skkn biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 4

1. Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “ Biện pháp rèn kĩ năng kể
chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 4”.
2. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Tác giả đồng thời là chủ đầu tư tạo ra sáng
kiến.
3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục (môn Tiếng Việt)
4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 7/9/2020
5. Mô tả bản chất của sáng kiến:
5.1.Tính mới của sáng kiến:
5.1.1.Thực trạng:
Bậc tiểu học là bậc học nền tảng cho việc hình thành nhân cách, tri thức ở
học sinh. Các môn học ở bậc tiểu học có liên quan mật thiết và cùng hỗ trợ cho
nhau. Trong các môn học, cùng với môn Tốn, mơn Tiếng Việt có một vị trí rất
quan trọng nhằm góp phần trang bị những kiến thức cơ bản ban đầu về Tiếng
Việt. Đất nước ta đang trong giai đoạn cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Vì vậy nền giáo dục Việt Nam nói chung và bậc Tiểu học nói riêng trong những
năm gần đây có những đổi mới về mục tiêu, nội dung, chương trình cũng như
phương pháp dạy học nhằm đáp ứng kịp thời những đổi thay của đất nước. Cùng
với những môn học khác, môn Tiếng Việt giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức khoa
học xã hội, giúp các em hình thành và phát triển nhân cách toàn diện, đáp ứng
yêu cầu phát triển con người tồn diện, năng động.
Trong trường Tiểu học, mơn Tiếng Việt có rất nhiều phân mơn khác nhau
trong đó có phân môn Kể chuyện. Phân môn Kể chuyện là một phân mơn có vị
trí rất quan trọng trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học. Nó bồi dưỡng tâm
hồn, phát triển tư duy, ngơn ngữ, rèn kĩ năng nghe-nói -kể và khả năng giao tiếp
cho học sinh.


2

Mặc dù xã hội hiện nay thích những thơng tin nhanh chóng bằng ngơn ngữ
nhưng người ta vẫn thích nghe, nói chuyện bằng khẩu ngữ có khi chỉ là một mẩu

tin ngắn, một sự kiện không cần thiết và một câu chuyện dài. Kể chuyện có sức
mạnh riêng trong giáo dục trẻ. Những câu truyện văn học ấy có tác dụng lớn đến
tâm hồn, cảm xúc của trẻ thơ, giúp các em trở thành những con người có tâm
hồn cao thượng…
Giờ Kể chuyện góp phần tích lũy vốn văn học, mở rộng vốn sống cho học
sinh. Trong những năm học ở bậc Tiểu học, các em được tiếp xúc với nhiều câu
chuyện khác nhau, sớm được tiếp xúc với các tác phẩm văn học nên vốn văn
học của trẻ bắt đầu phong phú. Giờ kể chuyện góp phần nâng cao tầm hiểu biết,
khơi gợi trí tưởng tượng cho học sinh. Mục đích của phân mơn Kể chuyện chủ
yếu là rèn kĩ năng nói cho học sinh qua việc kể lại các câu chuyện đã nghe, đã
đọc, được thấy sự sáng tạo với giọng điệu cảm xúc riêng của từng em. Việc rèn
luyện kĩ năng cho học sinh ở tiết Kể chuyện được tiến hành ngay tại lớp, ngoài
sân trường. Các em được hướng dẫn cách ghi nhớ nội dung cách diễn đạt ngôn
ngữ kết hợp với các điệu bộ, cử chỉ nét mặt…
Trong kể chuyện có nhiều kĩ năng được hình thành như kĩ năng nhớ, kĩ năng
phân tích… Nói cho rõ ràng, rành mạch, có ngữ điệu, biết lựa chọn, dùng từ ngữ
thích hợp, nói rõ ràng mạch lạc trước mọi người bằng ngơn ngữ của mình. Khi
nghe, khi đọc một câu chuyện nào đó các em phải tiếp thu nhanh nội dung, tình
tiết câu chuyện… Sau đó kể lại bằng chính ngơn ngữ của mình. Điều đáng chú ý
là nói có nghệ thuật, hấp dẫn được người nghe, rèn ngơn ngữ nói trong giờ Kể
chuyện là hướng đến phong cách nghệ thuật.
Phân mơn Kể chuyện nói chung và dạng bài “Kể chuyện đã nghe, đã đọc
nói riêng” đã được đổi mới khi thay sách giáo khoa, đổi mới phương pháp dạy
học “ Lấy học sinh làm trung tâm” song trong thực tế khi giảng dạy kể chuyện
dạng bài này ở trường Tiểu học vẫn còn đơn điệu, gò ép. Về phía học sinh thì
lúng túng trong việc tìm truyện đúng theo yêu cầu của đề bà(do xu hướng các
em thích đọc truyện tranh hơn là đọc những câu chuyện có tính thời sự). Cịn có


