ Kế hoạch và đầu tư - 2014)
13
TIEU LUAN MOI download :
1.2.1.6 Dự án đầu tư xây dựng
Mục 15 Điều 3 Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 định nghĩa: Dự án đầu
tƣ xây dựng là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến
hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo cơng trình xây
dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lƣợng cơng trình hoặc sản phẩm,
dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định. Ở giai đoạn chuẩn bị dự án đầu tƣ
xây dựng, dự án đƣợc thể hiện thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu
tƣ xây dựng, Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tƣ xây dựng hoặc Báo cáo kinh
tế - kỹ thuật đầu tƣ xây dựng.
1.2.1.7 Quản lý dự án đầu tư xây dựng
Quản lý dự án là ngành khoa học nghiên cứu về việc lập kế hoạch, tổ
chức và quản lý, giám sát quá trình phát triển của dự án nhằm đảm bảo cho dự
án hoàn thành đúng thời gian, trong phạm vi ngân sách đã đƣợc duyệt, đảm
bảo chất lƣợng, đạt đƣợc mục tiêu cụ thể của dự án và các mục đích đề ra.
Mục tiêu cơ bản của việc quản lý dự án thể hiện ở chỗ các công việc phải
đƣợc hoàn thành theo yêu cầu và bảo đảm chất lƣợng, trong phạm vi chi phí
đƣợc duyệt, đúng thời gian và giữ cho phạm vi dự án không thay đổi.
Quản lý dự án ĐTXDCB bao gồm: quản lý về phạm vi, kế hoạch công
việc ,quản lý chất lƣợng xây dựng, quản lý tiến độ xây dựng, chi phí ĐTXD,
quản lý khối, quản lý an tồn lao động trên cơng trƣờng xây dựng, quản lý
môi trƣờng xây dựng...
Với những khái niệm đã làm rõ ở trên chúng ta có thể hiểu việc quản lý
vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA là chức năng và hoạt động của hệ thống tổ
chức nhằm quản lý vốn ĐTXDCB từ nguồn vốn ODA đảm bảo hiệu quả
trong việc xây dựng và phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật, kết cấu hạ tầng
KT-XH cho nền kinh tế phát triển.
14
TIEU LUAN MOI download :
1.2.2 Sự cần thiết phải quản lý vốn ODA trong đầu tư XDCB
1.2.2.1 Do yêu cầu của việc sử dụng vốn ODA để đầu tư XDCB một cách tiết
kiệm và hiệu quả, chống lãng phí, thất thốt
Trong những năm qua nguồn vốn ODA để đầu tƣ XDCB đã có tác động
tích cực đến q trình phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, của nhiều địa
phƣơng, nhiều vùng lãnh thổ; xây dựng cơ sở hạ tầng tạo điều kiện thu hút
vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, đầu tƣ trong nƣớc; góp phần thu hẹp chênh lệch trong
phát triển giữa các vùng, miền, vùng núi, vùng sâu, vùng xa; tham gia có hiệu
quả vào việc xố đói giảm nghèo, cải thiện điều kiện sinh hoạt và nâng cao
chất lƣợng cuộc sống cho nhân dân. Chúng ta đã đạt đƣợc nhiều thành tựu
quan trọng trong việc thu hút, tiếp nhận, vận động, quản lý và sử dụng vốn
ODA, nhƣng nhìn nhận thật nghiêm túc, trên thực tế, công tác quản lý, sử
dụng, giám sát việc sử dụng, đầu tƣ bằng nguồn vốn ODA trong ĐTXDCB đã
và đang đặt ra nhiều vấn đề nổi cộm nhƣ:
- Công tác theo dõi, đánh giá tình hình đầu tƣ ODA chƣa đầy đủ, cịn
nhiều hạn chế.
- Thực trạng lĩnh vực đầu tƣ XDCB ở nƣớc ta nói chung, lãng phí và thất
thốt là hai căn bệnh mang tính phổ biến hiện nay. Những thất thốt trong xây
dựng cơng trình làm giảm sút chất lƣợng của cơng trình, ảnh hƣởng đến tuổi
thọ của cơng trình so với thiết kế. Mặt khác, trong tình hình hiện nay, dự án
cơng trình càng bị kéo dài thì giá đất, nhất là ở các đô thị, càng tăng, kéo theo
tiền giải phóng mặt bằng và tái định cƣ trong các dự án cơng trình đó và tổng
dự tốn cũng càng tăng. Quy trình và thủ tục đầu tƣ XDCB hiện nay khá nặng
nề, nhiều khâu kém minh bạch và là mảnh đất cho phát sinh tiêu cực và thất
thốt. Cịn có những ngun nhân tác động khơng nhỏ đến thất thốt và lãng
phí đó là:
15
TIEU LUAN MOI download :
