Phân tích để thấy được ý nghĩa của văn bản “Lời má năm xưa” (trích) Trần Bảo Định

Nếu phải chọn ra ý nghĩa cao cả nhất của văn chương , thì đó là việc văn chương
đã cống hiến cho cuộc đời này những câu chuyện đẹp đẽ về con người và cuộc
sống . Những rung cảm mạnh mẽ và những thông điệp đầy ý nghĩa qua lăng kính
của cảm xúc trong tâm hồn người nghệ sĩ . Tất cả những giá trị vĩnh cửu đó đã
thăng hoa cùng ngòi bút của nhà văn Trần Bảo Định qua đoạn trích Lời má năm
xưa . Đến nay vẫn cịn vấn vương trong lòng biết bao độc giả bởi những câu từ
đầy ý nghĩa.
Văn bản lời má năm xưa có cốt truyện đơn giản , xoay quanh những vấn đề
thường thấy và trải qua đối với mỗi con người chúng ta và cả tác giả . Đây là một
văn bản đầy ý nghĩa qua những lời dạy bảo của người má và cả nỗi ân hận ray rứt
của tác giả từ ngày ấy cho đến bây giờ . Khi đi sâu vào phân tích văn bản ,ta có thể
thấy văn bản ý nghĩa đến nhường nào.
Mở đầu đoạn trích tác giả đã giới thiệu cho chúng ta những câu hò xuất xứ từ làng
quê thân thương của mình : Ở q tơi , trai gái đều thuộc lịng câu hị :
Chim thằng chài có ngày mắc bẫy
Em cho anh hay anh hãy tránh xa
Mẹ cha khơng thể chịu hịa
Em đâu dám cãi để mà theo anh
Có thể thấy đây là câu hị mang đậm tính chất về tình u đơi lứa , Chim thằng
chài hay cịn gọi là chim bói cá , một loài chim sống đơn giản ; thường lao đầu
xuống mặt nước hoặc bay trên mặt nước để bắt những con mồi .trong câu hò trên
mà tác giả trích dẫn “ chim thằng chài có ngày mắc bẫy” với tập tính săn bắt đó


của mình thì lồi chim ấy rất dễ bị mắc bẫy do con người hoặc do những kẻ thù
tạo ra . Nhưng Đã có lời nhắc nhở của “Em” em cho anh hay anh hãy tránh xa
những mỗi nguy hiểm đó để khỏi mắc bẫy của kẻ thù. Vì mẹ vì cha nên em chẳng
thể nào dám bỏ theo anh . Đó là những câu ca dao mang đậm tính chất tình u
đơi lứa những cũng khơng qn xen kẽ về tình cảm gia đình .

Với những câu văn của tác chúng ta có thể hiểu thêm phần nào về lồi chim bói cá

. Một lồi chim khiến cho chúng ta có thể thấy cảm động với cuộc sóng của
chúng . Chúng chẳng có mẹ ấp trứng , chẳng có mẹ để ni dưỡng và săn sóc ,
chúng tự thích nghi với môi trường và tự rèn luyện kĩ năng sống . Khi lớn lên
chúng kết giao với đồng loại và tự bảo vệ cho nhau . Chúng nhường mồi cho bạn
tình hoặc đồng loại thiếu cái ăn . Và nhường mặt nước đầy tôm cá cho những
thằng chài già yếu bệnh tật . Khi chúng ta đọc đến đây , có lẽ sự mạnh mẽ , sự tự
lập của chúng khiến cho ta trầm trồ thán phục , bởi chỉ là một lồi chim những
chúng chẳng cần vịng tay của mẹ chẳng cần ai dạy dỗ mà tự mình lớn lên và hồn
thiện . Khơng những thế chúng cịn là một lồi chim tình cảm và cũng có cảm xúc
yêu đương như con người chúng ta .
Quay ngược thời gian , trở về thời thơ ấu của tác giả , tác giả đã ngậm ngùi chia sẻ
lại câu chuyện cũ với biết bao xúc cảm . Khi còn là một đứa trẻ , ơng cùng với tụi
bạn đi rình mò dung cái ná thun với những viên đạn được vo tròn bằng đất sắt để
bắn vào những con chim bói cá , có con may mắn thì bị thương cịn khơng thì chết
. Một lồi chim sống tình cảm đáng trân quý , một loài chim như vậy ấy vậy mà lại
bị những con người vô thức làm hại , khi nghĩ lại những chuyện ấy tác giả cảm


thấy thật trớ trêu thay , cảm giác hối hận , ray rứt lại bắt đầu giằn xé trong tâm trí
ơng . Chim rình cá , người rình chim, cớ sự từ cái rình theo cuộc .
Chắc hẳn mỗi chúng ta ai cũng mẹ , và chính mẹ là người đã dạy dõ chúng ta mỗi
khi mắt sai lầm . Và tác giả cũng thế ; bởi chỉ sau khi nghe câu hỏi của má: “Sao
con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” đã thức tỉnh nhân vật
tơi. Sau đó là một loạt hành động của nhân vật tơi chăm sóc và cứu sống chim
thằng chài. Khi người mẹ của ơng nhìn thấy chính tay ông bắn thằng chài rớt bên
sống , ông bị má đánh địn . Với câu nói nhẹ nhàng sâu lắng của người má : “ sao
con cướp đi sự sống của nó , rồi ai cướp đi sự sống của con” chính câu nói ấy đã
khiến tác giả cảm thấy ân hận và ray rứt thâm tâm đến tận bây giờ .Với những lời
của người mẹ , nhân vật tôi đã làm theo những lời chỉ bảo ấy , ông đem về nhà ,
trị thương băng bó cho nó . Nhưng trớ trêu thay khi ông đút cá cho nó , nó lại