3

những em học sinh biết, nhớ nội dung truyện nhưng không biết kể từ đâu, không
biết kể thế nào, ngại nói trước đám đơng, khơng tự tin, căng thẳng khi kể chuyện
sợ kể nhầm, kể sai chi tiết nào đó các bạn chê cười vì vốn từ của các em còn
nghèo nàn nên khi sắp xếp ý lúng túng, diễn đạt vấp váp nhưng cố gắng diễn đạt
đầy đủ dù là chi tiết nhỏ thay vì các em chỉ cần kể tóm tắt những nội dung chính
của câu chuyện.
Qua thực tế giảng dạy và kết quả giờ học Kể chuyện của học sinh bản thân
tơi mạnh dạn tìm tịi đưa ra “Biện pháp rèn kĩ năng Kể chuyện kiểu bài đã
nghe, đã đọc cho học sinh lớp 4” nhằm tạo hứng thú cho học sinh khi học tiết
Kể chuyện.
5.2. Nội dung sáng kiến:
Qua quá trình nghiên cứu sách giáo khoa tiếng Việt lớp 4,tìm hiểu thực trạng
dạy và học kiểu bài “Kể chuyện đã nghe, đã đọc” trong phân môn kể chuyện tơi
nhận thấy rằng mơn kể chuyện có tính thiết thực cao, phù hợp với xu thế phát
triển của thời đại, thúc đẩy học sinh có thói quen đọc sách báo, xây dựng văn
hóa đọc cho giới trẻ. Song để tiết dạy thành cơng, học sinh u thích, hứng thú
khi học mơn học, tiết học địi hỏi người giáo viên phải nắm vững mạch kiến
thức, linh hoạt, làm chủ được phương pháp dạy học tích cực hóa các hoạt động
của học sinh.
5.2.1.Các biện pháp rèn cho học sinh:
- Giúp học sinh nắm vững yêu cầu kiểu bài Kể chuyện đã nghe, đã đọc.
- Hướng dẫn học sinh cách kể tóm tắt câu chuyện.
- Sử dụng linh hoạt nhiều hình thức kể chuyện khác nhau trong một tiết học :
+ Kể chuyện theo nhóm.
+ Khuyến khích học sinh thi kể sáng tạo.
+ Tổ chức thi kể chuyện trước lớp.


4

- Dạy học Kể chuyện phối hợp với các hoạt động giáo dục khác.
5.2.2.Tổ chức thực hiện các biện pháp:
5.2.2.1. Giúp học sinh nắm vững yêu cầu kiểu bài Kể chuyện đã nghe, đã
đọc:
Với kiểu bài này các em tự sưu tầm trong sách báo, các thông tin đại chúng
hoặc nghe ai đó kể sau đó đến lớp kể lại câu chuyện cho cơ và các bạn mình
cùng nghe. Khác với chương trình cũ, sách Kể chuyện lớp 4 khơng phải là sách
giáo khoa dành riêng cho phân môn Kể chuyện mà chỉ là một tài liệu tham khảo.
Học sinh không nhất thiết phải kể những câu chuyện trong sách Truyện đọc lớp
4 mà có thể mở rộng phạm vi tìm kiếm trong tồn bộ sách báo xuất bản trong
nước mà trước hết là sách báo dành cho Thiếu niên Nhi đồng.
Với kiểu bài cốt truyện và nhân vật đã cho sẵn thì nhiệm vụ của học sinh
phải làm cho nhân vật trong câu chuyện hiện ra rõ nét hơn, học sinh bộc lộ rõ
hơn thái độ yêu, ghét với nhân vật, phản ánh được những hiểu biết đã có về nhân
vật và tác phẩm làm cho câu chuyện mang sắc thái cá nhân của học sinh, trở
thành câu chuyện của chính mình.
Ví dụ: Kể một câu chuyện mà em đã nghe hoặc đã đọc về ước mơ đẹp hoặc
những ước mơ viển vơng, phi lí.(Tuần 8)
Với u cầu của đề bài này, học sinh phải tìm được những câu chuyện kể về
những ước mơ mà các em đã nghe, đã đọc và kể lại được cho cô và các bạn
cùng nghe.
Muốn kể đúng câu chuyện theo chủ đề này các em phải hiểu được thế nào là
ước mơ? Có những ước mơ cao đẹp, chắp cánh cho con người bay xa. Cũng có
những ước mơ viển vơng, phi lí, chỉ mang lại kết quả buồn chán.
Học sinh có thể kể về những ước mơ đẹp: kể về người trong nước hoặc là người
nước ngồi đang sống nhưng có nội dung đúng với chủ đề cũng vẫn được .Giáo


