Skkn biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 2

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LỆ THỦY
TRƯỜNG TIỂU HỌC XUÂN THỦY

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH LỚP 2
NĂM HỌC: 2020 – 2021

Họ và tên: Phan Thị Hồng Nga
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Xuân Thủy

skkn


TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC CHO HỌC SINH LỚP 2

1. Lí do chọn biện pháp:
Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy ở trường Tiểu học, đặc biệt là chương trình
lớp 2, tơi đã đi sâu nghiên cứu việc bồi dưỡng phát huy năng lực kể chuyện cho học
sinh. Theo tôi, đây là một phân mơn tương đối khó. Với học sinh tiểu học vốn kiến
thức, vốn sống, ngôn ngữ giao tiếp trong cả hai hình thức nói cịn rất hạn chế. Học
sinh muốn kể tốt thì các em phải có kĩ năng quan sát tinh tế, ghi nhớ, sắp xếp các chi
tiết, năng lực diễn đạt suy nghĩ của mình bằng lời nói và thái độ tự tin, tự nhiên để
nhập vai,… Đối với học sinh lớp hai đã đọc thông viết thạo, có những kĩ năng kể
chuyện cơ bản của đó là: Kể chuyện theo tranh; Kể chuyện kèm theo lời gợi ý; Kể
chuyện dàn ý cho sẵn. Hầu hết học sinh chăm ngoan, biết vâng lời ông bà, cha mẹ
thầy cô. Học sinh được học tập trong ngơi trường có đầy đủ cơ sở vật chất, trang
thiết bị phục vụ việc học. Thư viện trường có nhiều sách, báo, truyện, phịng đọc
thống mát, cán bộ thư viện nhiệt tình, giúp các em tìm đọc truyện phù hợp.
    

Để rèn kĩ năng kể chuyện hiệu quả cho học sinh, bản thân tôi luôn cập nhật

thơng tin, trau dồi tri thức, tích lũy kinh nghiệm, đổi mới phương pháp và hình thức

skkn


tổ chức dạy học, tìm cách tạo hứng thú, say mê khám phá trong học sinh để các em
tích cực học tập. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức dạy học, tôi nhận thấy một số em
bộc lộ những hạn chế trong các tiết kể chuyện như kể chuyện chưa hay, còn lúng
túng, chưa phát huy hết khả năng và tính chủ động của mình trong học tập, chưa biết
diễn đạt ý mình bằng những câu văn hay, sử dụng từ chưa hợp lý, rời rạc, lời kể với
cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, giọng kể, còn lạnh lùng. Việc dạy và học phân mơn này
đang gặp nhiều khó khăn, không chỉ đối với học sinh mà cả đối với giáo viên cũng
rất lúng túng trong việc rèn kĩ năng, truyền cảm hứng, hứng thú, sự tự tin, cử chỉ
điệu bộ tự nhiên, giọng kể truyền cảm,…cho học sinh. Khi tổ chức các hoạt động
trong giờ kể chuyện, giáo viên chưa phát huy được được tính tích cực, năng động,
sáng tạo của học sinh, chưa linh hoạt xử lí các tình huống nảy sinh trong tiết học.
    

Vậy làm thế nào để rèn kĩ năng kể chuyện tốt cho học sinh? Đó là điều tơi vẫn

băn khoăn trong mỗi tiết dạy. Trong hai năm học vừa qua, với sự nỗ lực của bản thân
và sự giúp đỡ từ đồng nghiệp, tôi mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học và đã áp
dụng thành công “Biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng
lực cho học sinh lớp 2.”
2. Mục đích của biện pháp.

skkn

Phân môn kể chuyện chiếm ưu thế trong việc rèn kĩ năng nghe - nói cho học
sinh. Qua tiết kể chuyện, học sinh được rèn luyện kĩ năng nghe đúng, chính xác và
hiểu nội dung câu chuyện để thuật lại câu chuyện bằng ngơn ngữ của mình. Điều này
giúp các em khám phá thế giới đầy màu sắc của hiện thực đời sống được phản ánh
qua mỗi câu chuyện. Với mục đích là giúp các em phát triển năng lực cần thiết của
người học sinh qua phân môn Kể chuyện, tôi đã áp dụng biện pháp tổ chức hoạt
động kể chuyện phù hợp với đặc điểm của lớp 2; Vận dụng sáng tạo, linh hoạt các
phương pháp kể rèn kĩ năng nghe- nói hiệu quả cho học sinh, giúp học sinh
phát triển năng lực cần thiết. Sau đây là nội dung cụ thể của biện pháp:
3. Biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho
học sinh lớp 2.
3.1. Xác định mục tiêu của phân mơn kể chuyện lớp 2.
   