khơng ăn ; cá chính là món mồi mà nó vẫn mạo hiểm đi săn bắt mỗi ngày ấy vậy
mà giờ đây nó lại làm ngơ trước miếng mồi ấy , đút thứ khác nó cũng khơng them
ăn , phải chăng đây chính là sự tức giận trong nó , nó đang trầm trách rằng tại sao
lại cướp đi sự sống của nó chăng . Chính vì điều đó đã làm cho nhân vật tơi hối
hận và bối rối hơn bao giờ hết , giá như lúc đó mình khơng bắn nó thì có lẽ giờ nó
đã được tự do bay lượn cùng với đồng loại chứ không phải là bị thương tật và


nằm ngay đây .đến tận mấy ngày sau vết thương đã lành nhưng thể xác của nó
cũng khơng như trước , nó ốm nhơm và khơng thể bay được có lẽ vì đuối sức .
Có thể thấy chẳng có gì thiêng liêng bằng tình mẫu tử và hình ảnh người má của
nhân vật tôi - người đã thực sự cứu sống chú chim thằng chài trong cơn nguy kịch
với sự lương thiện, thông minh, sâu sắc và thấu hiểu của một người mẹ đã thức
tỉnh đứa con ngây dại của mình
Trở về với câu chuyện cũ của tác giả , khi ông đem thằng chài để dưới gốc mận
gần cầu nước , nó được những thằng chài khác, nó được những thằng chài khác
bu quanh đút mồi , nó ăn một cách ngon lành , ngon đến nỗi khiến tác giả cũng
phải thèm theo .Qua hình ảnh của tác giả , một lần nữa đã gợi lên cho chúng ta
thấy lối sống tình cảm keo sơn đùm bọc của những con chim bói cá mãnh liệt đến
nhường nào . Chỉ là một lồi chim nhưng lại sống tình cảm như tác giả đã từng
nghĩ đây là một loài “thú diện nhơn tâm” tuy hình hài là một con chim , gương
mặt là một con chim nhưng lòng dạ tấm long trái tim là của một con người , thật
sâu sắc và ý nghĩa đến nhường nào.
Quay lại với thực tại , quên đi câu chuyện cũ kia , nhưng đã gần bảy mươi năm kể
từ khi xảy ra câu chuyện ấy , vậy mà giờ đây khi nhắc lại câu chuyện cũ ông không
sao không thể rứt ra được sự hối hận và bối rối mối khi nhớ lại chuyện cũ, và đặc


biệt không thể nào quên được câu hỏi của má “Sao con cướp đi sự sống của nó?
Rồi, ai cướp sự sống của con?” .Câu hỏi của người má: “Sao con cướp đi sự sống

của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” được lặp lại hai lần trong văn bản. Việc lặp
lại câu hỏi ấy vừa góp phần làm nổi bật tính chất của câu chuyện bởi đây là chuyện
được kể lại, vừa nhằm nhấn mạnh tâm trạng hối hận, nỗi nhớ không quên được về
lời má dặn của nhân vật tơi.
Bằng ngịi bút của mình , ơng đã kể lại câu chuyện cũ với những xúc cảm của mình
Văn bản đã bộc lộ tâm trạng ăn năn, hối hận và day dứt của nhân vật “tôi” khi nhớ
lại hành động mình đã làm với chú chim thằng chài, từ đó cho thấy cậu bé là một
người giàu tình cảm, giàu lòng trắc ẩn và lương thiện. Văn bản gợi lại câu chuyện
tuổi ấu thơ của một chàng trai khi còn là một cậu bé đã lỡ bắn một con chim
thằng chài bên bến sơng. Nhờ có sự khun bảo của má, anh đã vớt nó về, băng
bó chữa trị vết thương rồi cố gắng cứu sống nó, nhưng sự áy náy và ân hận về
hành động này vẫn còn và đi theo anh đến mãi sau này.Văn bản cho thấy mối quan
hệ giữa con người với thiên nhiên là mối quan hệ gần gũi, gắn bó thân thiết và
khuyến khích con người nên biết gìn giữ, bảo vệ môi trường.
Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học . thế nên , Andecxen đã
từng nói :”khơng có câu chuyện cổ tích nào đẹp hơn câu chuyện do chính cuộc
sống mình viết ra” .Quả đúng như vậy , nhà văn Trần Bảo Định với những trải


nghiệm của riêng mình đã phát hiện ra cái đẹp ở chỗ khơng ai ngờ tới,tìm ra cái
đẹp kín đáo bị che lắp để cho người đọc có thể ngắm nhìn và thưởng thức thong
qua tác phẩm của mình.Và đoạn trích lời má dặn chính là câu chuyện đẹp đẽ về
thiên nhiên cũng như lời thủ thỉ của người mẹ . tác phẩm lời má dặn để lại những
ấn tượng trong long bạn đọc, rồi vượt lên mọi giới hạn của thời gian không gian
để mãi trường tồn và đọng sâu trong long người đọc