5

viên hướng cho học sinh tìm những câu chuyện đúng chủ đề, tránh tình trạng
học sinh tìm câu chuyện khơng phù hợp.
a) Ước mơ về cuộc sống no đủ, hạnh phúc (như ước mơ của Cô bé bán diêm
của An-đéc-xen hay chú bé Rê-mi trong truyện khơng gia đình của Ma-lô,...)
- Ước mơ chinh phục thiên nhiên(Như ước mơ của các bạn nhỏ trong vở kịch ở
Vương quốc tương lai của Mác-téc-lích).
b) Những ước mơ viển vơng, phi lí:
- Ước mơ viển vơng của chàng rít trong truyện Ba điều ước (Tiếng Việt 3, tập
1)
- Ước mơ thể hiện lòng tham khơng đáy của người vợ Ơng lão đánh cá và con
cá vàng của Pu-skin.
Với kiểu bài Kể chuyện đã nghe, đã đọc nhằm rèn kĩ năng nói, rèn ngơn ngữ nói
và kích thích lịng ham đọc sách của các em.
Giáo viên giúp học sinh nắm vững dàn ý kể chuyện, kiểu bài kể lại câu
chuyện đã nghe, đã đọc:
* Giới thiệu câu chuyện:
- Nêu tên câu chuyện, nhân vật nổi bật trong truyện là ai?
- Câu chuyện em đã nghe khi nào ? hoặc đã đọc thì đọc ở đâu?
*Kể chuyện:
- Mở đầu câu chuyện.
- Diễn biến câu chuyện.
- Kết thúc câu chuyện.
* Rút ra ý nghĩa câu chuyện.


6

5.2.2.2. Hướng dẫn học sinh cách kể tóm tắt câu chuyện:
Muốn kể chuyện học sinh phải nắm bắt nội dung tình tiết câu

chuyện( đâu là tình tiết chính, đâu là tình tiết phụ) nhưng quan trọng nhất là học
sinh phải tóm tắt được nội dung cốt truyện. Giáo viên hướng dẫn cho các em
tóm tắt và ghi nhớ cốt truyện theo trật tự chi tiết nào trước chi tiết nào sau theo
trình tự diễn biến câu chuyện. Nội dung câu chuyện sẽ được các em ghi nhớ
cũng giống như dàn bài của một bài tập làm văn thì khi kể các em sẽ dễ dàng tái
hiện lại truyện theo thứ tự lơgic, các em có thể thể hiện câu chuyện theo ngơn
ngữ kể của mình (Tránh tình trạng đọc thuộc từng câu từng chữ của câu chuyện
rồi kể lại như đọc thuộc lòng một bài thơ quên một từ hoặc một câu là quên hết
cả đoạn hoặc cả câu chuyện).
Trong q trình tóm tắt truyện cần cho các em hiểu rằng tóm tắt khơng phải là
bỏ đi một số câu văn hay chi tiết mà phải biết khái quát đoạn truyện hay cả câu
truyện bằng đoạn văn ngắn gọn cũng có khi chỉ là câu nhận định mà người nghe
vẫn hiểu đầy đủ nội dung mà người kể muốn gửi tới họ.
Điều quan trọng khi tóm tắt nên phát hiện những chi tiết cơ bản nhất phục
vụ cho việc thể hiện nội dung của đoạn truyện, câu truyện mà tác giả đã phân
chia sẵn để tóm tắt từng đoạn rồi mới đến tóm tắt cả truyện. Học sinh tóm tắt
được câu chuyện, thấu hiểu số phận từng nhân vật .Vì vậy q trình kể tóm tắt
thường diễn ra trước khi kể một đoạn hoặc cả truyện, làm cơ sở cho các q
trình kể chuyện sau đó.
5.2.2.3. Sử dụng linh hoạt nhiều hình thức kể chuyện khác nhau trong
một tiết học :
* Kể chuyện theo nhóm:
Giáo viên có thể phân theo nhóm đơi học sinh quay mặt vào nhau, kể cho
nhau nghe câu chuyện của mình cùng trao đổi về nội dung câu chuyện của mình.