Trong chương trình Tiếng Việt 2 có 31 tiết kể chuyện. Các bài học kể chuyện

dạy tích hợp với phân mơn Tập đọc. Đó là những văn bản truyện có nhiều tình tiết
hấp dẫn với học sinh. Các văn bản dạy 2 tiết Tập đọc đầu tuần, bố cục rõ ràng, phân
đoạn cụ thể nên học sinh dễ nhớ, dễ kể lại từng đoạn, cả câu chuyện. Chính sự tích
hợp này tạo điều kiện để rèn cho các em kĩ năng nghe, nói và các kĩ năng khác hiệu
quả hơn.

skkn


    

Nhiệm vụ của phân môn kể chuyện lớp 2 là:

*Phát triển kĩ năng nói và nghe cho học sinh:
- Kĩ năng độc thoại: Kĩ năng độc thoại được rèn luyện qua bài tập kể lại câu chuyện
đã học với mức độ khác nhau:
+ Kể từng đoạn và toàn bộ câu chuyện.
+ Kể theo lời trong văn bản và kể bằng lời của mình.
- Kĩ năng đối thoại: Rèn cho học sinh tập dựng lại câu chuyện theo các vai, biết sử
dụng các yếu tố phụ trợ trong giao tiếp (nét mặt,cử chỉ,điệu bộ…)
- Kĩ năng nghe: Học sinh theo dõi được câu chuyện bạn kể và kể tiếp lời bạn hoặc
nêu ý kiến nhận xét, bổ sung.
*Củng cố, mở rộng và tích cực hóa vốn từ ngữ, phát triển tư duy hình tượng, tư duy
lơ- gíc, nâng cao cảm nhận về hiện thực đời sống thông qua nội dung câu chuyện.
 *Bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp, trau dồi hứng thú đọc và kể chuyện, đem lại niềm vui
tuổi thơ trong hoạt động học tập.
   

  Như vậy kể chuyện là phân mơn thực hành rèn kĩ năng: nghe - nói - đọc cho

học sinh. Bản thân tôi luôn nghiên cứu để nắm vững vị trí, vai trị, nhiệm vụ của mơn
học để tìm tịi, đổi mới phương pháp dạy kể chuyện một cách hiệu quả và hệ thống.

skkn


3.2.Vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp kể rèn kĩ năng nghe- nói hiệu
quả cho học sinh, giúp học sinh phát triển năng lực cần thiết..
    

Muốn tổ chức dạy học hiệu quả thì mỗi giáo viên cần nắm vững nội dung,

chương trình, phương pháp dạy học đặc trưng từng mơn học. Trong q trình dạy

học Tiếng Việt, tơi đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp: Thực hành giao tiếp, hỏi
đáp, nêu và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, thực hành, trị chơi. Dù sử dụng
phương pháp nào, nguyên tắc quan trọng nhất là phát huy tính tích cực, sáng tạo của
học sinh nhằm tạo điều kiện cho các em tự chiếm lĩnh tri thức mới, kĩ năng sử dụng
Tiếng Việt.
        Để giúp học sinh có kĩ năng kể chuyện tốt tôi hướng dẫn các em tập kể từ mức
độ đơn giản đến khó dần ở mỗi tiết học để tạo điều kiện cho cả lớp được kể chuyện.
Và thực hiện như sau:
a. Rèn kĩ năng kể từng đoạn và cả câu chuyện theo tranh .
 * Mục tiêu:
  

   Rèn học sinh kĩ năng kể chuyện dựa vào các bức tranh minh họa để kể từng

đoạn câu chuyện. Cũng có bài yêu cầu học sinh sắp xếp lại các bức tranh minh họa
cho đúng với diễn biến câu chuyện rồi kể. Mỗi bức tranh minh họa đều được thể hiện
một đặc điểm hay một hành động, sự việc nào đó của nhân vật hoặc một cảnh tượng

skkn


có trong truyện đã đọc làm điểm tựa giúp các em nhớ lại nội dung từng đoạn câu
chuyện kết nối thành mạch truyện rồi kể.
 * Cách thực hiện:
      Để giúp học sinh dựa vào tranh rèn kĩ năng kể hiệu quả tôi luôn khai thác triệt
để tranh minh họa SGK và tranh phóng to và hướng dẫn theo từng bước như sau:
-Yêu cầu học sinh quan sát kĩ mỗi bức tranh; GV nêu câu hỏi định hướng quan
sát, giúp học sinh tìm ra mối liên hệ giữa kênh hình và kênh chữ để các em lần lượt
nhớ lại nội dung truyện đã học ở tiết tập đọc và kể lại câu chuyện.
- Khi học sinh nắm vững nội dung các bức tranh tôi gọi học sinh năng khiếu