7

Và kể chuyện theo nhóm đơi học sinh sẽ được thực hành nhiều hơn, tiết kiệm
thời gian hơn và có hiệu quả hơn vì:

- Học sinh kể chuyện theo nhóm đôi sẽ đỡ mất thời gian di chuyển chỗ ngồi
để hình thành nhóm (nếu nhóm 4, nhóm 6, …) vì theo quy cách bàn mới hiện
nay đa số là bố trí 2 em 1 bàn, chỉ cần 2 em trong bàn quay mặt vào kể cho nhau
nghe là đủ và tránh để các em ngồi nhóm đơng các em sẽ không tập trung trao
đổi theo yêu cầu của cô, để nói chuyện mà khơng kể chuyện.
- Kể chuyện theo nhóm nhỏ chắc chắn em nào cũng được kể và thời gian
dành cho nhóm đơi mất ít hơn là nhóm 4, nhóm 6, … như vậy sẽ có nhiều thời
gian dành cho phần thi kể cá nhân trước lớp và sẽ có nhiều câu chuyện được kể
trong 1 tiết học.
* Khuyến khích học sinh thi kể sáng tạo:
Khuyến khích học sinh thi kể sáng tạo không phải là yêu cầu các em kể
sáng tạo toàn bộ câu chuyện mới mà yêu cầu các em lựa chọn câu chuyện đã
nghe, đã đọc kể lại cho mọi người cùng nghe bằng ngôn ngữ của mình sao cho
hấp dẫn, cuốn hút người nghe. Những câu chuyện được in trong sách giáo khoa,
sách, báo… là văn bản viết. Học sinh phải làm sao chuyển nó thành văn bản
nói.Vì vậy người kể khơng thể tường thuật chính xác từng từ, từng chữ mà chỉ
nhấn mạnh chi tiết giọng điệu sao cho phù hợp với tính cách, giọng điệu nhân
vật. Nhờ sự sáng tạo đó mà các nhân vật trong truyện được bộc lộ rõ nét hơn.
* Tổ chức thi kể chuyện trước lớp:
Tâm lí trẻ em ai cũng thích mình được khen, động viên khích lệ kịp thời
trước đám đông.Nắm được điều này nên khi học sinh kể trước lớp tơi ln ln
động viên, khuyến khích học sinh kịp thời để em nào nhút nhát sẽ dần dần mạnh
dạn hơn. Trong trường hợp khi học sinh đang kể mà bỗng dưng quên mất đoạn
tiếp theo; khi gặp tình huống này tơi phải hết sức khéo léo dùng những câu hỏi
gợi mở để giúp học sinh nhớ lại nội dung truyện rồi kể tiếp. Tôi không đột ngột


8

cho học sinh ngồi xuống mà gọi bạn khác kể hoặc tỏ thái độ bực tức…như vậy

các em sẽ xấu hổ và lần sau sẽ khơng dám kể nữa vì sợ lại bị mắc lỗi như lần
trước.
Đối với học sinh kể tốt, ham đọc sách tôi khen ngợi kịp thời để nêu gương
cho học sinh khác. Trong từng giờ học tơi cho học sinh thi đua kể câu chuyện
mà mình đã chuẩn bị để từ đó nhận xét, bình chọn người kể hay nhất trong từng
tiết học. Có như vậy mới tạo hứng thú cho học sinh trong các giờ học Kể
chuyện.
* Dạy học Kể chuyện phối hợp với các hoạt động giáo dục khác:
Đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học các em rất hiếu động và ham tìm tòi hiểu
biết nhưng còn nhút nhát, hiểu nhưng chưa dám nói hoặc ngại nói trước đám
đơng.Vì thế hoạt động ngoại khóa là mơi trường tốt nhất giúp các em mạnh dạn,
tự tin hơn khả năng diễn đạt ngôn ngữ sẽ tốt hơn từ đó giúp các em phát triển
ngơn ngữ để tham gia kể chuyện tốt hơn, hay hơn, sáng tạo hơn.
5.3. Khả năng áp dụng của sáng kiến: sáng kiến này đã được áp dụng
rộng rãi ở tất cả các khối lớp trong tồn trường và có thể nhân rộng ra các đơn vị
bạn.
6. Những thông tin cần được bảo mật : không
7. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Phân loại học sinh và có kế hoạch hỗ trợ học sinh cụ thể ngay từ đầu năm
học.
- Phát huy vai trị tự học, đơi bạn cùng tiến.
- Giữ mối liên hệ thường xuyên với ban đại diện cha mẹ học sinh, phụ huynh
học sinh.
- Kết hợp với ban giám hiệu nhà trường.


9

8. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến:

Qua q trình thực hiện sáng kiến tôi nhận thấy các em đã mạnh dạn, tự tin khi
học tiết kể chuyện kiểu bài “đã nghe, đã đọc.”
8.1 Kết quả sáng kiến:
Trước khi áp dụng một số phương pháp này tôi đã dạy theo phương pháp cổ
truyền với đề bài:
Đề bài: Hãy kể lại một câu chuyện về lòng tự trọng mà em đã được nghe,
được đọc.( Tuần 6)
Tôi đã tiến hành khảo sát tại lớp học của mình thu được kết quả như sau :

Sau đó tơi áp dụng sáng kiến áp dụng theo phương pháp mà mình mới tìm tịi
trong tiết kể chuyện cũng với kiểu bài như trên (Tuần 8) tôi đã phân loại học
sinh như sau:
Tôi tiến hành khảo sát ở tại lớp Bốn/1 Trường Tiểu học An Lộc B

Khảo sát
44 học sinh

Khảo sát

HS rất thích KC

HS

HS thích KC

thích

khơng

KC

Số HS

%

Số HS

%

Số HS

%

10

22,7

16

36,4

18

40,9

HS rất thích KC

HS thích khơng

HS thích KC

KC

44 học sinh
Số HS

%

Số HS

%

Số HS

%


10

24

54,5

12

27,3

8

18,2

Qua 2 bảng khảo sát trên, tôi thấy học sinh rất thích học mơn kể chuyện kiểu
bài kể chuyện đã nghe, đã đọc và kết quả khả quan. Điều đó chứng tỏ những
biện pháp đưa ra áp dụng rất khả thi.
8.2 Bài học sau khi thực hiện sáng kiến:
Qua tìm hiểu thực trạng và thực tế giảng dạy tôi đã rút ra một số bài học kinh
nghiệm như sau:
- Giáo viên cần giúp mỗi học sinh đến với giờ học đều có sẵn điều muốn kể,
có nhu cầu kể cho cơ và các bạn cùng nghe câu chuyện của mình.
Trong khâu chuẩn bị, giáo viên yêu cầu học sinh đọc trước nội dung của bài
tập kể chuyện tuần sau trong sách giáo khoa, giúp đỡ học sinh tìm được những
câu chuyện phù hợp với yêu cầu của đề bài.
- Giáo viên cần tổ chức giờ học cho nhiều học sinh được kể chuyện được trao
đổi bằng nhiều hình thức: Kể chuyện trong nhóm, thi kể chuyện trước lớp, đối
thoại, trao đổi về nhân vật, về nội dung, ý nghĩa câu chuyện.
- Giáo viên cần nghiên cứu kĩ mục tiêu của từng tiết học cụ thể để nắm chắc
mục tiêu, làm chủ kiến thức để bài giảng sinh động, hấp dẫn tránh yêu cầu học
sinh nhận xét, bình luận về cái hay cái đẹp của câu chuyện bạn tìm được hoặc
phần nhận xét quá tỉ mỉ về câu, từ vì đây khơng phải là mục đích của giờ học.
- Giáo viên cần tạo cơ hội cho mọi học sinh ở các trình độ khác nhau ( kể cả
những học sinh yếu kém) được luyện nói, có cơ hội được thể hiện và thành cơng
ít nhiều trong các giờ kể chuyện đã nghe, đã đọc. Nếu các em này có khơng khả
năng nhớ hết câu chuyện, các em có thể nhớ một hai đoạn cũng được ( chọn
đoạn có sự kiện, nhân vật, ý nghĩa ).


11

- Giáo viên cần phải biến giờ kể chuyện đã nghe, đã đọc thực sự là sân chơi
cho học sinh, các em đón nhận tiết học với tâm trạng háo hức, thích thú, vui

vẻ…
- Giáo viên cần tế nhị khi hướng dẫn học sinh kể chuyện ( trường hợp các em
đang kể mà bị quên). Nên khuyến khích, động viên và khen ngợi kịp thời.
- Phối hợp chặt chẽ với phân môn Tập làm văn những kiến thức về kể chuyện
đã học để các em xây dựng cốt truyện tốt.
- Giáo viên khơng ngừng tìm tịi truyện thiếu nhi, sách báo,…để nâng cao
hiểu biết từ đó có thể nắm bắt được những câu chuyện mà các em đã tìm kể.
9.Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần
đầu, kể cả áp dụng thử ( nếu có).