kể mẫu một đoạn theo tranh giúp học sinh học tập cách kể của bạn để kể tốt.
- Sau đó tơi tổ chức cho học sinh thực hành kể từng đoạn truyện tương ứng
theo tranh minh họa trong nhóm và trước lớp.
Để các nhóm kể chuyện hiệu quả tơi ln phân nhóm có các học sinh có trình
độ kể khác nhau sao cho học sinh khá giỏi giúp đỡ được học sinh trung bình kể được
truyện. Tơi bao qt lớp giúp những học sinh lúng túng và lưu ý học sinh khi kể chỉ
cần đúng nội dung chính khơng nên nhớ ngun văn lời trong văn bản truyện đã đọc
giúp học sinh mở rộng,  tích cực hóa vốn từ, để rèn kĩ năng nói cho học sinh.

skkn


      Khi học sinh kể trong nhóm tơi ln rèn các em biết kể giọng phù hợp  vừa đủ
nghe trong nhóm để khơng  ảnh hưởng đến nhóm khác và lắng nghe bạn kể để sửa
cho bạn. Còn khi kể trước lớp tơi rèn cho học sinh nói thành câu,  nói to để cả lớp
cùng nghe và nhận xét lời kể. Khi kể cần mạnh dạn, tự tin, biết thay đổi ngữ điệu tự
nhiên và nhìn vào bạn để kể chuyện sẽ lôi cuốn người nghe.
b. Rèn kĩ năng kể theo dàn ý hoặc gợi ý.
* Mục tiêu:
    

Rèn học sinh kể chuyện dựa vào các ý được tóm tắt theo từng đoạn của truyện

vì khơng có tranh nên các em phải huy động trí tưởng tượng, tư duy lơ- gíc để nhớ
lại câu chuyện và kể đúng nội dung .
* Cách thực hiện:
    

Để giúp học sinh thực hành tốt yêu cầu của bài tôi đã dẫn dắt bằng hệ thống

câu hỏi gợi ý hoặc gợi dần từng sự việc, chi tết thể hiện ý chính đó giúp học sinh
triển khai các ý tóm tắt đã cho thành từng đoạn truyện và kể lại tốt câu chuyện theo
gợi ý.
Ví dụ :Bài : Hai anh em –( TV2-T1-trang 120)
 

Yêu cầu 1: Kể lại từng phần câu chuyện Hai anh em theo gợi ý sau:

 

1- Mở đầu câu chuyện.

skkn


 

2- Ý nghĩ và việc làm của người em.

 

3- Ýnghĩ và việc làm của người anh.

 

4- Kết thúc câu chuyện. 

c.Rèn kĩ năng tự tóm tắt nội dung và kể lại từng đoạn truyện.
* Mục tiêu:
    

Rèn luyện học sinh kĩ năng tổng hợp ở mức đơn giản để nhớ lại câu chuyện

biết tóm tắt nội dung từng đoạn và kể.
* Cách thực hiện:
   

  Để học sinh thực hiện yêu cầu của bài kể chuyện này tôi cho các em đọc thầm

lại câu chuyện trong văn bản tập đọc giúp các em nhớ lại câu chuyện. Sau đó tơi nêu
câu hỏi gợi ý làm chỗ dựa cho học sinh tự nêu ý chính của  mỗi đoạn. Để rèn luyện
kĩ năng tổng hợp ở mức đơn giản cho học sinh có những đoạn truyện tơi cho học
sinh nêu các cách tóm tắt nội dung mỗi đoạn bằng câu nói khác nhau sao cho vẫn
nêu nội dung chính của đoạn.
Với phương pháp gợi mở, dẫn dắt như vậy, học sinh lớp tơi rất tích cực, chủ
động, sáng tạo trong cách tóm tắt nội dung từng đoạn truyện và hào hứng tham gia
thi kể từng đoạn, cả câu chuyện đạt hiệu quả cao.
d. Rèn kĩ năng kể một đoạn truyện bằng lời của mình .

skkn


* Mục tiêu:
    

Rèn học sinh kĩ năng kể chuyện sinh động bằng lời của mình khơng cần lặp lại

ngun văn từng từ ngữ trong văn bản  mà chỉ cần kể đúng cốt truyện.
* Cách thực hiện:
    

Để học sinh kể tốt, tôi hướng dẫn  học sinh biết cách dùng từ, nói câu sao cho

sáng tạo nhằm diễn đạt rõ văn bản qua sự tưởng tượng của mình có thể diễn tả thêm
các hoạt động, tâm trạng nhân vật kể như sống trong khung cảnh của câu chuyện để
lôi cuốn người nghe. Đó là bí quyết thành cơng của người kể chuyện.
       Muốn kể bằng lời của mình thì học sinh phải nhớ câu chuyện.Vì vậy tơi ln
gợi mở, dẫn dắt giúp các em nhớ lại nội dung truyện thông qua tranh minh họa hoặc
những lời gợi ý.
    

Trong quá trình học sinh kể chuyện tơi ln tạo bầu khơng khí thân mật, tin

cậy và động viên, khích lệ các em kể chuyện tự nhiên, thoải mái kết hợp với nét mặt,
cử chỉ  phù hợp như đang kể cho bạn bè, người thân nghe nhằm tạo sự giao cảm, gần
gũi giữa người kể và người nghe.
đ.Rèn kĩ năng kể một chi tiết trong truyện theo tưởng tượng.
* Mục tiêu:

skkn


      Rèn học sinh kĩ năng kể sáng tạo ở mức độ cao hơn nhằm phát triển năng lực
ngôn ngữ vì các em phải tưởng tượng thêm cả ý để kể và nói được một ý nghĩ, một
hành động của nhân vật.
* Cách thực hiện:
     

Để khuyến khích khả năng tưởng tượng phong phú của các em trong tiết học

tôi luôn tạo khơng khí thoải mái lựa chọn riêng của mỗi học sinh nhằm phát triển tư
duy, sự sáng tạo, rèn kĩ năng nói cho các em. Như vậy với mỗi yêu cầu của một  bài
học sinh sẽ sáng tạo tưởng tượng được nhiều tình huống khác nhau và kể lại, tránh
áp đặt  máy móc một cách diễn đạt chung cho cả lớp.
e.Rèn kĩ năng phân vai dựng lại một đoạn hoặc cả câu chuyện .
* Mục tiêu:
     

Rèn kĩ năng kể chuyện phân vai là dựa vào lời nói của nhân vật trong truyện để

kể lại câu chuyện theo trật tự cốt truyện và thể hiện sự sáng tạo của học sinh sao cho
câu chuyện vừa đảm bảo tính lơ- gíc vừa thể hiện tính riêng biệt. Xuất phát từ đặc
điểm tâm lí học sinh Tiểu học rất thích đóng kịch, dù đó khơng phải là những câu
chuyện có tính xung đột, có diễn biến phức tạp. Đây là hình thức đặc trưng để rèn kĩ
năng nói, kĩ năng kể, kĩ năng đối thoại, hợp tác, phân công đảm nhận trách nhiệm

skkn


cùng thực hiện một hoạt động cho học sinh. Đồng thời giúp các em hiểu sâu hơn tính
cách, tình cảm của nhân vật trong câu chuyện.
* Cách thực hiện:
     

Muốn học sinh kể phân vai tốt cần có sự gợi mở và làm mẫu của giáo viên

hoặc học sinh giỏi. Chính sự dẫn dắt của giáo viên giúp học sinh biết được câu
chuyện có mấy vai, đặc điểm nổi bật của từng vai thể hiện trong giọng kể, điệu bộ,
cử chỉ. Phần làm mẫu của giáo viên, hay học sinh năng khiếu là một phần hay tồn
bộ vai khó giúp các em phỏng theo.

3.3. Tạo cơ hội cho học sinh được kể chuyện thường xun thơng qua các hình
thức kể chuyện ngồi giờ lên lớp.
* Tổ chức hội thi.
- Thi kể trong lớp:
- Thi kể chuyện trong khối, thi giữa các lớp, thi cấp trường, cấp huyện.
* Tổ chức hoạt động trại đọc
Tổ chức một buổi trại đọc, đầy đủ 8 bước quan trọng nhất chia thành các
nhóm về hoạt động từng nhóm một. Mỗi nhóm thiết kế một cuốn truyện để thực
hành 8 bước của hoạt động trại đọc. Ngoài việc đọc sách ra, các học sinh còn biết
cách tổ được tham gia các trò chơi nhẹ nhàng, viết hoặc vẽ những gì mình thích

skkn


trong câu chuyện, trao đổi cho nhau nghe về suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về
nhân vật, về câu chuyện đó thể hiện được sự thân thiện, hào hứng với việc đọc
sách,cảm giác mong chờ đến tiết đọc hàng tuần. Từ đó, học sinh có thói quen mượn
sách, sưu tầm sách, ngoài đọc ở lớp, học sinh đọc ở nhà, để giảm được việc học sinh
chơi game, chơi trò chơi điện tử hoặc các trò chơi thiếu lành mạnh khác. Hơn thế
nữa, các em còn hiểu được việc đọc sách khơng chỉ để học tập mà cịn cũng giúp các
em giải trí sau những giờ học căng thẳng vận dụng vào kĩ năng sống.
* Kể chuyện ở nhà:
Rèn cho học sinh ý thức tự đọc sách, tìm tịi những câu chuyện dân gian,
truyện ngụ ngơn, truyện cổ tích rồi nhập vai tự kể một mình. Sau đó kể cho ơng, bà
cha mẹ,.. các em được vận dụng phương pháp tổ chức ở trên lớp nhằm tự rèn luyện
tính mạnh dạn tự tin. Sau khi kể xong rút ra được bài học cho bản thân, nhận thức
được những điều hay để vận dụng trong cuộc sống hằng ngày.
4. Kết quả đạt được
Qua thời gian, tôi đã áp dụng biện pháp trên để rèn kỹ năng kể chuyện cho học
sinh của lớp mình. Cuối học kì 1, khảo sát kết quả kể chuyện của học sinh đạt được

kết quả như sau.

skkn


Tiêu chí đánh giá (Nội Thời
dung mơn học)

đánh giá

Nhớ nội dung cốt
chuyện và ý nghĩa

gian

HTT

HT

CHT

SL

TL

SL

TL

SL

TL

Đầu năm học

3

9,0

20

60,6

10

30,4

Cuối HK 1

15

45,5

18

54,5

0

Kể lại được 1 đoạn

Đầu năm học

3

9,0

19

57,6

11

hoặc cả câu chuyện

Cuối HK 1

17

51,5

16

48,5

0

Kể chuyện theo phân

Đầu năm học

0

0,0

20

60,6

13

vai

Cuối HK1

15

45,5

18

54,5

0

Năng lực

Thời

câu chuyện

gian

đánh giá

Tự quản

Giao tiếp, hợp tác

HTT

HT

33,4

39,4

CHT

SL

TL

SL

TL

SL

TL

Đầu năm học

5

15,2

20

60,6

8

24,2

Cuối HK 1

25

75,7

8

24,3

0

Đầu năm học

5

15,2

19

57,6

9

Cuối HK 1

20

60,6

13

39,4

0

skkn

27,2


Tự học,giải quyết vấn Đầu năm học

3

9,0

20

60,6

10

đề

Cuối HK1

15

45,5

18

54,5

0

Năng lực đánh giá

Đầu năm học

3

9,0

18

54,5

12

bạn và tự đánh giá

Cuối HK1

18

54,5

15

45,5

0

30,4

36,5

bản thân

Rõ ràng, sau khi áp dụng biện pháp Rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng
phát triển năng lực cho học sinh lớp 2 vào dạy học, chất lượng phân môn kể chuyện
đã được nâng cao rõ rệt. Từ chỗ học sinh sợ sệt kể chuyện trong nhóm hoặc trước
lớp. Đến nay, các em đã rất hăng hái tham gia kể chuyện. Các em không chỉ mạnh

dạn trong tiết kể chuyện mà cịn ở tất cả các tiết học. Học sinh có tâm trạng hào
hứng, vui thích khi học phân mơn kể chuyện. Hầu hết các em kể rất tốt, lưu loát, biết
sử dụng điệu bộ, cử chỉ hỗ trợ cho lời kể sinh động hơn, các em mạnh dạn, ham học
hỏi, tự tin thể hiện ngơn ngữ nói và kể trước đám đông.
Biện pháp này cũng đã được báo cáo chuyên đề trong sinh hoạt chuyên môn
tại đơn vị trường tôi, được áp dụng vào quá trình dạy học và bước đầu mang lại hiệu

skkn


quả nhất định. Có thể khẳng định áp dụng hiệu quả vào dạy học đối với các đơn vị
trường TH. Tuy nhiên, để biện pháp có tính khả thi cao thì người giáo viên phải linh
hoạt, sáng tạo trong việc vận dụng, sao cho phù hợp với tình hình thực tế của học
sinh mình./.

Xác định của BGH nhà trường.

skkn